Η ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ ΤΟΥ ΧΕΓΚΕΛ ΣΤΗ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η σωκρατική μέθοδος της φιλοσοφίας αποτέλεσε τη βάση ώστε ο Χέγκελ να κάνει εκκίνηση της διαλεκτικής του στην επιστήμη της λογικής. Η διαλεκτική γνώσης και άγνοιας για κάτι αποτυπώνεται στην υποτιθέμενη σωκρατική ρήση «Έν οἶδα ὅτι οὐδὲν οἶδα» (ένα ξέρω, ότι τίποτα δεν ξέρω), η οποία ουσιαστικά δεν ειπώθηκε ποτέ από τον Σωκράτη. Η εν λόγω ρήση αποτελεί μια παράφραση που έγραψε ο Πλάτων σε ένα απόσπασμα του αρχαίου συγγράμματος "Απολογία Σωκράτους". Παρ΄όλα αυτά η ρήση αυτή αποδίδει επακριβώς τη σωκρατική διαλεκτική μέθοδο διδασκαλίας και ορθώς χρεώνεται στη σωκρατική φιλοσοφία.

Ο Χέγκελ μέσα από αυτήν την παροιμιώδη φιλοσοφική ρήση που αποδόθηκε στα χαρακτηριστικά της σωκρατικής διδασκαλίας θεμελίωσε την εκκίνηση της Λογικής του. Ας ανιχνεύσουμε τον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιεί αυτή την μεταφορά της σωκρατικής μεθόδου στο διαλεκτικό σύστημά του. 

ΧΕΓΚΕΛ - Η ΚΡΥΜΜΕΝΗ ΑΛΗΘΙΝΗ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΕΣΑ ΣΤΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ

 

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η εγελιανή διαλεκτική ως φιλοσοφικό σύστημα αποτελεί μια κάτοψη του συνόλου των φιλοσοφικών συστημάτων εμπερικλείοντας τις αλήθειες εν σπέρματι όλων των προηγούμενων φιλοσοφιών. Ο Χέγκελ αποτελεί ουσιαστικά έναν νεωτερικό Πρόκλο, γιατί ανέπτυξε καθαρά φιλοσοφικά τόσο τον τρόπο που εκδηλώνεται η πολλαπλότητα του Ενός-Όντος στο αισθητό πεδίο όσο και τον τρόπο που πραγματοποιείται η επιστροφή των όντων στη θεμελιακή πηγή τους, στο ΕΝ ΟΝ. Η λογική του Χέγκελ συλλαμβάνει την αλήθεια του όντος κατά την κίνησή του τόσο στην αρνητική όσο και στη θετική του κατάσταση αποκαλύπτοντας τη δομή του σύμπαντος, κάθε σύμπαντος, όχι απλά στην αλλαγή των μορφών, αλλά στην αληθινή του ουσία. Αφορμή για να κατανοήσουμε τη διαλεκτική του Χέγκελ θα σταθεί η πρόσληψη του υποκειμένου και του αντικειμένου στην κατ΄αίσθηση βεβαιότητα και την αντίληψη στη φαινομενολογία του πνεύματος.

Όπως και η πλατωνική συντακτική διαλεκτική δεν μετέρχεται την τυπική λογική για να υπηρετήσει τη διαλεκτική κίνηση του πνεύματος, της Ιδέας ως αμετάβλητου και αιώνιου όντος, έτσι και η εγελιανή πράττει ανάλογα. Η εγελιανή Ιδέα είναι στο βάθρο της καθολικής θέασης, στην αρχή και στο τέλος της πορείας. Είναι η πορεία που διανύει το πνεύμα μέσα στον κόσμο επιστρέφοντας κάθε φορά στον εαυτό του. Μετά από ένα μεγάλο ταξίδι που έκανε ο πλατωνικός διαλεκτικός στοχασμός από την κλασική εποχή μέσα στην πορεία της σκέψης επανέρχεται θριαμβευτικά στα φιλοσοφικά συστήματα του Πρόκλου στην ύστερη αρχαιότητα και του Χέγκελ στη νεότερη και σύγχρονη εποχή. 

Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Συνήθως όταν καταπιάνεται κανείς με δύο τόσο διαφορετικές φιλοσοφικές θεωρήσεις, όπως ο επικουρισμός και ο πλατωνισμός, στο τέλος καταλήγει να υποστηρίζει τη μία από δύο, και μάλιστα με δογματικό και αδιάλλακτο τρόπο. Όπως έχει επισημανθεί και άλλες φορές, κανένας φιλόσοφος, κανένας δεινός στοχαστής, δεν ανάπτυξε κάποια θεώρηση που να μην έχει ουσιαστικό νόημα για τον ανθρώπινο βίο και τον κόσμο. Η συστηματική και συγκροτημένη βάσανος της σκέψης στα βαθιά νερά του φιλοσοφικού στοχασμού πάντοτε γεννούσε και θα γεννά τους πιο σπουδαίους πνευματικούς καρπούς που προκρίνουν όχι μόνο έναν καλύτερο και ποιοτικότερο βίο αλλά και τη σύλληψη μιας ανείπωτης εσωτερικής χαράς για την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη.

Η ΥΠΕΡΟΧΗ ΤΗΣ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗΣ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η πλατωνική διαλεκτική και η αριστοτελική απόδειξη αποτελούν μέχρι σήμερα τις δύο επικρατέστερες μεθόδους προκειμένου να προσδιορίσουμε την πραγματικότητα ή να εξαγάγουμε την αλήθεια για τα όντα. Προτού όμως προβούμε σε μια ενδελεχή ανάλυση των δύο εννοιών, είναι ανάγκη να αποσαφηνιστεί ο όρος "ον", γιατί δεν θα έχει νόημα καμιά διαπραγμάτευση των δύο μεθόδων αν δεν γνωρίζουμε τι σημαίνει ο εν λόγος όρος. Ον μπορεί να είναι είτε ένα φαινόμενο είτε ένα αντικείμενο είτε ένα νοούμενο. Ον μπορεί να είναι οτιδήποτε δύναται να υποπέσει στον έλεγχο της νόησης. Ον μπορεί να είναι ένα οποιοδήποτε φυτό, ζώο, ορυκτό, άνθρωπος ή πλανήτης, ον επίσης μπορεί να είναι μια πρόταση με "νόημα" αξιωματικού χαρακτήρα ή με κάποια αναφορά ως προς τι. Τι μπορούμε να νοήσουμε ως ον γνωσιολογικά, όμως; Το ον, κάθε ον, ώστε να καταστεί γνώριμο προσλαμβάνεται ως αντικείμενο του νου, ως εκείνο το οποίο αντίκειται απέναντί μας και προβάλλει  την ανάγκη κατανόησής του. 

ΜΙΑ ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΜΕΝΙΔΕΙΟΥ "ΕΙΝΑΙ" ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΧΑΪΝΤΕΓΓΕΡ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Κάθε φιλοσοφική θεώρηση οποιουδήποτε φιλοσόφου μπορεί να αποτελέσει την αφορμή για να κατανοήσουμε καλύτερα είτε κάποιον άλλο φιλόσοφο είτε να αλλάξουμε τους συσχετισμούς των δράσεών μας και των απόψεών μας για τα πράγματα. Ο Μάρτιν Χάιντεγγερ αποτελεί μια τέτοια περίπτωση διανοητή μέσω του οποίου μπορούμε να αναστοχαστούμε πάνω στους μεγάλους κλασικούς φιλοσόφους και να αναδιατυπώσουμε ερωτήματα ή αποκρυσταλλωμένες θεωρήσεις που είχαμε υιοθετήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο εν λόγω φιλόσοφος ευθέως διατεινόταν ότι είναι περισσότερο διανοητής και λιγότερο φιλόσοφος, εφόσον εδραίωσε τον υπαρξισμό μέσα από την φαινομενολογική σκέψη.

Ο Χάιντεγγερ εστίασε στην παρμενίδεια φιλοσοφία θέτοντας ως καρδιά της θεμελίωσης της φιλοσοφίας του την περίφημη φράση του Ελεάτη "το γαρ αυτό νοείν εστίν τε και είναι" (= σκέψη και ύπαρξη είναι το ίδιο). Όλοι οι κλασικοί φιλόσοφοι από τον Πλάτωνα μέχρι και τον  Χέγκελ εργάστηκαν και ανέπτυξαν το νου, το νοείν, ένα νόημα ως αφετηρία για να συλλάβουν το τι πραγματικά υπάρχει. Ο Χάιντεγγερ κινήθηκε αντίστροφα εκκινώντας από την ύπαρξη (είναι) για να αποπειραθεί να συλλάβει ένα έλλογο νόημα (νοείν) για τον κόσμο και τον εαυτό του.

Στο έργο του "Είναι και Χρόνος" τίθεται το ερώτημα για το νόημα του "Είναι" ξεκινώντας ο φιλόσοφος να αναλύει την ανθρώπινη ύπαρξη (Dasein) με σκοπό να κατανοηθεί το ον, η πραγματικότητα. Η φιλοσοφική εκκίνηση πραγματοποιείται μέσω του φιλοσοφικού παρμενίδειου δίπολου Είναι - Μη ον. Το μεταφυσικό ερώτημα  "Γιατί να υπάρχει κάτι αντί για το τίποτα" που απασχόλησε από τις απαρχές τη φιλοσοφία επιβάλλει μια υπόρρητη υπαγωγή στην αρχή του αποχρώντος λόγου. Το Είναι (ον) μπορεί να καταστεί γνωστό μόνο στη βάση ενός προκαταβολικού τίποτα (μη ον). Μόνο σε μια τέτοια περίπτωση είναι δυνατόν να διανοιχτεί εντός μας η προοπτική του παρ-όντος εν τη απουσία του. Ο Χάιντεγγερ, επιπροσθέτως, έχει επίγνωση της αριστοτέλειας θέσης ότι κάθε τι υπαρκτό κατανοείται πάντα μέσα στα όρια του χρόνου που ορίζεται ως ο ορίζοντας κατανόησης του Είναι.

Η φαινομενολογική σκέψη του Χάιντεγγερ τέθηκε και αναπτύχθηκε σε άλλες βάσεις σε σχέση με την πλατωνική ή αριστοτελική οντολογία. Ευθέως ο φιλόσοφος ασκεί πολεμική κριτική στη μεταφυσική και στο "επέκεινα" και θέτει στον σύγχρονο άνθρωπο το ζήτημα της επιστροφής του στο πραγματικό, στο "Είναι",  δηλαδή στη βίωση του εδώ και τώρα και να ορίσει, με βάση αυτό, το νόημα της ζωής του. Ας δούμε πώς αντιστρέφει ο Χάιντεγγερ τα πράγματα. Ενώ οι κλασικοί φιλόσοφοι προσπαθούν να συλλάβουν ένα νόημα έξω από ετούτη τη ζωή, ώστε να  συμπεριλάβουν τα αιτιατά της παρεπόμενα σε αυτό το μεταφυσικό έξωθεν αφήγημα, ο Χάιντεγγερ κάνει το αντίστροφο. Προσπαθεί να συλλάβει την ίδια την "ύπαρξη" μέσα από το ενσυνείδητο ανθρώπινο ον ώστε μέσα από αυτήν να εξάγει ένα νόημα που να την προσδιορίζει και να την "δικαιώνει".

Έτσι, μέσα από το πολύ δυσνόητο έργο του το οποίο κάνει λόγο για επιστροφή στην ελληνική αρχαιότητα όταν η λογική, η φυσική και η ηθική θεώρηση πραγμάτων ήταν μέρη μιας ενιαίας και αδιαίρετης ολότητας που απέρρεε από τη θεσμική συγκρότηση του κοινοτισμού των πόλεων της κλασικής ιδιαίτερα περιόδου. Παρόλο που στην πρώιμη φάση του ο Χάιντεγγερ ανέπτυξε έναν ιδιότυπο αθεϊσμό που πήγασε από την επιρροή του Νίτσε, στα χρόνια της ωριμότητας προσέδεσε την νοσταλγία του στα ομηρικά έπη με την συμβίωση θεών και ανθρώπων, κάτι που διαφαίνεται από την Επιστολή για τον ανθρωπισμό στην οποία τεχνηέντως ισχυρίζεται ότι το "Είναι" καλεί τον άνθρωπο και του αποκαλύπτει κάθε φορά ένα μόνο μέρος του αντικειμενικού του νοήματός του. 

Ας δούμε με ποιο τρόπο ο Χάιντεγγερ μας υποδεικνύει δρόμους και τρόπους ώστε η φιλοσοφία να καταστεί μια βιωματική πορεία, ένας πρακτικός βίος, κάτι που το φανερώνει με αποφατικό τρόπο.

Η σύγχρονη ανθρωπότητα, ισχυρίζεται ο φιλόσοφος, πάσχει από ασθένειες της ψυχής και παθογένειες της σκέψης. Ξεχάσαμε να παρατηρήσουμε ότι είμαστε ζωντανοί και δεν είμαστε σε επαφή καθημερινά με το μυστήριο της ύπαρξης (να είμαστε). Πότε βρίσκουμε τον εαυτό μας; Όταν επικεντρωνόμαστε στον εαυτό μας και είμαστε μόνοι είτε περπατώντας στην ύπαιθρο είτε διαλογιζόμαστε σχετικά με αυτά που κάνουμε σε σχέση με τα πράγματα. Πότε καταφέρνουμε να ξεφύγουμε από το αντίθετο του "Είναι", από το τίποτα (Das Nichts), τον μηδενισμό με την απουσία ουσιαστικού νοήματος; Όταν δεν αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας ως τσακισμένη ψυχή που ζητά παραμυθία από τη θρησκευτική αλογία και τελετή, όταν συνομιλούμε με τον τρόπο που υιοθετεί η ύπαρξή μας για να ορίσει τη φύση, τα όντα, μέσα εκεί αφυπνίζεται το "Είναι", όπως ακριβώς βίωνε τη θέαση του όντος ο Παρμενίδης.

Έχουμε ξεχάσει το γεγονός ότι όλα τα όντα είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους. Έχουμε επιλέξει συνήθειες που μας καθιστούν εγωιστές και αποσυνδεδεμένους από το όλον. Η επαφή μας με τη φύση συμβάλλει στην επανασύνδεσή μας με τον αληθινό εαυτό μας, ζώντας την "ύπαρξη" μέσα μας, αυτή μας προσφέρει την καθολική θέα. Μέσα στην αγκαλιά ενός φυσικού τοπίου ή μιας άγριας φυσικής ομορφιάς που προβάλλει σε έναν σπιτικό μας κήπο μπορούμε να αισθανθούμε αλλά και να διαισθανθούμε την Ενότητα του "Είναι", δηλαδή τη βίωση της συνύπαρξής μας με έναν βράχο, ένα φυτό ή λουλούδι, έναν οργιώδη θάμνο, ένα σύννεφο που κλέβει ματιές πίσω από τα ανέμελα φύλλα ενός δέντρου, και όλα αυτά ως μια ένωση στο Κοινό Ον. Τέτοιες στιγμές αποτελούν τη βάση για την υπέρβαση της εξωτερικότητάς μας με τη βύθισή μας μέσα σε αυτό που αγνοούσαμε ότι είμαστε.

Ξεχνάμε να είμαστε ελεύθεροι και να ζούμε για τον εαυτό μας. Ζούμε σε μια ετεροθεσμισμένη κοινωνία που οι κοινωνικές και πολιτικές της συμβάσεις λειτουργούν ως εξωτερικό επικοινωνιακό επίστρωμα επικάλυψης της αυθεντικότητάς μας (προκαταλήψεις, δοσμένα δόγματα, ανασταλτικές για την Ελευθερία φοβίες κλπ). Παραδινόμαστε σε έναν κοινωνικοποιημένο και επιφανειακό τρόπο ύπαρξης που επικαλύπτει τον αληθινό εαυτό μας. 

Η προοπτική και συνειδητοποίηση της ιδέας του θανάτου είναι πολύ σημαντική ώστε να κατανοήσουμε την περατότητά μας, τα όριά μας. Η παρουσία της προοπτικής του θανάτου λειτουργεί ουσιαστικά όπως και η πλατωνική μελέτη του θανάτου. Η χαϊντεγγεριανή ιδέα διαφέρει στο ότι η ιδέα του θανάτου ορίζει το χρονικό διάστημα που είμαστε έγχρονοι και σε πλήρη συνείδηση, στο εδώ και τώρα (εδωνά είναι). Από τη στιγμή που το δικό μας "Είναι" βρίσκεται ανάμεσα στη γέννηση και τον θάνατο. Να η ευκαιρία που μας δίνεται μπροστά μας. Εδώ και τώρα βιώνουμε άμεσα τον παρμενίδειο τρόπο θέασης και έκλαμψης της θεάς-ιδέας που αντανακλάται στην ένυλη ύπαρξη. Όταν η αγωνία και η προοπτική του θανάτου διαχέει το υπόβαθρο των σκέψεων και των πράξεών μας προκαταβολικά λειτουργεί καθαρά επιστρεπτικά με τον συνεχή επανακαθορισμό του τι είμαστε και πώς ακριβώς θα ορίσουμε τον εαυτό μας σε αυτό το συγκεκριμένο διάστημα. Αν σκεφτούμε, αυτό μπορεί να λειτουργήσει και αναδρομικά στη ζωή μας.

Μας ξεκαθαρίζει ο φιλόσοφος ότι μόνο ένας μπορεί να μας λυτρώσει από τον κακό εαυτό μας και τους άλλους, ο αληθινός εαυτός μας, που είναι η μη αφυπνισμένη  μας ύπαρξη και πρέπει να την φέρουμε στο προσκήνιο της συνείδησης εδώ και τώρα. Έτσι, θα γίνουμε αυτό που ανακαλύπτουμε διαρκώς αποβάλλοντας οτιδήποτε "δεν είμαστε". Η μνήμη του θανάτου και των ορίων μας δεν πρέπει να γίνεται παρά μόνο όταν η έννοια αυτή λειτουργεί ως οργανωτική διάταξη των προθέσεων και των επιλογών της βούλησης. Πρόκειται ξεκάθαρα για την φιλήβεια ηδονή του Πλάτωνα, που σοβεί ως το μέτρο εκδήλωσης του απείρου που κομίζουμε μέσα μας στη βάση της περατότητάς μας. Η  παρμενίδεια "ηδονή" που γέννησε η εμφάνιση της θεάς στο παρμενίδειο έργο είναι αυτή ακριβώς η θέαση του κάλλους του όντος, του "Είναι", η φανέρωση της ύπαρξης ένδον. Για αυτό και ο φιλόσοφος Παρμενίδης μετήλθε πολύ λίγα λόγια, σε μορφή ποίησης, ώστε να έχει προτεραιότητα η ύπαρξη σε σχέση με τη γλώσσα, η ψυχική έκχυση νοερής ενέργειας μπροστά στο Κάλλος, τη Συμμετρία και την Αλήθεια που αναβλύζει το "Είναι".

Τέλος, είναι καλό να επισημανθεί ιδιαίτερα ότι πολύ λίγοι έχουν κατανοήσει ότι κάθε ατομικό πρακτικό ή και θεωρητικό σύστημα που εμπνέει και δημιουργεί ένας φθασμένος φιλόσοφος δεν πρέπει να κρίνεται μονοδιάστατα, αλλά να προσεγγίζεται πάντοτε με βάση τα φιλοσοφικά ρεύματα που αποτέλεσαν τη βάση για να δομηθεί και να έχει λειτουργικότητα. Οπότε είναι καλό όσοι ενδιαφέρονται να εφαρμόσουν στην πράξη αυτήν την βιωματική προσέγγιση ώστε να έχει ακόμα πιο θετική επίδραση και ανύψωση της αληθινής ύπαρξης που κρύβεται μέσα τους, να μελετούν και κείμενα της πλατωνικής και αριστοτελικής φιλοσοφίας που πραγματικά διεγείρουν σύγκορμα το ατομικό μας "Είναι", το οποίο αποτελεί τη συμπαντική σταγόνα του ωκεάνιου παντός.

ΠΡΟΚΛΟΣ - Η ΠΟΡΕΙΑ "ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ" ΤΗΣ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗΣ ΙΔΕΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΟΗΤΟ ΣΤΟΝ ΑΙΣΘΗΤΟ ΚΟΣΜΟ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Το ζήτημα των ιδεών και της εγκόσμιας φανέρωσής τους στην πλατωνική φιλοσοφία είναι ένα από τα ζωτικότερα θέματα που έχουν απασχολήσει τόσο την νεοπλατωνική φιλοσοφία όσο και την νεότερη εγελιανή θεωρησιακή. Προτού προβούμε σε μια αναλυτική παράθεση των διαδικασιών και των σταδίων που λαμβάνουν χώρα ώστε οι ιδέες να καταστούν οργανικές μορφές του αισθητού κόσμου είναι απαραίτητο να επισημανθεί και η ανάλογη οντολογική διαπραγμάτευση που υπεισέρχεται στην πορεία αυτή, κάτι που θα παραβάλλουμε στην κατωτέρω ανάπτυξη του θέματος.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή χωρίς να παραλείψουμε αυτονόητες απορίες και προϋποθέσεις που απαιτούνται και χωρίς τις οποίες είναι πολύ εύκολο τόσο να περιπέσουμε σε ανορθολογικές φιλοσοφικές θεωρήσεις όσο και σε αστήριχτες μεταφυσικές θέσεις. Μια σειρά από ερωτήματα θέτουν το μέγεθος της πλάνης ή της αφέλειας που μπορεί να χαρακτηρίζει άφρονες απόπειρες για να κατανοήσουμε τον κόσμο. Πώς αποκτούν τα όντα την ύπαρξή τους από την φαινομενική ανυπαρξία; Είναι δυνατόν τα διάφορα όντα του αισθητού κόσμου (όπως άστρα, πλανήτες, άνθρωπος, ζώα, φυτά, ορυκτά, άτομα, μόρια, ηλεκτρόνια, κουάρκς κλπ) να αποκτούν μορφή και υλική υπόσταση χωρίς να μεσολαβεί μια αντίστοιχη οντική λειτουργία; "Πιστεύουμε" ότι μόνα τους τα όντα αυτά λαμβάνουν ορατή μορφή με ένα συγκεκριμένο απεικονιστικό σχέδιο και συγκεκριμένες οργανικές λειτουργίες προσδεμένες σε έναν σκοπό; Τέτοιου είδους φιλοσοφικά ερωτήματα θέτουν τις βάσεις για θεμελιώδη ερωτήματα που απαιτούν μια ορθολογική και επιστημονική απάντηση. 

ΟΙ ΠΛΑΤΩΝΙΚΕΣ ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΑΓΑΘΟ ΣΤΟΝ ΔΙΑΛΟΓΟ ΠΑΡΜΕΝΙΔΗ ΚΑΤΑ ΠΡΟΚΛΟ

 

Η ανωτέρω εικόνα αποτυπώνει τις Ενάδες και τη λειτουργία του κόσμου (πατήστε στη φωτό για μεγέθυνση)

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο πλατωνικός διάλογος "Παρμενίδης" αποτελεί το κορυφαίο έργο της πλατωνικής διαλεκτικής και στη φιλοσοφία κατέστη το θεμελιακό πεδίο συγκρότησης της κλασικής φιλοσοφίας ως την κορωνίδα του ανθρώπινου πνεύματος. Σε παλαιότερο κείμενο έχει γίνει λόγος για τη φύση των πλατωνικών ιδεών, αλλά η πραγμάτευσή τους σχετιζόταν με την εξωτερική και επιφανειακή τους κατανόηση αναφέροντας μόνο την οντική τους διάσταση. Δηλαδή ως προς το αν είναι α) τα πέντε γένη ή κάποια ηθική αξία, όπως η δικαιοσύνη, β) κάποια μαθηματική οντότητα, όπως οι αριθμοί ή τα σχήματα, ή γ) κάποια φυσικά είδη, όπως άνθρωπος, ζώο κλπ.. Στην προκείμενη περίπτωση θα γίνει λόγος για την ουσιαστική τους συγκρότηση και δομή ως προς τη διαβάθμιση μεταξύ όντος και μη όντος.

Οι ιδέες του Πλάτωνα είναι οι πρωτότυπες υπάρξεις, τα αληθινά νοητά πρότυπα, το μεικτό ως δημιουργία του Πέρατος και του Απείρου. Το μεικτό είναι δεν αποτελεί τίποτα άλλο παρά τον καθολικό νου και τις Ιδέες. Οι Ιδέες, ταυτόχρονα, είναι αιώνιες, ακίνητες, άφθαρτες και αμετάβλητες.

Η ΦΥΣΗ ΤΩΝ ΠΛΑΤΩΝΙΚΩΝ ΙΔΕΩΝ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Τι ακριβώς είναι οι πλατωνικές Ιδέες; Είναι ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει πολύ την Φιλοσοφία και την ιστορία της σκέψης. Είναι περιττό να αναφέρουμε ότι ο Πλάτων μέσα από τη θεωρία των Ιδεών θεμελίωσε την καθ΄εαυτού φιλοσοφία αποτελώντας τον σημαντικότερο ίσως φιλόσοφο μαζί με τον Αριστοτέλη στην ιστορία του πνεύματος.

Πολλοί καταπιάνονται με το θέμα των Ιδεών και τις περισσότερες φορές αποφεύγουν να συγκροτήσουν μια συνεκτική και σαφή έννοια για τη φύση των πλατωνικών ιδεών. Οι πλατωνικές Ιδέες ξεκάθαρα αποτελούν καθολικές έννοιες και αιώνιες οντότητες του νοητού κόσμου. 

Η ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΟΥΣΙΩΔΩΝ ΛΟΓΩΝ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΓΝΩΣΙΟΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΚΛΟΥ

 

                                                               Φωτογραφία: Ο Οδυσσέας και η Καλυψώ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Όπως είχαμε επισημάνει σε παλαιότερο κείμενο, οι ουσιώδεις λόγοι κατά Πρόκλο είναι η αιώνια γνώση του σύμπαντος και του όντος που κομίζει η λογική ψυχή μέσα της και είναι εγγεγραμμένη σε αυτήν αλλά ανενεργή.  Κάθε ανθρώπινη ψυχή φέρει μέσα της ως αντίγραφο ολόκληρη τη γνώση για τον κόσμο. Η γνώση αυτή που φέρει μέσα της η ψυχή είναι ανενεργή, δηλαδή λησμονημένη (σε λήθη) λόγω  της ενσάρκωσής της στον αισθητό κόσμο, στον μεταβαλλόμενο κόσμο, ο οποίος είναι αιώνιος αλλά γενητός (μεταβλητός, όχι γεννημένος) κατά Πλάτωνα, δηλαδή διαρκώς υποκείμενος σε αλλαγή των μορφών των όντων που τον συνιστούν.  

Η ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΥΘΩΝ (ΒΙΝΤΕΟ)

 

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Πολλές φορές κάνουμε απόπειρες να προσεγγίσουμε τους μύθους και τη σημασία τους με βάση τις δικές μας υποκειμενικές θεωρήσεις ή προσπαθούμε να τους κατανοήσουμε με βάση διάφορες μυθολογικές ιδεολογικές σχολές ερμηνείας των μύθων. Ίσως κάποιες ερμηνείες από όλες αυτές τις προσπάθειες μας κομίσουν κάποιες λογικές απαντήσεις και εύλογες εκλογικεύσεις, αλλά δε θα μπορέσουμε σε καμιά περίπτωση να έχουμε μια πλήρη ερμηνευτική απόδοση και κατανόηση της αλήθειας που είναι κεκαλυμμένη πίσω από την ελληνική μυθολογία. 

Η ασφαλέστερη οδός προκειμένου να συλλάβουμε το αληθινό περιεχόμενο των ελληνικών μύθων είναι η πολύπλευρη γνώση και διασταύρωση των αληθινών αντιστοιχιών που κομίζουν οι μύθοι μέσα από το σύνολο της ελληνικής φιλοσοφικής γραμματείας. Η αλήθεια που κομίζουν οι ελληνικοί μύθοι επιβεβαιώνονται όχι από έναν ή δύο φιλοσόφους και ποιητές αλλά από το σύνολο των ελληνικών φιλοσοφικών κειμένων. 

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΤΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΛΕΥΚΙΠΠΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΥ ΣΤΟΥΣ ΜΥΣΤΗΡΙΑΚΟΥΣ ΘΕΟΥΣ ΤΩΝ ΚΒΑΝΤΑ

  

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η προσωκρατική φιλοσοφία αποτέλεσε την πρώτη βάση για την ενασχόληση του ανθρώπου με την οντολογία, για το τι δηλαδή πραγματικά "υπάρχει". Όλοι οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι ασχολήθηκαν με το ον. Στην προκείμενη περίπτωση αφορμή της φιλοσοφικής μας εκκίνησης για στοχασμό  είναι η παρμενίδεια οντολογία. Ο Παρμενίδης ανέπτυξε τον οντολογικό μονισμό, την ιδέα δηλαδή, ότι τα πάντα δεν προήλθαν από μια φυσική ουσία (ύδωρ, αήρ, γη, πυρ), όπως αποπειράθηκαν να ισχυριστούν οι φυσικοί φιλόσοφοι, αλλά από το Είναι, από το όντως υπαρκτό, το οποίο ενέχει χαρακτηριστικά υπερούσιας θεότητας, από την οποία απορρέουν όλα τα επίπεδα των όντων, των κόσμων και της δημιουργίας. 

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ - ΘΕΟΣ, ΝΟΥΣ ΚΑΙ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου        

Ο Αριστοτέλης θεωρείται ο "λογικότερος", ο επιστημονικότερος και ο συστηματικότερος φιλόσοφος της αρχαιότητας από τους περισσότερους μελετητές, παρόλα αυτά κάθε φορά που μελετάμε πάλι και πάλι τα αριστοτελικά έργα ορμώμενοι από υψηλότερα επίπεδα κατανόησης, αναθεωρούμε απόψεις και θεωρήσεις για το μεγαλείο της αριστοτελικής σκέψης. Πολλοί κατατάσσουν τον Αριστοτέλη στους εμπειριστές ή στους ορθολογικούς φιλοσόφους. Δε θα διαφωνούσε κανείς με την κατάταξη αυτή. Ο Αριστοτέλης, όμως, είναι κάτι περισσότερο από αυτά.

Θα ασχοληθούμε στην προκείμενη περίπτωση με τον "θεό" του Αριστοτέλη. Έτσι ενέταξε τη "θεολογία" του στην τριάδα των θεωρητικών επιστημών του (Φυσική, Μαθηματικά, Θεολογία). Θα αναρωτηθεί κανείς ποια σχέση μπορεί να έχει η θεολογία με τη φυσική και τα μαθηματικά. Η αριστοτελική θεολογία είναι η "πρώτη φιλοσοφία", η ανώτερη από όλες τις επιστήμες για τον Αριστοτέλη. Η πρώτη φιλοσοφία είναι η επιστήμη που εξετάζει τις πρώτες αρχές και αιτίες των πραγμάτων του υπαρκτού.

Ο ΑΠΟΦΑΤΙΚΟΣ ΕΓΕΛΙΑΝΟΣ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΥ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Πολλοί μελετητές της φιλοσοφίας έχουν την τάση να παρασύρονται από τις ασυνείδητες κλίσεις  προς κάποια φιλοσοφική σχολή ή ένα φιλοσοφικό ρεύμα και να αποκόπτουν την διάνοιξη του πνεύματός τους προς το όλον ον. Είναι μέγα λάθος να οριοθετούν και να περιορίζουν τις δυνατότητες του νου τους να εργαστεί ανοιχτά στο πέλαγος των νοερών κυμάτων που συστήνουν ωκεάνιες στιβάδες και χτυπούν ανελέητα, όχι το καράβι του λογιστικού, αλλά το φορτίο των προσκολλήσεων και των επιθυμιών που βαραίνουν τον νου και δε μαθαίνει να πλέει αγέρωχος την πορεία του.

Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ, ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ένας από τους κλάδους της φιλοσοφίας που συνιστούν, κατά τη γνώμη μου, τις ρίζες κάθε συγκροτημένου φιλοσοφικού στοχασμού είναι η φιλοσοφία της γλώσσας. Θα έλεγα ότι ίσως η διαρκής "λογική" αποκατάσταση και δομική συσχέτιση των σχέσεων που έχουν η φιλοσοφία και η γλώσσα είναι η ουσία της φιλοσοφικής δραστηριότητας εν γένει. Η καθ΄εαυτού φιλοσοφία δεν αποτελεί μια ανούσια δραστηριότητα του πνεύματος, αλλά η πεμπτουσία της εξέλιξης της ψυχοσωματικής μας οντότητας στην πράξη. Αν νομίζει κανείς ότι μια θεωρία, μια άποψη, ή ένα δόγμα για τη ζωή και τον κόσμο αρκεί για να συντελέσει στην τελείωση του καθολικού ανθρώπου, αυταπατάται. Και ακόμα περισσότερο μπορεί να ζει κανείς, χωρίς να το έχει συνειδητοποιήσει, μέσα στην αναλήθεια και στο περιορισμένο της κυκλοθυμικής του αναζήτησης όταν αυτή η στοχαστική του θέαση δεν έχει βιωματικό αντίκρισμα ούτε κοινωνική ή μεταφυσική προοπτική. 

ΝΙΤΣΕ - Ο ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΟΣ ΝΟΥΣ ΩΣ Η ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΥΠΑΡΞΗ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Νίτσε, ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους της σύγχρονης φιλοσοφίας, συνέδεσε το όνομά του με το διονυσιακό στοιχείο σε αντιπαραβολή με το απολλώνιο. Στα έργα του "Η γέννηση της τραγωδίας από το πνεύμα της μουσικής" και "Ο Σωκράτης και η ελληνική τραγωδία" ο Νίτσε αποπειράται να εξηγήσει τους λόγους σύμφωνα με τους οποίους γεννήθηκε και πέθανε η αρχαία τραγωδία και για πρώτη φορά αναπτύσσει τις έννοιες του διονυσιακού και του απολλώνιου πνεύματος. 

Ο Νίτσε θεωρεί την αθηναϊκή τραγωδία το μεγαλύτερο επίτευγμα του ανθρώπινου πνεύματος και επιχειρηματολογεί σχετικά με αυτό κατά τρόπο που δύσκολα μπορεί κανείς να του αντιτείνει ένα ουσιαστικό λογικό επιχείρημα. Στο έργο του  "Ο Σωκράτης και η ελληνική τραγωδία" ασκεί δριμεία κριτική στη σωκρατική φιλοσοφία επειδή αποτέλεσε την αιτία της κατάρρευσης της υψηλότερης μορφής που έλαβε η τέχνη, της αρχαίας τραγωδίας. 

ΠΡΟΚΛΟΣ - Ο ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΜΕ ΤΟ ΕΝ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η ιστορία του διαλογισμού στην ελληνική παράδοση κορυφώνεται στους τελευταίους νεοπλατωνικούς και τελειοποιείται σε θεωρητικό επίπεδο με τον Πρόκλο. Οι νεοπλατωνικοί φέρνουν πάλι στο προσκήνιο τη μεγάλη πλατωνική παράδοση του διαλογισμού εμβαθύνοντας στο έπακρον την εσωτερική αναζήτηση του εαυτού σε αντιστοιχία και σύνδεση και με άλλες παραδόσεις πέραν του δυτικού κόσμου, όπως της χαλδαϊκής, της ινδουιστικής, της αιγυπτιακής, της καμπαλιστικής ιουδαϊκής και της βουδιστικής.

Σε όλες τις αυτές τις παραδόσεις συναντάμε ίδιες ή παρόμοιες τεχνικές ή μεθόδους διαλογισμού που στόχο έχουν την επιστροφή της λογικής ψυχής στο αληθινό της "είναι" και στην τελειοποίησή της. Οι διαλογιστικές μέθοδοι που μετέρχεται ο Πρόκλος σχεδόν ταυτίζονται στη σύλληψη με τις μεθοδολογικές τεχνικές πολλών ανατολικών διαλογιστών διαφοροποιούμενος μόνο στα σύμβολα και στις έννοιες πίσω από τις οποίες κομίζονται τα ίδια νοήματα. 

ΠΛΑΤΩΝ - ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΜΕΘΕΚΤΟΣ ΝΟΥΣ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο πλατωνικός διαλογισμός είναι η αποκορύφωση της φιλοσοφικής διαλεκτικής και είναι άγνωστος στο ευρύ ελληνικό κοινό που ασχολείται με τη φιλοσοφία θεωρώντας ότι η φιλοσοφία είναι μόνο μια θεωρητική και νοησιαρχική δραστηριότητα. Εννοείται ότι δεν αναφέρομαι καθόλου στους θρησκευόμενους, χριστιανούς ή μη, που ακόμα "προσεύχονται", γιατί όχι μόνο δεν ξέρουν καν τι είναι ο διαλογισμός, αλλά και αρνούνται να μάθουν, λόγω της άγνοιας που τους εμπότισε ο θρησκευτικός δογματισμός και φανατισμός με τον οποίο γαλουχήθηκαν από τα θρησκευτικά συστήματα. Ο διαλογισμός τον οποίο μετερχόταν ο Σωκράτης και ο Πλάτων ταυτίζεται με τον διαλογισμό του μεγάλου Ινδού διαλογιστή Πατάνζαλι. Ο διαλογισμός δεν είναι ούτε ελληνικός ούτε ινδικός, είναι ένας. 

ΟΣΣΟ - ΘΕΟΣ ΚΑΙ ΥΠΑΡΞΗ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Όσσο πραγματικά σε αυτή του την ομιλία αποκαλύπτει την "αλήθεια". Πίσω από τις γεμάτες ενόραση λέξεις του κρύβεται η όντως αλήθεια. Η "αλήθεια" κρύβεται μέσα μας. Είναι στη δική μας ευχέρεια και δυνατότητα να διώξουμε το πέπλο της πλάνης και της φαινομενικότητας για να βιώσουμε και να αντικρίσουμε την "αλήθεια". Πολλοί θα αποπειραθούν να διατυπώσουν βιαστικές απαντήσεις ρηχής διερεύνησης και αγανάκτησης, άλλοι πάλι πρόσκαιρα εν πνεύματι υλιστικό θα χαιρετίσουν με κλάματα χαράς το εξωτερικό νόημα του κειμένου. Απλά ήρθε η ώρα να διαλογιστούμε φιλοσοφικά. Ας μην αφήσουμε τον νου να βυθιστεί στις πέντε αισθήσεις, ας προσπαθήσουμε να σκεφτούμε χωρίς σκοπό, χωρίς τη μεσολάβηση του σώματος, όπως ακριβώς συμβούλεψε και ο πλατωνικός Σωκράτης, όπως ακριβώς κάνει εδώ ο ηρακλείτειος σοφός Όσσο.

ΜΠΛΑΒΑΤΣΚΥ - ΤΟ ΕΝ ΩΣ ΠΟΛΛΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΜΨΥΧΟ ΣΥΜΠΑΝ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η Έλενα Μπλαβάτσκυ, επηρεασμένη από τη σοφία των αρχαίων μυστών και φιλοσόφων και ιδιαίτερα του Πρόκλου κάνει δριμεία κριτική σε όλες τις μονοθεϊστικές θρησκείες και ιδιαίτερα του Ιουδαϊσμού και του Χριστιανισμού σχετικά με την απόκρυψη και κατάργηση των πολυάριθμων θεοτήτων που υιοθέτησαν στα δόγματά τους. Συγκεκριμένα, κατηγορεί πρώτα τους Ιουδαίους μονοθεϊστές ότι απέκρυψαν και εξαφάνισαν όλους τους υπόλοιπους Ελοχίμ (θεότητες) και κράτησαν μόνο τον έναν από αυτούς, τον Ιεχωβά, στον οποίο προσέδωσαν χαρακτηριστικά παντοκράτορα και αυταρχικού δημιουργού του κόσμου από το μηδέν, μια παράδοση που υιοθέτησε και ο χριστιανισμός. Ενώ μέχρι την περίοδο του 6ου-5ου αιώνα π.Χ οι Ιουδαίοι ήταν πολυθεϊστές, όπως και όλες ανεξαιρέτως οι αρχαίες θρησκείες, ξαφνικά μετέτρεψαν σε μονοθεϊστική θρησκεία τον ιουδαϊκό πολυθεϊσμό.

ΠΡΟΚΛΟΣ - Η ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΥ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Όπως έχει επισημανθεί και άλλες φορές, η ενασχόληση με τη φιλοσοφία είναι η άσκηση του πνεύματός μας στην αρετή και τη γνώση, είτε μυστηριακή είτε επιστημονική, ανάγοντας την ψυχή σε ανώτερα επίπεδα ύπαρξης. Στην προκείμενη περίπτωση θα γίνει λόγος για τη σύνδεση της φιλοσοφίας και της ελληνικής θεολογίας με την επιστήμη. Η ανωτέρω εικόνα αναπαριστά την Θεά Δήμητρα να κρατά στάχυα και δύο φίδια. Η εικονιζόμενη θεά Δήμητρα αποτυπώνει την ανθρώπινη ενσάρκωση και τη δυνατότητά μας να αναπτύξουμε και να ισορροπήσουμε μέσα μας πνευματικές και κοσμογονικές δυνάμεις. Στην ελληνική μυθολογία και θεολογία συναντάμε τα δύο φίδια σε πολλές εκδοχές, από τη μινωική θεά των φιδιών και το κηρύκειο του Ερμή με τις δύο ανελισσόμενες φιδίσιες δυνάμεις του ηλεκτρομαγνητισμού (έλικα DNA) μέχρι και τον Ηρακλή που πνίγει τα δύο φίδια. Τα δύο φίδια δεν είναι τίποτα άλλο παρά οι δύο δυνάμεις του ηλεκτρισμού και του μαγνητισμού, ή αλλιώς ο ηλεκτρομαγνητισμός, οι οποίες σχετίζονται απόλυτα με τον μεταφυσικό κόσμο, ο οποίος δεν είναι τόσο "μεταφυσικός" όσο νομίζουμε. 

ΠΡΟΚΛΟΣ - ΕΝ, ΕΝΑΔΕΣ (ΠΡΩΤΑΡΧΙΚΟΙ ΘΕΟΙ) ΚΑΙ ΠΟΛΥΘΕΪΣΜΟΣ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η νεοπλατωνική φιλοσοφία του Πρόκλου αποτέλεσε την πιο αναλυτική, εξονυχιστική, επεξηγηματική και διαφωτιστική ανάπτυξη της πλατωνικής παράδοσης στην ιστορία της φιλοσοφίας μέσα από το πλούσιο έργο του των 42 τόμων που ήδη μπορούμε να μελετήσουμε. Ο εν λόγω φιλόσοφος ανάλυσε την πλατωνική φιλοσοφία κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να καταστεί κατανοητή σε όλους τους ανθρώπους που θέλουν να εννοήσουν θεμελιώδεις ιδέες της πλατωνικής φιλοσοφίας οι οποίες είτε είχαν απωλέσει το αρχικό αρχαίο εννοιολογικό νόημά τους είτε είχαν εξοβελιστεί από την επικρατούσα θρησκευτική κατάσταση της εποχής που ζούσε ο φιλόσοφος. Ο Πρόκλος ουσιαστικά αποτέλεσε τον πιο επικίνδυνο αντίπαλο της χριστιανικής μονοθεϊστικής κοσμοθεώρησης, γιατί κατέστη η αιτία της δυναμικής αναζωπύρωσης της αρχαίας θρησκείας και φιλοσοφίας, ενώ παράλληλα το συναρπαστικό βαθυστόχαστο έργο του μέσα από την μεταφυσική και την γνωσιοθεωρία του επηρέασε και φιλοχριστιανούς συγγραφείς ώστε να εμπλουτίσουν την χριστιανική δογματική. Από την άλλη συναντάμε και συγγραφείς όπως ο ανώνυμος συγγραφέας (5ος-6ος αι.)που υιοθέτησε το όνομα του Διονύσιου του Αρεοπαγίτη (1ος αι.), ο οποίος εμπνεύστηκε από την πλατωνική θεολογία του Πρόκλου για να δομήσει μια χριστιανική θεώρηση της πρόκλειας μεταφυσικής, μια προσπάθεια που θεωρήθηκε ξένο σώμα στην επικρατούσα θρησκεία εφόσον καθαρά περιείχε στοιχεία που ακύρωναν την χριστολογική σωτηρία. 

ΛΑΪΜΠΝΙΤΣ - Η ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Γκότφριντ Βίλχελμ Λάιμπνιτς θεωρείται ο δεύτερος μεγάλος σταθμός της νεώτερης  φιλοσοφίας, μετά τον Ντεκάρτ. Ενώ ο Ντεκάρτ ανέπτυξε την πρώτη ολοκληρωμένη μηχανιστική αντίληψη της φιλοσοφίας για τη φύση η οποία έγινε κατανοητή μέσα από τις έννοιες της μηχανικής (μέγεθος, σχήμα, κίνηση), ο Λάιμπνιτς προχώρησε ένα βήμα πιο πέρα και τη συμπλήρωσε με την έννοια της δύναμης. Έτσι, ο Λάιμπνιτς βελτίωσε και τελειοποίησε τη μηχανιστική αντίληψη της φιλοσοφίας του μέσω της έννοιας της δύναμης με την οποία επιτυγχάνεται  το πέρασμα από τις έννοιες της φυσικής στις έννοιες της μεταφυσικής.

Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ - ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΝΑ "ΦΙΛΟΣΟΦΕΙ" ΚΑΝΕΙΣ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Πολλοί θεωρούν ότι το να διαβάζει κανείς και να μελετά τις φιλοσοφικές πεποιθήσεις και το σύστημα ενός φιλοσόφου αυτόματα τον καθιστά ασκούντα την φιλοσοφία. Καμιά απολύτως σχέση δεν έχει αυτό με τη φιλοσοφία. Ειδικά σήμερα, στην εποχή του διαδικτύου, η κατάσταση είναι πιο συγκεχυμένη από ποτέ στον ελλαδικό χώρο.

Το να διαβάσει κανείς έναν φιλόσοφο είναι μια αρχή για να ξεκινήσει. Αυτό όμως δε σημαίνει σε καμιά περίπτωση ότι ασκεί κανείς έτσι φιλοσοφικό βίο. Παίζει τεράστιο ρόλο πώς "αναγιγνώσκει" κανείς, πώς προσλαμβάνει το νόημα σε αυτό που διαβάζει.

Θα μπορούσαμε να διακρίνουμε τρεις κατηγορίες αναγνωστών φιλοσοφικών έργων.

ΜΠΛΑΒΑΤΣΚΥ - ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ ΚΑΙ Η ΥΠΑΡΞΗ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η Μπλαβάτσκυ θεωρούσε τον Χέγκελ μαζί με τους υπόλοιπους πανθεϊστές του γερμανικού ιδεαλισμού (Φίχτε, Σέλινγκ) σύγχρονους κεκαλυμμένους αποκρυφιστές φιλοσόφους οι οποίοι γνώριζαν τις βαθύτερες αλήθειες της αρχαίας ελληνικής και ανατολικής φιλοσοφίας και των αντίστοιχων θρησκειών τους. Οι Γερμανοί ιδεαλιστές είχαν επηρεαστεί αρχικά από τον αποκρυφιστή μοναχό Ιωακείμ της Φλόρας (1135 - 1202 μΧ)  και είχαν κατανοήσει το κρυμμένο νόημα των θρησκευτικών μύθων της χριστιανικής θρησκείας, κάτι που χαρακτήριζε τα κείμενα όλων των κατεστημένων θρησκειών. Οι τρεις αυτοί ιδεαλιστές αποτύπωσαν στο έργο τους με παραδειγματικό τρόπο φιλοσοφικές αλήθειες για τη φύση της θεότητας, τη λειτουργία του  κόσμου και τους νόμους της ανθρώπινης σκέψης σε βαθμό τέτοιο που συνάδει με τις τελευταίες εξελίξεις στην επιστήμη και την κβαντική φυσική. Τόσο η θεολογική θεώρηση όσο και η γνωσιοθεωρία/μεταφυσική των Γερμανών ιδεαλιστών έχουν αποβάλει κάθε θρησκευτικό υπόβαθρο και θέσει τις βάσεις για τη συγκρότηση τόσο του φιλοσοφικού ανθρωπισμού όσο και μιας μη δογματικής φιλοσοφικής θρησκείας.  

Η Μπλαβάτσκυ ανάπτυξε το Απόλυτο που συνέλαβε ο Χέγκελ, ο οποίος το έλαβε από την ανατολική θρησκευτική παράδοση του εσωτερισμού (εσωτερικός βουδισμός και ινδουισμός). Η έννοια του Απόλυτου προέρχεται ξεκάθαρα από τις ανατολικές αυτές θρησκείες. Και οι τρεις φιλόσοφοι, ισχυρίζεται η Μπλαβάτσκυ, διείδαν την εσωτερική/μυστική οικουμενική οντολογία που διέκρινε την ανατολική παράδοση που έφθανε μέχρι και την αρχαιοελληνική της εξέλιξη στην πλατωνική φιλοσοφία και συγκρότησαν τον γερμανικό ιδεαλισμό ενσωματώνοντας στοιχεία υψηλής φιλοσοφικής διανόησης που αποκάλυπταν έναν πολύ ιδιαίτερο δρόμο για την τελείωση της ιδεαλιστικής φιλοσοφίας.

ΜΠΛΑΒΑΤΣΚΥ - Η ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΚΑΙ Η "ΑΤΟΜΙΚΟΤΗΤΑ"

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η Έλενα Πετρόβνα Μπλαβάτσκυ, πέρα από την μυστικιστική της θεώρηση για τα πράγματα, πραγματεύτηκε και ανάπτυξε πολλούς όρους και έννοιες της πανθεϊστικής  ιδεαλιστικής θεωρησιακής φιλοσοφικής γραμμής των Φίχτε, Σέλινγκ, και ιδιαίτερα του Χέγκελ, συγκροτώντας ένα ενιαίο πανθεϊστικό εγχείρημα που συνέδεσε την πλατωνική και νεοπλατωνική φιλοσοφία τόσο με τα φιλοσοφικά θεμέλια του θρησκευτικού φαινομένου όσο και με τη νεότερη και σύγχρονη φιλοσοφία. Για την Μπλαβάτκσυ, καμιά θρησκεία δεν κομίζει την όντως αλήθεια της προφορικής ή γραπτής παράδοσης στην οποία είχαν πρόσβαση οι ιδρυτές της, γιατί οι εκάστοτε εξουσίες, θρησκευτικές ή κοσμικές, την προσάρμοζαν στα ήθη, στα έθιμα και στην διανοητική δυνατότητα των ανθρώπινων κοινωνιών με βάση τα ιδιοτελή συμφέροντα ή την άγνοια των ίδιων των κυρίαρχων κάθε εποχής. Οι θρησκείες κομίζουν μόνο ψήγματα αλήθειας τα οποία έχουν ενσωματώσει στις δομές τους με εξωτερικούς τύπους, όπως είναι οι τελετουργίες και τα ιερά τους κείμενα, αποκρύπτοντας την αλήθεια. Γιατί όποιος κατορθώνει να κατανοεί την "αλήθεια", (και αυτό έχει σχέση με την ποιότητα της εξέλιξης του νου του), απελευθερώνεται πνευματικά και δεν καθίσταται αλυσοδεμένος δούλος (αλληγορία πλατωνικού σπηλαίου) κανενός πολιτικού ή θρησκευτικού συστήματος ή δόγματος, κάτι που διαρρηγνύει τα θεμέλια κάθε παραδεδομένου συλλογικού φαντασιακού.