Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου
Η Έλενα Πετρόβνα Μπλαβάτσκυ, πέρα από την μυστικιστική της θεώρηση για τα πράγματα, πραγματεύτηκε και ανάπτυξε πολλούς όρους και έννοιες της πανθεϊστικής ιδεαλιστικής θεωρησιακής φιλοσοφικής γραμμής των Φίχτε, Σέλινγκ, και ιδιαίτερα του Χέγκελ, συγκροτώντας ένα ενιαίο πανθεϊστικό εγχείρημα που συνέδεσε την πλατωνική και νεοπλατωνική φιλοσοφία τόσο με τα φιλοσοφικά θεμέλια του θρησκευτικού φαινομένου όσο και με τη νεότερη και σύγχρονη φιλοσοφία. Για την Μπλαβάτκσυ, καμιά θρησκεία δεν κομίζει την όντως αλήθεια της προφορικής ή γραπτής παράδοσης στην οποία είχαν πρόσβαση οι ιδρυτές της, γιατί οι εκάστοτε εξουσίες, θρησκευτικές ή κοσμικές, την προσάρμοζαν στα ήθη, στα έθιμα και στην διανοητική δυνατότητα των ανθρώπινων κοινωνιών με βάση τα ιδιοτελή συμφέροντα ή την άγνοια των ίδιων των κυρίαρχων κάθε εποχής. Οι θρησκείες κομίζουν μόνο ψήγματα αλήθειας τα οποία έχουν ενσωματώσει στις δομές τους με εξωτερικούς τύπους, όπως είναι οι τελετουργίες και τα ιερά τους κείμενα, αποκρύπτοντας την αλήθεια. Γιατί όποιος κατορθώνει να κατανοεί την "αλήθεια", (και αυτό έχει σχέση με την ποιότητα της εξέλιξης του νου του), απελευθερώνεται πνευματικά και δεν καθίσταται αλυσοδεμένος δούλος (αλληγορία πλατωνικού σπηλαίου) κανενός πολιτικού ή θρησκευτικού συστήματος ή δόγματος, κάτι που διαρρηγνύει τα θεμέλια κάθε παραδεδομένου συλλογικού φαντασιακού.
Ο χρόνος, για την Μπλαβάτκσυ, αποτελεί μια ψευδαίσθηση που δημιουργούν οι αισθήσεις όταν διαπλέκεται με αυτές ο νους και καθίσταται "κάμα μάνας". Το "κάμα μάνας" είναι ο κατώτερος νους του ανθρώπου που προσλαμβάνει τα δεδομένα που του προσφέρει ο αισθητός κόσμος, ως διαδοχικές εναλλαγές των παραστάσεων που συντίθενται από τις εντυπώσεις των φαινομενικών εικόνων του ορατού κόσμου. Ο αισθητός υλικός κόσμος είναι χρήσιμος και αναγκαίος προκειμένου η ψυχή να εξελιχθεί λαμβάνοντας τις απαραίτητες εμπειρίες και γνώσεις για να αναπτυχθεί το ανώτερο νοητικό του ανθρώπου. Το πρόβλημα ξεκινά όταν ο άνθρωπος δεν διακρίνει την μεταβλητότητα, το πρόσκαιρο και το πεπερασμένο του αισθητού κόσμου από τον αληθινό κόσμο.
Ο γήινος άνθρωπος, κατά την Μπλαβάτκσυ, έχει επταπλή σύσταση. Αποτελείται από τον αληθινό αθάνατο εαυτό, που είναι η τριαδική ατομικότητά του (Άτμα, Μπούντι, Μάνας, που είναι αντίστοιχα: θεϊκό πνεύμα/βούληση, Θεία σκέψη/φώτιση, Νόηση) και την τετραπλή θνητή προσωπικότητα (κάμα ή θυμικό-επιθυμητικό, πράνα ή ζωή, αστρικό σώμα ή ενέργεια, φυσικό σώμα). Η τετραπλή προσωπικότητα, ο φαινομενικός εαυτός μας, είναι το προσωπείο το οποίο φορά ο αληθινός εαυτός μας, η αθάνατη ατομικότητα, προκειμένου να ενσαρκωθεί. Όταν η ατομικότητά μας πέφτει μέσα στην τετραπλή προσωπικότητα ξεχνά ποια είναι, γιατί ο νους του ανθρώπου πίπτει και βυθίζεται στην κατάσταση του κάμα, στην συνειδητότητα των επιθυμιών, των απολαύσεων και της προσκόλλησης στα ορατά. Τότε γεννιέται η ψευδαίσθηση του χρόνου για τον κατώτερο νου. Όλη η δουλειά την οποία πρέπει να επιτελέσει ο άνθρωπος είναι να εργαστεί και να αναπτύξει το νοητικό του ανώτερο όργανο, τον ανώτερο νου που είναι το "μπούντι μάνας" (ο αμέθεκτος νους, κατά Ιάμβλιχο), κάτι που θα τον κάνει να "δει" την ανυπαρξία του χρόνου και την ατομικότητά του, τον ανώτερο πνευματικό εαυτό του ο οποίος μετέρχεται/χρησιμοποιεί τον κατώτερο νου ως διόπτρα ή συγκλίνοντα φακό (εγκόσμιος Διόνυσος) για να αντλήσει χρήσιμη γνώση και εμπειρίες προκειμένου να ανέλθει και να εξελιχθεί.
Το άρρητο "Απόλυτο" ως προσωποποίηση της "λύσης ή της απόλυτης απελευθέρωσης" κάθε δεσμού με τα όρια και τη σκέψη είναι πέρα και πάνω από τον χρόνο και τον χώρο. Το Απόλυτο είναι η όντως αφηρημένη "υπόσταση", η πηγή του φωτός, που άρχει εν σκοτία, "πριν" φανερωθεί το φως, γιατί το φως βρίσκεται ιεραρχικά κάτω από το Απόλυτο, επειδή το φως είναι η φανέρωση του συγκεκριμένου, του περατού και του έγχρονου. Ο χρόνος γίνεται αντιληπτός, ως παρελθόν, παρόν και μέλλον, μόνο όταν είναι ενεργή η "προσωπικότητα", ο χοϊκός άνθρωπος. Αντίθετα, όταν ο άνθρωπος έχει εργαστεί με τη φιλοσοφία και τις αρετές για την ανάπτυξη και τελειοποίηση του μπούντι μάνας (αμέθεκτος νους), τότε δεν υπάρχει χρόνος, αλλά η βίωση του αιώνιου μέσα του.
Επειδή μιλάμε για χρόνο, παραθέτω την έννοια του Μανβαντάρα (ή θείο γεννητό, κατά Πρόκλο) στο σύστημα της Μπλαβάτκσυ, έννοια η οποία εννοείται ως μια χρονική περίοδος 7 αιωνιοτήτων που ισοδυναμούν με 311.040.000.000.000 χρόνια. Κάθε αιωνιότητα αντιστοιχεί σε 44.000.000.000.000 περίπου χρόνια. Μανβαντάρα είναι η συμπαντική ανάπτυξη/διαστολή και δημιουργία του όντος, ενώ ως πραλάγια εννοείται η συστολή του όντος, η επιστροφή στον εαυτό του.Παρακάτω δείτε ένα πολύ κατατοπιστικό βίντεο :
Γράφει η Έλενα Πετρόβνα Μπλαβάτσκυ στην Στάντζα Ι της Μυστικής Δοξασίας για τον χρόνο:
Ο χρόνος είναι μόνο μια πλάνη που δημιουργείται από τη διαδοχή των καταστάσεων συνείδησης, καθώς ταξιδεύουμε μέσα στην αιώνια διάρκεια. Και εκεί όπου δεν υπάρχει συνείδηση πάνω στην οποία να δημιουργηθεί αυτή η πλάνη, δεν υφίσταται, αλλά "κοιμάται". Το παρόν είναι μόνο μια μαθηματική γραμμή η οποία χωρίζει εκείνο το τμήμα της αιώνιας διάρκειας που ονομάζουμε μέλλον, από εκείνο το τμήμα που ονομάζουμε παρελθόν. Τίποτα πάνω στη γη δεν έχει πραγματική διάρκεια, γιατί τίποτα δε μένει αμετάβλητο ή ίδιο ούτε για ένα εκατομμυριοστό του δευτερολέπτου. Και η αίσθηση που έχουμε για την πραγματικότητα της διαίρεσης του "χρόνου" που είναι γνωστή σαν παρόν, προέρχεται από το θάμπωμα εκείνων των στιγμιαίων συλλήψεων, ή τη διαδοχή συλλήψεων, των πραγμάτων που μας δίνουν οι αισθήσεις μας, καθώς τα πράγματα περνούν από την περιοχή των ιδεών την οποία ονομάζουμε μέλλον, στην περιοχή των αναμνήσεων που ονομάζουμε παρελθόν.
Κατά τον ίδιο τρόπο μια αίσθηση διάρκειας στην περίπτωση του στιγμιαίου ηλεκτρικού σπινθήρα, εξαιτίας της θολής και συνεχούς εντύπωσης πάνω στον αμφιβληστροειδή. Το αληθινό πρόσωπο ή πράγμα δεν αποτελείται από αυτό που φαίνεται σε κάποια ιδιαίτερη στιγμή, αλλά συντίθεται από το σύνολο όλων των ποικίλων και μεταβαλλόμενων καταστάσεών του από τότε που εμφανίστηκε σε υλική μορφή, μέχρι την εξαφάνισή του από τη γη. Αυτά ακριβώς τα "ολικά σύνολα" υπάρχουν από την αιωνιότητα στο "μέλλον" και περνούν βαθμιαία μέσω της ύλης σε αιώνια ύπαρξη στο "παρελθόν".
Κανένας δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι μια μεταλλική ράβδος που ρίχνεται στη θάλασσα ήρθε σε ύπαρξη τη στιγμή που άφησε τον αέρα και ότι έπαψε να υπάρχει μόλις μπήκε στο νερό. Ούτε ότι η ίδια η ράβδος αποτελούνταν μόνο από εκείνη την τομή, η οποία σε μια δοσμένη στιγμή συνέπεσε με το μαθηματικό πεδίο που χωρίζει και ταυτόχρονα ενώνει την ατμόσφαιρα με τον ωκεανό. Το ίδιο ισχύει για τα άτομα και τα πράγματα τα οποία καθώς πέφτουν από το "θα είναι" στο "ήταν", από το μέλλον στο παρελθόν, παρουσιάζουν στιγμιαία στις αισθήσεις μας μια τομή, κατά κάποιο τρόπο του συνολικού εαυτού τους, καθώς περνούν μέσα από τον χρόνο και τον χώρο (σαν ύλη) στο δρόμο τους από τη μια αιωνιότητα στην άλλη: και αυτά τα δύο αποτελούν εκείνη τη "διάρκεια" στην οποία και μόνο το καθετί έχει πραγματική ύπαρξη, αν μπορούσαν οι αισθήσεις μας να το συλλάβουν εκεί.
Κανένας δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι μια μεταλλική ράβδος που ρίχνεται στη θάλασσα ήρθε σε ύπαρξη τη στιγμή που άφησε τον αέρα και ότι έπαψε να υπάρχει μόλις μπήκε στο νερό. Ούτε ότι η ίδια η ράβδος αποτελούνταν μόνο από εκείνη την τομή, η οποία σε μια δοσμένη στιγμή συνέπεσε με το μαθηματικό πεδίο που χωρίζει και ταυτόχρονα ενώνει την ατμόσφαιρα με τον ωκεανό. Το ίδιο ισχύει για τα άτομα και τα πράγματα τα οποία καθώς πέφτουν από το "θα είναι" στο "ήταν", από το μέλλον στο παρελθόν, παρουσιάζουν στιγμιαία στις αισθήσεις μας μια τομή, κατά κάποιο τρόπο του συνολικού εαυτού τους, καθώς περνούν μέσα από τον χρόνο και τον χώρο (σαν ύλη) στο δρόμο τους από τη μια αιωνιότητα στην άλλη: και αυτά τα δύο αποτελούν εκείνη τη "διάρκεια" στην οποία και μόνο το καθετί έχει πραγματική ύπαρξη, αν μπορούσαν οι αισθήσεις μας να το συλλάβουν εκεί.
