ΕΙΔΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ

Στην Ελληνική Θεολογία διακρίνουμε τρία είδη ενότητας.

- Το πρώτο είδος ενότητας είναι η Εναδική Ενότητα κατά την οποία οι Θεοί ( Ενάδες ) είναι 

ενωμένοι με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ο ένας μέσα στον άλλο, διατηρώντας όμως

παράλληλα την ατομικότητα τους.

- Το δεύτερο είδος ενότητας είναι η Οντική Ενότητα, κατά την οποία υπάρχει μια 

διευθέτηση υπό τύπον ιεραρχίας της οντικής έκφρασης των Θεών ανάλογα με το επίπεδο

δραστηριοποίησης τους, αρχόμενη από κάποια υψίστη εμφάνιση του όντος ( Ιδέες ) και

με σταδιακή υποβάθμιση του όντος σε σειρές.

Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΑΝΘΕΟΥ

Οι Θεοί εντάσσονται σε Πάνθεον ανάλογα με την παράδοση στην οποία ανήκουν και στις μυθολογικές σχέσεις που έχουν καταγραφεί για αυτούς.

Σε γενικές γραμμές τα χαρακτηριστικά ενός Πανθέου είναι τα εξής:

- Το Πάνθεον έχει μια αρχή ενότητας που θα έχει σημασία για τους Θεούς και όχι μόνο για μας.

Η ΦΥΣΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΥΘΕΪΣΜΟΥ

Για κάθε υπόσταση (και κατ'επέκτασιν Οντική λειτουργία) πρέπει να υπάρχει τουλάχιστον μια Ενάδα της οποίας η ενέργεια να είναι "ειδικευμένη" σε αυτή την υπόσταση.

ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ

Πρόκειται για ένα μέρος μια συζήτησης του Καστοριάδη με τα μέλη του Αντιωφελιμιστικού Κινήματος στις Κοινωνικές Επιστήμες (Mouvment Anti-utilitariste en Science Sociales – MAUSS) που έλαβε χώρα το 1994 και, αφού δημοσιεύτηκε το 1999 στα τεύχη 13 και 14 της Revue de MAUSS, κυκλοφόρησε πέρυσι σε αυτόνομο τόμο με τίτλο C.Castoriadis, Democratie et relativisme. Debat avec le MAUSS [Δημοκρατία και σχετικισμός. Συζήτηση με το MAUSS], Παρίσι, Mille et une nuits, 2012.

Το κείμενο που δημοσιεύουμε είναι μια μετάφραση του Ν.Μάλλιαρη και βρίσκεται στις σελίδες 95-128. (Τα σχόλια και οι διευκρινήσεις είναι της Ομάδας Πρόταγμα, από όπου και το κείμενο αναδημοσιεύεται: Τεύχος 3, σ.89-95). Στη συζήτηση, πέραν του Καστοριάδη, συμμετείχαν οι A.Caille, J.Dewitte, C.Mouffe, S. Latouche, L. Basle, AM-. Fixot

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΝ ΠΡΟΚΛΟ - ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ

Κείμενο Ανάλυσης: Περί τής κατά Πλάτωνα Θεολογίας, 1, 5. 6-8.15

Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του φιλοσοφικού συστήματος του Πρόκλου είναι ότι οικοδομείται επί αυστηρώς οριοθετημένων και πολ­λαπλών ιεραρχικών συστημάτων, τα οποία συνάπτονται μεταξύ τους υπό τον τύπο της λογικής και της οργανικής ακολουθίας. Τούτο σημαίνει ότι στα κείμενά του υπάρχει μια πάγια διάκριση ανάμεσα σε κάτι ανώτερο και σε κάτι κατώτερο, ανάμεσα σε κάτι τελειότερο και σε κάτι ατελέστερο, ανάμεσα σε κάτι που μένει αναλλοίωτο και σε κάτι που αλλοιώνεται.

Ο ΘΕΟΣ ΔΙΟΝΥΣΟΣ, Ο ΖΑΓΡΕΑΣ ΚΑΙ Ο ΚΑΘΡΕΠΤΗΣ

...Για τους Ορφικούς, ο  Διόνυσος Ζαγρέας,  ήταν γιος του Δία και της θεάς του κάτω κόσμου Περσεφόνης. Οι Τιτάνες, οι οποίοι είχαν νικηθεί από το Δία στην Τιτανομαχία,  με εντολή της Ήρας βρήκαν την ευκαιρία να εκδικηθούν το Δία κατακρεουργώντας  το νήπιο  Διόνυσο (1), καθώς  έβλεπε το είδωλο του  σε ένα  καθρέπτη και έπαιζε με τα παιγνίδια του.  Τι συμβoλίζει ο καθρέπτης;

Ο Πλωτίνος στις Εννεάδες εξηγεί: Οι ψυχές των ανθρώπων βλέποντας τα είδωλά τους στον καθρέπτη του Διονύσου, κατέβηκαν στη γη δίχως  να αποκοπούν από το Όντως Ον -Εν. Ο καθρέπτης συμβολίζει:

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ

Η λατρεία του θεού Διόνυσου ήταν πρώτιστα πολιτική. Τα πρώτα βήματα για την επινόηση αυτού που λέγεται "δημοκρατία" βρίσκονται ακριβώς στη λατρεία του Διόνυσου. Διόνυσος για τον αρχαίο Έλληνα στον δημόσιο βίο είναι το μεριστό του συμπαντικού νου. Δηλαδή, ο συμπαντικός, ο παγκόσμιος νους ως ολότητα (Δίας) μερίζεται, διανέμεται στα επιμέρους όντα, κομματιάζεται προσφερόμενος ως υποσύνολο στους ανθρώπινους νόες. Έτσι μέσω του κοινού βίου, του συνέρχεσθαι, της δημοκρατίας, οι επιμέρους νόες (το κομματιασμένο σώμα του Διόνυσου από τους Τιτάνες) των ανθρώπων συνευρίσκονται, οικοδομούν και συστήνουν το πολιτικό μωσαϊκό του Μεγάλου Νου (Διόνυσος). Στην ουσία η φανέρωση του Διόνυσου μέσα στην πόλη επιτυγχάνεται με την επικράτηση του ορθολογικού συλλογικού βίου μεταξύ των ανθρώπων με τις ΑΡΕΤΕΣ να λειτουργούν ως αρμοί του εν λόγω μωσαϊκού.

ΠΡΟΚΛΟΣ - Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΥΜΝΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΥΨΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΨΥΧΗΣ

Βασικός σκοπός του φιλοσόφου είναι μέσω της φιλοσοφίας να ξεφύγει από τον κόσμο της ύλης, να ζήσει μια πιο διανοητική ζωή και έτσι να επιστρέψει στους κόλπους του Πατέρα-Δημιουργού* απ΄όπου εξέπεσε, να ατενίσει τις Ιδέες που βρίσκονται εκεί και έτσι να ενωθεί με το θείο. Η επιστροφή αυτή της ανθρώπινης ψυχής σε ανώτερες θεϊκές-νοητικές υποστάσεις είναι κυρίαρχο στοιχείο μέσα στους ύμνους του Πρόκλου. Σε αυτή τη διαδικασία ο Πρόκλος ικετεύει τη βοήθεια θεοτήτων που μπορούν να βοηθήσουν την ψυχή σε αυτή την ανύψωση. Καίρια θέση σε αυτή την επιστροφή προς το Νου-Δημιουργό έχουν οι υπερκόσμιοι θεοί, οι οποίοι είναι γνωστοί μέσα στα έργα του Πρόκλου επίσης ως αρχικοί, ηγεμονικοί, αφομοιωματικοί. Καθένας από αυτούς τους θεούς, οι οποίοι βρίσκονται κάτω από τον Δημιουργό και "δημιουργούνται" από αυτόν, είναι αίτιος μιας ολόκληρης σειράς όντων μέσα στο σύμπαν. Στις σειρές αυτές ανήκουν και οι δικές μας ψυχές, οι οποίες για να ανέβουν προς τον Δημιουργό πρέπει πρώτα να φθάσουν στα αίτια της σειράς τους, δηλαδή στους υπερκόσμιους θεούς. 

ΟΙ ΥΜΝΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΚΛΟΥ

ΕΙΣ ΗΛΙΟΝ (ΑΠΟΛΛΩΝΑ)

«Εισάκουσέ με, βασιλέα του νοερού πυρός, Τιτάνα με τα χρυσά ηνία, εισάκουσέ με, ταμία του φωτός, ω άνακτα, που έχεις το κλειδί της ζωογόνου πηγής και εξοχετεύεις από ψηλά πλούσιο ρεύμα αρμονίας στους υλαιούς Κόσμους. Εισάκουσέ με. Γιατί εσύ που βρίσκεσαι πάνω από την μεσαία έδρα του αιθέρα και κατέχεις τον καρδιαίο πολυφεγγή κύκλο του Κόσμου, γέμισες τα πάντα με την δική σου εγερσίνοη πρόνοια. Ζωσμένοι οι πλανήτες με τους δικούς σου αειθαλείς πυρσούς, αεί στέλνουν με τις αδιάκοπες και ακάματες χορείες τους ζωογόνες σταγόνες στα επιχθόνια. Κάτω από τις επαναλαμβανόμενες πορείες του άρματός σου αναβλάστησε σύμφωνα με τον θεσμό όλη η γενιά των Ωρών. Ο ορυμαγδός των στοιχείων που χτυπούν το ένα το άλλο σταμάτησε μόλις εσύ εμφανίστηκες από τον άρρητο γονιό σου. Μπροστά σου υποχώρησε ο ακλόνητος χορός των Μοιρών. Και μεταστρέφουν το νήμα της αναγκαίας μοίρας όταν θελήσεις. Γιατί ολόγυρα κρατείς, ολόγυρα ανάσσεις με ισχύ. Από την δική σου σειρά ξεπήδησε ο βασιλέας του θεοπειθούς τραγουδιού, ο Φοίβος. Μέλποντας τα θέσκελα με την συνοδεία της κιθάρας κατευνάζει το μεγάλο κύμα  της βαρύβουης γενιάς. Από τον δικό σου αλεξίκακο θίασο βλάστησε ο γλυκόδωρος παιάνας, και επίταξε την δική του υγεία, γεμίζοντας τον ευρύ Κόσμο με ιαματική αρμονία. Εσένα υμνούν ως ξακουστό πατέρα του Διονύσου. Άλλοι σε επευφήμησαν στις οδές ως εύιον Άττη στα απώτατα βάθη της ύλης, άλλοι ως αβρό Άδωνη. Φοβούνται την απειλή του γρήγορα κινούμενου μαστίγιου σου οι αγριόθυμοι Δαίμονες, που βλάπτουν τους ανθρώπους και μηχανεύονται κακά για τις δίστιχες ψυχές μας, προκειμένου για πάντα μέσα στον πάτο του βαρύβουου βίου να υποφέρουν πεσμένες στα ζυγόδεσμα του σώματος και να ξεχάσουν την πολυφεγγή αυλή του υψηλού πατέρα. Αλλά, θεών άριστε, στεφανωμένε με πυρ, όλβιε Δαίμονα, εικόνα του πανγγενέτη θεού, αναγώγιε των ψυχών, άκουσέ με και καθάρισέ με για πάντα από κάθε αμαρτία. Δέξου την πολυδάκρυτη ικεσία μου και σώσε με από τις λυγρές κηλίδες, φύλαγέ με μακριά από τις Ποινές, καταπραΰνοντας το γρήγορα κινούμενο όμμα της Δίκης που δέρκει τα πάντα. Με την δική σου αλεξίκακη αρωγή να χαρίζεις για πάντα στην ψυχή μου αγνό φως, που χαρίζει πολύ όλβο, σκορπίζοντας την γεννημένη από δηλητήριο αχλή που είναι όλεθρος για τους βροτούς. Χάρισέ ακόμη την ακεραιότητα και την αγλαόδωρη υγεία στο σώμα μου, και οδήγησέ με σε ευκλεή μονοπάτια, ώστε μέσα στους θεσμούς των προγόνων να φροντίζω για τα δώρα των ερασιπλόκαμων Μουσών. Και δώσε μου άνακτα, εάν το θέλεις, ακλόνητο όλβο από την εράσμια Ευσέβεια. Όλα δύνασαι να τα τελέσεις εύκολα. Γιατί έχεις κρατερή και απείριτη άλκη. Και αν έρχεται προς εμάς κάποιο κακό προερχόμενο από την άτρακτο της Μοίρας, που πορεύεται ελικοειδώς, κάτω από τα αστεροδίνητα νήματα, διώχνετο εσύ με την μεγάλη σου ριπή.»

ΙΜΜΑΝΟΥΕΛ ΚΑΝΤ - Η ΣΥΝΘΕΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΜΠΕΙΡΙΣΜΟΥ

H κριτική διδασκαλία του Ιμάνουελ Καντ (18ος αιώνας) επιδίωξε να γεφυρώσει τον ορθολογισμό με τον εμπειρισμό. Όπως είδαμε, οι "λύσεις" των μεγάλων αυτών σχολών όσον αφορά το πρόβλημα της σύνδεσης του νου του ανθρώπινου υποκειμένου με τον αντικειμενικό κόσμο, το βασικό δηλαδή αίτημα γνώσης, υπήρξαν μονομερείς: ο εμπειρισμός εστιάζει τη θεώρηση του στο θεμελιώδες γεγονός της "εισροής" γνώσης μέσω των αισθήσεων, ενώ ο ορθολογισμός στον αναγκαίο ρόλο των ορθολογικών μηχανισμών του νου. O Καντ διερεύνησε με επιτυχία κάτι που ίσως θα έπρεπε να είναι προφανές, αλλά ασφαλώς ήταν δύσκολο να περιγραφεί επαρκώς, δηλαδή τη συνεργασία των αισθήσεων με τον ορθό λόγο.

ΙΜΜΑΝΟΥΕΛ ΚΑΝΤ - Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ

Είναι πολλοί αυτοί που πιστεύουν ότι μόνο όσοι έχουν τις καταβολές τους στη σκέψη του Μαρξ είναι άθρησκοι. Είναι αρκετά διαδεδομένο ότι η φιλελεύθερη σκέψη δεν αντιτίθεται στη θρησκεία.

Αλλά η άποψη αυτή είναι μια πλάνη και πόσο πλούσια είναι η αστική σκέψη στο θέμα αυτό.

Ο θεός στον Καντ (1724-1804) δεν είναι η αιτία ή αρχή εξήγησης του κόσμου. Όπως και η αθανασία της ψυχής, έτσι και η ιδέα της πρωταρχικής αιτίας του κόσμου και του θεού είναι έξω από τη δυνατότητα κατανόησης της ανθρώπινης γνώσης. Σύμφωνα με το κείμενό του Η θρησκεία Μέσα στα Όρια του Λόγου και Μόνο, η ηθική δεν έχει απολύτως καμία ανάγκη τη θρησκεία. Η ηθική σκέψη σε καμία απολύτως περίπτωση δεν θεμελιώνεται στην ιδέα του θεού. Παρ’ όλα αυτά η ηθική μπορεί να μας οδηγήσει στην ιδέα του θεού.

ΠΩΣ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΖΟΥΜΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΣΤΩΙΚΙΣΜΟ

Η ζωή σαν μια γιορτή

Ενθαρρύνει να σκεφτούμε τη ζωή μας σαν γιορτή, κανονισμένη προς όφελός μας από τον Θεό, σαν κάτι που πρέπει να ζούμε με χαρά και να μη λυγίζουμε από τις δυσκολίες, αλλά να βλέπουμε την μεγαλύτερη εικόνα.

Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ "ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΗ" - ΟΤΑΝ ΧΑΝΟΜΑΣΤΕ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΣΧΕΣΗ

« Είμαστε πολύ δεμένοι μεταξύ μας.» «Είμαστε πολύ αγαπημένοι, κάνουμε τα πάντα μαζί.»  «Μέχρι τώρα, ποτέ δεν έχουμε χωρίσει, ούτε μια μέρα.»

Φράσεις που ακούγονται συχνά από ζευγάρια, μέσα στα γραφεία των ψυχοθεραπευτών και προηγούνται της περιγραφής του προβλήματος που τους έφερε στο σημείο ν’ αναζητήσουν βοήθεια, γιατί έχει προκύψει κάποιο δυσεπίλυτο πρόβλημα στη (φαινομενικά και μέχρι τώρα) «τέλεια» σχέση τους.

ΠΩΣ ΔΙΑΦΕΡΕΙ Ο "ΛΟΓΙΚΟΣ" ΑΠΟ ΤΟΝ "ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟ" ΕΓΚΕΦΑΛΟ

Ορισμένοι άνθρωποι παρασύρονται από τα συναισθήματά τους όταν πρέπει να πάρουν μια σοβαρή απόφαση ή πάρουν θέση σε μια αντιπαράθεση, ενώ άλλοι καταφέρνουν να βάλουν το συναίσθημα στην άκρη και να σκεφτούν λογικά.

Ο ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΤΑΓΜΑΤΑ ΤΟΥ

Είναι η πίστη στην αξία του ανθρώπου και η βιοθεωρία που αντιμετωπίζει τον άνθρωπο ως σκοπό και όχι ως μέσο. Αποδίδει στον άνθρωπο ύψιστη προτεραιότητα έναντι οποιουδήποτε άλλου έμβιου όντος ή υλικής αξίας και θέτει ως αυτοσκοπό την ικανοποίηση των βιολογικών και πνευματικών αναγκών του ανθρώπου. Το  ανθρωπιστικό ιδεώδες προασπίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα και θέτει ως μέτρο των πάντων τον άνθρωπο ως υλική και ψυχοπνευματική υπόσταση.

ΡΑΣΣΙΑΣ ΒΛΑΣΗΣ - Η ΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ

(Εισήγηση του συγγραφέα, στο διήμερο «Α΄ Συνέδριο για τα Αρχαία

Θρακικά Μυστήρια», Αλεξανδρούπολις 19 – 20 Μαϊου “2001”) 

Αγαπητοί Σύνεδροι,  

Εκείνο που ξεχωρίζει το προχριστιανικό Ελληνικό Έθνος από τα υπόλοιπα που επέρασαν κάποια στιγμή επάνω από τα χώματα αυτού του πλανήτη, δεν είναι η γενναιότης (αφού και άλλα Έθνη επέδειξαν αυτήν, σε ίσο βαθμό με τους προγόνους μας) ή η ελευθεροπρέπεια (αφού επίσης ολόκληρη η προχριστιανική Ευρωπαϊκή Παράδοση μετέφερε πάντοτε την τελευταία ως το κατεξοχήν χαρακτηριστικό της). Εκείνο που ξεχωρίζει το προχριστιανικό Ελληνικό Έθνος από τα υπόλοιπα της Ευρωπαϊκής Ομοεθνίας, είναι η λογική σύλληψη και διατύπωση του Κόσμου, η οποία, με τη σειρά της, οδήγησε στη σύνθεση εκείνου του θαυμαστού οικοδομήματος που οι σύγχρονοι, πεπαιδευμένοι τουκλάχιστον, άνθρωποι γνωρίζουμε υπό τον όρο «Ελληνικό Θαύμα».