ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΤΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΛΕΥΚΙΠΠΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΥ ΣΤΟΥΣ ΜΥΣΤΗΡΙΑΚΟΥΣ ΘΕΟΥΣ ΤΩΝ ΚΒΑΝΤΑ

  

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η προσωκρατική φιλοσοφία αποτέλεσε την πρώτη βάση για την ενασχόληση του ανθρώπου με την οντολογία, για το τι δηλαδή πραγματικά "υπάρχει". Όλοι οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι ασχολήθηκαν με το ον. Στην προκείμενη περίπτωση αφορμή της φιλοσοφικής μας εκκίνησης για στοχασμό  είναι η παρμενίδεια οντολογία. Ο Παρμενίδης ανέπτυξε τον οντολογικό μονισμό, την ιδέα δηλαδή, ότι τα πάντα δεν προήλθαν από μια φυσική ουσία (ύδωρ, αήρ, γη, πυρ), όπως αποπειράθηκαν να ισχυριστούν οι φυσικοί φιλόσοφοι, αλλά από το Είναι, από το όντως υπαρκτό, το οποίο ενέχει χαρακτηριστικά υπερούσιας θεότητας, από την οποία απορρέουν όλα τα επίπεδα των όντων, των κόσμων και της δημιουργίας. 

Ο ΑΠΟΦΑΤΙΚΟΣ ΕΓΕΛΙΑΝΟΣ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΥ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Πολλοί μελετητές της φιλοσοφίας έχουν την τάση να παρασύρονται από τις ασυνείδητες κλίσεις  προς κάποια φιλοσοφική σχολή ή ένα φιλοσοφικό ρεύμα και να αποκόπτουν την διάνοιξη του πνεύματός τους προς το όλον ον. Είναι μέγα λάθος να οριοθετούν και να περιορίζουν τις δυνατότητες του νου τους να εργαστεί ανοιχτά στο πέλαγος των νοερών κυμάτων που συστήνουν ωκεάνιες στιβάδες και χτυπούν ανελέητα, όχι το καράβι του λογιστικού, αλλά το φορτίο των προσκολλήσεων και των επιθυμιών που βαραίνουν τον νου και δε μαθαίνει να πλέει αγέρωχος την πορεία του.

ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ - Η ΕΥΔΙΑΘΕΣΙΑ

57. – Απόσπασμα 191 Diels-Kranz

Ο Δημόκριτος από την πλούσια κατά τον πέμπτο αιώνα θρακική πόλη των Αβδήρων είναι γνωστός κυρίως για τη συμβολή του στην ανάπτυξη και συστηματοποίηση της ατομικής θεωρίας που είχε συλλάβει ο Λεύκιππος. Θεμελιώδης αρχή της θεωρίας αυτής είναι ότι η ύλη αποτελείται από αδιαίρετα σωματίδια, τα οποία χωρίζονται μεταξύ τους από το κενό και διαφέρουν ως προς το σχήμα, τη διάταξη και την κατάστασή τους -διαφορές που εξηγούν την ποικιλία στη φύση. Όσα αποσπάσματα ωστόσο μας έχουν σωθεί από τον Δημόκριτο προέρχονται στη συντριπτική τους πλειονότητα από τα ηθικά του έργα και εκφράζουν απόψεις παρόμοιες με αυτές του Επίκουρου. Το ηθικό ιδεώδες του Δημόκριτου συνίσταται στην προστασία των ατόμων της ψυχής από βίαιες ψυχικές αναστατώσεις. Στο παρατιθέμενο απόσπασμα από το έργο Περὶ εὐθυμίης ( = Σχετικά με την ευδιαθεσία, την ψυχική γαλήνη) ο Δημόκριτος διατυπώνει την άποψη ότι η ευδιαθεσία επιτυγχάνεται με την αποφυγή των ακραίων καταστάσεων της στέρησης και του κορεσμού, και τη "συμμετρία" του βίου, δηλ. τη μετρημένη ζωή. Ενδεικτική της σχέσης των ηθικών απόψεων του Δημοκρίτου με τη φυσική του είναι η χρήση πολλών αφηρημένων όρων στην αρχή του αποσπάσματος.