ΚΛΩΝΤ ΛΕΒΙ ΣΤΡΟΣ - Ο ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΟΣ ΔΟΜΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Στην νεωτερική περίοδο της ιστορίας υπάρχουν αρκετοί μελετητές της ιστορίας της μυθολογίας και ανθρωπολόγοι που ισχυρίζονται ότι η μύθος αποτελεί ένα προλογικό και κατώτερο στάδιο της ανθρώπινης σκέψης το οποίο διαδέχτηκε η φιλοσοφία και η επιστήμη. Πρόκειται για έναν ισχυρισμό που δεν είναι αληθής πλέον. Ο σύγχρονος ανθρωπολογικός δομισμός ή στρουκτουραλισμός του C. Levy Strauss ως μέθοδος κατανόησης της ανθρώπινης κοινωνίας και του πολιτισμού απέδειξε τη χρησιμότητα του μύθου στο να κομίσει αλήθειες για τα πάντα σε μορφή συμβολικής αφήγησης και να τις σώσει στη συλλογική μνήμη των λαών στο στάδιο εκείνο της ιστορίας που ο γραπτός λόγος είτε δεν ήταν πρόσφορο εργαλείο για να τις αποθηκεύσει στην εν λόγω  μνήμη επειδή ο προφορικός λόγος ήταν απόλυτα κυρίαρχος στις αρχαίες κοινότητες είτε γιατί η δομή των μύθων έπαιζε καταλυτικότερο ρόλο στην διαχρονική διατήρηση αυτών των αληθειών μέσα στις κοινωνίες, εμπερικλείοντας μαζί με αυτές και αστρονομικές ή θεολογικές αποτυπώσεις στα νοήματά τους. 

Ο ΘΕΟΣ ΔΙΟΝΥΣΟΣ ΩΣ ΕΓΚΟΣΜΙΟΣ ΝΟΥΣ ΚΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΩΝ ΣΥΜΠΟΣΙΩΝ

Φωτογραφία: Ναός του 2ου αιώνα του Διόνυσου-Βάκχου ή του περσικού θεού Μίθρα που ανακαλύφθηκε κάτω από την πόλη του Λονδίνου στις ανασκαφές του 1954. 


Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η διονυσιακή  θεολογία, σε φιλοσοφική γλώσσα, δεν είναι τίποτα άλλο παρά το έπος της λειτουργικής πορείας του θεϊκού Νου μέσα στο υλικό σύμπαν και για αυτό θα γίνει λόγος στην προκείμενη περίπτωση. Παρατίθενται αρχικά παρακάτω δύο εδάφια από τις "Βάκχες" του Ευριπίδη προκειμένου να αναπτύξουμε τη διονυσιακή θεολογία φιλοσοφικά :

[ << Πίνοντας το κρασί του πίνουμε αυτόν>>. <<Μέσω αυτού του δώρου ο άνθρωπος ξαναγίνεται καινούργιος. >>]

ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - ΤΟ ΜΑΓΜΑ ΣΗΜΑΣΙΩΝ ΩΣ ΠΗΓΗ ΘΕΣΜΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Οι περισσότεροι γνωρίζουν τον Κορνήλιο Καστοριάδη για την πολιτική του φιλοσοφία, ενώ μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η οντολογία του, στη βάση της οποίας στηρίχτηκε και το πρόταγμά του για την αυτονομία, είναι η πιο ενδιαφέρουσα από όσες εμφανίστηκαν τον 20ο αιώνα, παρ΄ότι λίγοι έχουν ασχοληθεί με αυτήν. Όπως θα διαφανεί στη συνέχεια, η οντολογία του Καστοριάδη αποτελεί μια σημαντική τομή για να δούμε πάλι από τη αρχή το "Είναι" της παραδοσιακής οντολογίας από τους προσωκρατικούς μέχρι και τον Φίχτε και τον Χάιντεγκερ. 

Η καστοριαδική οντολογία αποβλέπει καθαρά στη συγκρότηση του κοινωνικού όντος μέσα στο οποίο συλλαμβάνει την πρακτική ζωή και το σύνολο των διαδικασιών που συγκροτούν την κοινότητα. Για τον Καστοριάδη, η κοινωνική διαδικασία είναι η γέννηση ριζικά διαφορετικών μορφών, μια δημιουργική αυτοοργάνωση, ή αλλιώς, η συνεχής διάπλαση νέων τύπων πράξης που λαμβάνουν χώρα μέσα στον βίο. Ουσιαστικά η κοινωνική διαδικασία αποτελεί αυτοθέσμιση και οντολογική γένεση συνεχώς νέων "κόσμων" ή νέων μορφών πράξης. Ο φιλόσοφος επιχειρεί μια σύζευξη του πρώιμου Φίχτε και του όψιμου Χάιντεγκερ.

Η ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΣΤΟΝ ΧΕΓΚΕΛ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Κορνήλιος Καστοριάδης αποτελεί ίσως τον μοναδικό από τους σύγχρονους πολιτικούς φιλοσόφους που πραγματεύτηκε ολοκληρωμένα την έννοια της αυτονομίας, έναν όρο στον οποίο υπεισέρχονται πολλοί παράγοντες προκειμένου να προσδιοριστεί θεωρητικά και πρακτικά-ηθικά στον πολιτικό και κοινωνικό βίο. Η πολιτική αυτονομία για την οποία κάνει λόγο ο Καστοριάδης συνδέεται άμεσα με την εφαρμογή ενός πολιτεύματος με βάση τον αμεσοδημοκρατικό ανθρωποκεντρικό  κοινοτισμό. Τι σημαίνει η πολιτική αυτονομία στον Καστοριάδη; Προφανώς σημαίνει μια επί του συνόλου του ανθρώπινου βίου πολιτική φιλοσοφία, ένα κοινωνικό πρόταγμα που θα απασχολήσει τις σύγχρονες κοινωνίες σίγουρα στο μέλλον. 

ΣΕΛΙΝΓΚ - Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΚΟΥ ΠΑΝΘΕΪΣΜΟΥ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

     


Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Έχει γίνει πολλές φορές λόγος για την νεότερη θεωρησιακή πανθεϊστική φιλοσοφική γραμμή (Σπινόζα, Φίχτε, Σέλινγκ, Χέγκελ) και τη συσχέτισή της με την νεοπλατωνική παράδοση του Πλωτίνου, του Ιάμβλιχου και του Πρόκλου. Στην προκείμενη περίπτωση, όμως, θα πραγματευτούμε την ουσία της φιλοσοφίας της τέχνης του Σέλινγκ και τη θεμελιακή της συγκρότηση στο οντολογικό υπόβαθρο των ύστερων νεοπλατωνικών, και συγκεκριμένα του Πρόκλου. 

Ο ΑΙΘΕΡΑΣ - ΜΙΑ ΘΕΟΓΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΑΡΧΗΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Στην φιλοσοφία του Πλάτωνα και του Πρόκλου οι έννοιες Πέρας-Άπειρο-Μικτό θεολογικά αποτελούν την τριαδική φύση κάθε θεού, ή του θεού γενικότερα. Το Πέρας (ή Αιθέρας κατά τους ορφικούς) αποτελεί την ύπαρξη του Θεού, το Άπειρο (ή το Χάος κατά τους ορφικούς) αποτελεί τη δύναμη του θεού, ενώ το Μικτό το ενέργημα ή τις νοητικές ενέργειες κάθε θεού. Έχουμε επισημάνει ότι οι δύο πρώτες αρχές είναι υπερούσιες στην πλατωνική φιλοσοφία (χωρίς ουσία και ακατανόητες) ενώ η τρίτη (Μικτό) αποτελεί το Ον (το Αυγό κατά τους ορφικούς ή το Χάος κατά τον Ησίοδο). Ο ανθρώπινος νους μπορεί να νοήσει ή να συλλάβει μόνο το Μικτό, κατά το οποίο λαμβάνουν χώρα ο θείος νους και οι Ιδέες που εξέρχονται από αυτόν. 

ΗΣΙΟΔΟΣ - Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΩΣ ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΑ ΤΟΥ ΟΝΤΟΣ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Οι δύο πρώτοι μεγάλοι Έλληνες ποιητές Όμηρος και Ησίοδος αποτύπωσαν στα έργα τους τόσο την κοσμογονία, το πώς δηλαδή δημιουργήθηκε ο κόσμος, όσο και την ανθρωπογονία, τη φύση του ανθρώπου και τον προορισμό του. Στην προκείμενη περίπτωση θα ασχοληθούμε με τον Ησίοδο, που όχι μόνο θεωρείται ο πρώτος ποιητής φιλόσοφος στην ελληνική παράδοση, αλλά και ένας μύστης-επιστήμονας που περιέγραψε την αληθινή δομή του σύμπαντος κατά τρόπο που επηρέασε καθοριστικά τόσο την εξέλιξη της αρχαίας φιλοσοφίας, όσο και την πορεία συνολικά που αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα. Ας ξεκινήσουμε αυτό το συναρπαστικό κοσμογονικό φιλοσοφικό ταξίδι στο οποίο θα μας μυήσει ο λόγος του Ησίοδου.