ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΣΕΛΛΙΝΓΚ - Η ΙΔΙΟΤΡΟΠΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

                 

Η σημασία της ιστορίας στη φιλοσοφία του Schelling

Στην Εισαγωγή των διαλέξεών του για την Φιλοσοφία της Τέχνης, όπου ο Γερμανός φιλόσοφος Friedrich Schelling (1775-1854) παρουσιάζει το αισθητικό κομμάτι του φιλοσοφικού του συστήματος,[1] δηλώνει πως σκοπεύει να επεξεργαστεί τη μελέτη της καλλιτεχνικής δραστηριότητας με ιστορικό τρόπο. Γράφει πιο συγκεκριμένα, πως «η μεθοδική μελέτη ή επιστήμη της τέχνης οφείλει να κατανοεί την ιστορική κατασκευή της τέχνης».[2] Αυτή η δήλωση του Schelling το 1802, αλλά και η μετέπειτα επιβεβαίωσή της στο έργο του, αποτελεί τεκμήριο της εισαγωγής του ιστορικού παράγοντα στην ευρύτερη παράδοση του γερμανικού ιδεαλισμού.  Ο φιλόσοφος αυτός, γράφει σε μια κορυφαία περίοδο της φιλοσοφικής περιπλάνησης, σε μια περίοδο όπου αναγεννάται και μεταμορφώνεται η ιδέα της διαλεκτικής διαδικασίας, η οποία θα επηρεάσει ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της σύγχρονης σκέψης. Ο Schelling οδηγείται για πρώτη φορά, μέσω αισθητικής ανάγνωσης, στην αναγκαιότητα της να προστεθεί η ιστορική διάσταση ιστορικής διάστασης σε αυτήν τη διαδικασία.

ΛΟΥΝΤΒΙΧ ΒΑΝ ΜΠΕΤΟΒΕΝ - Ο ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ ΚΛΑΣΙΚΟΣ

                

Μουσική ιδιοφυία, ευρηματικός, ρομαντικός, ιδιότροπος, δυστυχισμένος, βαθιά εσωτερική φύση, Άνθρωπος. Πολλοί χαρακτηρισμοί έχουν αποδοθεί με το διάβα του χρόνου στο μεγάλο συνθέτη και Δάσκαλο. Χαρακτηριστικά, στο έργο «Γκαίτε – Μπετόβεν» του Ρομαίν Ρολλάν, διαβάζουμε: «Δεν είναι πολλοί, ούτε ανάμεσα στις μεγαλοφυΐες, εκείνοι που διαρκώς κοινωνούν με το πνεύμα της Γης. Ο Γκαίτε και ο Μπετόβεν ήταν δυο από τους οικείους με τις μητέρες». Και στο έργο του «Μπετόβεν» ο Εμίλ Λούντβιχ αναφέρει: «Ο Μπετόβεν στάθηκε ο πιο αγνός και ο πιο μοντέρνος απ’ όλους τους καλλιτέχνες. Η μουσική του είναι η γλώσσα που οι λαοί καταλαβαίνουν, το έργο του τείνει προς την ελευθερία και την ευτυχία όλων των ανθρώπων… Με την περίπαθη καρδιά του, που έπαλλε κάθε στιγμή της ζωής του, με τον έντονο εγωισμό που του επέτρεπε να υπερπηδάει τα χειρότερα εμπόδια μέχρι να φτάσει στη νίκη, κατόρθωσε να φτάσει τελικά μέσα από την τέχνη στην απολύτρωση». Ο ίδιος ο Μπετόβεν, αναφερόμενος στην τέχνη του, αναφέρει ότι ο μουσικός φτάνει σε επίπεδα υψηλότερα από τον ποιητή. Ο ίδιος είχε αφιερώσει τον εαυτό του στο «να κάνει απ’ όλο του το είναι ένα ναό της τέχνης… να θυσιάσει στον ύψιστο Σκοπό όλα αυτά που καλούμε ζωή».

ΙΩΑΝΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ - ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Ό, τι ονομάζουμε τέχνη και το θαυμάζουμε ως ποικιλία μορφών μέσα στην ιστορία έχει ως πηγή του τη φαντασία του ανθρώπου. Τέχνη είναι κατά βάθος η δημιουργία μορφών, όπου μέσα ο άνθρωπος βάζει το νόημα της ζωής του. Τα έργα της τέχνης, αν και πηγή τους είναι η φαντασία, όμως είναι τόσο πραγματικά, όσον και τα άνθη, όπως λέγει ο Nietzsche.

Αρχικά η τέχνη μέσα στην ιστορία φαίνεται ότι υπηρετεί τη θρησκεία, δηλαδή εκφράζει το περιεχόμενο της θρησκείας. Έτσι η αρχαία ελληνική τέχνη παριστάνει κατ’ αρχήν τους θεούς των Ελλήνων, τα λατρευτά πρόσωπα των θεών. Στην περίοδο αυτήν η τέχνη διαπνέεται από τη γενική θρησκευτική συνείδηση και ο καλλιτέχνης ερμηνεύει με τη μορφή που πλάθει το γενικό θρησκευτικό συναίσθημα και συνήθως παραμένει άγνωστος, δεν γράφει το όνομά του.

ΜΑΡΙΑ ΠΟΛΥΔΟΥΡΗ - ΔΕΝ ΤΡΑΓΟΥΔΩ ΠΑΡΑ ΓΙΑΤΙ ΜΕ ΑΓΑΠΗΣΕΣ (ΤΡΑΓΟΥΔΙ)

ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Δεν τραγουδώ παρά γιατί με αγάπησες, αυτό τοερωτικό ποίημα έγραψε η Μαρία Πολυδούρη, η ποιήτρια με το χαρακτηριστικά ερωτικό λόγο αλλά και το έντονο ανικανοποίητο συναίσθημα.

Η ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΘΕΤΩΝ, ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ, ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΚΟΝΔΥΛΑΚΗ

Από την άποψη της θεματικής του καθώς κι από την άποψη της τυπολογίας των ηρώων, το αφηγηματικό έργο του Κονδυλάκη θα μπορούσε να ταξινομη­θεί σε δυο ευρείες κατηγορίες:

Α. Αφηγήματα του αγροτικού χώρου

Β. Αφηγήματα του αστικού χώρου.

Η πρώτη κατηγορία έχει ως αντικείμενο αναφοράς την κρητική ύπαιθρο, την παραδοσιακή αγροτοκτηνοτροφική κοινωνία, τα ήθη και τον πολιτισμό της.

Η δεύτερη κατηγορία έχει ως αντικείμενο αναφοράς το αστικό περιβάλ­λον, τον άνθρωπο της πόλης και τα προβλήματά του.

Στην πρώτη, κατατάσσονται τα αφηγήματα: «Ο Πατούχας», «Η καμπάνα», «Ο Γενή-Μανώλης», «Ο Βρυκόλακας», «Πώς ερώμιεψε το χωριό», «Σκούρα», «Ο γέρος», «Ο κερκέζος», «Ο καλικάντζαρος», «Η πρώτη αγάπη» κ. ά.

ΛΑΪΚΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ - ΟΙ ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΒΟΛΕΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΤΡΙΤΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ

Ένας από τους πιο σημαντικούς νόμους της λαϊκής ποίησης και αφήγησης[1] είναι ο «νόμος του αριθμού τρία», σύμφωνα με τον οποίο υπάρχει στο λαϊκό λόγο ένα σχήμα τριμερούς κλιμάκωσης ώστε τα μέλη μιας περιόδου λόγου έχουν την τάση να “αυξάνονται” ως προς το μέγεθός τους, έτσι ώστε το δεύτερο να είναι μεγαλύτερο από το πρώτο και το τρίτο μεγαλύτερο από το δεύτερο. Είναι ένας νόμος που παρατηρείται κατεξοχήν στα δημοτικά τραγούδια[2], ενώ τον βρίσκουμε συχνά και στα ομηρικά έπη.[3]

Σύμφωνα με τον Δανό Axel Olrik, που πρώτος διατύπωσε τον επικό αυτό νόμο, «τρεις είναι ο μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων και αντικειμένων που απαντούν στην παραδοσιακή αφήγηση (παραμύθια, μύθοι, τραγούδια, παραδόσεις)», ενώ «τίποτε δεν διαφοροποιεί τον μεγάλο όγκο της λαϊκής αφήγησης από τη νεότερη λογοτεχνία […] όσο ο αριθμός τρία» (σελ. 133).

ΑΝΔΡΕΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ - ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΑ ΣΤΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟ

«Σκοπός της ζωής μας δεν είναι η χαμέρπεια. Yπάρχουν απειράκις ωραιότερα πράγματα και απ’ αυτήν την αγαλματώδη παρουσία του περασμένου έπους. Σκοπός της ζωής μας είναι η αγάπη. Σκοπός της ζωής μας είναι η ατελεύτητη μάζα μας. Σκοπός της ζωής μας είναι η λυσιτελής παραδοχή της ζωής μας και της κάθε μας ευχής εν παντί τόπω εις πάσαν στιγμήν εις κάθε ένθερμον αναμόχλευσιν των υπαρχόντων. Σκοπός της ζωής μας είναι το σεσημασμένον δέρας της υπάρξεώς μας.»

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΣ - ΤΟ ΑΓΑΛΜΑ ΚΑΙ Ο ΤΕΧΝΙΤΗΣ

Σαν έκλεινε το μουσείο

αργά τη νύχτα η Δηιδάμεια

κατέβαινε από το αέτωμα.

Κουρασμένη από τους τουρίστες

έκανε το ζεστό λουτρό της και μετά

ώρα πολλή μπροστά στον καθρέφτη

χτένιζε τα χρυσά μαλλιά της.

Η ομορφιά της ήταν για πάντα

σταματημένη μες στο χρόνο.

Τότε τον έβλεπε πάλι εκεί

σε κάποια σκοτεινή γωνιά να την παραμονεύει.

Ερχόταν πίσω της αθόρυβα

της άρπαζε τη μέση και το στήθος

και μαγκώνοντας τα λαγόνια της

με το ένα του πόδι

έμπηγε τη δυνατή του φτέρνα

στο πλάι του εξαίσιου μηρού της.

Καθόλου δεν την ξάφνιαζε

κάθε φορά που της ριχνόταν.

Άλλωστε το περίμενε, το είχε συνηθίσει πια.

Αντιστεκόταν τάχα σπρώχνοντας

με τον αγκώνα το φιλήδονο κεφάλι του

και καθώς χανόταν όλη

μες στην αρπάγη του κορμιού του

τον ένιωθε να μεταμορφώνεται

σιγά σιγά σε κένταυρο.

Τώρα η αλογίσια οπλή του

την πόναγε κάπου εκεί

γλυκά στο κόκαλο

και τον ονειρευότανε παραδομένη

ανάμεσα στο φόβο της και τη λαγνεία του

να τη λαξεύει ακόμη.

Ο ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΟΡΟΥ

Από τα πανάρχαια χρόνια ο χορός υπήρξε το σύμβολο της συνειδητής παρουσίας της ζωής. Το όργανο που χρησιμοποιεί ο χορός είναι το ανθρώπινο σώμα. Ο Χορός είναι τελετή, είναι συμμετοχή και όχι θέαμα. Είναι δεμένος στενά με τη θρησκεία με τη γιορτή, τη δουλειά, με τον έρωτα, με τον θάνατο.

Οι άνθρωποι χόρεψαν τον πόλεμο, την ειρήνη, το γάμο, το θερισμό, τη σπορά, χόρεψαν τη φύση.

Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ Η ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΤΗΣ (ΒΙΒΛΙΟ)

Πρόλογοι στο βιβλίο

Με το προκείμενο εγχειρίδιο, έβδομο στη σειρά «Αρχαιογνωσία και Αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση», περατώνεται ένα συλλογικό, επτάτευχο πρόγραμμα (ερευνητικό, συγγραφικό, εκδοτικό), με πειραματικό και πιλοτικό εξαρχής χαρακτήρα, ο οποίος επεξηγείται στο επίμετρο κάθε τόμου. Βασικός στόχος παραμένει η (ουσιαστική, μεθοδολογική και διδακτική) διάκριση αρχαιογνωσίας και αρχαιογλωσσίας. Η άρση δηλαδή μιας παρεξήγησης, που συγχέει επίτηδες τους δύο όρους, υποστηρίζοντας ότι είναι λίγο πολύ συνώνυμοι. Πρόκειται για αυθαίρετο, από επιστημονική και ιστορική άποψη, ισχυρισμό, που παραγνωρίζει την καταστατική διαφορά ανάμεσα στη γνώση και στη γλώσσα, στη γλώσσα και στον λόγο. Δίνοντας μάλιστα μαθησιακό προβάδισμα στην αρχαιογλωσσία, προορισμένη, υποτίθεται, να αναπληρώνει και τα ελλείμματα της νεογλωσσίας.

Η προγραμματική απόρριψη της έμμονης αυτής παρεξήγησης στο συγκεκριμένο πρόγραμμα δεν συνεπάγεται βέβαια υποτίμηση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας· αποτελεί όμως φραγμό στην ανιστόρητη υπερτίμησή της τόσο έναντι της νεοελληνικής όσο και κάθε άλλης σύγχρονης γλώσσας. Ζητούμενο στην προκείμενη περίπτωση είναι να οριστούν νηφάλια οι έγκυρες σχέσεις αρχαιογνωσίας και αρχαιογλωσσίας, με την προϋπόθεση ότι η δεύτερη αποτελεί μέρος και μέσο της πρώτης, στην περιοχή ειδικότερα των γραμμάτων, και όχι ηγεμονικό αυτοσκοπό.

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ - Η ΚΛΑΣΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΥΠΕΡΒΑΙΝΕΙ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ

Φυσικοί που σχετίζονται με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Πυρηνική Ενέργεια (CERN) δημοσιοποίησαν μια έρευνα πριν κάποιους μήνες, αποκαλύπτοντας ότι η κλασική μουσική υπάρχει σε ένα πεδίο της πραγματικότητας εντελώς απομακρυσμένο από τον τετραδιάστατο χωροχρόνο που κατοικεί ο άνθρωπος.

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ (14ος - 16ος ΑΙΩΝΑΣ)

H Βενετία, η πόλη που “ "από την ουτοπία έγινε πραγματικότητα"“, κατάφερε μέσα από την επιδίωξη για την επιβεβαίωση, αφενός της θρησκευτικής της πίστης, αφετέρου της αστικής της ταυτότητας, να διαμορφωθεί σε ένα ανεπα­νάληπτο αρχιτεκτονικό και πολεοδομικό σύνολο, το οποίο έμεινε σχεδόν αμετάβλητο από τον 15ο μέχρι τον 18ο αιώνα.

Η παρουσία εθνικών μειονοτήτων και ειδικό­τερα της ελληνικής κοινότητας Βενετίας επηρέασε την αρχιτεκτονική και όλες τις τέχνες, έτσι ώστε μερικές φορές δεν είναι τόσο εύκολα αναγνωρίσι­μες οι ξένες επιρροές σε ένα χώρο που επεδίωκε να διατηρήσει την δική του φυσιογνωμία. H Βενετία, δέχθηκε τις ξένες επιρροές για να τις αναμορφώ­σει σε δικές της καλλιτεχνικές και αρχιτεκτονικές εκφράσεις και αποδέχθηκε το ξένο, μόνον αφού το έκανε δικό της.

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΟΥ "ΩΡΑΙΟΥ"

«Το ευ παρά μικρόν διά πολλών αριθμών γίγνεται», από τον «Κανόνα» του Πολύκλειτου

1.1 Οι φιλοσοφικές καταβολές

Στον «Φαίδωνα», ο Πλάτωνας υποστηρίζει ότι «το ωραίο» και το αγαθό είναι εννοιολογικά (προσδι)ορίσιμα. Στον διάλογο «Φίληβο ή περί ηδονής», σχετικά με τη φύση του αγαθού, προκύπτουν, οι κατά τον Πλάτωνα, οντολογικές βαθμίδες –στις οποίες το «ωραίο» συνιστά συστατικό τους μέρος (Φίληβος, 66): «…η πρώτη θέση ανήκει στο μέτρο, στο μετρημένο και στο αρμόζον και σε όλα όσα πρέπει να θεωρούνται τέτοια, και μετέχουν στο αιώνιο…, …δεύτερο πάλι έρχεται το σύμμετρο, το ωραίο, το ολοκληρωμένο, το αυτάρκες και όλα πάλι όσα ανήκουν στο γένος τούτο…, …του  νου και τη φρόνηση ως τρίτο…, …τέταρτο οι επιστημονικές γνώσεις, τέχνες και σωστές γνώμες και ακολουθούν εκείνες… που ορίσαμε ως καθαρές ηδονές…». 

ΑΡΙΣΤΟΞΕΝΟΣ - Ο ΘΕΜΕΛΙΩΤΗΣ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΟΛΟΓΙΑΣ

Ο Αριστόξενος (370 π.Χ - 304 π.Χ.), ήταν αρχαίος φιλόσοφος από τον Τάραντα, μαθητής του Αριστοτέλη. Η πιο σημαντική προσωπικότητα στον αρχαίο κόσμο στην μουσική θεωρία. Ήταν γνωστός στην αρχαιότητα ως ο ΄Μουσικός’. Ο Αριστόξενος μαθήτευσε αρχικά στον πατέρα του. Στην συνέχεια δίπλα στον Πυθαγόρειο φιλόσοφο Ξενόφιλο και μετά δίπλα στον Αριστοτέλη στο Λύκειο. Σύμφωνα με τις πηγές ανέμενε να διαδεχθεί τον Αριστοτέλη μετά τον θάνατο του στο Λύκειο αλλά η ανάληψη αυτών τον καθηκόντων από τον συνάδελφο του Θεόφραστο προκάλεσε την οργή του.

ΓΕΝΕΣΗ ΚΑΙ ΝΕΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ

Στην προσπάθειά μας να κατανοήσουμε την τραγωδία ως είδος πολιτιστικής δημιουργίας με τόσο και τέτοιο εύρος, οφείλουμε να αναχθούμε στην αρχική στιγμή σύλληψης, γένεσης και διαμόρφωσής της ως σκηνικής οντότητας, στην Αθήνα του 5^ου π.χ. αιώνα. Σ’ αυτή μας την προσέγγιση, διαπιστώνουμε ότι η ιστορική πραγματικότητα, τα αντικειμενικά δηλαδή γεγονότα για τα οποία ενδεχομένως άκουσαν κάποιοι να γίνεται λόγος μέσα από μυθολογικές αφηγήσεις ή από τις λογοτεχνικές εκδοχές τους και τα οποία συντελέστηκαν κάποτε στο απώτερο  παρελθόν, μετατράπηκαν μέσα στην αχλύ της ιστορίας σε θρύλο και στη συνέχεια, μορφοποιήθηκαν μέσα στο πέρασμα του χρόνου σε μύθο (Τρωικός πόλεμος, αργοναυτική εκστρατεία). Αυτά, με τη σειρά τους,  αποτέλεσαν το θεματικό πλαίσιο από το οποίο αντλήθηκαν οι υποθέσεις των έργων που γράφτηκαν αρκετά μεταγενέστερα από τους κορυφαίους έλληνες τραγικούς ποιητές, μετατρεπόμενα από μυθολογικές εξιστορήσεις σε δραματικές απεικονίσεις, παραστατικά μορφοποιημένες πάνω στη σκηνή από ηθοποιούς, απευθυνόμενες σε θεατές. Κατ’ αυτό τον τρόπο η τραγωδία προσφεύγει στον μύθο όχι με την αρχική μαγικο-θρησκευτική σημασία του, αλλά την μεταγενέστερη σημασιοδότησή του στο χώρο και το χρόνο της λογοτεχνίας, που τον μετατρέπει σε ένα δυναμικό σημειωτικό σύστημα συμβόλων και νοημάτων που συνιστούν ένα λογοτεχνικό πια κείμενο (J.P. Vernant-P. Vidal-Naquet 1981).

ΕΡΙΚ ΝΤΟΝΤΣ - "ΒΑΚΧΕΣ", ΜΙΑ ΚΟΡΥΦΑΙΑ ΤΡΑΓΩΔΙΑ (ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΒΙΝΤΕΟ - ΣΧΟΛΙΑ)

Οι Βάκχες είναι ένα από τα τελευταία έργα του Ευριπίδη· ανακαλύφθηκε μαζί με άλλα δύο μετά τον θάνατό του κατά τον χειμώνα 407/406 π.Χ. και όταν κατόπιν παρουσιάσθηκε στην Αθήνα από τον γιό του κέρδισε το πρώτο βραβείο. Λίγα έργα συζητήθηκαν τόσο πολύ ή έγιναν αντικείμενο τόσο επιμελημένης και προσεκτικής γλωσσικής μελέτης. Η παρούσα έκδοση του κλασικού υπομνήματος του Dodds εφοδιάζει τον αναγνώστη με μιαν ανεκτίμητη Εισαγωγή στο έργο και το θέμα του. Στην Εισαγωγή ο Dodds συζητεί την περίπλοκη φύση της Διονυσιακής λατρείας και την θέση της στην Αθήνα και εξετάζει παραδοσιακά στοιχεία που περιέχονται στο έργο, την θέση του στην παραγωγή του Ευριπίδη και τις πηγές του κειμένου. Ένα παράρτημα δίνει μερικά επί πλέον αποσπάσματα των Βακχών που ανακαλύφθηκαν μετά την δημοσίευση της πρώτης εκδόσεως του Υπομνήματος.

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ - ΟΙ ΗΡΩΕΣ, ΩΣ ΤΡΑΓΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ, ΠΡΟΧΩΡΟΥΝ ΣΤΑ ΣΚΟΤΕΙΝΑ

Η αρχαία ελληνική τραγωδία είναι αποκαλυπτική της οντολογικής διάστασης της ανθρώπινης ύπαρξης και κατ’ αυτόν τον ορίζοντα αναδεικνύει τον τραγικό χαρακτήρα της γνώσης. Υπάρχει και μη τραγική γνώση; Η αληθής γνώση του ανθρώπου, αυτή που μετασχηματίζει τη συνείδησή του –από ακατέργαστη, άξεστη σε φιλοσοφική συνείδηση, κατά Hegel– μπορεί να είναι μόνο τραγική. Οποιαδήποτε άλλη μορφή γνώσης είναι ένα είδος εκτεχνικευμένης συμφωνίας ανάμεσα στην φαντασιακή οντογένεση ενός αντικειμένου και στην παραστασιακή του απεικόνιση. Η γνώση είναι τραγική, καθώς συνιστά οντολογικό και όχι απλώς γνωσιοθεωρητικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης ύπαρξης: μηδενίζει ή διαυγάζει την ανθρώπινη δημιουργία. Είναι η έσχατη γνώση των ορίων της εν λόγω ύπαρξης και ως τέτοια  καθιστά τη συνείδηση ικανή να αντιμετωπίζει εκάστοτε τις συγκρούσεις ασύμπτωτων οντολογικών διαβαθμίσεων.  

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΕΠΟΙΘΗΣΕΙΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ "ΑΝΤΙΓΟΝΗ" ΤΟΥ ΣΟΦΟΚΛΗ

Της Μελισσουργού Βασιλικής, φιλόλογου

Ο Σοφοκλής δίδαξε την τραγωδία του «Αντιγόνη» το 442 π.Χ., κερδίζοντας την πρώτη νίκη. Η συγκεκριμένη τραγωδία εξυμνεί τους αιώνιους και απαρασάλευτους νόμους των θεών και τη νίκη του άγραφου δικαίου έναντι της ισχύος των γραπτών, θεσπισμένων νόμων του κράτους. Υπάρχει, δηλαδή, το άγραφο δίκαιο που ρυθμίζει τις σχέσεις θεών και ανθρώπων αλλά και τις μεταξύ των ανθρώπων σχέσεις, που εδράζεται στο σεβασμό, την αγάπη,την αλληλεγγύη και όλες εκείνες τις πολύτιμες αξίες, χωρίς τις οποίες κλονίζεται η κοινωνική συνοχή και διαταράσσεται η αρμονική συνύπαρξη των μελών μιας κοινωνίας. Το δίκαιο αυτό ασπάζεται και ακολουθεί πιστά η Αντιγόνη,η ηρωίδα του έργου, ενώ ο Κρέων, τύραννος της Θήβας, είναι εκπρόσωπος της επίσημης νομοθεσίας του κράτους. Στο πρόσωπο του βασιλιά παρουσιάζεται ο νόμος σκληρός, άκαμπτος, απόλυτα αντικειμενικός και αμερόληπτος συνάμα, όμως, τόσο απάνθρωπος που αγνοεί τον παράγοντα άνθρωπο.

Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ

Το αρχαίο ελληνικό θέατρο της Τυνδαρίς , πόλης στην βόρεια Σικελία (4ος αι π.Χ)

Της Κυριακής Πετράκου, καθηγήτριας Πανεπιστημίου Πατρών

Το ενδιαφέρον για την προέλευση του θεάτρου αυξάνει σταθερά από τον 19ο αι. όταν οι ανθρωπολόγοι ασχολήθηκαν για πρώτη φορά με το θέατρο. Από τότε οι θεωρίες τους έχουν περάσει τρείς τουλάχιστον μείζονες φάσεις.

Στην πρώτη φάση, από το 1875 ως το 1915, οι ανθρωπολόγοι, καθοδηγημένοι από τον Sir James Frazer, υποστήριζαν ότι όλοι οι πολιτισμοί διέρχονται από τα ίδια εξελικτικά στάδια. Επομένως, οι υπάρχουσες πρωτόγονες κοινωνίες μπορούν να παράσχουν αξιόπιστες μαρτυρίες για την καταγωγή του θεάτρου, μερικές χιλιετηρίδες πριν. (Ο όρος "πρωτόγονος" χρησιμοποιείται στο κεφάλαιο αυτό, για να καθορίσει κοινωνίες που δεν έχουν αναπτύξει γραπτή γλώσσα).

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ - ΠΕΡΙ ΑΓΑΛΜΑΤΩΝ (ΒΙΒΛΙΟ - ΒΙΝΤΕΟ)

                                                                          ΒΙΝΤΕΟ

Τα αγάλματα, ιδίως αυτά των θεών, αποτυπώνουν μια ξεχασμένη σήμερα σε μας μυστηριακή ''γλώσσα του σώματος'', η οποία μετέδιδε πληροφορίες κατευθείαν στο υποσυνείδητο αυτού που τα εθεάτο. Για κάποιον που γνωρίζει την ''αγαλματική γραφή'', υπάρχει η δυνατότητα να αντλήσει μυστηριακές γνώσεις και πληροφορίες υψίστης σημασίας. Αυτός είναι, εξάλλου, και ο υποκρυπτόμενος λόγος της καταστροφικής μανίας που εξαπολύθηκε εναντίον τους (από τους "τζιχαντιστές" της εποχής). Στόχος ήταν η καταστροφή της μυστηριακής γνώσης.