Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Στον παρόν κείμενο θα παρουσιαστεί σε συνοπτική μορφή τόσο η φύση και η λειτουργία της ανθρώπινης ψυχής όσο και ο ελληνικός φιλοσοφικός τρόπος σύμφωνα με τον οποίο τελειώνεται ή εκθεώνεται ο άνθρωπος. Θα κατανοηθεί σε βάθος η ελληνική αντίληψη της νοητικής κάθαρσης και της τελειοποίησης του ανθρώπινου νου, της λογικής ψυχής, σύμφωνα με την ορφικοπυθαγόρεια πλατωνική φιλοσοφική γραμμή που αναπτύχθηκε και απέκτησε επιστημολογική διάρθρωση και δομή κατά την περίοδο της κορύφωσης της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας που επιτεύχθηκε με τους νεοπλατωνικούς (Πλωτίνο, Πορφύριο, Ιάμβλιχο, Συριανό, Δαμάσκιο) και ιδιαίτερα με τον νεοπλατωνικό φιλόσοφο Πρόκλο. Η όλη φιλοσοφική μεθοδολογία θα στηριχθεί αποκλειστικά μέσα στα κείμενα της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφικής γραμματείας παραθέτοντας χωρία από έργα του Πλάτωνα και του Πρόκλου.
Θα παραβληθεί αυτούσιος και ξεκάθαρος ο ελληνικός φιλοσοφικός τρόπος για την αυτογνωσία όπως ακριβώς τον μετέρχονταν οι Έλληνες φιλόσοφοι ανεξαρτήτως φιλοσοφικών σχολών γιατί σοβούσε σε ποικίλες μορφές που δεν αποστασιοποιούνταν ουσιαστικά από τον γενικό κανόνα. Αν ο ελληνικός φιλοσοφικός τρόπος υποχώρησε σε μαζική κλίμακα κατά την ύστερη ελληνιστική περίοδο, αυτό συνέβη επειδή η κατάρρευση στη μικρή κλίμακα των δομών των ελληνικών πόλεων και κοινοτήτων έδωσε τη θέση της στην ανάπτυξη μεγάλων αυτοκρατοριών και υπερεθνικών κρατικών οντοτήτων. Η υποχώρηση της συνεκτικής δομής των ελληνικών κοινοτήτων με την ενδυνάμωση της μοναρχίας εξάλειψε κάθε μορφή ατομικής και συλλογικής αυτονομίας των ανθρώπινων κοινωνιών και συνέβαλε στη συγκρότηση ενός ανθρωπολογικού τύπου που ζούσε μέσα στην ανασφάλεια, την αβεβαιότητα και την ουτιδανότητα της ύπαρξής του. Από τον σκεπτόμενο, τον αυτόνομο και ελεύθερο στην ψυχή άνθρωπο οδηγηθήκαμε στον άνθρωπο της εσωστρέφειας, της ανορθόλογης τυφλής πίστης και της υποταγής.Έτσι ο άνθρωπος των ελληνιστικών χρόνων προσπάθησε να καλύψει όλο αυτό το εσωτερικό ψυχικό κενό μέσα από τις πίστεις σε σωτηριολογικού χαρακτήρα θεωρήσεις και θρησκείες. Ας αφήσουμε την ιστορική διάσταση του ελληνικού τρόπου και ας εστιάσουμε στην ίδια την φιλοσοφική του μεθοδολογία και θεώρηση.
1. Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Ο Σωκράτης και ο Πλάτων συνθέτουν σε ενιαία βάση όλη την πρότερη ποιητική, θεολογική και φιλοσοφική παράδοση. Είναι ουσιαστικά οι θεμελιωτές της ορφικοπυθαγόρειας πλατωνικής γραμμής. Δεν κατασκεύασαν μια νέα φιλοσοφία, αλλά έδωσαν μια πιο κατανοητή συνεκτική δομή στην ελληνική φιλοσοφική θεώρηση.
Θα ξεκινήσουμε την ανάπτυξη της επιχειρηματολογίας μας με το "Συμπόσιο" του Πλάτωνα:
Δαίμων μέγας, ω Σώκρατες καί γάρ πάν τό δαιμόνιον μεταξύ έστι θεού τε καί θνητού.—Τίνα, ήν δ' έγώ, δύναμιν έχον ; — Έρμηνεΰον καί διαπορθμεΰον θεοΐς τε τά παρ' ανθρώπων καί άνθρώποις τά παρά θεών, τών μέν τάς δεήσεις καί θυσίας, τών δέ τάς επιτάξεις τε καί άμοιβάς [τών θυσιών], έν μέσω δέ Öv αμφοτέρων συμπληροΐ, ώστε τό πάν αυτό αύτώ ξυνδεδέσθαι. διά τούτου καί ή μαντική πάσα χωρεί, καί ή τών ιερέων τέχνη τών τε περί τάς θυσίας καί τά ς τελετάς καί τάς έπωδά ς καί τήν μαγείαν πάσαν καί γοητείαν. θεός δέ άνθρώπω ού μείγνυται, άλλα διά τούτου ποσά εστίν ή ομιλία καί ή διάλεκτος θεοΐς προς ανθρώπους, καί έγρηγορόσι καί καθεύδουσι. Και ό μέ περί τά τοιαύτα σοφάς δαιμόνιος άνήρ, ό δέ άλλο τι σοφάς ών, ή περί τέχνας ή χειρουριο γίας τινάς, βάναυσος, οδτοι δή οί δαίμονες πολλοί καί παντοδαποί είσιν, εΐς δέ τούτων εστί καί ό ΄Ερως.
[Συμπόσιο, Πλάτων 202 D - 203A]
Νεοελληνική απόδοση Μιχαλόπουλου Αθανάσιου:
Είναι δαίμων μεγάλος (ο Έρως), Σωκράτη. Άλλωστε, καθετί δαιμονικό (δαιμονικό γένος) βρίσκεται μεταξύ θεού και θνητού. Και ποια είναι, είπα εγώ, η δράση του; Να μεταφράζει και να μεταβιβάζει στους θεούς όσα προέρχονται από τους ανθρώπους και στους ανθρώπους όσα προέρχονται από τους θεούς. Εκείνων, των ανθρώπων δηλαδή, να μεταβιβάζονται οι προσευχές και οι θυσίες (προς τους θεούς) και των θεών οι προσταγές και οι ανταποδόσεις. Έτσι, όπως βρίσκεται (το δαιμονικό γένος) μεταξύ των δύο (θεού και θνητών) γεμίζει το κενό ώστε το σύμπαν να έχει εσωτερική συνοχή. Διαμέσου του αυτού (του δαιμονίου δηλαδή) είναι δυνατόν να εκπληρώνονται και να πραγματοποιούνται τόσο το έργο της μαντικής, όσο και το έργο των ιερέων που σχετίζεται με τις θυσίες, τις μυσταγωγίες/μυήσεις, τη μαγεία, τη μαγγανεία και γενικότερα, με την κάθε είδους μαντεία και τη γοητεία. Ο θεός δεν έρχεται σε άμεση επαφή ποτέ με τον άνθρωπο, αλλά μόνο με τη διαμεσολάβηση του δαιμονίου συντελείται κάθε επικοινωνία και συνομιλία των θεών με τους ανθρώπους και στον ύπνο (υπναγωγικό φαινόμενο) αλλά και όταν είναι ξύπνιοι (φιλοσοφικός διαλογισμός μέσω λογικών κρίσεων και συλλογισμών). Και ο άνθρωπος που γνωρίζει με ποιον τρόπο επιτυγχάνεται η επαφή και η επικοινωνία με το δαιμόνιο γένος είναι άνθρωπος που έχει συνδεθεί με τον δαίμονά του, ενώ όποιος έχει αποκτήσει μεγάλη πείρα σε πρακτικά ζητήματα που σχετίζονται με τις τέχνες, τα εξειδικευμένα επαγγέλματα και τις χειρωνακτικές εργασίες είναι γνώστης μόνο επιφανειακών καθημερινών εργασιών που αφορούν υλικά και εφήμερα πράγματα. Οι δαίμονες για τους οποίους μιλάμε είναι πολλοί και διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες, και ένας από αυτούς είναι ο Έρως (συνεκτική πολλαπλασιαστική δύναμη που δρα μεταξύ του θείου και του ανθρώπινου επιπέδου).
[Συμπόσιο Πλάτωνα 202 D - 203A]
Σε αυτό το απόσπασμα ο Πλάτων ξεκαθαρίζει σαφώς μια βασική θέση της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας. Είναι αδύνατον ο άνθρωπος να έρθει σε επαφή με τον θεό. Η επαφή του ανθρώπου είναι δυνατή με το θείο μόνο με το ενδιάμεσο γένος μεταξύ θεού και ανθρώπου, δηλαδή με το δαιμονικό. Άρα ένας θεός δεν μπορεί να γίνει ποτέ άνθρωπος ούτε ο άνθρωπος θεός. Η θεία ουσία είναι άχρονη, άρρητη, μη προσωπική. Ο θεός, κάθε θεός, είναι μέσα στα πάντα με θεϊκό τροπο, γιατί είναι καθολικότητα, δεν υλοποιείται, δεν γίνεται ούτε άνθρωπος, ούτε ζώο ούτε κανένα ον, γιατί είναι κάτι πέραν του όντος (υπερούσιο επέκεινα της ουσίας).
Το ίδιο μας λέει και ο Πρόκλος στο παρακάτω εδάφιο:
Πράγματι, το γένος των δαιμόνων, που είναι κοντά στους θεούς, συμβάλλει τα μέγιστα για την πορεία των ψυχών στη θεϊκή ζωή. Διότι μέσω αυτού (του δαιμονίου) πραγματοποιείται η ανάβαση και η επαφή με τους θεούς.
[Εις τον Πλάτωνος Πρώτον Αλκιβιάδην Πρόκλου, 93. 28-31]
Σύμφωνα με την ορφικοπυθαγόρεια πλατωνική φιλοσοφία κάθε ανθρώπινη ψυχή (η οποία αποτελείται από το λογιστικό, το θυμικό και το επιθυμητικό της) στο άνω μέρος της είναι συνδεδεμένη με τον δαίμονά της. Γιατί όλα τα οντικά ή υπερούσια επίπεδα της ιεραρχίας είναι ενωμένα μεταξύ τους. "Εν το Παν", μας λέει ο Παρμενίδης. Τα πάντα είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους. Οι Ενάδες (πρωταρχικοί θεοί) συναποτελούν το Ένα των νεοπλατωνικών. Κάθε δαίμων στο άνω μέρος του είναι συνδεδεμένος με μια Ενάδα, ενώ κάθε ανθρώπινη ψυχή, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, στο άνω μέρος της είναι συνδεδεμένη με έναν δαίμονα.
Ο Πλάτων μας επισημαίνει στον Τίμαιο:
"Το δε δη περί του κυριοτάτου παρ' ημίν ψυχής είδους διανοείσθαι δει τήδε, ως άρα αυτώ δαίμονα θεός εκάστω δέδωκεν, τούτο ο δη φαμεν οικείν μεν ημών επ΄άκρω τω σώματι, προς δε την εν ουρανώ συγγένειαν από γης ημάς αίρειν ως όντας φυτόν ούκ έγγειον αλλά ουράνιον, ορθότατα λέγοντες. Εκείθεν γαρ, όθεν η πρώτη της ψυχής γένεσις έφυ, το θείον την κεφαλήν και ρίζαν ημών ανακρεμαννύν ορθοί παν το σώμα."
[Τίμαιος Πλάτωνα, 90. a1-b1]
Νεοελληνική απόδοση Μιχαλόπουλου Αθανάσιου:
Για το πιο σημαντικό στοιχείο της ψυχής μας, το οποίο βρίσκεται μέσα μας, πρέπει να σκεφτούμε στοχαζόμενοι ως εξής. Ότι αυτόν τον δαίμονα τον έδωσε ο θεός στον καθένα μας και είναι αυτός που κατοικεί στο πάνω μέρος του σώματός μας, για να μας ανυψώνει από τον αισθητό γήινο κόσμο προς τον πνευματικό κόσμο με τον οποίο συγγενεύει η λογική ψυχή μας. Γιατί είμαστε όντα που προέρχονται από τον ουράνιο κόσμο και όχι από τον επίγειο, όπως ορθά λέμε. Γιατί ο θείος κόσμος, αφού κρέμασε από εκείνον (τον δαίμονά μας) από όπου γεννήθηκε/απέρρευσε η ψυχή μας, την κεφαλή μας σαν ένα είδος ρίζας (η λογική ψυχή μας, το λογιστικό) σηκώνει ψηλά ολόκληρο το σώμα μας.
[Τίμαιος Πλάτωνα, 90. a1-b1]
2. ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ
Μέσα σε λίγες παραγράφους θα γίνει προσπάθεια να αποσαφηνιστούν με απλό τρόπο λεπτομερείς πτυχές και προϋποθέσεις της φιλοσοφικής μεθόδου που υπάγεται στην ορφικοπυθαγόρεια και πλατωνική παράδοση. Μια φιλοσοφική παράδοση που ξεκίνησε από τους ορφικούς χρόνους και έφθασε μέχρι τα σημερινά χρόνια. Τι σημαίνει τελικά να φιλοσοφεί κανείς στην αρχαία ελληνική παράδοση, και ειδικά στην συγκεκριμένη φιλοσοφική γραμμή η οποία διατηρήθηκε μέχρι και την εποχή που ο Ιουστινιανός έκλεισε την πλατωνική ακαδημία της Αθήνας το 529;
Όπως επισημάνθηκε παραπάνω, είναι αδύνατον για τους Έλληνες να φιλοσοφεί κανείς νομίζοντας ότι μπορεί ο νου μας να έρθει σε άμεση επαφή με τους θεούς, με τον πρωταρχικό μας θεό, δηλαδή από τον ίδιο θεό από τον οποίο προέρχεται όχι μόνο ο δαίμονάς μας, αλλά και η ίδια μας η λογική ψυχή. Πώς είναι δυνατόν το θνητό να έρχεται σε άμεση επαφή με το υπερούσιο, το άρρητο και το αδιανόητο; Για τους Έλληνες αποτελεί ύβριν. Ποτέ δεν αναμειγνύεται το ακατανόητο με το θνητό, γιατί είναι άχρονο, άπειρο κλπ. Μας τα έχει ξεκαθαρίσει ο Παρμενίδης αυτά. Είναι πολύ βασικό να τονίσουμε (επειδή μιλάμε για την ορφικοπυθαγόρεια πλατωνική γραμμή και όχι γενικά), ότι αν θέλει κανείς πραγματικά να εργαστεί εσωτερικά με τον εαυτό του μέσω της φιλοσοφίας πρέπει πρώτα να κατανοήσει ότι δεν απευθυνόμαστε γενικά στην έννοια "θεός". Σε ολόκληρη την αρχαία ελληνική φιλοσοφική γραμματεία που ανήκει στην εν λόγω γραμμή όταν γίνεται λόγος για "θεό" δε μιλάμε για τον ένα προσωπικό θεό που επινόησαν οι νεότερες θρησκευτικές προσεγγίσεις. Το θείο δεν υπόκειται σε χρόνο, χώρο, μορφή. Πάντοτε στην ελληνική γραμματεία είναι φανερό ότι γίνεται λόγος για κάποιο θεό (πχ. Ποσειδών, Αθηνά, Ερμής κλπ) από τον οποίο προήλθε/απέρρευσε η λογική ψυχή μας (ο νους μας, όχι γενικά η σκέψη μας).
Δεύτερον, όταν γίνεται λόγος για τον δαίμονά μας δεν εννοούμε αυτό που έχουν πολλοί στο μυαλό τους. Πρόκειται για αγαθοποιά πνεύματα που αντικρίζουν το κάλλος και την αρμονία των ανώτερων κόσμων. Όλα τα είδη δαιμόνων είναι είδη νόων ανώτερα από εμάς, τα οποία έχουν τελειοποιημένους τους ίππους τους (θυμικό-επιθυμητικό) και όλοι ανεξαιρέτως ανήκουν σε κάποια θεϊκή σειρά. Όλα τα όντα στην ορφικοπυθαγόρεια πλατωνική φιλοσοφία (δαίμονες, άνθρωποι, ζώα, φυτά, ορυκτά) προέρχονται έκαστα από κάποιον πρωταρχικό θεό (Εις τον Τίμαιον Πλάτωνος Πρόκλου, 209.20 - 210.16).
Ας εστιάσουμε στο πιο θεμελιακό σημείο της εργασίας μας. Θα αποτυπώσουμε τη φύση και τις λειτουργίες του δαίμονά μας, τη σχέση του με την ανθρώπινη ψυχή και τη διαλεκτική σχέση που έχουν ανάμεσά τους.
Η φύση του δαίμονά μας
Κατά πρώτον, κάθε δαίμων είναι μια θεία έλλογη οντότητα που στο άνω μέρος της συνδέεται με τον αντίστοιχο πρωταρχικό θεό από τον οποίο απέρρευσε και κατέχει μεγάλη σοφία. Κατέχει δύο είδη γνώσης. Γνωρίζει απόλυτα τη λογική δομή του νοητού σύμπαντος κατά νοερό δαιμονικό τρόπο από την επαφή του με τους θεούς και κομίζει μέσα του τη γνώση της δομής της ανθρώπινης συνείδησης από τους κλήρους που αναλαμβάνει σε κάθε ανθρώπινη ενσάρκωση. Πιο απλά. Η κατ ουσίαν ανθρώπινη ψυχή σε κάθε της ενσάρκωση έχει από πάνω της κάθε φορά διαφορετικό δαίμονα που την συντροφεύει. Ο δαίμων αυτός ανήκει στην ίδια θεϊκή σειρά με την ανθρώπινη ψυχή αλλά επειδή ο άνθρωπος εξελίσσεται νοητικά ή μεταβάλλεται το ηθικό ποιόν του κληρώνεται κάθε φορά διαφορετικό δαιμόνιο που αντιστοιχεί στο νοητικό επίπεδο του ανθρώπου.
Οι λειτουργίες του δαίμονά μας
Ο δαίμων κατέχει τεράστια σοφία και πείρα, επειδή έχει συντροφεύσει αναρίθμητες ανθρώπινες ψυχές αποθηκεύοντας όλη αυτήν τη γνώση στο Είναι του. Όταν μια ανθρώπινη ψυχή ετοιμάζεται να ενσαρκωθεί, επιλέγει με κλήρο τον αντίστοιχο δαίμονά της. Ο δαίμων γνωρίζει όλη τη γνώση και τις εμπειρίες που έχει αποκομίσει η εν λόγω ανθρώπινη ψυχή από όλους τους προηγούμενους βίους που έζησε. Έτσι, ο δαίμων σπέρνει δύο είδη γνώσεων/λόγων και τις αιτίες μέσα στην ενσαρκωμένη ψυχή του ανθρώπου:
α. Πρώτον, σπέρνει τους ουσιώδεις λόγους (μας μιλάει αναλυτικά ο Πρόκλος για αυτούς), δηλαδή ολόκληρη τη δομή του νοητού κόσμου και επίσης όλες τις ωφέλιμες νοητικές γνώσεις και δεξιότητες που έχει κατακτήσει από εμπειρίες και στοχασμό η ανθρώπινη ψυχή από όλους τους προηγούμενους βίους της.
β. Δεύτερον, ο δαίμων σπέρνει τις αιτίες που δημιούργησε η ανθρώπινη ψυχή από τους προηγούμενους βίους, δηλαδή σπέρνει ψυχικά και γονιδιακά στην ψυχή την αποτυχημένη διαχείριση των ηθικών παραπτωμάτων, τις άδικες διευθετήσεις και τις άλογες πράξεις που επιτέλεσε ο άνθρωπος.
Οι ουσιώδεις λόγοι, δηλαδή όλη η θεία γνώση για το υλικό και πνευματικό σύμπαν σπέρνονται από τους δαίμονες σε όλες ανεξαιρέτως τις ψυχές, έτσι ώστε να έχουν όλοι οι άνθρωποι τη δυνατότητα να αφυπνίσουν τη λειτουργία του νου μέσω της φιλοσοφικής νόησης και να ενεργοποιηθούν έλλογα οι αλήθειες για τα πάντα. Όλη αυτή η φιλοσοφική διεργασία έχει απολύτως σχέση με την επιστήμη αλλά και με τη γνώση των ανώτερων κόσμων. Από τα παραπάνω οι ωφέλιμες νοητικές γνώσεις και δεξιότητες αλλά και οι αιτίες που δημιούργησε μια ψυχή καθορίζουν την ποιότητα και το ήθος της νέας ενσάρκωσης είτε βιολογικά είτε ψυχικά, γιατί αυτά σπέρνονται στη νέα ενσάρκωση.
Ο ρόλος της ανθρώπινης ψυχής μέσω της φιλοσοφίας
Ποιο είναι το πιο σημαντικό έργο που πρέπει να επιτελέσει ο άνθρωπος ώστε να καταστεί κατά σχέση δαίμων, δηλαδή να ξεφύγει από το επίπεδο του ανθρώπου και να αποκτήσει ρόλο δαιμονικό, όπως οι κατ ουσίαν δαίμονες;
Πρώτον, να μάθει να κατανοεί έννοιες, να μετέρχεται λογικές κρίσεις και συλλογισμούς με παράλληλο εγκρατή βίο. Να λειτουργεί με τη Νόηση. Δε χρειάζονται ακρότητες. Όπως μας λέει ο Πλάτων στον Φαίδωνα, κάθε φορά που θέτει ο άνθρωπος προς στοχασμό μια έννοια στην βάσανο των κρίσεων και των λογικών συλλογισμών να υποχωρεί απόλυτα κάθε σωματική επιθυμία και να αφήνεται στον θεϊκό Έρωτα, στην ολόθερμη διάθεση προς ενατένιση της γνώσης καθιστάμενος θεωρός (υψηλός παρατηρητής), όπως ο εσωτερικός τους δαίμων. Είναι βασική για την Αυτογνωσία η νοητική συγκέντρωση και προσήλωση του ανθρώπου στον στόχο που έχει θέσει. Η ερωτική μανία για ανύψωση, για εσωτερική πραγμάτευση εννοιών και σκέψεων που μας απασχολούν και η φλογερή διάθεση και δίψα για κατανόηση λειτουργούν αναγωγικά, δηλαδή συμβάλλουν ώστε να ανέβουμε προς τον εσωτερικό μας δαίμονα. Υπάρχει συγκεκριμένος σκοπός για τον οποίο ανερχόμαστε προς τον δαίμονά μας. Δεν πρόκειται για τυπικές διαδικασίες χωρίς ανούσιο λόγο, όπως αυτό που συμβαίνει με τη σύγχρονη θρησκευτικότητα που προσλαμβάνεται μόνο ως ακατανόητος σωτηριολογικός ηθικισμός και τίποτα άλλο.
Η ανθρώπινη ψυχή, ο ηνίοχος, έχει ένα διπλό έργο που πρέπει να επιτελέσει μέσω της φιλοσοφίας και της σχέσης με τον δαίμονά του. Πρώτον, αφού συλλάβει μέσω της επιστήμης τις κοσμικές λειτουργίες, τους νόμους που διέπουν τον κόσμο και τα ηθικά-λογικά σφάλματα στα οποία υπέπεσε, να τα συνδέσει/κατανοήσει με κρίσεις και λογικούς συλλογισμούς ώστε να ενεργοποιήσει τους σπαρμένους ουσιώδεις λόγους που έσπειρε ο δαίμονάς του. Όλη αυτήν την κατασταλλαγμένη εμπειρική ή νοητική γνώση μέσα του, είτε επιστημονικής είτε ηθικής διάστασης πρέπει να την αποθέσει στον δαίμονά του. Όταν ανέλθει στον δαίμονά του, δηλαδή στο διαλεκτικό στάδιο, θα υπάρξει μια πνευματική επαφή, διεργασία και επικοινωνία που επιτυγχάνεται νοερά κατά την οποία ο άνθρωπος θα λάβει σαφή έλλογη γνώση από τον δαίμονά του, η οποία θα τελειοποιεί ή θα διορθώνει τις γνώσεις που κόμισε και παράλληλα θα λαμβάνει εξ αίφνης (όπως μας λέει ο Πλάτων) θεία γνώση ώστε να ενεργοποιεί και επιπλέον ουσιώδεις γνώσεις που σπάρθηκαν μέσα του λόγω της προσωπικής ηθικής νίκης που κατήγαγε η ψυχή ανερχόμενη κοντά στον δαίμονά της.
Γράφει ο Πρόκλος στο Εις τον Πλάτωνος πρώτον Αλκιβιάδην (41. 16-18):
[Και όπως ακριβώς ο δαίμων φανερώνει τον εαυτό του σε όσους έφτασαν στο υψηλότερο σημείο της προς τούτο καταλληλότητας, τους μιλά και τους καθιστά κοινωνούς των λόγων του.]
Δηλαδή ποτέ το θείον, ο ανώτερος δαίμων μας, δεν κατεβαίνει σε εμάς, εμείς πρέπει να ανέλθουμε προς αυτόν, για να αντλήσουμε γνώση. Και για να το επιτύχουμε αυτό πρέπει να μάθουμε να νοούμε, να μετερχόμαστε λογικούς συλλογισμούς που αφήνουν αποσβένουν κάθε εγκόσμια επιθυμία και μας εκτοξεύουν προς τα πάνω. Αν δεν μάθουμε να αποζητούμε τον εσωτερικό μας δαίμονα, που βρίσκεται στον νοητό κόσμο, δε θα καταφέρουμε ούτε να διορθώσουμε τις εσφαλμένες αντιλήψεις για μας και τον κόσμο, αλλά ούτε θα αποστείλουμε στον δαίμονά μας τους ενεργοποιημένους ουσιώδεις λόγους που είναι σπαρμένοι μέσα μας. Αν θεωρήσουμε ότι δεν υπάρχει η διαμεσολάβηση των δαιμόνων ανάμεσα σε μας και τους θεούς, δε θα επιτυχουμε την ανέλιξη προς το θείο, γιατί δεν μπορούμε να συναψουμε καμία σχέση με τον εσωτερικό δάσκαλο μας και ταυτόχρονα αρνούμαστε τις οντικές λειτουργιες που είναι καθιδρυμενες απο το ίδιο το σύμπαν ή τους θεούς. Επιπλέον, δε θα μπορέσουμε να εξηγήσουμε πώς λειτουργεί όλη η λογική δομή του παντός εφόσον και αυτή η αναγνώριση μέσα μας αποτελεί έναν από τους ουσιώδεις λόγους για την ανελιξή μας.
Η φιλοσοφία, λοιπόν, για τους Έλληνες δεν είναι μια γενική διανοητική ενασχόληση από την οποία θα αντλήσουμε μια επιδερμική γνώση, αλλά είναι μια βαθιά πνευματική άσκηση του εαυτού μας στη σχέση που συνάπτει με τον θείο δαίμονά μας. Μέσα από αυτήν τη τριπλή διαλεκτική σχέση του ανθρώπου με τον εξωτερικό κόσμο, με τον εαυτό του και τον δαίμονά του αποκτά νόημα όχι μόνο η εσωτερική αυτογνωσία, αλλά προκρίνονται ως μέρος του φιλοσοφείν όλες οι επιστήμες, ο ανθρώπινος πολιτισμός αλλά και συνολικά όλος ο κόσμος, γιατί τα πάντα συνδέονται με τα πάντα.
Στην ορφικοπυθαγόρεια πλατωνική φιλοσοφία όταν η ανθρώπινη ψυχή ενεργοποιήσει όλους τους ουσιώδεις λόγους της, που είναι και λόγοι του σύμπαντος κόσμου, και καθαρίσει πλήρως το άλογο μέρος της ψυχής της, τότε καθίσταται κατά σχέση δαίμων, ή καταχθόνιος δαίμων. Ανέρχεται δηλαδή ως ήρωας στον δαιμονικό κόσμο ως ακόλουθος θεών, ώστε να λειτουργεί ως δάσκαλος ψυχών, γιατί ουσιαστικά κάθε δαίμονας που βρίσκεται στο άνω μέρος κάθε ψυχής λειτουργεί ως διδάσκαλος, όπως ο Σωκράτης ως δάσκαλος του Αλκιβιάδη.
