ΜΙΑ ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΜΕΝΙΔΕΙΟΥ "ΕΙΝΑΙ" ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΧΑΪΝΤΕΓΓΕΡ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Κάθε φιλοσοφική θεώρηση οποιουδήποτε φιλοσόφου μπορεί να αποτελέσει την αφορμή για να κατανοήσουμε καλύτερα είτε κάποιον άλλο φιλόσοφο είτε να αλλάξουμε τους συσχετισμούς των δράσεών μας και των απόψεών μας για τα πράγματα. Ο Μάρτιν Χάιντεγγερ αποτελεί μια τέτοια περίπτωση διανοητή μέσω του οποίου μπορούμε να αναστοχαστούμε πάνω στους μεγάλους κλασικούς φιλοσόφους και να αναδιατυπώσουμε ερωτήματα ή αποκρυσταλλωμένες θεωρήσεις που είχαμε υιοθετήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο εν λόγω φιλόσοφος ευθέως διατεινόταν ότι είναι περισσότερο διανοητής και λιγότερο φιλόσοφος, εφόσον εδραίωσε τον υπαρξισμό μέσα από την φαινομενολογική σκέψη.

Ο Χάιντεγγερ εστίασε στην παρμενίδεια φιλοσοφία θέτοντας ως καρδιά της θεμελίωσης της φιλοσοφίας του την περίφημη φράση του Ελεάτη "το γαρ αυτό νοείν εστίν τε και είναι" (= σκέψη και ύπαρξη είναι το ίδιο). Όλοι οι κλασικοί φιλόσοφοι από τον Πλάτωνα μέχρι και τον  Χέγκελ εργάστηκαν και ανέπτυξαν το νου, το νοείν, ένα νόημα ως αφετηρία για να συλλάβουν το τι πραγματικά υπάρχει. Ο Χάιντεγγερ κινήθηκε αντίστροφα εκκινώντας από την ύπαρξη (είναι) για να αποπειραθεί να συλλάβει ένα έλλογο νόημα (νοείν) για τον κόσμο και τον εαυτό του.

Στο έργο του "Είναι και Χρόνος" τίθεται το ερώτημα για το νόημα του "Είναι" ξεκινώντας ο φιλόσοφος να αναλύει την ανθρώπινη ύπαρξη (Dasein) με σκοπό να κατανοηθεί το ον, η πραγματικότητα. Η φιλοσοφική εκκίνηση πραγματοποιείται μέσω του φιλοσοφικού παρμενίδειου δίπολου Είναι - Μη ον. Το μεταφυσικό ερώτημα  "Γιατί να υπάρχει κάτι αντί για το τίποτα" που απασχόλησε από τις απαρχές τη φιλοσοφία επιβάλλει μια υπόρρητη υπαγωγή στην αρχή του αποχρώντος λόγου. Το Είναι (ον) μπορεί να καταστεί γνωστό μόνο στη βάση ενός προκαταβολικού τίποτα (μη ον). Μόνο σε μια τέτοια περίπτωση είναι δυνατόν να διανοιχτεί εντός μας η προοπτική του παρ-όντος εν τη απουσία του. Ο Χάιντεγγερ, επιπροσθέτως, έχει επίγνωση της αριστοτέλειας θέσης ότι κάθε τι υπαρκτό κατανοείται πάντα μέσα στα όρια του χρόνου που ορίζεται ως ο ορίζοντας κατανόησης του Είναι.

Η φαινομενολογική σκέψη του Χάιντεγγερ τέθηκε και αναπτύχθηκε σε άλλες βάσεις σε σχέση με την πλατωνική ή αριστοτελική οντολογία. Ευθέως ο φιλόσοφος ασκεί πολεμική κριτική στη μεταφυσική και στο "επέκεινα" και θέτει στον σύγχρονο άνθρωπο το ζήτημα της επιστροφής του στο πραγματικό, στο "Είναι",  δηλαδή στη βίωση του εδώ και τώρα και να ορίσει, με βάση αυτό, το νόημα της ζωής του. Ας δούμε πώς αντιστρέφει ο Χάιντεγγερ τα πράγματα. Ενώ οι κλασικοί φιλόσοφοι προσπαθούν να συλλάβουν ένα νόημα έξω από ετούτη τη ζωή, ώστε να  συμπεριλάβουν τα αιτιατά της παρεπόμενα σε αυτό το μεταφυσικό έξωθεν αφήγημα, ο Χάιντεγγερ κάνει το αντίστροφο. Προσπαθεί να συλλάβει την ίδια την "ύπαρξη" μέσα από το ενσυνείδητο ανθρώπινο ον ώστε μέσα από αυτήν να εξάγει ένα νόημα που να την προσδιορίζει και να την "δικαιώνει".

Έτσι, μέσα από το πολύ δυσνόητο έργο του το οποίο κάνει λόγο για επιστροφή στην ελληνική αρχαιότητα όταν η λογική, η φυσική και η ηθική θεώρηση πραγμάτων ήταν μέρη μιας ενιαίας και αδιαίρετης ολότητας που απέρρεε από τη θεσμική συγκρότηση του κοινοτισμού των πόλεων της κλασικής ιδιαίτερα περιόδου. Παρόλο που στην πρώιμη φάση του ο Χάιντεγγερ ανέπτυξε έναν ιδιότυπο αθεϊσμό που πήγασε από την επιρροή του Νίτσε, στα χρόνια της ωριμότητας προσέδεσε την νοσταλγία του στα ομηρικά έπη με την συμβίωση θεών και ανθρώπων, κάτι που διαφαίνεται από την Επιστολή για τον ανθρωπισμό στην οποία τεχνηέντως ισχυρίζεται ότι το "Είναι" καλεί τον άνθρωπο και του αποκαλύπτει κάθε φορά ένα μόνο μέρος του αντικειμενικού του νοήματός του. 

Ας δούμε με ποιο τρόπο ο Χάιντεγγερ μας υποδεικνύει δρόμους και τρόπους ώστε η φιλοσοφία να καταστεί μια βιωματική πορεία, ένας πρακτικός βίος, κάτι που το φανερώνει με αποφατικό τρόπο.

Η σύγχρονη ανθρωπότητα, ισχυρίζεται ο φιλόσοφος, πάσχει από ασθένειες της ψυχής και παθογένειες της σκέψης. Ξεχάσαμε να παρατηρήσουμε ότι είμαστε ζωντανοί και δεν είμαστε σε επαφή καθημερινά με το μυστήριο της ύπαρξης (να είμαστε). Πότε βρίσκουμε τον εαυτό μας; Όταν επικεντρωνόμαστε στον εαυτό μας και είμαστε μόνοι είτε περπατώντας στην ύπαιθρο είτε διαλογιζόμαστε σχετικά με αυτά που κάνουμε σε σχέση με τα πράγματα. Πότε καταφέρνουμε να ξεφύγουμε από το αντίθετο του "Είναι", από το τίποτα (Das Nichts), τον μηδενισμό με την απουσία ουσιαστικού νοήματος; Όταν δεν αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας ως τσακισμένη ψυχή που ζητά παραμυθία από τη θρησκευτική αλογία και τελετή, όταν συνομιλούμε με τον τρόπο που υιοθετεί η ύπαρξή μας για να ορίσει τη φύση, τα όντα, μέσα εκεί αφυπνίζεται το "Είναι", όπως ακριβώς βίωνε τη θέαση του όντος ο Παρμενίδης.

Έχουμε ξεχάσει το γεγονός ότι όλα τα όντα είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους. Έχουμε επιλέξει συνήθειες που μας καθιστούν εγωιστές και αποσυνδεδεμένους από το όλον. Η επαφή μας με τη φύση συμβάλλει στην επανασύνδεσή μας με τον αληθινό εαυτό μας, ζώντας την "ύπαρξη" μέσα μας, αυτή μας προσφέρει την καθολική θέα. Μέσα στην αγκαλιά ενός φυσικού τοπίου ή μιας άγριας φυσικής ομορφιάς που προβάλλει σε έναν σπιτικό μας κήπο μπορούμε να αισθανθούμε αλλά και να διαισθανθούμε την Ενότητα του "Είναι", δηλαδή τη βίωση της συνύπαρξής μας με έναν βράχο, ένα φυτό ή λουλούδι, έναν οργιώδη θάμνο, ένα σύννεφο που κλέβει ματιές πίσω από τα ανέμελα φύλλα ενός δέντρου, και όλα αυτά ως μια ένωση στο Κοινό Ον. Τέτοιες στιγμές αποτελούν τη βάση για την υπέρβαση της εξωτερικότητάς μας με τη βύθισή μας μέσα σε αυτό που αγνοούσαμε ότι είμαστε.

Ξεχνάμε να είμαστε ελεύθεροι και να ζούμε για τον εαυτό μας. Ζούμε σε μια ετεροθεσμισμένη κοινωνία που οι κοινωνικές και πολιτικές της συμβάσεις λειτουργούν ως εξωτερικό επικοινωνιακό επίστρωμα επικάλυψης της αυθεντικότητάς μας (προκαταλήψεις, δοσμένα δόγματα, ανασταλτικές για την Ελευθερία φοβίες κλπ). Παραδινόμαστε σε έναν κοινωνικοποιημένο και επιφανειακό τρόπο ύπαρξης που επικαλύπτει τον αληθινό εαυτό μας. 

Η προοπτική και συνειδητοποίηση της ιδέας του θανάτου είναι πολύ σημαντική ώστε να κατανοήσουμε την περατότητά μας, τα όριά μας. Η παρουσία της προοπτικής του θανάτου λειτουργεί ουσιαστικά όπως και η πλατωνική μελέτη του θανάτου. Η χαϊντεγγεριανή ιδέα διαφέρει στο ότι η ιδέα του θανάτου ορίζει το χρονικό διάστημα που είμαστε έγχρονοι και σε πλήρη συνείδηση, στο εδώ και τώρα (εδωνά είναι). Από τη στιγμή που το δικό μας "Είναι" βρίσκεται ανάμεσα στη γέννηση και τον θάνατο. Να η ευκαιρία που μας δίνεται μπροστά μας. Εδώ και τώρα βιώνουμε άμεσα τον παρμενίδειο τρόπο θέασης και έκλαμψης της θεάς-ιδέας που αντανακλάται στην ένυλη ύπαρξη. Όταν η αγωνία και η προοπτική του θανάτου διαχέει το υπόβαθρο των σκέψεων και των πράξεών μας προκαταβολικά λειτουργεί καθαρά επιστρεπτικά με τον συνεχή επανακαθορισμό του τι είμαστε και πώς ακριβώς θα ορίσουμε τον εαυτό μας σε αυτό το συγκεκριμένο διάστημα. Αν σκεφτούμε, αυτό μπορεί να λειτουργήσει και αναδρομικά στη ζωή μας.

Μας ξεκαθαρίζει ο φιλόσοφος ότι μόνο ένας μπορεί να μας λυτρώσει από τον κακό εαυτό μας και τους άλλους, ο αληθινός εαυτός μας, που είναι η μη αφυπνισμένη  μας ύπαρξη και πρέπει να την φέρουμε στο προσκήνιο της συνείδησης εδώ και τώρα. Έτσι, θα γίνουμε αυτό που ανακαλύπτουμε διαρκώς αποβάλλοντας οτιδήποτε "δεν είμαστε". Η μνήμη του θανάτου και των ορίων μας δεν πρέπει να γίνεται παρά μόνο όταν η έννοια αυτή λειτουργεί ως οργανωτική διάταξη των προθέσεων και των επιλογών της βούλησης. Πρόκειται ξεκάθαρα για την φιλήβεια ηδονή του Πλάτωνα, που σοβεί ως το μέτρο εκδήλωσης του απείρου που κομίζουμε μέσα μας στη βάση της περατότητάς μας. Η  παρμενίδεια "ηδονή" που γέννησε η εμφάνιση της θεάς στο παρμενίδειο έργο είναι αυτή ακριβώς η θέαση του κάλλους του όντος, του "Είναι", η φανέρωση της ύπαρξης ένδον. Για αυτό και ο φιλόσοφος Παρμενίδης μετήλθε πολύ λίγα λόγια, σε μορφή ποίησης, ώστε να έχει προτεραιότητα η ύπαρξη σε σχέση με τη γλώσσα, η ψυχική έκχυση νοερής ενέργειας μπροστά στο Κάλλος, τη Συμμετρία και την Αλήθεια που αναβλύζει το "Είναι".

Τέλος, είναι καλό να επισημανθεί ιδιαίτερα ότι πολύ λίγοι έχουν κατανοήσει ότι κάθε ατομικό πρακτικό ή και θεωρητικό σύστημα που εμπνέει και δημιουργεί ένας φθασμένος φιλόσοφος δεν πρέπει να κρίνεται μονοδιάστατα, αλλά να προσεγγίζεται πάντοτε με βάση τα φιλοσοφικά ρεύματα που αποτέλεσαν τη βάση για να δομηθεί και να έχει λειτουργικότητα. Οπότε είναι καλό όσοι ενδιαφέρονται να εφαρμόσουν στην πράξη αυτήν την βιωματική προσέγγιση ώστε να έχει ακόμα πιο θετική επίδραση και ανύψωση της αληθινής ύπαρξης που κρύβεται μέσα τους, να μελετούν και κείμενα της πλατωνικής και αριστοτελικής φιλοσοφίας που πραγματικά διεγείρουν σύγκορμα το ατομικό μας "Είναι", το οποίο αποτελεί τη συμπαντική σταγόνα του ωκεάνιου παντός.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, HEGEL, HEIDEGGER - ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ

Ι. «Απ’ αυτούς που φιλοσόφησαν πρώτοι, οι περισσότεροι πίστευαν ότι οι αρχές όλων των πραγμάτων είναι μόνο αυτές που έχουν μορφή ύλης. Γιατί αυτό από το οποίο αποτελούνται όλα τα όντα, αυτό από το οποίο ως πρώτο γεννιούνται και στο οποίο ως τελευταίο αποσυντίθενται, με την ουσία του να μένει σταθερή αλλά τις ιδιότητές της να αλλάζουν, αυτό λένε ότι είναι το στοιχείο και η αρχή των όντων. Για τον λόγο αυτό θεωρούν ότι τίποτα δε γεννιέται [από το μηδέν] και τίποτα δεν αφανίζεται [στο μηδέν], με βάση την αντίληψη ότι μια τέτοια φυσική ουσία πάντοτε διατηρείται· όπως ακριβώς δεν λέμε ότι ο Σωκράτης γεννιέται,  όταν απλώς γίνεται  ωραίος ή μουσικός, ούτε ότι αφανίζεται, όταν χάνει αυτές τις ιδιότητες, επειδή το υποκείμενο, δηλαδή ο ίδιος ο Σωκράτης παραμένει, έτσι συμβαίνει και με τα άλλα. Πρέπει πράγματι να υπάρχει κάποια φυσική ουσία, μία ή περισσότερες από μία, από την οποία γίνονται τα άλλα όντα, ενώ αυτή διατηρείται. Σχετικά τώρα με το πλήθος και το είδος αυτής της αρχής, δεν έχουν όλοι την ίδια γνώμη·  ο Θαλής όμως, ο ιδρυτής αυτού του είδους φιλοσοφίας, υποστηρίζει ότι είναι το νερό […]» 

ΧΑΪΝΤΕΓΓΕΡ - ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ

Του Τζωρτζόπουλου Δημήτρη

Η αλήθεια ως διαλεκτική συγκάλυψης και αποκάλυψης

Ο Χάιντεγκερ συζητά την αλήθεια λαμβάνοντας ως αφετηρία την αρχαία ελληνική λέξη: ἀλήθεια. Σε τούτη τη λέξη/έννοια εκφράζεται, για πρώτη φορά στην ιστορία του δυτικού στοχασμού η αρχέγονη ουσία της αλήθειας, η οποία βρίσκεται σε ευθεία αντίθεση με τον παραδοσιακό προσδιορισμό της αλήθειας ως συμφωνίας του πράγματος και της νόησης:

ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ - ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΔΟΞΑ (ΓΝΩΜΗ)

Η έννοια της δόξας [=δοξασία, γνώμη] είναι κεντρική στον προσωκρατικό στοχασμό. Ως φιλοσοφική έννοια, πρωτίστως έχει μια αρνητική σημασία: είναι μια απλή γνώμη, μια δοξασία, που βρίσκεται σε αντίθεση προς την αλήθεια. Η διάκριση εν γένει, μεταξύ δόξας και αλήθειας, είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστική στη σκέψη του Παρμενίδη. Στο Προοίμιο ήδη του Ποιήματός του βρίσκουμε τη σκέψη του να εκτυλίσσεται κατά το μοτίβο μιας τέτοιας διάκρισης και με τον τρόπο μιας γνωσιακής διαδικασίας, μιας αναζήτησης της γνώσης. Ταξιδιώτης ο ίδιος σε ένα φανταστικό ταξίδι προς τη θεά ξεκινάει, όντας πάνω σε ένα άρμα, από τα δώματα της Νύχτας, δηλαδή από την πόλη/τον κόσμο των θνητών, όπου κυριαρχούν οι αδιαλείπτως μεταβαλλόμενες δοξασίες, προς τη χώρα του Φωτός, προς το φως της αλήθειας: ένα ταξίδι, μια πορεία από το σκοτάδι στο φως· και τούτο όχι με τη δογματική, αδιέξοδη παρερμηνεία ορισμένων μελετητών του Παρμενίδη ‒εγχώριων, αλλά και σε επίπεδο διεθνούς βιβλιογραφίας‒ ότι σκοπός μιας τέτοιας διαδρομής είναι η εγκατάσταση σε κάποια χώρα του Φωτός [=αλήθεια], σαν στην απρόσιτη από τους κοινούς θνητούς γη της επαγγελίας, που θα αποκλείεται οριστικά το σκότος [=οι δοξασίες και οι πλάνες των θνητών], το ψεύδος, το λάθος. Το ταξίδι που περιγράφει ο Παρμενίδης, δηλαδή η πορεία ή η διαδρομή, που θέλει να μας επισημάνει/υποδείξει ο κορυφαίος αυτός Έλληνας στοχαστής, είναι η κατεύθυνση της σκέψης και του Λόγου που την/τον καθιστά ικανή/ικανό να διεκδικεί τη καθαρότητά της/του μέσα από τη διαρκή ανάμιξή της/του με τη γνώμη/άποψη/δοξασίες του φαινομενικού κόσμου: κάτι παρόμοιο με την κατά Χέγκελ φαινομενολογική κίνηση του πνεύματος από την αισθητήρια βεβαιότητα στην απόλυτη Γνώση και από κει στη Λογική καθαρότητά του· δηλαδή από τη Φαινομενολογία του πνεύματος στην επιστήμη της Λογικής.    

ΠΛΑΤΩΝ - ΠΕΡΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΙΗΣΗΣ

Από την ποίηση στη φιλοσοφία

(Από τη δυνατότητα στην αναγκαιότητα)

Ένα ερώτημα, που ανάλαφρα εισδύει στο λέγειν αρκετών συνομιλητών της ποίησης είναι και τούτο: ο Πλάτων έχει εξορίσει πραγματικά τους ποιητές και τους καλλιτέχνες από την ουτοπική του πολιτεία;  Η απάντηση δεν εντοπίζεται σε ένα ναι ή σε ένα όχι, αλλά αναζητείται και οφείλει να αναζητείται διαλεκτικά μέσα στον κόσμο της πλατωνικής φιλοσοφίας και δη της πολιτικής φιλοσοφίας. 

Η κυρίαρχη σχέση αυτού του κόσμου είναι η σχέση ειδώλου και αρχέτυπου. Την ποίηση ο Πλάτων την εντάσσει στον κόσμο του ειδώλου, ενώ με τον κόσμο του αρχέτυπου συνάπτει τη φιλοσοφία. Ανάλογα με το πώς κατανοείται η πιο πάνω σχέση,  διακριβώνεται αν ο Πλάτων εξορίζει ή όχι την ποίηση. Από άποψη γενικής,  καθολικής αρχής, η φιλοσοφία, ο κόσμος των ιδεών ή το αρχέτυπο, στα χέρια και στο μυαλό του Πλάτωνος, λειτουργεί ως η ακατάβλητη και τιτάνια εναντίωση στην δικτατορία της  μετριότητας. 

ΧΑΪΝΤΕΓΚΕΡ - Ο ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ ΜΑΣ ΟΔΗΓΕΙ ΑΠΟ ΤΟ ΧΑΟΣ ΣΤΟ ΦΑΟΣ

Του Δημήτρη Τζωρτζόπουλου

Ο Χάιντεγκερ αναγνωρίζει στον Ηράκλειτο την αρχέγονη απαρχή της ιστορίας του Είναι. Το ερώτημα συνακόλουθα που διατρέχει τη σκέψη του μεγάλου Γερμανού φιλοσόφου είναι: ποιος είναι ο Ηράκλειτος (GA 55, 5); Κατ’ αυτό τον τρόπο αποδέχεται το προ(σ)-κλητικό νεύμα που του απευθύνει ο στοχασμός του Ηράκλειτου και επιχειρεί να ανταποκριθεί, σχολιάζοντας πρωτίστως μια συμβολική «ιστορία» γύρω από τη ζωή και τη διδασκαλία του Εφέσιου σοφού. Περί αυτής μας λέει ο Αριστοτέλης:

«Λένε σχετικά με το τι είπε ο Ηράκλειτος σε κάποιους ξένους που ήθελαν να τον συναντήσουν. Όταν πλησίασαν και τον είδαν να ζεσταίνεται κοντά στο φούρνο, δίστασαν· τότε τους προέτρεψε να μπουν μέσα με θάρρος λέγοντάς τους πως κι εδώ υπάρχουν θεοί …» (Περί ζώων μορίων Α5. 645a 17).

ΧΑΪΝΤΕΓΓΕΡ - Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΚΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ

                        

Ο Σωκράτης και το ανθρώπινο Dasein

§1

Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Στις παραδόσεις του στο Μάρμπουργκ (Marburg) –θερινό εξάμηνο 1926– ο Χάιντεγκερ εγκαινιάζει μια συνομιλία με την αρχαία ελληνική φιλοσοφία: από τις στοχαστικές της πρωταρχές  μέχρι και τη φιλοσοφία του Αριστοτέλη. Αν και δεν στοχεύει σε κάποια συστηματική πραγμάτευση παρά μόνο περιορίζεται σε μια επισκόπηση προγραμματικού χαρακτήρα και στην ανάδειξη βασικών αρχών της ως άνω φιλοσοφίας, εν τούτοις μας γνωρίζει με μια βαθυστόχαστη ερμηνευτική πράξη, με δεδομένο και το γεγονός ότι εκείνη την περίοδο επιστρατεύει όλη τη δυναμική της σκέψης του στην οριστική σύνταξη του μνημειώδους έργου του: Sein und Zeit [=Είναι και Χρόνος]. Κατά συνέπεια, όλες οι ερμηνευτικές απόπειρες κινούνται κάτω από τον αστερισμό αυτού του έργου. Έτσι, ο Χάιντεγκερ συνδέει την περιδιάβασή του στην ιστορία της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας με το ιστορικό πνεύμα, κατά κάποιο τρόπο, της φιλοσοφικής κατανόησης του Είναι και Χρόνος. Ενδιαφέρεται να σκεφτεί ξανά και ξανά την κρίσιμη απαρχή της δυτικής φιλοσοφίας, δηλαδή την ελληνική φιλοσοφία, ως την αεί ζωτική διεργασία που εκκινεί από το ον για να ανακαλύψει το Είναι. Αυτό δεν είναι άσχετο και με το ότι ο Χάιντεγκερ, της περιόδου του Είναι και Χρόνος,  ξεκινάει από το Dasein για να αναζητήσει το νόημα του Είναι. Οι εν λόγω παραδόσεις δημοσιεύτηκαν το 1993 στον τόμο 22 των απάντων του. Δίνουν βαρύτητα στο αρχαίο θεωρείν: στον λόγο, στην έννοια, στη σημασία· πράγμα που σημαίνει: Sein und Sinn (=Είναι και νόημα) . Με τούτο το νόημα του Είναι συνδέει ο Χάιντεγκερ και την ερμηνευτική προσέγγιση του Σωκράτη (GA22, 92).

ΜΑΡΤΙΝ ΧΑΪΝΤΕΓΓΕΡ - Η ΑΥΘΕΝΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ

Η φιλοσοφία του Χάιντεγκερ παρουσιάζεται κυρίως στην πρώτη της περίοδο ως ερμηνευτική περιγραφή της συμπεριφοράς του ανθρώπου. Το ενδιαφέρον της περιγραφής αυτής δεν στρέφεται προς τον άνθρωπο ως άνθρωπο, δεν προέρχεται από ανθρωπιστική διάθεση (την οποία μάλιστα ο Χάιντεγκερ αποκρούει), αλλά γεννιέται από το γεγονός ότι –ανάμεσα στα διάφορα όντα– ο άνθρωπος έχει το προνόμιο να είναι το μόνο ον που μπορεί να ερευνά και, επομένως, το μόνο που μπορεί να συλλάβει και να κατανοήσει την έννοια της ύπαρξης, που αποτελεί το πραγματικό αντικείμενο της φιλοσοφίας.

Έχοντας την δυνατότητα να στρέφεται ερευνητικά στην βάση της, η ύπαρξη ανήκει, κατά τον Χάιντεγκερ, μόνο στον άνθρωπο και δεν έχει καμιά σχέση με την απλή πλασματική πραγματικότητα ενός πράγματος ή ενός αντικειμένου του φυσικού κόσμου. Αν όμως η ύπαρξη ως δυνατότητα δημιουργίας μιας ερωτηματικής σχέσης με το Είναι, είναι μια προϋπόθεση που ανήκει αποκλειστικά στον άνθρωπο, μόνο ο άνθρωπος επίσης είναι προικισμένος από την μοίρα του να αποκτήσει συνείδηση της χρεοκοπίας και του αδύνατου της σχέσης αυτής.

Μεταξύ του Είναι και της ανθρώπινης ύπαρξης ανοίγεται ένα χάσμα.

Δεν υπάρχει άλλη πραγματικότητα από την πράξη.

ΧΑΪΝΤΕΓΓΕΡ ΚΑΙ ΠΛΑΤΩΝΑΣ - ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ

Ο Χάιντεγκερ προσεγγίζει τον Πλάτωνα με κριτική διάθεση εντοπίζοντας αφενός μια ελλειμματικότητα της διαλεκτικής και αφετέρου μια κομβική θέση του φιλοσόφου στην εδραίωση της μεταφυσικής ως «λήθης του Είναι».

ΜΑΡΤΙΝ ΧΑΪΝΤΕΓΓΕΡ - ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ (ΒΙΒΛΙΟ)

Ό Μάρτιν Χάϊντεγγερ είναι ένας από τους κορυφαίους φιλοσόφους τού αiώνα μας. Τήν ύψηλή αύτή θέση τήν κατέχει, επειδή έδωσε νέο προσανατολισμό στή φι­λοσοφική επίγνωση τής εποχής μας - αλλά καί τής ίστορίας εν γένει. Ή σκέψη τού Χάϊντεγγερ σημειώνει τήν πιό γνήσια κατάληξη τού δυτικού φιλοσο­φικού στοχασμού, ό όποιος άρχισε από τους προσωκρατικοίις φιλοσόφοuς, τόν Άναξίμανδρο, τόν Ήράκλειτο, τόν Παρμε­νίδη. Ή κατάληξη αύτή έχει διπλή σημασία. Πρώτον, παροuσιάζεται ως κατάρρεuση τής κλασικής όντολογίας, τής όποίας οί μέ­θοδοι καί ή προβληματική οδήγησαν μα­κριά από τό καθαυτό πρόβλημα τής φιλο­σοφίας, τό όποιο, κατά τόν Χάϊντεγγερ, εί­ναι τό ερώτημα γιά τό νόημα τού 'Όντος. 

ΧΑΪΝΤΕΓΓΕΡ - Ο ΗΡΑΚΛΕΙΤΕΙΟΣ ΑΡΧΕΓΟΝΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΦΑΥΛΗΣ ΟΛΙΓΑΡΧΙΑΣ

Σκέπτεται ο Χάιντεγκερ πολιτικά; Όπως κάθε σοβαρή φιλοσοφική σκέψη, από τον Ηράκλειτο ήδη έως και σήμερα, είναι πρωτίστως στοχαστική αντιπαράθεση με το Πολιτικό, έτσι και η χαϊντεγκεριανή σκέψη διακρίνεται για τη μοναδική της δυναμική αντιπαράθεση με το Πολιτικό. Τούτο σημαίνει πως κατανοεί τον εαυτό της όχι ως μια απλή κατάφαση ή άρνηση μιας εν λειτουργία πολιτικής μηχανής: κομμάτων, μηχανισμών, κρατικών ή παρακρατικών σχημάτων κ.λπ., αλλά ως πολεμική, με το νόημα του Ηράκλειτου: αρχέγονος αγώνας (Kampf), σύγκρουση, αντιπαράθεση για την επικράτηση του κόσμου ως ευταξίας, ως αρμονίας των αντιθέτων. Με αυτόν τον πόλεμο και μόνο με αυτόν, τα πάντα εκ-τίθενται στο φως, εξ-έρχονται σε φανέρωση, εντάσσονται εκεί που ανήκουν: στο ξέφωτο της Πόλεως, δηλαδή της Πολιτείας. Εδώ τότε το παν είναι πολιτικό, όχι επειδή σχετίζεται με βάρβαρους πολιτικούς, «που βρίσκουν ευχαρίστηση στο βόρβορο» (Ηράκλειτος απ. 13), ή με οιονδήποτε ανισόρροπο, σε επίπεδο απλής λογικής, πολιτικό ακτιβισμό, αλλά επειδή ενδημεί στο πιο πάνω ξέφωτο και εξ-ίσταται στην επικινδυνότητα του Είναι του, προκειμένου να συμβεί ιστορία. Όταν συμβαίνει αυθεντική ιστορία, η πόλις δεν εκ-τοπίζεται από την τοπο-θεσία της, δηλαδή από τη θέση της ως τόπο της ιστορίας, ως εστία, ως πατρίδα, αλλά συνιστά αυτό τούτο το Είναι, που κρατάει γερά στα θεμέλιά του την ιστορία ενός λαού ως πρωταγωνιστή του παρόντος.

ΧΑΪΝΤΕΓΓΕΡ - ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΦΘΗΝΟ ΟΞΥ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ

[…] Ὅποιος θέλει νὰ μιλήση ἀληθινὰ γιὰ τὸ μηδέν, πρέπει ἀπαραιτήτως νὰ γίνη ἀνεπιστήμων. Τοῦτο ὅμως ἰσοδυναμεῖ μὲ μιὰ μεγάλη ἀτυχία, μόνο στὸ βαθμὸ ποὺ κανεὶς πιστεύει πὼς ἡ ἐπιστημονικὴ σκέψη εἶναι ἡ μόνη καὶ ἡ γνήσια αὐστηρὴ σκέψη, καὶ πὼς μόνον αὐτὴ μπορεῖ καὶ πρέπει νὰ ἀποτελέση τὸ κριτήριο καὶ τῆς φιλοσοφικῆς σκέψης. Ἀλλὰ ἰσχύει τὸ ἀντίστροφο. Ὅλη ἡ ἐπιστημονικὴ σκέψη δὲν εἶναι παρὰ παράγωγος καὶ συνεπῶς, ὡς τοιαύτη, εἶναι μιὰ πηγμένη μορφὴ τῆς φιλοσοφικῆς σκέψης. Ἡ φιλοσοφία δὲν γεννιέται ἀπὸ τὴν ἐπιστήμη οὔτε διὰ τῆς ἐπιστήμης. Ἡ φιλοσοφία δὲν εἶναι τῆς αὐτῆς τάξεως μὲ τὴν ἐπιστήμη. Ἡ φιλοσοφία προηγεῖται στὴν τάξη· καὶ τοῦτο ὄχι μόνο «λογικῶς» ἢ σύμφωνα μὲ ἕνα πίνακα τοῦ συστήματος ἐπιστημῶν. Ἡ φιλοσοφία στέκεται σὲ μιὰν ἐντελῶς διαφορετικὴ περιοχὴ καὶ τάξη τοῦ πνεύματος. Μόνο μὲ τὴν ποίηση βρίσκεται ἡ φιλοσοφία καὶ ἡ σκέψη της στὴν αὐτὴ τάξη. Ὡστόσο, ἡ ποίηση καὶ ἡ σκέψη δὲν εἶναι ἕνα καὶ τὸ αὐτὸ πρᾶγμα. 

ΜΑΡΤΙΝ ΧΑΪΝΤΕΓΓΕΡ: Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΕΧΝΗΣ (ΒΙΒΛΙΟ)

Στο  έργο  του,  "Η  προέλευση  του έργου της τέχνης", ο Χάιντεγγερ  σχολιάζει  αρχικά  έναν πίνακα  του Βαν  Γκογκ  που  εικονίζει  ένα  ζευγάρι παπούτσια, προκειμένου  να καταδείξει  ένα  θεμελιακό  ζήτημα  στην πρόσληψη  της  ίδιας  της τέχνης  που δεν είναι καθόλου αυτονόητο. Εκκινεί  με αυτό  το παράδειγμα  για  να φανερώσει  την  βαρύνουσα  αλλοιωτική φύση  της  "μεταφοράς  νοήματος"  σε  ένα  έργο  τέχνης  αποκαλύπτοντας  ανύποπτες  πλευρές  της  λειτουργίας  της. Το ίδιο δηλαδή  που μπορεί  να  συμβεί  και στη φιλοσοφία  και την αισθητική  της  πρόσληψη.

Το  μέγα  ζήτημα  που θέτει ο χαιντεγγεριανός στοχασμός  είναι  η  αλλοίωση  και η αναστροφή  της ελληνικής  φιλοσοφίας  στη δυτική  σκέψη  και  η σχέση  του ιερού  με την  τέχνη  και  της  τέχνης

ΜΑΡΤΙΝ ΧΑΪΝΤΕΓΓΕΡ - ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ (ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΣ)

      
                          Ο τάφος του Μάρτιν Χάιντεγγερ

Αν  ο  σύγχρονος  άνθρωπος  κατορθώσει  να  ψηλαφήσει, έστω  και λίγο,  πτυχές  τoυ  βάθους  της  ανθρώπινης  υπόστασης,  θα  αντιληφθεί  ότι  τίποτα  δεν είναι  αυτονόητο. Το κύριο  ερώτημα  της  φιλοσοφίας,  κατά  τον Χάιντεγγερ,  αναφέρεται  στον προσδιορισμό  του όντος. Ον  θεωρείται  το σύνολο  των  νοημάτων  ως υπαρκτών που  συγκροτεί  για  την  πραγματικότητα  ο  άνθρωπος.