ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΚΑΝΤ ΣΤΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΥΠΕΡΒΑΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΙΔΕΑΛΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΦΙΧΤΕ

 

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Είναι αλήθεια ότι μετά τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη ο Καντ αποτελεί τον τρίτο μεγάλο σταθμό στην ιστορία της καθεαυτού φιλοσοφίας θέτοντας τις βάσεις για την ενδελεχή ανάλυση και την επιστημονική συγκρότηση της δομής του καρτεσιανού υποκειμένου. Ο Ντεκάρτ εγκαινίασε την στροφή από τη φιλοσοφία του αντικειμένου που ήταν η αρχαία ελληνική στη φιλοσοφία του υποκειμένου. Στο παρόν κείμενο η θεματική του προκείμενου ζητήματος θα περιοριστεί στον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιήθηκε η μετάβαση από την κριτική φιλοσοφία που συγκρότησε ο Καντ στον υπερβατολογικό ιδεαλισμό του Φίχτε και την πειραματική διαλεκτική του.  

Ο Καντ συγκρότησε τους όρους και τις προϋποθέσεις με βάση τις οποίες έχουμε τη δυνατότητα να οικοδομήσουμε μια επιστημονικού χαρακτήρα βέβαιη φιλοσοφική γνώση. Πώς συγκρότησε την κριτική φιλοσοφία στη βάση του Λόγου που προϋπέθετε; Στην νεωτερική εποχή λαμβάνουν χώρα τρεις μεγάλοι φιλοσοφικοί σταθμοί. Εν αρχή, ο Ντεκάρτ εγκαθιδρύει τον προσδιορισμό του αντικειμένου μέσα από το εσωτερικό του υποκειμένου χωρίς να αναλύει τον τρόπο που πραγματοποιείται αυτό, οι Λοκ και Χιουμ αναδεικνύουν μεθοδικά τη σύσταση του υποκειμένου μέσα από τη διάσταση της εμπειρίας και του αντικειμένου, ενώ ο Καντ συνδυάζει τον καρτεσιανό ορθολογισμό με τον εμπειρισμό των δύο τελευταίων. Έτσι συγκροτεί την κριτική φιλοσοφία η οποία μετέρχεται την διάνοια που πηγάζει από το υποκείμενο και την αισθητικότητα που προέρχεται από τον αντικατοπτρισμό του αντικειμένου ή της εμπειρίας στις αισθήσεις.

ΤΟ ΜΗΔΕΝ, ΤΟ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου 

Οι πιο σοβαρές φιλοσοφικές και όχι μόνο συζητήσεις πραγματοποιούνται όταν γίνεται λόγος για τον θάνατο. Ουσιαστικά όλη η ζωή του ανθρώπου, ο ανθρώπινος πολιτισμός, οι επιλογές του ανθρώπου και όλοι οι μέθοδοι ή θεωρήσεις για την αντιμετώπιση των κάθε είδους προβλημάτων κρίνονται άλλοτε συνειδητά και άλλοτε ασυνείδητα στο πεδίο της πρόσληψης του θανάτου. Στην προσπάθειά μας να εισέλθουμε στην προκείμενη θεματική του θανάτου συναντούμε τους όρους "μηδέν" και "είναι". Και οι δύο αυτοί μεγάλου βάθους φιλοσοφικοί όροι αποκτούν σε κάθε φιλοσοφικό σύστημα, σε κάθε φιλόσοφο, ένα ιδιαίτερο διαφοροποιημένο νόημα. Σε κάθε δηλαδή περίπτωση η νοηματοδότηση των δύο όρων ποικίλλει ανάλογα με το αναφορικό πεδίο ανάπτυξης που επιχειρείται από κάθε φιλόσοφο. Στο παρόν κείμενο θα αποπειραθεί να αποδοθεί μια συσχέτιση του "μηδενός" και του "είναι"  με το φαινόμενο του θανάτου. 

Η ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΩΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΟΥ ΓΙΟΧΑΝ ΦΙΧΤΕ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Φίχτε αποτελεί έναν από τους πιο ενδιαφέροντες στοχαστές της νεότερης φιλοσοφίας και γενικότερα της φιλοσοφίας, γιατί προσπάθησε να δομήσει μια επιστημολογική θεώρηση της φιλοσοφίας, μια μεταφυσική της μεταφυσικής στη βάση του καθαρού λόγου. Στο παρόν κείμενο θα γίνει λόγος για τον τρόπο που παράγεται στο φιλοσοφικό σύστημα του Φίχτε η φαντασία, αναλύοντας τη φύση αυτής της έννοιας που λαμβάνει κυρίαρχο ρόλο στην επιστημολογία του Φίχτε. 

Το ξεκίνημα του φιχτιανού εγχειρήματος ξεκινά από τρεις θεμελιώδεις αξιωματικές θέσεις οι οποίες τίθενται στο επίκεντρο της όλης συγκρότησης του συστήματος. Συνοπτικά, οι τρεις θέσεις είναι: α. Η απόλυτη εαυτοθεσία του Εγώ, β. Η πρωτογενής αντίθεση ενός ετεροειδούς Μη-Εγώ στο πεπερασμένο Εγώ, γ. Η συγκρότηση του  συσχετιστικού και διαχωριστικού εξ υπαρχής λόγου μιας διαλεκτικής σχέσης ανάμεσα στο Εγώ και το Μη-Εγώ.

ΦΙΧΤΕ - Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΣΤΟ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΗΣ ΣΥΝΟΛΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΛΟΓΙΑΣ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Φίχτε στο έργο του θεμέλιο της σύνολης επιστημολογίας ανάπτυξε τα ιδρυτικά κείμενα του καθ΄εαυτού υπερβατολογικού ιδεαλισμού. Θεώρησε ότι η ουσία της καθαρής γνώσης βρίσκεται στο ίδιο το ΕΓΩ. Ως ΕΓΩ εννόησε την αληθινή ουσία της ανθρώπινης υπόστασης μέσα στην οποία γεννάται η αληθινή γνώση. Το φιχτιανό ΕΓΩ είναι η μόνη χειροπιαστή υπόσταση από την οποία ξεπηδά ο νους, γιατί μόνο μέσα από το ΕΓΩ έχει τη δυνατότητα ο άνθρωπος να στηρίξει πάνω της τα πάντα, τον υποτιθέμενο θεό/θεούς, τον κόσμο, τα αντικείμενα και οτιδήποτε μπορεί να νοηθεί. Μην ξεχνάμε ότι ο Φίχτε έφτιαξε μια γεωμετρική καντιανή φιλοσοφία ολοκληρώνοντας την υπερβατολογική διάσταση του κριτικισμού που έθεσε τις βάσεις τόσο για την ανάπτυξη του απόλυτου του Σέλινγκ όσο και της εγελιανής διαλεκτικής. Το ΕΓΩ, για τον Φίχτε, αποτελεί τη βάση μέσα από την οποία μπορεί να προκύψει οποιαδήποτε φιλοσοφική ή επιστημονική θεωρία. Οτιδήποτε υποπίπτει στον χώρο του συστηματικού επιστητού ή της φιλοσοφίας γεννάται και "εγκρίνεται" μέσα στο ΕΓΩ, στον "χώρο" που γεννάται η νόηση ή η συνείδηση. Ως ΜΗ ΕΓΩ ο Φίχτε εννόησε οτιδήποτε κείται ή υπάρχει απέναντι και έξω από το ΕΓΩ. Άρα το ΜΗ ΕΓΩ είναι ο "εξωτερικός" αντικείμενος κόσμος και το ΕΓΩ το υποκείμενο που μπορεί να νοεί. Ο Φίχτε, σε αντίθεση με τον Σπινόζα που έθεσε την σκέψη και την έκταση έξω από τη συνείδηση, συνέλαβε το ΕΓΩ (ως σκέψη) και το ΜΗ ΕΓΩ (ως έκταση) μέσα στο ΑΠΟΛΥΤΟ ΕΓΩ. 

Το ΑΠΟΛΥΤΟ ΕΓΩ είναι μια υποστασιακή σύνθεση του διαρκούς υποστασιακού συσχετισμού μεταξύ του ΕΓΩ ως θέση (υποκείμενο) και του ΜΗ ΕΓΩ ως αντίθεση (αντικείμενο). Το ΑΠΟΛΥΤΟ ΕΓΩ έχει μια διττή οντολογική δομή, είναι ένα υποστασιακό θεμέλιο και ταυτόχρονα θέτει εντός του νοητικά και συνειδησιακά ενεργήματα, δηλαδή νοεί ή συνειδητοποιεί. Η ανάπτυξη του ΑΠΟΛΥΤΟΥ ΕΓΩ από τον Φίχτε αποτέλεσε τη υποστασιακή βάση για την γέννηση της ιδέας της "ύπαρξης" την οποία ανέπτυξε ο υπαρξισμός, τα πρώτα σπέρματα της οποίας αντλήθηκαν στον Σέλινγκ από τους υπαρξιστές φιλοσόφους με την σχεσιακή ενύπαρξη στον άνθρωπο των δύο θεμελιακών αρχών της Φύσης και του Ενός (σκοτεινή και φωτεινή αρχή).

ΤΟ ΚΑΤΑ ΠΛΑΤΩΝΑ "ΑΥΤΟΣΤΡΟΦΟ ΦΑΙΝΕΣΘΑΙ" ΣΤΗΝ ΥΠΕΡΒΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Φίχτε, στηριζόμενος στην καντιανή υπερβατολογική φιλοσοφία, αναπτύσσει την έννοια του "αυτόστροφου φαίνεσθαι" το οποίο σημαίνει τον λόγο του υποκειμένου (Ψ) προς τον λόγο του αντικειμένου (Χ). Αυτός ο λόγος (Ψ:Χ) μετασχηματίζεται ήδη πάντα σε μια μορφή, η οποία αυτονομείται από τα συσχετιστικά της μέρη { (Ψ) [:] (Χ) },  κάτι  που η αριστοτελική σκέψη έχει άγνοια περί αυτής της αυτονομίας, αφού ακόμη και στην  έννοια της ψυχής η αυτοαναφορικότητα συλλαμβάνεται ως υπόσταση. Έτσι το "αυτόστροφο φαίνεσθαι" που υπονοείται καθαρά από τον Φίχτε στην διαλεκτική του Πλάτωνα τίθεται ως η καθαρή σχέση του εαυτού προς εαυτόν [:] που συνάγει κάθε πρόταση για το αντικείμενο δια μέσου της οικείας της αυτοκατανόησης. Αυτή η καθαρή πράξη της αυτοσυσχέτισης του εαυτού προς τον εαυτό είναι το ΕΓΩ, η ΑΥΤΟΣΥΝΕΙΔΗΣΗ.

Ο ΕΠΙΣΤΡΕΠΤΙΚΟΣ ΛΟΓΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΥΠΕΡΒΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΦΙΧΤΕ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Οτιδήποτε "βλέπουμε" και "παρατηρούμε" δεν είναι απλά αυτό που προσλαμβάνουν τα μάτια μας, αλλά το τι κατανοεί ο νους μας, μάς επισημαίνει ο Φίχτε. Η όρασή μας είναι άμεσα συνδεδεμένη και απόλυτα εξαρτημένη με την ικανότητα που έχει ο νους μας να προσλαμβάνει και να αναλύει τα αντικείμενα του εξωτερικού κόσμου. Αλλιώς, με τη γλώσσα της φιλοσοφίας θα λέγαμε ότι η όρασή μας είναι μια απλοϊκή παραγωγή της παράστασης που επιτυγχάνει ο νους μας μέσω της φαντασίας. Η φαντασία αιωρείται ως θεωρητική ικανότητα του νου ανάμεσα στο άπειρο και το πεπερασμένο, ανάμεσα στην αυτενέργεια και την δεκτικότητα. Το Άπειρο εκλαμβάνεται ως οτιδήποτε δεν υποπίπτει ακόμα στις αντιληπτικές μας δυνατότητες κατανόησης, είναι οτιδήποτε δεν μπορεί ακόμα να οικοδομήσει μέσα του ο νους μας. Το Πεπερασμένο, αντίθετα, είναι οτιδήποτε μπορεί να αντιλαμβάνεται και να κατανοεί φιλοσοφικά ο νους μας. Αυτή, λοιπόν, η ικανότητα της νοητικής ενέργειας η οποία κινείται ανάμεσα στο άπειρο και το πεπερασμένο μαρτυρά την διαρκή ανοδική ποιοτική εξέλιξή της προκειμένου να παραγάγει κάθε φορά ένα νέο νόημα του συσχετισμού των δράσεων των όντων και των αντικειμένων του κόσμου της εμπειρίας. Ο νους λαμβάνει από τον αντικείμενο και εμπειρικό κόσμο, κατανοεί, προσαρμόζει στη διανόησή του, αναπροσαρμόζει την αντίληψή του υιοθετώντας έναν νέο τρόπο πρόσληψης για τον κόσμο και στο τέλος έχει τη δυνατότητα να αναδιαμορφώνει τον κόσμο. 

ΦΙΧΤΕ - Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΕΓΩ (ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΣ ΙΔΕΑΛΙΣΜΟΣ Ι)

Του Δημήτρη Τζωρτζόπουλου

§1

     Ι. Ο Γιόχαν Γκότλιπ Φίχτε ανήκει στους πιο σημαντικούς εκπροσώπους του επονομαζόμενου Γερμανικού Ιδεαλισμού. Τι είναι ο Γερμανικός Ιδεαλισμός; Είναι ένα φιλοσοφικό κίνημα, από τα πιο σημαντικά στην ιστορία της φιλοσοφίας,  που συνέβαλε τα μέγιστα στη συγκρότηση της αυτοσυνείδητης υποκειμενικότητας της νεωτερικής εποχής. Ανάγει τα φιλοσοφικά του θεμέλια στον Καντ και περιλαμβάνει στους κόλπους του, μαζί με τον Φίχτε, τον Σέλλινγκ (Schelling) και τον Χέγκελ (Hegel). Καθένας απ΄ αυτούς τους φιλοσόφους είναι ένας Ολύμπιος Δίας, με καθοριστικές επιδράσεις στην μετέπειτα εξέλιξη της φιλοσοφίας, πρωτίστως δε των Ευρωπαϊκών φιλοσοφικών κινημάτων. Με τον Χέγκελ, ειδικότερα, ο Γερμανικός Ιδεαλισμός  φτάνει στο αποκορύφωμα, ουσιαστικά στην ολοκλήρωση της συνολικής ανάπτυξης της νεότερης φιλοσοφικής σκέψης. Η ανάπτυξη της φιλοσοφίας, μετά από αυτό το φιλοσοφικό κίνημα, δεν μπόρεσε να φτάσει στις κορυφές της συστηματοποίησης της σκέψης της, εφάμιλλης με εκείνη του Γερμανικού Ιδεαλισμού.

ΦΙΧΤΕ - Η ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

           

Ο Φίχτε ανήκει στη μεγάλη τριάδα του κλασικού γερμανικού ιδεαλισμού μαζί με τον Σέλινγκ και τον Χέγκελ. θεωρείται συνεχιστής του συστήματος του Καντ, το οποίο προσέγγισε από τη σκοπιά του απόλυτου υποκειμενικού ιδεαλισμού.

Εκείνο που απασχόλησε κυρίως τον Φίχτε ήταν το πρόβλημα της σχέσης των ιδεών με τα αντικείμενά τους ένα πρόβλημα γύρω από το οποίο περιστρεφόταν ανέκαθεν η συνεχής διαμάχη του ιδεαλισμού με το ρεαλισμό. Φιλοδοξία του ήταν να δώσει με αυτό τον τρόπο στη φιλοσοφία τη συστηματική ενότητα που της έλειπε.

Ο ΜΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΣ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΣ "ΘΕΟΣ" ΤΟΥ ΦΙΧΤΕ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Οι Γερμανοί Ιδεαλιστές φιλόσοφοι (Φίχτε, Σέλινγκ, Χέγκελ) θεμελίωσαν τη φιλοσοφία τους στην ηρακλειτική-πλατωνική-πρόκλεια γραμμή του φιλοσοφείν και την ανέπτυξαν ως ολοκλήρωσή της. Πρώτος από τους τρεις ιδεαλιστές, ο Φίχτε θεώρησε τη χριστιανική θρησκεία ως οντολογία αντίθετη με την φιλοσοφία του εμπνεόμενος από τον ηρακλείτειο Λόγο. Άμεσα απέναντι στο σπουδαίο έργο του αντέδρασαν το χριστιανικό κατεστημένο της εποχής του και τον "ξήλωσαν" από την πανεπιστημιακή έδρα που κατείχε. Οι δύο επόμενοι φιλόσοφοι (Σέλινγκ, Χέγκελ) προσεκτικοί στις κινήσεις τους από το προηγούμενο που είχε λάβει χώρα με τον Φίχτε δεν επέλεξαν να συγκρουστούν ευθέως με την επικρατούσα θρησκευτική κατάσταση της εποχής τους, αλλά κατόρθωσαν να δομήσουν τα φιλοσοφικά τους συστήματα κατά τέτοιο τρόπο που να μην αναγκαστούν να επιφέρουν σε αυτά καμιά αλλοίωση ή προσαρμογή στο επικρατούν εχθρικό για αυτούς κλίμα. Για αυτό κάποιοι σύγχρονοι χριστιανοί στοχαστές τους κατηγορούν ως άθεους ή μυστικιστές του ορθού λόγου!! Έτσι ως δεινοί στοχαστές,  ο Φίχτε, ο Σέλινγκ και ο Χέγκελ θεωρούνται οι σύγχρονοι τιτάνες του πνεύματος και αντάξιοι με τους προσωκρατικούς φιλοσόφους, γιατί συμπεριέλαβαν ως θεμέλια στο δυσνόητο και συναρπαστικό έργο τους την πλατωνική Ιδέα, τον ηρακλείτειο Λόγο, τον αναξαγόρειο Νου και την διαλεκτική τριάδα Μονή-πρόοδο-επιστροφή του Πρόκλου για να πετύχουν μια παρόμοια πορεία που διανύει το πνεύμα για να αναχθεί στο  ΝΟΗΤΟ.

___________________________________________

ΦΙΧΤΕ - Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΛΟΓΙΟΥ (ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ)

            

Τα Γράμματα σχετικά με την αποστολή του λογίου δημοσιεύονται το 1794, όταν ο Φίχτε καλείται να διδάξει στο Πανεπιστήμιο της Ιένα. Ο σκοπός του κειμένου είναι να δείξει ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος, στο εσωτερικό της κοινωνίας, του λογίου, ο οποίος περιγράφεται από τον Φίχτε ως «εκπαιδευτής της ανθρωπότητας», και, κατά συνέπεια, ποια είναι η αξία και η σημασία της ίδιας της κουλτούρας στην ιστορική διαδρομή της ανθρωπότητας.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ "ΙΔΕΑ" ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΟΥΣΙΩΔΕΙΣ ΛΟΓΟΥΣ ΤΟΥ ΠΡΟΚΛΟΥ ΣΤΟΝ ΚΑΘΑΡΟ A PRIORI ΛΟΓΟ ΤΩΝ ΘΕΩΡΗΣΙΑΚΩΝ ΙΔΕΑΛΙΣΤΩΝ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Εισαγωγικά - Το νόημα της ανθρώπινης ζωής και ο προορισμός του ανθρώπου

Ο άνθρωπος συνεχώς εξελίσσεται ιστορικά μέσα από την ανάπτυξη της εμπειρίας της ίδιας της καθημερινής του ζωής έτσι και αλλιώς. Η εμπειρία δρα δημιουργικά στη  νόηση και το αντίστροφο. Ο νους αναδημιουργεί τον αισθητό κόσμο, δηλαδή λαμβάνει από αυτόν την αθάνατη τροφή των λόγων της ουσίας των όντων που έχει "ανάγκη", την αναπλάθει με βάση τις νέες νοητικές ποιότητες που αναπτύσσει μέσα του και έτσι, εξελισσόμενος ο ίδιος, αναδιαμορφώνει και εξελίσσει και τον κόσμο. Είναι μια ατέρμονη πορεία. 

Καθοριστικός παράγοντας για την εξέλιξη του ανθρώπινου όντος είναι η ποιότητα της νόησης. Όλα εξαρτώνται από τον νου και την εξέλιξή του. Η ψυχοσωματική εξέλιξη του ανθρώπου είναι δεδομένη, άσχετα με το αν διαγράφει ολιστική πρόοδο ή υποστρέφεται. Αν θελήσει όμως να μην βιώνει παθητικά την κύλιση της ροής του χρόνου και επιλέξει να κάνει μεγάλα  άλματα για μια πιο γρήγορη και ποιοτικότερη εξέλιξη, δεν έχει παρά να επιδοθεί στην πλατωνική φιλοσοφική μελέτη του "θανάτου", στην ενασχόληση με την κλασική φιλοσοφία. Δηλαδή, να ενεργοποιήσει τις εν υπνώσει νοητικές δυνατότητες που έχει μέσα στο είναι του και να ανέλθει στη σφαίρα της θέασης εαυτού και παντός. 

Στο Υπόμνημα στον Αλκιβιάδη ο Πρόκλος μας δεικνύει στο γνωσιολογικό του σύστημα την πλατωνική του πεποίθηση ότι η γένεση-πτώση της ανθρώπινης ψυχής στον αισθητό κόσμο κάλυψε με λήθη και άγνοια τις αιώνιες αλήθειες που ο δημιουργός (παγκόσμιος νους) τοποθέτησε μέσα στην ανθρώπινη ψυχή. Έργο της φιλοσοφίας ως επιστημονικής διαλεκτικής για τον Πλάτωνα και τον Πρόκλο είναι να αποκαθάρει με τους ελέγχους της και να επανεμφανίσει αυτές τις αλήθειες, ως ουσιώδεις λόγους, που μένουν ανενεργοί μέσα σε κάθε ανθρώπινη ψυχή.

Η ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΡΟΚΛΟΥ ΚΑΙ Η ΔΙΚΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΣΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Επειδή η ενασχόληση του ανθρώπου με την σπουδαιότερη πνευματική δραστηριότητα,  την άσκηση της φιλοσοφίας, δεν γνωρίζει ούτε εθνικά σύνορα ούτε γεωγραφικά όρια ή φυλετικές και πολιτισμικές διακρίσεις, θεωρούμε πολιτική και κοινωνική αρετή την δυνατότητα ως πολίτες να συλλαμβάνουμε την εξέλιξη του φιλοσοφικού πνεύματος καθολικά μέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι, προκειμένου να αντλούμε ιδέες, έννοιες, τρόπους κατανόησης και φιλοσοφικές μεθόδους, για να ανέλθουμε πνευματικά και να επιστρέψουμε στην καταγωγική ουσία μας.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΙΔΕΑΛΙΣΜΟ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Όταν γίνεται λόγος για τον γερμανικό ιδεαλισμό, ουσιαστικά εννοούμε τους τέσσερις φιλοσόφους Καντ, Φίχτε, Σέλινγκ και Χέγκελ. Πολλοί, όσοι ασχολούνται επιφανειακά με την φιλοσοφία, κατατάσσουν τον προκείμενο ιδεαλισμό μαζί με τον σκεπτικιστικό ιδεαλισμό του Ντεκάρτ ή με τον δογματικό ιδεαλισμό του Μπέρκλεϊ, ενώ δεν είναι έτσι. Οι Γερμανοί ιδεαλιστές φθάνουν στον ιδεαλισμό από την πλευρά του φαινομενισμού, της αντίληψης ότι τα πράγματα που αντιλαμβανόμαστε δεν είναι αυτά ακριβώς που βλέπουμε, αλλά φαινόμενα, η εξωτερική επιφανειακή όψη των πραγμάτων και όχι τα ίδια τα όντα.

Ο Καντ, ο οποίος θεωρείται ο εμπνευστής του κριτικού ιδεαλισμού, αντιλαμβάνεται ως φαινόμενο καθετί που μπορεί να γίνει αντικείμενο εμπειρίας μέσα στον χώρο και τον χρόνο προσδιοριζόμενο από τις a priori κατηγορίες. Για τον Καντ, μπορούμε να γνωρίσουμε τα πράγματα μόνο ως προς τον τρόπο που παρουσιάζονται στις αισθήσεις μας, ως φαινόμενα δηλαδή, ενώ είναι αδύνατον να εννοήσουμε την αληθινή τους ουσία, ως καθ΄εαυτά.

Ο Φίχτε θεωρεί περιττή την καθ΄εαυτού γνώση των πραγμάτων και υποστηρίζει ότι υπάρχει μόνο το ΕΓΩ, η ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ, το ΠΝΕΥΜΑ, το οποίο μόνο του συλλαμβάνει την αληθινή γνώση. Στη συνέχεια, μας λέει ο Φίχτε, καθώς το ΕΓΩ αναπτύσσεται (οι σκέψεις και η εξέλιξή τους), συναντά εμπόδια στο να ορίσει τον εαυτό του, για αυτό και επιτυγχάνει έναν εσωτερικό χωρισμό μέσα του, θέτοντας το άλλο κομμάτι του ΕΓΩ, το ΜΗ ΕΓΩ, που είναι ο εξωτερικός κόσμος. Ο εξωτερικός κόσμος, ως αντικείμενο, είναι μια λειτουργική συνάρτηση του ΕΓΩ μας, μια ψυχική υποκειμενική αναπαράσταση, μέσα από την οποία το ΕΓΩ μέσω των προσδιορισμών-κατηγοριών θα συλλάβει  την αληθινή γνώση. Ο ιδεαλισμός του Φίχτε είναι υποκειμενικός, γιατί θέτει ως βάση το υποκείμενο ΕΓΩ.

Ο Σέλινγκ, λαμβάνοντας υπόψη το ΕΓΩ του Φίχτε, θεώρησε ότι η αληθινή ουσία δεν είναι ούτε το ΕΓΩ (υποκείμενο) ούτε η ΦΥΣΗ (αντικείμενο), αλλά είναι κάτι πέρα και πάνω από αυτά τα δύο, κάτι που δεν είναι ούτε η συνείδηση ούτε το Είναι. Αυτό είναι το ΑΔΙΑΦΟΡΟ, το οποίο ο Σέλινγκ το ονομάζει ΑΠΟΛΥΤΟ, από το οποίο πηγάζουν τόσο το ΕΓΩ όσο και η ΦΥΣΗ. Το αδιάφορο ΑΠΟΛΥΤΟ δεν είναι ούτε πνεύμα ούτε ύλη. Ο ιδεαλισμός του Σέλινγκ είναι αντικειμενικός.

ΦΙΧΤΕ - ΤΟ ΕΝΟΧΟ ΠΑΡΟΝ ΤΗΣ ΑΜΑΡΤΩΛΟΤΗΤΑΣ

             

Του Δημήτρη Τζωρτζόπουλου

§1

Ι. Ο Γιόχαν Γκότλιπ Φίχτε ανήκει στους πιο σημαντικούς εκπροσώπους του επονομαζόμενου Γερμανικού Ιδεαλισμού. Τι είναι ο Γερμανικός Ιδεαλισμός; Είναι ένα φιλοσοφικό κίνημα που συνέβαλε τα μέγιστα στη συγκρότηση της αυτοσυνείδητης υποκειμενικότητας της νεωτερικής εποχής. Ανάγει τα φιλοσοφικά του θεμέλια στον Καντ και περιλαμβάνει στους κόλπους του, μαζί με τον Φίχτε, τον Σέλλινγκ (Schelling) και τον Χέγκελ (Hegel). Καθένας απ΄ αυτούς τους φιλοσόφους είναι ένας Ολύμπιος Δίας, με καθοριστικές επιδράσεις στην μετέπειτα εξέλιξη της φιλοσοφίας, πρωτίστως δε των Ευρωπαϊκών φιλοσοφικών κινημάτων.

ΓΙΟΧΑΝ ΦΙΧΤΕ - Ο ΙΔΕΑΛΙΣΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ

Ο Γερμανός φιλόσοφος Γιόχαν Φίχτε (Johann Gottlieb Fichte) απετέλεσε μαζί με τον Σέλινγκ και τον Χέγκελ τη μεγάλη τριάδα του κλασικού γερμανικού ιδεαλισμού, η οποία αναπτύχθηκε από τα θεωρητικά και ηθικά κείμενα του Ιμμάνουελ Καντ.

Ο Φίχτε θεωρείται φιλόσοφος που γεφύρωσε τις ιδέες του Καντ, από τον οποίον άντλησε έμπνευση και του Γερμανού ιδεαλιστή Χέγκελ. Σχετικά πρόσφατα, φιλόσοφοι και ερευνητές άρχισαν να εκτιμούν τον Φίχτε ως σημαντικό φιλόσοφο αφ’ εαυτού εξαιτίας των ενοράσεών του για τη φύση της αυτοσυνείδησης ή της αντίληψης του εαυτού. Όπως ο Ντεκάρτ και ο Καντ πριν από αυτόν, ασχολήθηκε με το πρόβλημα της υποκειμενικότητας και της συνείδησης. Ο Φίχτε έγραψε επίσης έργα πολιτικής φιλοσοφίας και θεωρείται ένας από τους πατέρες του γερμανικού εθνικισμού στο ζήτημα κυρίως του δικαιώματος του αυτοπροσδιορισμού.