ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ - Η ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑ ΩΣ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ

α. Η  κωδικοποιημένη  αναφορά  του  Ελύτη  για  την ελληνικότητα  στην  τηλεπροβολή

Στην  ποίηση  του Οδυσσέα  Ελύτη  γίνεται λόγος  για  την ελληνικότητα. Τι είναι  η  ελληνικότητα  κατά  τον Ελύτη; Σε  καμιά  περίπτωση  δεν πρόκειται  για  ιδεολόγημα  ούτε  για  νοησιαρχικό  κατασκεύασμα, αλλά  για  ένα  άλλο  βίωμα, μια μοναδική  ιστορικά  διαπιστωμένη  αίσθηση  της  βιοτής. Στην τηλεπροβολή (βίντεο) που παρατίθεται  κάτωθι, ο  Ελύτης  τονίζει  ότι  "ελληνικότητα  είναι  ένας  τρόπος  να βλέπει  και  να  αισθάνεται  κανείς  τα πράγματα  είτε  στην κλίμακα  τη μεγάλη (π.χ Παρθενώνας)  είτε  στην ταπεινή (π.χ λυχνάρι)".  Λέει  χαρακτηριστικά  στην τηλεπροβολή  ότι  "μια  εσωτερική  αυλή  ενός  νησιώτικου σπιτιού  και ο περίβολος  ενός  μοναστηριού  είναι  σαν αντίληψη πιο κοντά  στο  πνεύμα  που έκανε  τους Παρθενώνες  και τις Θεομήτωρες".   Επισημαίνει  ότι  η ευρωπαϊκή  αναγέννηση   άντλησε  το  ελληνικό πνεύμα  με  διαφορετικό τρόπο, ότι δηλαδή  οι  Νεοέλληνες  αστοί  μιμήθηκαν  τους  Ευρωπαίους  που είχαν προσλάβει  την παραποιημένη αίσθηση  της ελληνικότητας.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ - "ΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΙΔΙΩΤΙΚΑ"

Μια  λογοτεχνική  και φιλοσοφική επιτομή  για  τον ελληνικό πολιτισμό, ένας  ύμνος  για  τον ελληνικό κοινοτισμό

Το  πεζό  αυτό  κείμενο  του  Οδυσσέα  Ελύτη (Τα  δημόσια  και  τα ιδιωτικά)  αποτελεί  μια  λογοτεχνική  και  φιλοσοφική  επιτομή  για  τον ελληνικό πολιτισμό, έναν ύμνο  για  τον ελληνικό  κοινοτισμό. Συμπυκνώνει  όλα  εκείνα  τα  στοιχεία  που συνθέτουν  τον  κατάσπαρτο  τούτο  εδώ  με αναρίθμητες  πολύχρωμες  νησίδες  τόπο  στον οποίο  αγκιστρώνεται  κάθε  σημάδι

ΟΜΙΛΙΑ ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΤΗΣ ΣΟΥΗΔΙΑΣ (ΝΟΕΜΒ. 1979)

«Αγαπητοί φίλοι, περίμενα πρώτα να τελειώσουν οι επίσημες γιορτές που προβλέπει η "Εβδομάδα Νόμπελ" και ύστερα να 'ρθω σ' επαφή μαζί σας. Το έκανα γιατί ήθελα να νιώθω ξένιαστος και ξεκούραστος. Ξεκούραστος βέβαια δεν είμαι. Χρειάστηκε να βάλω τα δυνατά μου για να τα βγάλω πέρα με τις απαιτήσεις της δημοσιότητας, τις συνεντεύξεις και τις τηλεοράσεις. Αλλά ένιωθα κάθε στιγμή ότι δεν εκπροσωπούσα το ταπεινό μου άτομο αλλά ολόκληρη τη χώρα μου. Κι έπρεπε να την βγάλω ασπροπρόσωπη. Δεν ξέρω αν το κατάφερα. Δεν είμαι καμωμένος για τέτοια. Για τιμές και για δόξες. Τη ζωή μου την πέρασα κλεισμένος μέσα σε 50 τετραγωνικά (μέτρα), παλεύοντας με τη γλώσσα. Επειδή αυτό είναι στο βάθος ή ποίηση: μια πάλη συνεχής με τη γλώσσα. Τη γλώσσα την ελληνική που είναι η πιο παλιά και η πιο πλούσια γλώσσα του κόσμου.

Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΚΟΙΝΟΤΙΣΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ ΓΙΑ ΤΟ "ΠΕΡΑΝ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ"

Όταν σας έγραφα παλιότερα για την έννοια του "προσώπου", δεν στεκόμουν σε κάτι που γεννήθηκε στο δικό μου μυαλό ή σε κάποια φανταστική σφαίρα ουτοπικών αφηγήσεων προγόνων μας. Για το "πρόσωπο", το οποίο σχηματίζεται μέσα στην κοινότητα σχέσεων, έχουν γράψει και μιλήσει οι μεγαλύτεροι Έλληνες ποιητές μας και συγγραφείς. Μια έννοια που συνθέτει το περίγραμμα και την ουσία της ελληνικότητας ως οικουμενικότητας στη σύγχρονη εποχή. Γράφει λοιπόν ο Ελύτης στο "εν λευκώ" (Ίκαρος):

" Το καίριο στη ζωή αυτή κείται πέραν του ατόμου. Με τη διαφορά ότι, αν δεν ολοκληρωθεί κανείς σαν άτομο- κι όλα συνωμοτούν στην εποχή μας γι' αυτό-, αδυνατεί να το υπερβεί. "

Προσέξτε παλιότερη ανάρτηση στην οποία επισημαίνεται η διαλεκτική πορεία για τον κοινοτισμό. Η οντολογική πορεία που πρέπει να διανύσει ο άνθρωπος, ως προς τον ανθρωπολογικό τύπο που κάθε φορά υιοθετεί μέσα σε έναν πολιτισμό, έχει τρία σκαλιά, επίπεδα: α) ο κολεκτιβικός άνθρωπος, β) το άτομο, γ) το "πρόσωπο". Οι κοινωνίες στις οποίες αντίστοιχα εμφανίζονται αυτοί οι τρεις τύποι ανθρώπου είναι η κολεκτιβιστική, η ατομοκεντρική, η κοινοτική. Κάποιοι ίσως δεν κατανοούν την έννοια του "προσώπου". Στην ουσία είναι το "αυτόνομο ενεργούν άτομο" που δεν απαιτεί κάποια μορφή εξουσίας για να προστατευθεί και να εξαρτάται από αυτήν, αλλά κοινωνεί ελεύθερα με τους συμπολίτες ή συνανθρώπους του ζωτικά θέματα του οίκου του, της πόλης του και του περιβάλλοντός του. Το παράδοξο εδώ είναι ότι αυτή η κοινότητα σχέσεων των προσώπων καθίσταται η ίδια "εξουσία" .....

Ο ΚΟΙΝΟΤΙΣΤΗΣ ΠΟΙΗΤΗΣ ΕΛΥΤΗΣ ΩΣ ΑΦΟΡΜΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΕΤΑΪΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Με την γαλλική επανάσταση υιοθετήθηκαν πολιτικοί όροι στον δυτικό κόσμο (αριστερά ή δεξιά, σοσιαλισμός ή καπιταλισμός) που υπέσκαψαν τη θεμελίωση μιας πραγματικής δημοκρατίας. Το ''κατασκευασμένο'' δίπολο στην πολιτική ζωή του δυτικού κόσμου εδραίωσε ένα ιδεολογικό ψε.υτοδίλημμα ως πραγματική πολιτική πραγματικότητα. Δυστυχώς και το νεοελληνικό κράτος ακολούθησε τον συρμό ενός ξενικού πολιτικού κοινοβουλευτικού συστήματος που ακύρωσε τη δυνατότητα αναγέννησης του ελληνισμού με την καθιέρωση μιας ζώσας δημοκρατίας. Είχαμε στα χέρια μας τον θησαυρό και δεν τον αξιοποιήσαμε. Μπορούμε όμως τώρα να το κάνουμε. Τώρα που κατέρρευσαν οι πολιτικοί θεσμοί ενός σάπιου πολιτικού συστήματος μας δίνεται η ευκαιρία να πραγματοποιήσουμε το καίριο αίτημα της επανάστασης του 21, τη δημιουργία ενός ελληνικού κράτους με δημοκρατικές δομές και θεσμούς που να αποτυπώνουν άμεσα τη λαϊκή βούληση...Ο κοινοτικός συνεργατισμός στη σύγχρονη εκδοχή του μπορεί να αφοπλίσει όλα τα προτάγματα της νέας τάξης πραγμάτων και να φέρει στο επίκεντρο μια νέα συλλογικότητα μέσα από την άμεση δημοκρατία και την λειτουργική της διαμεσολάβηση που θα επιτευχθεί με τον ελληνικό κοινοτισμό.