Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου
Ο Τζωρτζ Μπέρκλεϋ ανήκει στο φιλοσοφικό ρεύμα του υποκειμενικού ιδεαλισμού, αλλά, για να είμαστε πιο συγκεκριμένοι σχετικά με τον Μπέρκλεϋ, ουσιαστικά είναι ο εμπνευστής του εμπειρικού ιδεαλισμού. Ο Ιρλανδός φιλόσοφος, θεμελιώνει στο φιλοσοφικό του σύστημα στοιχεία της πλατωνικής φιλοσοφίας και του ύστερου νεοπλατωνισμού σε μια νέα βάση υπέρβασης του υποτιθέμενου δυισμού του κλασικού πλατωνισμού (νοητός - αισθητός κόσμος). Ο Μπέρκλεϋ θεωρούσε την πλατωνική φιλοσοφία μεγαλειώδη σύλληψη, μοναδική στην ιστορία της φιλοσοφίας, και έκρινε ότι απαιτείται τέτοιο τεράστιο στοχαστικό βάθος που πάντοτε θα αδυνατούμε να την προσπελάσουμε. Έτσι εμπνεύστηκε μια ενδιαφέρουσα προοπτική που την φθάνει στα όριά της.
Εν ολίγοις, ο Μπέρκλεϋ ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχει ύλη. Το μόνο υπαρκτό είναι οι ιδέες. Όλα αυτά που βλέπουμε, που αισθανόμαστε και βιώνουμε με τις αισθήσεις μας δεν έχουν υλική υπόσταση, αλλά είναι ιδέες και αντιλήψεις. Ισχυρίζεται ότι ο κόσμος που αντίκειται απέναντί μας υπάρχει, δεν είναι κάτι που απορρέει από τη φαντασία μας. Το μόνο στοιχείο στο οποίο αρνείται την ύπαρξη είναι η ύλη ή η σωματική ουσία. Δεν υπάρχει ύλη, αλλά μόνο ιδέες και αντιλήψεις. Για αυτό και η φιλοσοφία του χαρακτηρίζεται ανυλισμός. Μελετώντας κανείς περισσότερο τη φιλοσοφία του Μπέρκλεϋ μέσα από τα επιχειρήματά του και το σύνολο του συστήματός του, διακρίνει μια βαθύτερη και πολύ ενδιαφέρουσα θεώρηση για τον κόσμο, τον άνθρωπο και το θεό. Τα ερωτήματα τα οποία θα έθετε κανείς βλέποντας επιφανειακά την φιλοσοφική θεώρηση του Μπέρκλεϋ είναι πολλά: <<Δεν υπάρχει αυτό που αισθάνομαι με τις αισθήσεις μου;>>, << Αν ο κόσμος αποτελείται μόνο από ιδέες, πώς γίνεται να τις συλλαμβάνω και με τις αισθήσεις μου;>>, <<Αν ο κόσμος συνίσταται από τις ιδέες μου, πώς συνεχίζουν τα "υλικά" πράγματα να υπάρχουν όταν εγώ δεν τα κοιτώ, δεν τα αγγίζω, δεν τα ακούω;>>.
Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι ο Μπέρκλεϋ, ως εμπειριστής, συνέχισε την γνωσιοθεωρία του Λοκ και την ανάπτυξε προς μια ιδεαλιστική θεώρηση κάνοντας ένα αποφασιστικό βήμα που αναθεωρεί την παραδοσιακή έννοια της ουσίας που κόμιζε η κλασική φιλοσοφία. Βασική θέση του Λοκ είναι ότι τα πράγματα δεν τα γνωρίζουμε άμεσα αλλά μόνο μέσω των παραστάσεων που σχηματίζουμε για αυτά. Πηγή της γνώσης για τον Λοκ είναι η εμπειρία ή αίσθηση. Διακρίνει στη συνέχεια την εμπειρία σε εξωτερική (λευκό, σκληρό κ.λπ) και εσωτερική (αντίληψη, νοείν κ.λπ). Μετά προβαίνει σε μια ακόμα διάκριση ανάμεσα στις ιδέες της εξωτερικής αίσθησης που παραπέμπουν σε πρωτεύουσες ποιότητες των φυσικών σωμάτων (έκταση, μορφή, κίνηση, στερεότυπα ή το αδιαπέραστο) και έχουν αντικειμενική υπόσταση (ότι υπάρχουν ξεκάθαρα έξω από εμάς), και σε εκείνες που είναι απλά υποκειμενικές αν και προκαλούνται από τις δυνάμεις των σωμάτων. Τις δυνάμεις αυτές ο Λοκ τις ονόμασε δευτερεύουσες ιδιότητες (χρώματα, οσμές, ήχος κ.λπ). Σύμφωνα με τον Λοκ οι πρωτεύουσες ιδιότητες είναι είδωλα των πραγμάτων που υπάρχουν έξω από την νόηση, ενώ οι δευτερεύουσες ιδιότητες υπάρχουν μόνο μέσα στον νου.
