ΒΙΒΛΙΟ ΧΕΡΜΠΕΡΤ ΜΑΡΚΟΥΖΕ - Ο ΜΟΝΟΔΙΑΣΤΑΤΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

Ο  Χέρμπερτ  Μαρκούζε στο έργο του « ο μονοδιάστατος άνθρωπος» αποτυπώνει  ακριβώς  αυτό  που κομίζει  στις  οικονομικές  και κοινωνικές  δομές  του  το  νεωτερικό  καπιταλιστικό  κράτος. Τι  κομίζει  δηλαδή; Τη  μηχανιστική  νοοτροπία  των συστημάτων που χαρακτηρίζουν  τον σύγχρονο  πολιτισμό  η οποία  δρα  μεσολαβητικά στις  ανθρώπινες  σχέσεις  αλλοιώνοντας  την αυθεντικότητα  της ανάπτυξής  τους. Η  θεωρούμενη  "ελευθερία"  είναι  επίπλαστη  ως επιφαινόμενο  των προκαθορισμένων επιλογών της  λειτουργίας του νεωτερικού  συστήματος. 

ΟΜΙΛΙΑ ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΤΗΣ ΣΟΥΗΔΙΑΣ (ΝΟΕΜΒ. 1979)

«Αγαπητοί φίλοι, περίμενα πρώτα να τελειώσουν οι επίσημες γιορτές που προβλέπει η "Εβδομάδα Νόμπελ" και ύστερα να 'ρθω σ' επαφή μαζί σας. Το έκανα γιατί ήθελα να νιώθω ξένιαστος και ξεκούραστος. Ξεκούραστος βέβαια δεν είμαι. Χρειάστηκε να βάλω τα δυνατά μου για να τα βγάλω πέρα με τις απαιτήσεις της δημοσιότητας, τις συνεντεύξεις και τις τηλεοράσεις. Αλλά ένιωθα κάθε στιγμή ότι δεν εκπροσωπούσα το ταπεινό μου άτομο αλλά ολόκληρη τη χώρα μου. Κι έπρεπε να την βγάλω ασπροπρόσωπη. Δεν ξέρω αν το κατάφερα. Δεν είμαι καμωμένος για τέτοια. Για τιμές και για δόξες. Τη ζωή μου την πέρασα κλεισμένος μέσα σε 50 τετραγωνικά (μέτρα), παλεύοντας με τη γλώσσα. Επειδή αυτό είναι στο βάθος ή ποίηση: μια πάλη συνεχής με τη γλώσσα. Τη γλώσσα την ελληνική που είναι η πιο παλιά και η πιο πλούσια γλώσσα του κόσμου.

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΛΗΘΙΝΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Ατενίζοντας  το κοντινό  μέλλον

Κάποτε, όταν  περάσουν αρκετά  χρόνια,  η  άμεση  δημοκρατία  με  την  κοινοτική  της  εφαρμογή  και  η  "σύγχρονη  εκκλησία  του δήμου"  με  τα  δημοψηφίσματα  και  την κλήρωση  θα λειτουργούν  σε  πολλές  χώρες  δίνοντας  τη  δυνατότητα  στους πολίτες  να συναποφασίζουν. Ίσως  κάποιοι  νομίζουν, επειδή  δεν γνωρίζουν (πιο  πολλοί  οι  μετριοπαθείς  φιλελεύθεροι), ότι  ο  ελληνικού τύπου  κοινοτισμός  δεν προωθεί  μια ελεύθερη  πολιτεία  που  θα  σέβεται  τα  ατομικά  δικαιώματα  ή  την  αγορά. Πραγματικά  πλανώνται. Ο  ελληνικός  κοινοτισμός  είναι  μια  μεταφιλελεύθερη  πρόταση  πολιτισμού. Τι  σημαίνει αυτό;  Συνεχίζει  ακριβώς  στο σημείο  που απέτυχε  ο  φιλελευθερισμός. Δεν νοείται  να  μιλά  κανείς  για  δημοκρατία  και  να  προτάσσει  την  ελευθερία  του ατόμου  εις βάρος  της  κοινότητας, ούτε  την οικονομική  ισότητα  εις βάρος  κάθε

ΤΑ ΕΠΗ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ: ΛΗΞΙΑΡΧΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΥ

Ο  πολιτισμός  των  επών του Ομήρου (Ιλιάδα-Οδύσσεια) είναι  ο πρώτος  "ανθρωπιστικός"  πολιτισμός, ήταν ο  πρώτος  αληθινός  ανθρωπισμός.

Η  έννοια  του "ανθρωπισμού"  δεν έχει  την καταγωγή  της,  όπως  νομίζουν  αρκετοί, ούτε  στον  August  Comte  ούτε  στην  σχολαστική  φιλοσοφία  του Μεσαίωνα  και  τον Θωμά  τον Ακινάτη. Η  έννοια  "ανθρωπισμός"  συναντάται για πρώτη φορά  στον  Διογένη το  Λαέρτιο: <<Οι  μεν  γαρ  χρημάτων,  οι  δε  ανθρωπισμού  δέονται>> (ΙΙ, 70). Ανθρωπισμός  στην ελληνική  αντίληψη  σήμαινε  την  ενότητα  του  ανθρώπινου  γένους  με  διακριτό  το σύνολο  από  τα  γνωρίσματα  που  χαρακτηρίζουν την ανθρώπινη ουσία  σε  σχέση  με  τα  γειτονικά  είδη ζωής  που  δεν εμφορούνται  από  τον  λόγο.   Μέσα  από  το  ορθολογικό  συλλογικό  άτομο  και  τον  όντως  πολίτη  προβάλλει  τόσο  ο καθημερινός  όσο  και ο οικουμενικός  άνθρωπος.

Η  ομηρική διαλεκτική (ας  θυμηθούμε  τον  διάλογο  Πρίαμου-Αχιλλέα  και  την αντιμετώπιση

του Πρίαμου από τον Αχιλλέα, ο τελευταίος  τον λυπάται  και του παραδίδει  τη σορό  του Έκτορα, του γιου  του) η οποία  προϋποθέτει  όχι μόνο την  αντιθετική   σύσταση  του   κόσμου,  αλλά  και  την  αμοιβαία  αναγνώριση των όρων της αντίθεσης,  την  αμοιβαία  αναγνώριση  αυτών που συνδιαλέγονται  και τελικά  της  αναγνώρισης  του ανθρώπου από τον  ίδιο  τον άνθρωπο, όρου αναγκαίου  για  την παρουσία  του ανθρώπινου,  σηματοδοτεί  μια τριπλή απελευθέρωση, με  τελικό προορισμό  την ενότητα  και την αυτονόμηση της συνείδησης  και  της  ιστορίας, απελευθέρωση βιολογική, ανθρωπολογική  και  κοινωνιολογική:

α. ο  άνθρωπος  διακρίνεται  οντολογικά  και  ποιοτικά  σε  σχέση  με τα άλλα  είδη ζωής  του κόσμου  επειδή  είναι  το μόνο ον  που έχει  τη δυνατότητα  να  εξίσταται  από  τον εαυτό  του, από  τη  φυσική  του  διανοητική  κατάσταση  και  να  αρθρώνει  λόγο  για  τα όντα,  να  μελετά  και να  αφηγείται  τον τρόπο  ύπαρξης  όλων των όντων.

β. ο  άνθρωπος  για πρώτη φορά  αυτονομείται  από  οποιαδήποτε  μορφή  ανορθολογικής   εξουσιαστικής  αυθεντίας, και  την   θεϊκή  και την ηρωική. Ο  άνθρωπος  πλέον είναι  ίσος  με τους ήρωες  και τους  θεούς  και  τυγχάνει  ισότιμης  μεταχείρισης  μέσα  στην κοινωνία.  

γ. ο  άνθρωπος  χειραφετείται  για πρώτη φορά  από  την καταναγκαστική  κολεκτιβιστική  κοινωνία  και  συγκροτείται  ως άτομο  σκεπτόμενο  και έχει τη δυνατότητα  να  διακρίνεται  για την  ιδιαίτερη προσωπικότητά  του  κομίζοντας  μια  αυτόνομη  ταυτότητα  διακριτή  από  το  την κοινωνία. Άρα, έχουμε  μια  κοσμοϊστορική  πρωτοφανή  αλλαγή  για το ανθρώπινο είδος, την  γέννηση  για πρώτη φορά  στην ανθρώπινη ιστορία  της  ατομικότητας, όχι  με την νεωτερική έννοια. Πρόκειται  για  τη συγκρότηση  του συλλογικού  ατόμου.  

Η τριπλή  αυτή  απελευθέρωση  ορίζει  τις  προϋποθέσεις  για  τον καθορισμό  ενός  άλλου  ποιητικού  και  ολοκληρωμένου  ανθρωπιστικού  πολιτισμού.

Ο  Όμηρος  κατέστησε  για  πρώτη φορά  στην ιστορία  πρωταγωνιστή  τον άνθρωπο ( ενώ  μέχρι τότε  κυριαρχούσαν  αποκλειστικά  οι  θεοί, οι  ήρωες, οι  ιερείς  και  οι μάντεις) κομίζοντας  μια νέα  ανθρωπολογική  εσωτερική  λειτουργία, εγκαινιάζοντας  την  ψυχολογική  ταυτότητα  κάθε ανθρώπινης πράξης  που  αναδεικνύει  αθέατες  πλευρές  του ανθρώπινου είναι  και  συνειδέναι. Ο  Όμηρος  πραγματικά  συνέχισε  το έργο  που είχε  επιτελέσει  μυθολογικά  την παλιότερη εποχή  ο Προμηθέας,  που  ήταν ο  πρώτος  αρνητής  της  συγκεντρωτικής  εξουσίας  των θεών. Ο  Όμηρος  αφαίρεσε  την  ηθική  και ουσιαστική εξουσία  που  ασκούσαν οι θεοί  στους ανθρώπους  και την έδωσε  στους  ίδιους τους ανθρώπους.  

Η απελευθέρωση  του  λόγου  από τον μύθο  μέσω  των επών   που μετέρχονταν  τη διήγηση,  ενεργοποίησε  και  έφερε  ως αποτέλεσμα  την απόσπαση  του λογικού  από  το  μυθολογικό  και  την ανακήρυξή  του  σε  ανεξάρτητο  και αυτόνομο κόσμο. Ο  Όμηρος, ιστορικός  ομόλογος  του μυθικού  Προμηθέα, χρησιμοποίησε  το  προμηθεϊκό  όργανο  του λόγου  για  να  απαγκιστρώσει  ολοκληρωτικά  κάθε  μορφή  μυθικής  ανορθολογικής  "ιεραρχίας" από  την εξουσία  που ασκούσε  πάνω  στις ανθρώπινες  κοινωνίες. Η ομηρική διαλεκτική  που διαγράφεται  με  τους  ομηρικούς  χαρακτήρες  και πρωταγωνιστές  αποτελεί   τη νέα  εκδοχή  της φωτιάς  του Προμηθέα:  το  φυσικό  στοιχείο  προσλαμβάνει εδώ  μορφή  πολιτιστικού  στοιχείου. Η φωτιά  έδωσε  τη σκυτάλη  στο λόγο.  Ο  Όμηρος  ανέδειξε  τον  ελεύθερο άνθρωπο, τον άνθρωπο  που  υπερέβη  την  αιχμαλωσία  της  φυσικής  ιστορίας, που μέχρι τότε  ήταν  απολωλός  της  προπολιτικής  "ανθρωπότητας".

Μέσα  από  τους πρώτους  στίχους  της  Α' ραψωδίας  της  Ιλιάδας  διακηρύσσεται  η κυριαρχία  του ψυχολογικού  ανθρώπου: μήνις  Αχιλλέα, χόλος Απόλλωνα, θυμός  Αγαμέμνονα.   Η  συμπεριφορά προέρχεται  από  την ψυχική κατάσταση,  από  τον ψυχισμό του ανθρώπου  που  έχει  ως  πηγή  το θυμικό  του. Ζητούμενο  στην Ιλιάδα  είναι η θεραπεία  μιας ψυχικής  διαταραχής, η  κατάσβεση  του θυμού. Ο  τρωικός  πόλεμος  έχει αιτία  την οργή που  προκάλεσε  η  αρπαγή  της Ελένης. Αιτία  της συμφοράς  που πλήττει  τον στρατό  των  Αχαιών  η αρπαγή της Χρυσηίδας  και αιτία  του  θυμού  του Αχιλλέα  η αρπαγή  της Βρισηίδας.

Ας  σκεφτούμε  ότι  η Ιλιάδα  έχει  βάση  και  νοηματική  δομή  τέτοια  που  συλλαμβάνει  τον ιστορικό  και κοινωνικό ρου  των προομηρικών χρόνων. Στην Α΄ ραψωδία  δεν  έχουμε  καν  εισέλθει  σε  κάποιο ιστορικό επίπεδο. Πρόκειται  για μια  ψυχολογική  περιγραφή  του  ανθρώπινου  βάθους  των συναισθημάτων  που  σοβούν ανεξέλεγκτα  στο εσωτερικό  του ανθρώπινου "συνειδέναι". Στην ουσία  ο  Όμηρος  αποπειράται  να  φωτίσει  το ανεξιχνίαστο  αβυσσαλέο θυμικό  που χαρακτηρίζει  την ανθρώπινη οντότητα. Το εγχείρημα  του  Ομήρου  είναι μεγαλοφυές, γιατί  εξωτερικεύει,  δημοσιοποιεί  και  αναλύει  στον κοινωνικό  ορίζοντα  έναν  ολόκληρο  εσωτερικό κόσμο  μεστό  από  αινιγματώδεις  και  ασαφείς  πτυχές  της  ανθρώπινης  συνείδησης  που  λειτουργούσαν  ανασταλτικά  για  την ενεργοποίηση  του λόγου.  

       

Οι  ομηρικοί ήρωες, αν το προσέξει  κανείς  δεν είχαν  κίνητρα   εξωτερικού  τύπου, πολιτικά, θρησκευτικά  ή νομικά, αλλά  πρώτιστα  ψυχολογικού  και ηθικού χαρακτήρα. Θεμελιώδη  ιδανικά  του ομηρικού βίου  είναι  η τιμή, η φιλοτιμία,  η ανδρεία  και η αρετή. Μας  το διακηρύττει  ο ίδιος ο  Αχιλλέας (ραψωδία Α, 352-356): <<μήτερ,  επεί  μ΄έτεκες  γε  μινυνθάδιον  περ  εόντα, τιμήν  πέρ  μοι  όφελλεν  Όλύμπιος  εγγυαλίξαι  Ζεύς υψιβρεμέτης. Νυν  δ΄ ουδέ  με  τυτθόν  έτυσεν. Ή  γάρ  μ΄ Ατρείδης  ευρύ  κρείων  Αγαμέμνων  ητίμησεν. Ελών  γάρ  έχει  γέρας, αυτός  απούρας.>>. Τα  πολυτιμότερα αγαθά   είναι η τιμή,  η ανδρεία  και  οι  προσωπικές  πνευματικές  αρετές. Η  έγνοια  του ανθρώπου  για  τον άνθρωπο  είναι  το  ιδιαίτερο  χαρακτηριστικό  στοιχείο  που  αποτυπώνεται  στα ομηρικά  έπη. Ο  άνθρωπος  δεν αναζητά  τη  θεϊκή,  αλλά  την ανθρώπινη αναγνώριση. Η  φιλία  καθίσταται  ύψιστη αρετή  και  απαραίτητη  προϋπόθεση  για  τη συγκρότηση  της  αληθινής  κοινότητας  σχέσεων  μεταξύ των ανθρώπων.

Η τιμή  του ανθρώπου από  άνθρωπο  και η επακόλουθη  ανιδιοτελής  φιλία  που  προτάσσονται  μέσα  από  τα γεγονότα  και τις πράξεις  των ομηρικών επών  ως  αρεταϊκά  ιδανικά  αποτέλεσαν  τη ληξιαρχική πράξη γέννησης  του ανθρωπισμού.   

    

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΥ ΑΤΟΜΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΟΥ (ΑΛΗΘΙΝΟΥ ΠΟΛΙΤΗ)

Η  ταυτότητα  του νεωτερικού  ατόμου  και του  προσώπου

Το νεωτερικό άτομο  υπολαμβάνεται  ως  μια "αυτάρκη" οντότητα η οποία καθορίζει μόνη της την  αντίληψη για  το "είναι" χωρίς να έχει ανάγκη τον διπλανό της, χωρίς  την επικουρία  της  κοινωνίας  και των κοσμικών νόμων. Για το νεωτερικό άτομο κύριος στόχος είναι η αυτονόμησή του σε σχέση με τους άλλους, επειδή «πρόοδος» κατά τον νεωτερικό πολιτισμό είναι η ατομική υλική ευδαιμονία που θα προέλθει μέσω των επιτευγμάτων της τεχνολογίας και της επιστήμης. Η ατομοκεντρική ομάδα, στην οποία μπορεί να συνυπάρχει, δεν παίζει καίριο ρόλο στην διαμόρφωση της διαφορετικότητάς του, αλλά επιβεβαιώνει την ατομική του αυθυπαρξία. Για τον νεωτερικό άνθρωπο απορρίπτεται κάθε μεταφυσική. Αυτό που υπάρχει πραγματικά είναι το άτομο και οι ανάγκες του. Η ταυτότητά του καθορίζεται από το ίδιο. Τα θεμέλια της κοινωνικής οργάνωσης της πολιτικής εξουσίας στο νεωτερικό καπιταλισμό στηρίζονται στις υλικές ανάγκες του ατόμου.

ΑΛΟΓΟ ΚΑΙ ΛΟΓΟΣ - Α) ΕΝΑΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ - Β) ΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ Γ) ΜΙΑ ΤΕΛΕΠΡΟΒΟΛΗ (ΒΙΝΤΕΟ)

   

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου 

Α. Σχετικά  με την ιστορία  του Αλόγου

Ο Γάλλος ζωολόγος Μπυφόν αναφέρει πως "το άλογο είναι η ωραιότερη κατάκτηση του ανθρώπου", καταδεικνύοντας μ' αυτόν τον τρόπο την ιδιαίτερη και πολυδιάστατη σχέση του ανθρώπου με το άλογο. Σχέση, που κορυφαίο σύμβολό της, για μας τους Έλληνες, είναι οι Κένταυροι της μυθολογίας μας.

Η ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΩΣ ΜΕΛΕΤΗ ΘΑΝΑΤΟΥ

          

Αυτό  που εκλείπει  πλέον από  τους  σημερινούς  Έλληνες  είναι  ο ηρωικός  τρόπος  ζωής. Ο  τρόπος  ζωής  εκείνος  που χαρακτήριζε  διαχρονικά  τους  Έλληνες  χιλιάδες  χρόνια.Ποιος  είναι  ο αληθινός  ηρωικός  τρόπος ζωής; Η  συμφιλίωση  του καθένα  μας  ξεχωριστά  με  τον θάνατο. Ο  τρόπος  που  αντιμετωπίζει  και  διαχειρίζεται  κανείς  τον  επικείμενο  θάνατό  του  αποτυπώνει    μέσα  στον ίδιο το βίο  του,  στην  πρακτική  καθημερινότητά  του,  το  πώς  προσλαμβάνει  τον κόσμο, τους  άλλους και  τον εαυτό του  τον ίδιο. 

Για  να  ζήσει, λοιπόν,  κανείς  μια αυθεντική ζωή, αυτό  που χρειάζεται  είναι  η αποφασιστική αντιμετώπιση  του  δικού  του  θανάτου. Αυτό  είναι  που δίνει ζωή  στη νιότη. Πραγματικά, όπως μας  γράφει  ο Πλάτωνας,  για  να  φιλοσοφήσει  αληθινά  κανείς  πρέπει,  να "μελετά"  διαρκώς  το

ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ - Ο ΑΛΗΘΙΝΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

Μόνο ο μεταφυσικός φιλόσοφος και ο ποιητής μπορούν να συνδράμουν στη σύλληψη των αιτιών ύπαρξης των όντων, των πραγμάτων. Γι αυτό και πολλές φορές είναι δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ του ύψιστου φιλοσοφικού λόγου και της μεγάλης ποίησης, επειδή πότε η ποίηση φιλοσοφεί και πότε η φιλοσοφία έχει και τη μορφή ποίησης. Αυτό μπορούμε να το διαπιστώσουμε στα φιλοσοφικά κείμενα του Πλάτωνα. Ο φιλοσοφικός του λόγος είναι τόσο περίτεχνα συγκροτημένος που κάλλιστα θεωρείται "φιλοσοφική ποίηση". Δύσκολα μπορεί κανείς να ξεχωρίσει αν αποτελεί ποίηση ή φιλοσοφία.

Ο ΛΙΑΝΤΙΝΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΦΙΛΟΣΟΦΟ ΣΩΚΡΑΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ

 

Αποσπάσματα  από  το βιβλίο  "Γκέμμα"  του Λιαντίνη:

........[Δεν έγινε, λοιπόν, για τις ηθικές μεγαλουργίες του ο
Σωκράτης ο ηγεμόνας των ελλήνων, καθώς μας παραστήσανε.
Απάνου σε τέτοια πασαρέλα θα βρεις να περνούν χιλιάδες
συχωριανοί του. Πάρε για ξαφνικό παράδειγμα τον Αριστείδη, το
Νικία, το Φωκίωνα.

Δύο είναι οι αιτίες για τις οποίες ο Σωκράτης ανέβηκε και
μαρμάρωσε στο περίοπτο βάθρο του, μας λέει το σπουδαίο εγγόνι

ΤΟ ΑΓΝΑΝΤΙ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ

Η ''αλήθεια'' για όλα τα πράγματα και τον εαυτό μας σχετίζεται  με το κατά πόσο εμείς οι ίδιοι είμαστε σε θέση να ξεφύγουμε από την άγνοιά μας και να παραδεχτούμε ότι αυτά που μπορεί να πρεσβεύουμε διακρίνονται  από  αντιφάσεις, εγωκεντρικότητα και πλάνες. Ενώ σίγουρα υπάρχουν

ΛΟΥΝΤΒΙΧ ΒΙΤΓΚΕΝΣΤΑΪΝ - Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Άραγε, έχουμε  σκεφτεί  ποτέ  ότι  ο τρόπος  ζωής  μας  είναι  ένα παιχνίδι; Ένα  παιχνίδι  στο  οποίο  συμμετέχουμε  καθημερινά, αλλά  δεν το  συνειδητοποιούμε  ούτε  το  χαιρόμαστε;  Όλα  εκκινούν  από  τον τρόπο  που  προσλαμβάνουμε  τα ίδια  τα γεγονότα, τα πράγματα. Ολόκληρος  ο πολιτισμός, κάθε  πολιτισμός  ουσιαστικά,  είναι  στις  περισσότερες  περιπτώσεις  θεμελιωμένος  σύμφωνα  με  τις  κατασκευασμένες  ποικίλων ειδών  κοινωνικές  συμβάσεις  που έχουμε  δομήσει  εμείς  οι άνθρωποι. Η  γλώσσα  είναι  ένα  κοινωνικό, όχι  ατομικό,  δημιούργημα  μιας  κοινότητας  ανθρώπων, προκειμένου  οι  τελευταίοι  να  σχετίζονται,  να  επικοινωνούν  και  να  συγκροτούν την  "πόλιν"  σε  οποιαδήποτε  μορφή της. Και  αυτή  η διαπίστωση  ισχύει  σήμερα.

ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΙΝΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Οι περισσότεροι αναζητούν στην ελληνική γλώσσα τη γνώση και την πληροφορία. Το ιδιαίτερο, όμως, χαρακτηριστικό που την διακρίνει είναι η μουσικότητά της και η σοφία που αποπνέει κάθε αράδα λέξεων. Διαβάστε το κείμενο του Διονύση Σαββόπουλου για την ουσία των τόνων (περισπωμένη και οξεία) ως καλλιτεχνικές λειτουργικές αντένες για την ωδή και τη μελωδία....

Του  Διονύση  Σαββόπουλου

Πρέπει να σας πω ότι δεν ήμουν πάντοτε υπέρ των τόνων. Τούς θεωρούσα διακοσμητικά στολίδια,

Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΕΡΥΣΙΧΘΟΝΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΝΕΩΤΕΡΙΚΗ ΚΟΣΜΟΘΕΑΣΗ

Αρχαία  ελληνική  θέαση  του κόσμου

Για  τον αρχαίο ελληνικό  κόσμο  ο χώρος  δεν είναι  κάτι αόριστο  και γενικό  είναι  ο τόπος  προσδιορισμένος  από  την παρουσία  των όντων  που δρουν  και σχετίζονται  μεταξύ  τους. Ο  αρχαίος  ελληνικός  κόσμος  ήταν ένας  οικείος  πολιτισμός  κοινοτήτων  στον οποίο  την τύχη  του άρχειν  έχουν  όλοι οι πολίτες, ή  τουλάχιστον  ένα μεγάλο μέρος της  κοινωνίας. Το  κοινό  καλό  πήγαζε  από  την σταθερή  και  ακλόνητη  πίστη  στη Γαία, στο  φυσικό  και  κοσμικό  περιβάλλον. Γιατί  η  "φύσις", ο περιβάλλον  χώρος  που  φύεται  από  τον ίδιο τον κόσμο, ήταν  αποκάλυψη  του κοσμικού  κοινού  λόγου,  ως οργανικής  ολότητας  του σύμπαντος  όντος.   Ο κόσμος δεν είναι μέσα στο χώρο, αλλά αντίστροφα ο χώρος είναι  ουσιαστικά  μέσα  στον  κόσμο. Η  προσωπική  και συγκεκριμένη  θέαση  του χώρου είναι  ο  τόπος. Η έννοια  του «τόπου»  είναι πιο αρχέγονη, πιο αποκαλυπτική και πιο ουσιώδης από την έννοια «χώρος». Ο τόπος  αποκαλύπτει  την παρουσία των όντων.   Και  ο κοσμικός  λόγος  αποκαλύπτεται  ως τόπος.Τα  πράγματα, τα όντα,

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΑΛΗΘΕΣ - Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΚΑΙ Η ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ

                         

                                                  Αρίστιππος  ο Κυρηναίος

Η  φαινομενολογία  ως  φιλοσοφική μέθοδος  για  το αντικείμενο  της γνώσης  που αναπτύχθηκε στα νεότερα χρόνια  από  τον Χούσερλ  και  κυρίως  τον Χάιντεγγερ,  έλκει  την καταγωγή της  από τον αρχαίο  Έλληνα  φιλόσοφο  Αρίστιππο  τον Κυρηναίο.

Η  φαινομενολογία  ζωντάνεψε,  αναζωογόνησε  τη  σύγχρονη φιλοσοφία, γιατί  τη συνέδεσε  με  την καταγωγική της  μήτρα,  την αρχαία  ελληνική σκέψη.  Η  φαινομενολογική  μέθοδος  υποστηρίζει ότι  το  αντικείμενο  της γνώσης δεν είναι  τα ίδια τα πράγματα  και τα γεγονότα  όπως  τα αντιλαμβάνονται  οι αισθήσεις  μας  ή  τα κατανοεί ο νους μας (ρεαλισμός)  ούτε  οι  ιδέες  που έχουμε πλάσει  στο  νου  μας  για  τα αντικείμενα (ιδεαλισμός). Η  φαινομενολογία  υποστηρίζει  ότι μπορούμε  να γνωρίσουμε  μόνο  την αισθητική πλευρά  των πραγμάτων, όχι  τα ίδια  ακριβώς  τα

πράγματα. Στην ουσία  είμαστε  στη θέση να γνωρίζουμε  μόνο  τα  φαινόμενα  των πραγμάτων, όπως  δηλαδή  εμφανίζονται  στη συνείδησή  μας, όχι  όπως  πραγματικά  είναι.

Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ "ΛΟΓΟΥ"(ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ) ΑΠΟ ΤΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗ "RATIO"

Η  λατινική  Ratio

Η  λατινική  λέξη  που  αντιστοιχεί  στην  ελληνική λέξη  "λόγος"  είναι  η "ratio", στα  γαλλικά  raison, στα  γερμανικά  vernunft (από  το ρήμα  λέγω  με τη διπλή σημασία  μιλώ  και μαζεύω, αρχικά σήμαινε  λογαριασμός). Από  την πρώτη στιγμή  της  παρουσίας  της  στη  λατινική  γλώσσα  η λέξη  ratio  σήμαινε  κάτι  πολύ συγκεκριμένο, την  ιδιαίτερη  ικανότητα  του  νου  να κάνει  συλλογισμούς  υπολογιστικούς, να βάζει τάξη στα νοήματα. Η  υποβαθμισμένη  και κλειστή  αξιολογικά  σημασία  που κομίζει  η εν λόγω λατινική  λέξη (ratio) αντικατοπτρίζεται  πολύ παραστατικά  και  στον τρόπο  που προσλαμβάνουν οι δυτικοί  τη  "δημοκρατία". Η  "δημοκρατία"  εξαντλείται  στην  αντιπροσώπευση. Οι αποφάσεις  παίρνονται  από  τους λίγους. Εκλείπει  η  Πόλις.

Η ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΕΙΑ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ - ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣ

Η αθέατη αλλά ουσιαστική σχέση της αρχιτεκτονικής με την δημοκρατία είναι διαχρονικό ζήτημα που απασχολεί τη φιλοσοφία, γιατί θέτει τις βάσεις για να κατανοήσουμε όχι μόνο την κατά φύση δημοκρατική δομή που πρέπει να έχει η οργάνωση της κοινωνίας  αλλά και την σύλληψη της ατομικής ταυτότητας του πολίτη σε σχέση με την ουσιαστική εναρμόνισή της με το συλλογικό είναι.

Του  Γεώργιου Ποντίκα

Η Αρχιτεκτονική, όπως και οποιαδήποτε άλλη Τέχνη ή Επιστήμη φυτρώνει, ποτίζεται και αναπτύσσεται πάνω σε ένα συγκεκριμένο έδαφος. Οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες επηρεάζουν και χαράζουν τα όρια μέσα στα οποία η Αρχιτεκτονική θα κινηθεί και θα αναπτυχθεί.

Η σχέση ιδεολογίας-πολιτικού συστήματος και Αρχιτεκτονικής φαντάζει ελάσσονος σημασίας, Ωστόσο, οι πλάκες της ηθικής πάνω στις οποίες στηρίζεται ένα πολίτευμα εκφράζουν σε μεγάλο ποσοστό τις πράξεις και δημιουργίες των ατόμων που ζουν και εκφράζονται σύμφωνα με τις ηθικές επιταγές του πολιτεύματος (συνειδητά ή ασυνείδητα). 

Με άλλα λόγια, κάθε αρχιτεκτονική πράξη είναι βαθιά πολιτική, που με την σειρά της είναι βαθιά φιλοσοφική και ουδέποτε η φιλοσοφία δεν υπηρέτησε σκοπούς προς ιδία τέρψιν. Αντιθέτως, βιάστηκε και τα τέκνα της υπηρέτησαν ανθρώπινους σκοπούς ποτισμένους με αίμα. Δυστυχώς, η Αρχιτεκτονική αποτέλεσε εργαλείο στα χέρια ορισμένων Αρχιτεκτόνων για τη δημιουργία ενός κοινωνικού ιστού εχθρικού προς το άτομο(1). Όταν ο τόπος που ζεις σε πνίγει, αρχίζεις να σκέφτεσαι το θάνατο. Το μόνο που απομένει είναι να βρεις λόγο για τον οποίο αξίζεις να πεθάνεις. Ιδού η Αρχιτεκτονική ως μέσο επιβολής της κοινωνικής πραγματικότητας. 

    Κάθε αρχιτεκτονικό ρεύμα κυλά σε ένα πολιτικό-κοινωνικό ποτάμι το οποίο οφείλει να χυθεί στη θάλασσα του Πολιτεύματος όπου κατά τον Δημοσθένη ‘κανείς δεν θα απειλείται και θα φθάνει σπίτι του ασφαλής, χωρίς καμία ανησυχία και φόβο’. Ωστόσο, η ιστορία της Αρχιτεκτονικής βρίθει από παραδείγματα όπου ο Αρχιτέκτονας είτε αποτέλεσε συνεργάτη ή(και) φορέα μισάνθρωπων ιδεών, είτε εφάρμοσε λανθασμένα φιλοσοφικές ιδέες προς τη δημιουργία μιας ανελεύθερης κοινωνίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, αποτελεί ο γκουρού της Αρχιτεκτονικής Le Corbusier. Συνεργάτης της κυβέρνησης Vichy, που όπως είναι γνωστό υπήρξαν υποστηρικτές των Ναζί, ενώ παράλληλα υπήρξε θαυμαστής του Μουσολίνι. Μέλος του περιοδικού ‘Prelude’ που ήταν άμεσα συνδεδεμένο με το Ιταλικό Φασιστικό Κίνημα. Ωστόσο, η σχέση αυτή διατηρήθηκε όσο ο Μουσολίνι ενδιαφέρονταν για την ιδέα της ‘Radiant
City’ του Le Corbusier (2). 

Η ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΔΙΑΦΟΡΑ (ΑΜΕΣΟ) ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΥ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ

Αποσπάσματα  από  το  άρθρο  ΑΜΕΣΗ  ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ  ΚΑΙ  ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ

του Δρ. Φιλοσοφίας  Γιώργου Οικονόμου

.............[ Μία μεγάλη πολιτική σύγχυση που υπάρχει σήμερα, ιδιαιτέρως εν Ελλάδι, είναι σχετικά με την έννοια της δημοκρατίας. Εκτός από τους πολιτικούς και τα κόμματα, μία μεγάλη μερίδα των

διανοουμένων θεωρεί ότι τα κοινοβουλευτικά ή αντιπροσωπευτικά πολιτεύματα είναι δημοκρατικά («αντιπροσωπευτική», «κοινοβουλευτική», «σύγχρονη», «αστική» δημοκρατία κ.λπ). Όμως κανείς δεν εξηγεί γιατί είναι δημοκρατικά, και ποια, εν πάση περιπτώσει, είναι ολιγαρχικά. Δεν έχουν καθόλου επιχειρηματολογία, oύτε επικαλούνται κάποια επιχειρήματα άλλων στοχαστών, τα θεωρούν «δημοκρατίες» εξ ορισμού, εκ γενετής ή επειδή το είπαν κάποιοι. Αυτό λέγεται δογματισμός, που επιβλήθηκε από τη φιλελεύθερη ιδεολογία. Αν εξετάσουμε όμως – πράγμα που επιχειρώ αμέσως πιο κάτω – τις απόψεις ορισμένων που προσφέρουν κάποιες εξηγήσεις για το θέμα αυτό θα διαπιστώσουμε ότι αυτές είναι λανθασμένες.

ΜΑΡΤΙΝ ΧΑΪΝΤΕΓΓΕΡ: Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΕΧΝΗΣ (ΒΙΒΛΙΟ)

Στο  έργο  του,  "Η  προέλευση  του έργου της τέχνης", ο Χάιντεγγερ  σχολιάζει  αρχικά  έναν πίνακα  του Βαν  Γκογκ  που  εικονίζει  ένα  ζευγάρι παπούτσια, προκειμένου  να καταδείξει  ένα  θεμελιακό  ζήτημα  στην πρόσληψη  της  ίδιας  της τέχνης  που δεν είναι καθόλου αυτονόητο. Εκκινεί  με αυτό  το παράδειγμα  για  να φανερώσει  την  βαρύνουσα  αλλοιωτική φύση  της  "μεταφοράς  νοήματος"  σε  ένα  έργο  τέχνης  αποκαλύπτοντας  ανύποπτες  πλευρές  της  λειτουργίας  της. Το ίδιο δηλαδή  που μπορεί  να  συμβεί  και στη φιλοσοφία  και την αισθητική  της  πρόσληψη.

Το  μέγα  ζήτημα  που θέτει ο χαιντεγγεριανός στοχασμός  είναι  η  αλλοίωση  και η αναστροφή  της ελληνικής  φιλοσοφίας  στη δυτική  σκέψη  και  η σχέση  του ιερού  με την  τέχνη  και  της  τέχνης

Η ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ

Της  Γιαννάτου  Μαρίας - Ευθυμίας (Θεατρολόγος)

Πολλοί αγνοούν την επιστήμη του θεάτρου. Όταν αναφέρεις την λέξη θεατρολογία πολλοί σου λένε ότι είσαι ηθοποιός ή δουλεύεις στην τηλεόραση. Η θεατρολογία είναι σχετικά μια νέα επιστήμη, η οποία εισήχθηκε τον 20ο αιώνα στην Γερμανία (ο όρος Theaterwissenschaft σημαίνει την επιστήμη του θεάτρου). Στην Ευρώπη, εμφανίστηκε πιο μπροστά από ότι στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα η θεατρολογία ως γνωστικός κλάδος εμφανίστηκε το 1980 στο πρόγραμμα σπουδών της Φιλολογίας του Πανεπιστημίου της Κρήτης. Έπειτα, ως πλέον ανεξάρτητο επιστημονικό αντικείμενο σπουδών πρωτοεμφανίστηκε στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο, αμέσως μετά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και τέλος το 1989 στο Πανεπιστήμιο Πατρών και πρόσφατα, μόλις, το 2003 στο πανεπιστήμιο του Ναυπλίου. Ένας ελεύθερος όρος θα μπορούσε να είναι: η θεατρολογία είναι η επιστήμη που μελετά τον λόγο του θεάτρου, αλλά και όλες τις παραμέτρους γύρω από αυτό (τον σκηνοθέτη, τον ηθοποιό, τα σκηνικά και φυσικά το κείμενο). Αντίθετα, το λεξικό του θεάτρου Patrice Pavis παρουσιάζει μια πιο συγκροτημένη ορολογία: ‹‹ Η μελέτη του θεάτρου σε όλες του τις εκδηλώσεις, δίχως να εξαιρείται καμία μεθοδολογία... Η θεατρολογία περικλείει όλες τις έρευνες, της δραματουργίας, της σκηνογραφίας, της σκηνοθεσίας, των τεχνικών του ηθοποιού. Όπως η σημειολογία συντονίζει διαφορετικούς τομείς γνώσεων και διερευνά τις επιστημολογικές συνθήκες

ΟΨΕΙΣ ΤΩΝ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

Της  Ειρήνης  Σπυριδάκη

Στον αρχαίο ελληνικό κόσμο αξίζει να επικεντρώσει κανείς το ενδιαφέρον του στις μεγάλες δημόσιες συγκεντρώσεις επ'  ευκαιρία των εορτών, στo πλαίσιο των οποίων διεξάγονταν μουσικοί αγώνες. Συνηθέστερα επρόκειτο για παραστάσεις που έδιναν οι επαγγελματίες αοιδοί ή οι ραψωδοί, άδοντας συνήθως με τη συνοδεία λύρας ή αντίστοιχα, εκφέροντας εκφραστικά, κρατώντας ένα ραβδί - σύμβολο ισχύος, ποιητικά κείμενα του μεγάλου ποιητή Ομήρου και σπανιότερα (όσον αφορά τους ραψωδούς) δικές τους ποιητικές συνθέσεις.

Τις παραστάσεις αυτές των αοιδών ή ραψωδών συνόδευε ενίοτε στο τραγούδι και το χορό μια ομάδα νεαρών που λειτουργούσε ως εσωτερικό ακροατήριο του πρωταγωνιστή αοιδού ή ραψωδού, αν θεωρήσουμε ότι το εξωτερικό ακροατήριό του ήταν το ευρύ κοινό που προσερχόταν για να απολαύσει την παράσταση. Στις ραψωδίες δ, θ, ζ της Οδύσσειας και Σ΄ της Ιλιάδας ο όμιλος των ατόμων που παρακολουθεί τη μουσική παράσταση, παρασύρεται και συνοδεύει με ρυθμικές - μιμητικές κινήσεις τους πρωταγωνιστές της παράστασης, αναδεικνύοντας το ταλέντο τους.

Η προφορική εκφορά ή το τραγούδι του ποιητικού λόγου (αοιδή) προκαλούσε τόσο συγκινησιακές, όσο και διανοητικές αντιδράσεις στον ακροατή. Ο ραψωδός Ίων στον ομώνυμο διάλογο του

ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ

Βλέπουμε αμέσως την αντίθεση μεταξύ άμεσης δημοκρατίας των Αρχαίων και αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας των Νεοτέρων. Μπορεί να μετρήσει κανείς την απόσταση ανάμεσα στις δύο αυτές αντιλήψεις, ξεκινώντας απ’ το γεγονός ότι, στην αρχαία Ελλάδα, τουλάχιστον στο δημόσιο δίκαιο, η ιδέα της αντιπροσώπευσης είναι άγνωστη. 

Αντίθετα στους Νεότερους βρίσκεται στη βάση των πολιτικών συστημάτων, εκτός από τις στιγμές ρήξης (τα εργατικά συμβούλια λόγου χάρη ή τα Σοβιέτ στην αρχική τους μορφή), κατά τις οποίες αρνούνται την εκχώρηση της εξουσίας οι αντιπροσωπευόμενοι στους αντιπροσώπους. Οι εντολοδόχοι, που είναι απαραίτητοι στην κοινότητα, όχι μόνο εκλέγονται αλλά είναι και διαρκώς ανακλητοί. Φυσικά οι Έλληνες, και θα περιοριστώ στην περίπτωση των Αθηναίων, που τη γνωρίζουμε λιγότερο αποσπασματικά, έχουν αξιωματούχους. Αλλά οι αξιωματούχοι χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: στους αξιωματούχους που τα καθήκοντά τους προϋποθέτουν κάποια ειδική γνώση

Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ ΤΟΥ ΑΘΗΝΑΙΟΥ- Α) ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ Β) ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΡΗΓΑ

Σχετικά  με την  αρχαία  αθηναϊκή  δημοκρατία  οι περισσότεροι  γνωρίζουμε  τον Περικλή, τον Κλεισθένη  ή  και τον Αριστείδη. Δεν γνωρίζουμε  όμως  τον πραγματικό  ιστορικό  πρωταγωνιστή  που αγωνίστηκε  και εδραίωσε  την ΑΛΗΘΙΝΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΤΗΝ ΑΜΕΣΗ. Ποιος  είναι αυτός; Ο  Εφιάλτης  ο Αθηναίος ή Σοφωνίδου. Μην τον μπερδεύουμε  με  τον   Εφιάλτη  τον Ευρυδήμου

που πρόδωσε  τους  Έλληνες  στον Ξέρξη. 

Ο  Εφιάλτης  ο Αθηναίος  έδωσε  ολοκληρωτικά  την  εξουσία  στους  Αθηναίους  πολίτες, στον αθηναϊκό  λαό.

Α΄ ΜΕΡΟΣ

Η  βιογραφία  του Εφιάλτη  του  Αθηναίου

Η βιογραφία του είναι ελάχιστα γνωστή, ωστόσο παραδίδεται πώς ήταν φτωχός, δίκαιος και αδιάφθορος. Χαρακτηριστικό είναι το ακόλουθο περιστατικό που αναφέρεται σε αυτόν. Κάποτε οι φίλοι του θέλησαν να του δώσουν δέκα τάλαντα, εκείνος όμως δεν τα δέχθηκε, με το εξής επιχείρημα: «αυτά θα με αναγκάσουν, επειδή θα σας ντρέπομαι, να αποκρύψω κάτι από τα δίκαια. Επειδή όμως ούτε θέλω να σας ντρέπομαι ούτε να σας χαρίζομαι, θα σας φανώ δυσάρεστος». Ακόμη, όταν κάποτε ένας στρατηγός τον κατηγόρησε ως φτωχό, αποκρίθηκε «γιατί όμως δεν ανέφερες και το άλλο, ότι δηλαδή είμαι δίκαιος;» Ανήκε στην προοδευτική πολιτική παράταξη των δημοκρατικών, την αρχηγία της οποίας ανέλαβε μετά τον εξοστρακισμό του Θεμιστοκλή το 471 π.Χ., και αντιπολιτευόταν τον προβεβλημένο πολιτικό Κίμωνα, εκπρόσωπο της αριστοκρατικής παράταξης. Αγωνίστηκε για τον περιορισμό της εξουσίας του αριστοκρατικού σώματος του Αρείου Πάγου. Κυριότερη πηγή για τις μεταρρυθμίσεις του είναι η Αθηναίων πολιτεία του Αριστοτέλη.

Ο Εφιάλτης ξεκίνησε δικαστικές διώξεις εναντίον μελών του Αρείου Πάγου επικρίνοντας τη διαφθορά τους και πέτυχε έτσι τη μείωση του γοήτρου του στην αθηναϊκή κοινωνία. Το 462/61 π.Χ. εκμεταλλεύτηκε την απουσία του Κίμωνα στη Μεσσηνία κατά το Γ΄ Μεσσηνιακό Πόλεμο και πέτυχε να περάσει νόμο στην εκκλησία του δήμου, που αφαιρούσε πολλές εκτελεστικές και δικαστικές αρμοδιότητες από τον Άρειο Πάγο. Την επικράτηση της αντιλακωνικής δημοκρατικής παράταξης βοήθησε η αποτυχημένη, λόγω της Σπαρτιατικής καχυποψίας, εξέλιξη της αθηναϊκής βοήθειας προς τη Σπάρτη υπό την ηγεσία του Κίμωνα. Οι Σπαρτιάτες απέπεμψαν με προσβλητικό τρόπο από την Ιθώμη την αθηναϊκή δύναμη, που οι ίδιοι είχαν καλέσει για βοήθεια εναντίον των επαναστατημένων ειλώτων. Οι Αθηναίοι αντέδρασαν συμμαχώντας με το Άργος, τον προαιώνιο εχθρό της Σπάρτης, και στράφηκαν εναντίον του Κίμωνα, που είχε υποστηρίξει ένθερμα την αποστολή βοήθειας. Οι δημοκρατικοί, με τον Εφιάλτη και τον Περικλή, ανέκτησαν το κύρος τους στο δήμο και έστρεψαν την πόλη προς την πολιτική της σύγκρουσης με τη Σπάρτη και της ηγεμονίας επί των άλλων πόλεων στα πλαίσια της Αθηναϊκής Συμμαχίας.

Πιο συγκεκριμένα, ο νόμος που ψήφισε η εκκλησία του δήμου με πρωτοβουλία του Εφιάλτη:

• Μετέφερε πολιτικές, ελεγκτικές και δικαστικές αρμοδιότητες του Αρείου Πάγου στην εκκλησία του δήμου, τη βουλή και τα λαϊκά δικαστήρια της Ηλιαίας. Ο Άρειος Πάγος διατήρησε μόνο τη δικαστική αρμοδιότητα για φόνους εκ προθέσεως, τραυματισμούς με σκοπό το φόνο, εμπρησμούς, δηλητηριάσεις και κοπές ιερών δέντρων, όταν και οι δύο διάδικοι ήταν Αθηναίοι πολίτες

• Επιφόρτισε τη βουλή με το συντονισμό και την επίβλεψη των αρχών που εμπλέκονταν σε πράξεις διοικήσεως και την αντιμετώπιση όλων των προβλημάτων που ανέκυπταν στο διάστημα ανάμεσα σε δύο συνεδριάσεις του δήμου.

• Μετέτρεψε τη σολώνεια Ηλιαία, που ως τότε συνερχόταν ολόκληρη και πιθανόν ταυτιζόταν με την εκκλησία του δήμου, σε «δεξαμενή» 6000 κληρωμένων και ορκισμένων Αθηναίων άνω των 30 ετών, από την οποία λαμβάνονται στο εξής οι δικαστές για τα ηλιαστικά δικαστήρια.

Αποτέλεσμα των μεταρρυθμίσεων ήταν να χάσει ο Άρειος Πάγος και τα τελευταία μέσα έμμεσης πολιτικής επιρροής, όπως π.χ. την καταδίκη φιλόδοξων αρχόντων μετά το τέλος της θητείας τους και τον αποκλεισμό τους από τον Άρειο Πάγο. Την αρμοδιότητα εκλογής αρχόντων και προβουλευτικής επεξεργασίας των ψηφισμάτων είχε αφαιρέσει από τον Άρειο Πάγο ήδη ο Σόλων. Έτσι, ο Άρειος Πάγος απώλεσε το ρόλο του ως υπέρτατης αρχής και φύλακα του αθηναϊκού πολιτεύματος. Το πολίτευμα της Αθήνας έκανε ακόμα ένα σημαντικό βήμα προς τον εκδημοκρατισμό.

Όταν επέστρεψε ο Κίμων, προσπάθησε να αναστρέψει το νόμο, πράγμα που δεν κατόρθωσε. Αντιθέτως, οι αντίπαλοί του, λόγω της αποτυχημένης επιχείρησής του στη Μεσσηνία και της μεγάλης προσβολής που υπέστη το αθηναϊκό γόητρο εξαιτίας του, πέτυχαν να εξοστρακισθεί (461 π.Χ.). Έτσι, επικράτησαν τελικά οι μεταρρυθμίσεις του Εφιάλτη, αλλά ο ίδιος ο Εφιάλτης δολοφονήθηκε λίγο αργότερα από όργανα των αριστοκρατικών και τον ηγετικό ρόλο του στη δημοκρατική παράταξη της Αθήνας ανέλαβε ο Περικλής. Λόγω της επίσης σημαντικής προσφοράς του τελευταίου στην ανάδειξη της Αθήνας σε ηγέτιδα δύναμη στο Αιγαίο, αλλά και ευρύτερα στον ελληνικό κόσμο τον 5ο αι. π.Χ., πολλές μεταρρυθμίσεις του Εφιάλτη αποδόθηκαν εσφαλμένα στον Περικλή.

Λίγα χρόνια μετά τις μεταρρυθμίσεις, το 458 π.Χ., διδάχθηκε η Ορέστεια του Αισχύλου, στην οποία ο Άρειος Πάγος προβάλλεται ως το ανώτατο, αδιάφθορο δικαστήριο που φυλάσσει το δίκαιο του αίματος (Blutrecht) ως τη βάση κάθε δικαίου και πολιτειακής τάξης. Οι απόψεις σχετικά με την ιστορική ερμηνεία του φαινομένου διίστανται: Αποτελεί η Ορέστεια προσπάθεια καθησυχασμού των πολιτών για τις μεταρρυθμίσεις της δημοκρατικής παράταξης, προσπάθεια διάσωσης του γοήτρου του Αρείου Πάγου παρά τις μεταρρυθμίσεις ή απόπειρα αντίδρασης στις μεταρρυθμίσεις και προβολής του επιχειρήματος ότι ο Άρειος Πάγος είναι η βάση κάθε δικαίου;

Βιβλιογραφία

• Μ.Β. Σακελλαρίου, Η αθηναϊκή δημοκρατία, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης: Ηράκλειο 2000.
• Χρήστος Γ. Ρήγας, "Η δημοκρατία του Εφιάλτη - Η εξουσία των πολιτών", Εκδόσεις Ελευσίς, Αθήνα 2008

πηγή: Βικιπαίδεια

Β΄ ΜΕΡΟΣ

Το  βιβλίο  45  σελίδων  του Χρήστου Ρήγα, η Δημοκρατία  του Εφιάλτη (Με  εισαγωγή  του συγγραφέα):

Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΚΕΨΗ - ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ

«το δε νέα εἶναι τα ὂντα σημαίνει γιγνόμενα ἀεί εἶναι·..»(Κρατύλος 411c,)

Ο πολιτισμός, αρχής γενομένης από την αρχαία ελληνική σκέψη και το φιλοσοφικό λόγο, βασίστηκε στην ολιστική φιλοσοφία. Η οικουμενική πνευματική κληρονομιά επιφορτίζει με ένα χρέος το σύγχρονο άνθρωπο και ιδιαίτερα τον Έλληνα, που θα πρέπει να γνωρίζει, ότι η ανάληψη της ευθύνης του, απέναντι στον πολιτισμό που του παραδόθηκε, είναι συναφής με τη διάσωση της υπάρξεώς του. Αποκομμένος από τον αληθινό εαυτό του, αποξενωμένος από τον άλλον, ο σύγχρονος άνθρωπος

βρίσκεται απομονωμένος στην ατομικότητά του, υποκείμενος στη γραμμική έννοια του χρόνου μέσα σ’ έναν κόσμο που τον αγνοεί. 

ΒΙΒΛΙΟ GEORG SIMMEL- ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΨΥΧΗ - ΜΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ

Φιλόσοφος αλλά και ένας από τους θεμελιωτές της κοινωνιολογίας, ο Γκέοργκ Ζίμμελ αποτελεί μια προσωπικότητα-κλειδί για την κατανόηση του σύγχρονου κόσμου. Η σκέψη του συνέλαβε τον σφυγμό μιας κοινωνίας με φυγόκεντρες τάσεις, πολλαπλά ερεθίσματα, αλλά και με βαθιά τραγικό χαρακτήρα αφού, ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα, οι δεσμευτικές αξίες της εμφάνιζαν έντονα τα σημάδια της φθοράς και της κόπωσης. Ο  Γκεοργκ  Ζίμμελ ήταν ο μόνος που ασχολήθηκε 

περισσότερο από οποιοδήποτε άλλον με τον χώρο, την  ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ  ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ,  με συστηματικό τρόπο.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΝΕΩΤΕΡΗ ΕΠΟΧΗ

Η μελέτη της ελληνικής κοινότητας στην περίοδο της Τουρκοκρατίας ιδιαίτερα αναδεικνύει σχήματα της ελληνικής νοοτροπίας εν γένει, αλλά ερμηνεύει επίσης τον συνεκτικό ιστό που απαντάται σήμερα σε όλες τις ελληνικές κοινότητες που διαμορφώνονται στην παγκοσμιότητα και τον ιδιαίτερο χαρακτήρα τους. Ο εξαστισμός, αυτή η καθοριστική διαδικασία που αποκόλλησε τον άνθρωπο από το φυσικό του περιβάλλον, συμπίεσε και το μαγικοθρησκευτικό πλέγμα που καθοδηγεί με τρόπο αόρατο τα άτομα σε μια ιδιότυπη συνεργατική και συμβιωτική σχέση. Η μαγεία που αναπτύσσεται στη σχέση του ανθρώπου με τη φύση χάθηκε στα πλαίσια του εξορθολογισμού και της τεχνολογίας των αστικών κέντρων. Η συνολική μαγεία της κοινότητας, όμως, ως πολιτισμικός παράγοντας έμεινε βαθιά ριζωμένη στο συλλογικό ασυνείδητο των Ελλήνων καθορίζοντας και τον χαρακτήρα τους

ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑΝΝΑΡΑ-ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ: ΕΡΩΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ (ΕΚΚΛΗΣΙΑ)

Στο  βιβλίο  "Ενάντια  στη Θρησκεία"  του Χρήστου  Γιανναρά γίνεται  προσπάθεια  να  υπάρξει διάκριση  ανάμεσα  στη θρησκευτικότητα και  τη μεταφυσική αναζήτηση. Η πρώτη είναι ανάγκη ορμέμφυτη, ενστικτώδης, η δεύτερη είναι άθλημα ελευθερίας από αυτήν την αναγκαιότητα. Αυτός είναι ο λόγος που η θρησκεία έχει πανανθρώπινο και διαχρονικό χαρακτήρα, ενώ η μεταφυσική αναζήτηση χαρακτηρίζει πάντα τους λίγους. Όμως, κατά κανόνα, η μεταφυσική αναζήτηση είναι που παράγει πολιτισμό, όχι η θρησκεία, όπως δεν παράγει πολιτισμό και η οποιαδήποτε χρηστική επιστήμη. 

Ο  Γιανναράς  και  σε  αυτή  του  την ομιλία  αποκαλύπτει  ότι  ο κεντρικός  συνεκτικός  φιλοσοφικός  άξονας  που  συνδέει  τον όντως  έρωτα  με την όντως  πολιτική  είναι  ο  κοινός  λόγος, το  αληθώς  κοινωνείν. Όπως  στον αληθινό έρωτα  συλλαμβάνει κανείς  τον  ύψιστο  βαθμό  ελευθερίας  μέσα  από  τη σχέση  με τον άλλο, έτσι  και  στον αληθινό  πολιτικό τρόπο του βίου  λαμβάνει χώρα  το εκκλησιαστικό γεγονός. Μη  μπερδέψουμε  την έννοια  "εκκλησία"  με την έννοια "θρησκεία".  Οι  όροι  κομίζουν  τελείως διαφορετικό  περιεχόμενο  ως προς την πρόσληψή  τους  στην ίδια  την  πραγματικότητα.

Το  θρησκευτικό  γεγονός  ικανοποιεί  οτιδήποτε  έχει  σχέση  με τον εγωτισμό  μας, τα  απρόσωπα  ένστικτα  που  αναδύονται  από  την ίδια τη φυσική  αναγκαιότητα. Μέσα  από  το θρησκευτικό  γεγονός  ο άνθρωπος  προσπαθεί  να  καλύψει  αποκλειστικά  την  ατομικότητά του, τον ιδιοτελή  τρόπο  της  ύπαρξης. Ο  φόβος  για  το  επέκεινα,  απόρροια  της θρησκευτικότητας,  κάνει  τον άνθρωπο να θέτει  πάντοτε  ως κέντρο του κόσμου  τον  ίδιο  τον εαυτό  του  πιστεύοντας  ότι αν ικανοποιεί  κάθε φορά  όλα  τα είδη των αναγκών  του  και  των αναζητήσεών  του  προς  ίδιον όφελος  θα  καταστεί  ευτυχισμένος  και ολοκληρωμένος. Συνήθως μια τέτοια στάση  τον οδηγεί  στο  να αποκοπεί  από τους άλλους.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ

Του Σπύρου Κουτρούλη, από  το βιβλίο  Ἐθνισμὸς καὶ Κοινοτισμός, Ἐναλλακτικὲς ἐκδόσεις, Ἀθήνα 2004

.......[ Στὸ δοκίμιο «Αἱ κοινότητες τῆς Μακεδονίας καὶ ἡ Ἑλληνικὴ διοίκησις» (Πολιτικὴ Ἐπιθεώρησις, σελ. 630-631, 647-650), ὁ Ντίνος Μαλοῦχος ἐπισημαίνει ὅτι οἱ ἑλληνικὲς κοινότητες δημιούργησαν κατὰ τὴν Τουρκοκρατία ἕνα δεύτερο κράτος. Τὸ ὀθωμανικὸ δίκαιο, ἀγνοώντας τὴν πραγματικότητα τῶν κοινοτήτων, ἐπέτρεψε τὴ λειτουργία τους. Βέβαια οἱ κοινότητες ἀναπτύσσονται, καὶ μὲ τὴν ἀνάπυξή τους διασώζουν τὸν Ἑλληνισμό, κυρίως στὰ κεφαλοχώρια, ἐνῶ στὰ τσιφλίκια οἱ οἰκογένειες κολλήγων ἔχουν πολὺ περιορισμένες δυνατότητες αὐτονομίας. Οἱ μακεδονικὲς κοινότητες φροντίζουν γιὰ τὴν παιδεία, τὴ διαχείριση τῶν κοινοτικῶν βοσκοτόπων καὶ τῆς κοινοτικῆς περιουσίας, ἐνοικιάζουν τὶς ἰδιόκτητες γαῖες ποὺ εἶναι σὲ ἀγρανάπαυση,

ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ - ΠΟΛΙΤΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ

Στην  ελληνική αντίληψη  της  πολιτικής  δεν συναντάμε  το δίπολο  "άτομο-κοινωνία", αλλά  το δίπολο  "πολίτης-κοινότητα". Στην πρώτη περίπτωση, στη  νεωτερική  δυτική  παράδοση,  η σχέση ατόμου-κοινωνίας είναι  απρόσωπη  και  αφηρημένη, κυριαρχείται  από συστήματα  που μεσολαβούν  σε  κάθε πτυχή  αυτής  της σχέσης. Στην ελληνική  αντίληψη της πολιτικής  η σχέση  πολίτη-κοινότητας  είναι  συγκεκριμένη  και  αδιαμεσολάβητη (άμεση δημοκρατία), χωρίς  να  παρεμβάλλονται  συστήματα  που να  αλλοιώνουν  την  λειτουργική καθολικότητά  της.  Αυτό  που  είναι άξιο  αναφοράς  στη  νεωτερική παράδοση  είναι  το γεγονός  ότι  το "άτομο", ο ιδιώτης (idiot=ηλίθιος), ακόμα  και  αποκομμένο  από  την κοινωνία, προσλαμβάνεται  ως  "άνθρωπος". Κάτι τέτοιο δεν ισχύει  στην αρχαιοελληνική  αντίληψη  της  πολιτικής. Στην αρχαιοελληνική  αντίληψη  της  πολιτικής  ο  άνθρωπος  ως  απλή  βιοφυσική  μονάδα  αποκομμένη από την κοινότητά  του  αποτελεί  μια έκπτωση  από την ανθρώπινη κατάσταση, δηλαδή  δεν υφίσταται  ως  άνθρωπος. 

ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΜΙΣΟΥΣ

.......[ Υπάρχουν δύο ψυχικές εκφράσεις του μίσους: το μίσος για τον άλλο  και το μίσος για τον εαυτό μας, το οποίο συχνά δεν παρουσιάζεται ως τέτοιο. Αλλά πρέπει να καταλάβουμε ότι και τα δυο έχουν κοινή ρίζα, την άρνηση της ψυχικής μονάδας να δεχθεί αυτό που για την ίδια είναι ξένο. Η οντολογική αυτήδιάρθρωση του ανθρώπου επιβάλλει αξεπέραστους εξαναγκασμούς σε κάθε κοινωνική οργάνωση και σε κάθε πολιτικό πλάνο. Καταδικάζει αμετάκλητα κάθε ιδέα για μία «διαφανή» κοινωνία, κάθε πολιτικό πλάνο που αποσκοπεί στην άμεση οικουμενική συμφιλίωση.