ΜΠΛΑΒΑΤΣΚΥ - ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ ΚΑΙ Η ΥΠΑΡΞΗ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η Μπλαβάτσκυ θεωρούσε τον Χέγκελ μαζί με τους υπόλοιπους πανθεϊστές του γερμανικού ιδεαλισμού (Φίχτε, Σέλινγκ) σύγχρονους κεκαλυμμένους αποκρυφιστές φιλοσόφους οι οποίοι γνώριζαν τις βαθύτερες αλήθειες της αρχαίας ελληνικής και ανατολικής φιλοσοφίας και των αντίστοιχων θρησκειών τους. Οι Γερμανοί ιδεαλιστές είχαν επηρεαστεί αρχικά από τον αποκρυφιστή μοναχό Ιωακείμ της Φλόρας (1135 - 1202 μΧ)  και είχαν κατανοήσει το κρυμμένο νόημα των θρησκευτικών μύθων της χριστιανικής θρησκείας, κάτι που χαρακτήριζε τα κείμενα όλων των κατεστημένων θρησκειών. Οι τρεις αυτοί ιδεαλιστές αποτύπωσαν στο έργο τους με παραδειγματικό τρόπο φιλοσοφικές αλήθειες για τη φύση της θεότητας, τη λειτουργία του  κόσμου και τους νόμους της ανθρώπινης σκέψης σε βαθμό τέτοιο που συνάδει με τις τελευταίες εξελίξεις στην επιστήμη και την κβαντική φυσική. Τόσο η θεολογική θεώρηση όσο και η γνωσιοθεωρία/μεταφυσική των Γερμανών ιδεαλιστών έχουν αποβάλει κάθε θρησκευτικό υπόβαθρο και θέσει τις βάσεις για τη συγκρότηση τόσο του φιλοσοφικού ανθρωπισμού όσο και μιας μη δογματικής φιλοσοφικής θρησκείας.  

Η Μπλαβάτσκυ ανάπτυξε το Απόλυτο που συνέλαβε ο Χέγκελ, ο οποίος το έλαβε από την ανατολική θρησκευτική παράδοση του εσωτερισμού (εσωτερικός βουδισμός και ινδουισμός). Η έννοια του Απόλυτου προέρχεται ξεκάθαρα από τις ανατολικές αυτές θρησκείες. Και οι τρεις φιλόσοφοι, ισχυρίζεται η Μπλαβάτσκυ, διείδαν την εσωτερική/μυστική οικουμενική οντολογία που διέκρινε την ανατολική παράδοση που έφθανε μέχρι και την αρχαιοελληνική της εξέλιξη στην πλατωνική φιλοσοφία και συγκρότησαν τον γερμανικό ιδεαλισμό ενσωματώνοντας στοιχεία υψηλής φιλοσοφικής διανόησης που αποκάλυπταν έναν πολύ ιδιαίτερο δρόμο για την τελείωση της ιδεαλιστικής φιλοσοφίας.

Η Μπλαβάτσκυ με αφορμή και το εγελιανό Απόλυτο, συνέλαβε και συγκρότησε μια ριζική καθολική ερμηνεία για το ον και αναπτύσσει στο έργο της αναλυτικά  την πορεία του Απόλυτου μέσα στον κόσμο, ξεκινώντας όχι από το επίπεδο του ανθρώπου αλλά από το επίπεδο του μικρόκοσμου. 

Γράφει η Μπλαβάτσκυ στη Μυστική δοξασία:

"Στο Σύμπαν δεν υπάρχει παρά μόνο μια αδιαίρετη και απόλυτη Παντογνωσία και Διάνοια - και αυτή πάλλεται μέσα σε κάθε άτομο και σε κάθε απειροελάχιστο σημείο ολόκληρου του πεπερασμένου Κόσμου - που δεν έχει όρια και που οι άνθρωποι τον ονομάζουν ΧΩΡΟ, θεωρούμενο σαν ανεξάρτητο από οτιδήποτε περιέχεται σ' αυτόν. Αλλά η πρώτη διαφοροποίηση της αντανάκλασής της στον εκδηλωμένο Κόσμο είναι καθαρά Πνευματική και τα Όντα που γεννιούνται σ' αυτήν δεν είναι προικισμένα με συνείδηση, τέτοια που να έχει κάποια σχέση με αυτήν που αντιλαμβανόμαστε. Δεν μπορούν να έχουν καμιά ανθρώπινη συνείδηση ή διάνοια, πριν να αποχτήσουν μια τέτοια, προσωπικά και ατομικά. Αυτό μπορεί να είναι μυστήριο, αλλά αποτελεί γεγονός στην Εσωτερική φιλοσοφία και μάλιστα πολύ φανερό.

Ολόκληρη η τάξη της φύσης φανερώνει ένα προοδευτικό προχώρημα προς μια ανώτερη ζωή. Υπάρχει κάποιο σχέδιο στην δράση των φαινομενικά τυφλών δυνάμεων. Ολόκληρη η πορεία της εξέλιξης με τις αμέτρητες προσαρμογές της είναι μια απόδειξη αυτού του γεγονότος. Οι αμετάβλητοι νόμοι που εξαφανίζουν τα αδύναμα και εύθραυστα είδη για να κάνουν χώρο για τα ισχυρά και οι οποίοι εξασφαλίζουν την "επιβίωση του καταλληλότερου", αν και τόσο ωμοί στην άμεση δράση τους, εργάζονται όλοι για έναν μεγάλο σκοπό. Η Φύση με την αφηρημένη της έννοια δεν μπορεί να είναι "ασυνείδητη", γιατί είναι μια εκπόρευση και επομένως μια όψη (στο εκδηλωμένο πεδίο) της ΑΠΟΛΥΤΗΣ συνείδησης. "

Κατά την Μπλαβάτσκυ, το Απόλυτο εξίσταται ως φανέρωση και μετατρέπεται σε "υποκείμενο" πνεύμα/συνειδητότητα (σωματίδια ύλης, φυτό, ζώο, άνθρωπος), μετέρχεται δηλαδή "φορέα" για να εκδηλωθεί ως συνείδηση, στη συνέχεια το πνεύμα αντικειμενοποιείται μέσω των σχέσεων και των οργανικών συνάψεων μέσα στον αισθητό κόσμο προσδίδοντάς του μορφές και νόμους και, στο τέλος, αποδεσμεύεται από κάθε προσδιορισμό, από κάθε υποκειμενικότητα και αντικειμενικότητα ως καθαρό πνεύμα για να αντικρίσει το όντως είναι του, καθιστάμενο έτσι Απόλυτο πνεύμα.  Το Απόλυτο είναι το καθολικό, το Όλον. Και μόνο το Όλον είναι η αλήθεια.

Κατά την Μπλαβάτσκυ, αυτό το "Απόλυτο" αρχικά είναι "νοητό σκότος", και είναι σκότος γιατί είναι ακατανόητο για μας, υπερούσιο και αδύνατον να προσδιοριστεί. Το Απόλυτο, καθώς εξέρχεται από την απειροσύνη του, προκειμένου να αυτο-οριστεί, φανερώνεται εξωτερικά ως φως, έκταση και χρόνος. Πολλοί θεωρούν λανθασμένα το φως ως ανώτερο από το νοητό σκότος. Το φως της δημιουργίας είναι καθαρά υλικό, ενώ, αντίθετα, το "νοητό σκότος" του Απόλυτου είναι η Αιτία των πάντων. Το φως είναι γέννημα του ακατανόητου νοητού σκότους που χαρακτηρίζει το Απόλυτο, το οποίο εξίσταται ως πνεύμα και ύλη μαζί. Η σύνθεση πνεύματος και ύλης είναι η ίδια η ύπαρξη, είναι το Χάος-δημιουργός (ή Μπράχμαν στην ινδική μυθολογία) σε όλες του τις διαστάσεις. Έκτοτε από το Χάος απορρέουν οι πρώτες θείες κοσμικές δυνάμεις ή ενέργειες ως ατομικότητες. Από το ΕΝ απορρέουν τα Πολλά, έλεγαν οι νεοπλατωνικοί. Αυτές οι θείες κοσμικές δυνάμεις είναι τα πρώτα θεία όντα που δεν είναι απρόσωπα. Από μόνο του το Απόλυτο είναι ο ορισμός της καθολικότητας, μη ατομικότητα, αποτελεί τη μη ενεργούσα απρόσωπη Αιτία ύπαρξης του παντός. Οι πεπερασμένες μη θείες ατομικότητες, ή αλλιώς οι κοσμικές μονάδες (άτομο ύλης, στοιχεία, φυτά, ζώα, άνθρωποι, ουράνια σώματα κλπ), λαμβάνουν χώρα από μη απρόσωπες κοσμικές δυνάμεις ως Μονάδες.

Ας δούμε τι γράφει η Έλενα Πετρόβνα Μπλαβάτσκυ στην Μυστική δοξασία:

"Είναι αδύνατο να αποδεχτούμε σε φιλοσοφική βάση την ιδέα ενός απόλυτου ΟΛΟΥ που δημιουργεί ή έστω αναπτύσσει το "Χρυσό Αυγό", μέσα στο οποίο λέγεται ότι εισέρχεται προκειμένου να μεταμορφωθεί στον Μπράχμα, τον Δημιουργό, ο οποίος αργότερα απλώνει τον εαυτό του σε θεούς και σε όλο το ορατό Σύμπαν. Η Απόλυτη Μονάδα δεν μπορεί να περάσει στην απειροσύνη· γιατί η απειροσύνη προϋποθέτει την απεριόριστη έκταση κάποιου, και την διάρκεια αυτού του "κάτι". Ενώ το ένα Όλο, όπως ο Χώρος – που είναι μόνο η νοητική και φυσική αντιστοιχία του πάνω σ' αυτήν την Γη, ή στο δικό μας πεδίο ύπαρξης – δεν γίνεται ούτε αντικείμενο ούτε υποκείμενο της αντίληψης. Αν υποθέσει κανείς ότι το Αιώνιο Άπειρο Όλο, η Πανταχού Παρούσα Μονάδα, αντί να υπάρχει στην Αιωνιότητα, γίνεται, μέσω περιοδικών εκδηλώσεων, ένα πολλαπλό Σύμπαν ή μια πολλαπλή προσωπικότητα, τότε αυτή η Μονάδα θα έπαυε να είναι μια. Η ιδέα του Λοκ ότι, ο "καθαρός Χώρος δεν είναι ικανός ούτε για αντίσταση ούτε για Κίνηση", είναι λαθεμένη. Ο Χώρος δεν είναι ούτε ένα "απεριόριστο κενό" ούτε μια "εξαρτημένη πληρότητα", αλλά και τα δυο. Στο πεδίο της απόλυτης αφαίρεσης είναι η πάντα άγνωστη θεότητα, που είναι κενή μόνο για τον πεπερασμένο νου. Ενώ στο πεδίο της μαγιαβικής (πλανεμένης) αντίληψης είναι το Πλήρωμα, το απόλυτο Δοχείο όλων όσων υπάρχουν, εκδηλωμένων ή ανεκδήλωτων: είναι, επομένως, το ΑΠΟΛΥΤΟ ΟΛΟ.

Τι είναι αυτό που υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει, είτε υπάρχει Σύμπαν είτε όχι, είτε υπάρχουν θεοί, είτε δεν υπάρχει κανείς; ρωτάει η εσωτερική σενζαρική Κατήχηση. Και η απάντηση που δίνεται είναι: ΧΩΡΟΣ. Αυτό που απορρίπτεται δεν είναι ο Ένας Άγνωστος πανταχού παρών Θεός στην Φύση, ή η κρυμμένη Φύση, αλλά ο θεός του ανθρώπινου δόγματος και ο ανθρωποποιημένος του "Λόγος". Μέσα στην απεριόριστη αλαζονεία και στην έμφυτη υπερηφάνεια και ματαιοδοξία του ο άνθρωπος τον σχημάτισε σύμφωνα με τα δικά του ανίερα χέρια από το υλικό που βρήκε στις δικές του μικρές εγκεφαλικές ίνες και το επέβαλε πάνω στην ανθρωπότητα σαν μια άμεση αποκάλυψη από τον έναν μη αποκαλυμμένο ΧΩΡΟ".

Η Μπλαβάτσκυ διατείνεται ότι η μόνη όντως, τρόπον τινά, θεότητα (με τη θρησκευτική έννοια) είναι το ΑΠΟΛΥΤΟ, το οποίο είναι υπερούσιο, ακατανόητο για μας, δεν είναι ούτε ατομικότητα, ούτε συγκεκριμένο, ούτε δημιουργός κόσμων, παρά μόνο εκείνο από τον οποίο απορρέει ο Φάνης, το πρότυπο των απόλυτων ΙΔΕΩΝ, με βάση τις οποίες δημιουργούνται τα σύμπαντα από μη απρόσωπες κοσμικές συμπαντικές δυνάμεις. Η Μπλαβάτσκυ κάνει μια διάκριση ανάμεσα στον ορατό ΧΩΡΟ και στον αόρατο ΧΩΡΟ, ανάγοντας τον δεύτερο σε μια ιδιότητα για το άπειρο και αιώνιο ΑΠΟΛΥΤΟ. 

Ξεκάθαρα η Μπλαβάτσκυ θεωρεί ότι όλοι οι "θεοί" των θρησκειών (Χριστός, Βούδας κλπ) δεν είναι θεοί παρά πεπερασμένες ανθρώπινες θείες ατομικότητες (που απέρρευσαν από τις όντως θεϊκές υπάρξεις) που δεν χρήζουν λατρείας αλλά μόνο σεβασμού ως προς τη διδασκαλία τους. Είναι πνευματικοί άνθρωποι που αναβαθμίστηκαν σε θεότητες από τους ανθρώπους, γιατί  οι τελευταίοι ήθελαν να καλύψουν την ανασφάλειά τους και τον φόβο τους απέναντι στο άγνωστο και την άγνοιά τους με την αναγόρευση των πρώτων σε προσωπικούς θεούς που θα τους προστατεύουν, θα επικοινωνούν μαζί τους  και θα τους βοηθούν. 

Γράφει πάλι η Μπλαβάτσκυ στο ίδιο έργο:

"Η ασυνείδητη Φύση είναι στην πραγματικότητα μια συσσώρευση δυνάμεων κατευθυνόμενων από ημινοήμονες οντότητες (Στοιχειακά) που καθοδηγούνται από Ανώτερα Πλανητικά Πνεύματα (Ντιάνι Τσόχαν ή θεοί του νεοπλατωνισμού και του ινδουισμού), η συλλογική συσσώρευση των οποίων αποτελεί την εκδηλωμένη λέξη του ανεκδήλωτου ΛΟΓΟΥ και ταυτόχρονα συνιστά το ΝΟΥ του Σύμπαντος και τον αμετάβλητο ΝΟΜΟ του."

Για την Μπλαβάτσκυ ο άνθρωπος είναι μια παραδειγματική μείξη του πνεύματος με την ύλη. Όταν το Απόλυτο, λέει η Μπλαβάτσκυ, ξεκίνησε την πορεία του ως πνεύμα μέσα στην ύλη, ενδύθηκε ως σώμα μικροσωματίδια της ύλης από τα κουάρκς και τα άτομα συνεχίζοντας την πορεία στα φυτά, τα ζώα μέχρι και τον άνθρωπο, για να μπορέσει να κατανοήσει/βιώσει όλους τους τρόπους ύπαρξης και συνειδητότητας. Η πορεία του Απόλυτου πνεύματος είναι καθοδική μέχρι και την ενσάρκωσή του στον άνθρωπο, ενώ είναι ανοδική ως επιστροφή στον εαυτό του όταν ο άνθρωπος πετυχαίνει να ανέλθει πνευματικά. Ο άνθρωπος αποτελεί, για το Απόλυτο, το κομβικό εκείνο επίπεδο ύπαρξης από τα επτά, στο οποίο λαμβάνει χώρα η μάχη μεταξύ του πνεύματος και της ύλης. 

Η αληθινή μάχη μεταξύ του πνεύματος και της ύλης γίνεται μέσα στον άνθρωπο. Το Απόλυτο στο ανθρώπινο επίπεδο του νου πετυχαίνει δύο τινά. Πρώτα κατανοεί ως πνεύμα τον ίδιο τον κόσμο και τις λειτουργίες του και, δεύτερον, επιζητά την φυγή προς τα πάνω, με απεμπλοκή του από καθετί υλικό. Δηλαδή ως προς τον πρώτο στόχο το πνεύμα ως ενσαρκωμένος άνθρωπος αποκτά την αυτοσυνειδησία του όταν κατορθώνει η ανθρώπινη οντότητα να είναι πλήρης από πνευματικές εμπειρίες και γνώσεις. Και δεύτερον, αφού η ανθρώπινη ατομικότητα καταστεί πλήρης, ο σκοπός της πλέον είναι να υπερβεί κάθε προσκόλληση του κατώτερου νου της στα αισθητά και να ταξιδέψει στον "πατέρα" της που είναι ο ανώτερος εαυτός. Ο ανώτερος εαυτός της είναι το ανενεργό θείο κομμάτι που βρίσκεται στο επόμενο επίπεδο μετά το ανθρώπινο, το μπούντι μάνας, κατά την Μπλαβάτσκυ. Όταν ο άνθρωπος ανέρχεται μέσω του αμέθεκτου νου (ανώτερο μάνας) στο μπούντι μανας (θεία σκέψη), καθίσταται "ατομικός θεός" (Ντυάνι Τσόχαν), ατομικό πνεύμα που δρα συλλογικά ως συνδημιουργός μαζί με τους πρωταρχικούς θεούς (Ενάδες κατά Πρόκλο) και με όλα τα ατομικά θεία πνεύματα πρώην ανθρώπους.