Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου
Πολλοί μελετητές της φιλοσοφίας έχουν την τάση να παρασύρονται από τις ασυνείδητες κλίσεις προς κάποια φιλοσοφική σχολή ή ένα φιλοσοφικό ρεύμα και να αποκόπτουν την διάνοιξη του πνεύματός τους προς το όλον ον. Είναι μέγα λάθος να οριοθετούν και να περιορίζουν τις δυνατότητες του νου τους να εργαστεί ανοιχτά στο πέλαγος των νοερών κυμάτων που συστήνουν ωκεάνιες στιβάδες και χτυπούν ανελέητα, όχι το καράβι του λογιστικού, αλλά το φορτίο των προσκολλήσεων και των επιθυμιών που βαραίνουν τον νου και δε μαθαίνει να πλέει αγέρωχος την πορεία του.
Κανένας φιλόσοφος δεν σπατάλησε τη φαιά ουσία του άδικα. Όλα τα μεγάλα φιλοσοφικά πνεύματα, ανεξαιρέτως, διένυσαν το δικό τους φιλοσοφικό ταξίδι προς την Ιθάκη, συνάντησαν και αντιμετώπισαν τα δικά τους προβληματικά ψυχικά τέρατα και βγήκαν νικητές. Η πατρίδα τους περίμενε. Και βγήκαν νικητές επειδή έπλευσαν στα πελάγη των δικών τους κυματικών συνάψεων και εξύψωσαν το πνεύμα τους ως θεωροί στο βασίλειο της ψυχής τους.
Στην προκείμενη περίπτωση θα γίνει λόγος για ένα παράδειγμα φιλοσοφικού διαλογισμού σχετικό με την φιλοσοφική τριάδα κίνησης του εγελιανού πνεύματος. Μας παραθέτει ο Χέγκελ την κίνηση που εκτελεί το Πνεύμα ώστε να καταστεί απόλυτο, δηλαδή πώς το συμπαντικό πνεύμα, ή και το δικό μας ανθρώπινο πνεύμα, μπορεί να συλλάβει την απόλυτη γνώση και να έλθει σε αυτοσυνειδησία. Το τρίπτυχο του Χέγκελ είναι ΘΕΣΗ-ΑΡΝΗΣΗ-ΑΡΝΗΣΗ ΑΡΝΗΣΕΩΣ. Το τρίπτυχο αυτό το έλαβε από τους νεοπλατωνικούς Ιάμβλιχο και κυρίως τον Πρόκλο. Πάντα με προβλημάτιζε ο λόγος για τον οποίο ο μυημένος στα μυστικά της φιλοσοφίας Χέγκελ πήρε το πρόκλειο τρίπτυχο ΜΟΝΗ-ΠΡΟΟΔΟΣ-ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ και συγκρότησε το δεύτερο και το τρίτο σκέλος με τις έννοιες της απλής και διπλής άρνησης. Έτσι, κάποια στιγμή κατανόησα ότι εφόσον κάνει λόγο για "κίνηση" και λειτουργία πνεύματος, θα έπρεπε κανείς να αποπειραθεί ένα διαλογισμό με την ανάλογη δομή του εγελιανού τρίπτυχου. Ο Χέγκελ ουσιαστικά μας παραθέτει ένα είδος αποφατικού διαλογισμού. Η εγελιανή ΘΕΣΗ είναι η ακινησία του νου και η εστίασή του σε ένα σημείο προσοχής. Η εγελιανή ΑΡΝΗΣΗ είναι η διαρκής άρνηση του νου να εστιάσει σε αυτό το σημείο. Η εγελιανή ΑΡΝΗΣΗ ΑΡΝΗΣΕΩΣ είναι η άρνηση όχι μόνο των σκέψεων αλλά και κάθε συναισθήματος ή αίσθησης. Αν πραγματικά κανείς πραγματοποιήσει κάτι ανάλογο ίσως αρχίσει να βλέπει "αστεράκια", και αν επιμείνει λίγο ακόμα, θα αρχίσει να βλέπει ότι τελικά αυτά είναι ηλεκτρόνια που εκτελούν τις ελλειπτικές τροχιές τους και διαγράφουν σπινθήρες γύρω από την πυρηνική ομάδα τους. Αυτή η νοητική κατάσταση μας φέρνει στον νου τον αποφατικό διαλογισμό που συνήθιζε να κάνει ο Δημόκριτος, ο οποίος ήξερε απόλυτα τι έλεγε σχετικά με τον μικρόκοσμο και δεν γινόταν κατανοητός από τους δήθεν ιδεαλιστές, επειδή ήταν "υλιστής". Ανοησίες για τους αμύητους.
Ας σκεφτούμε τι μπορεί κανείς να βιώνει σε μια τέτοια μακροχρόνια κατάσταση άσκησης στον αποφατικό διαλογισμό. Ο Δημόκριτος ίσως βίωσε αυτό που βίωσα και εγώ. Ηλεκτρικοί σπινθήρες σε μορφές τροχών και τρομερών εκλάμψεων που αποτύπωναν σπινθηροβόλα πτερόεντα όντα να πετούν σαν ολύμπιοι βούδες πάνω σε ηλιακούς θρόνους. Το θέαμα ήταν συγκλονιστικό. Μεγάλοι ουράνιοι φωστήρες- βούδες (βούδας=φωτεινός) άλλοι μεγάλοι και άλλοι μικροί να πλέουν στον ουράνιο διάκοσμο μέσα σε ένα θαυμάσιο υπεργεωμετρικό σύμπαν, όχι ακανόνιστα, αλλά εκτελώντας τέλειες ελλειπτικές τροχιές γύρω από κεντρικούς τεράστιους υπέρλαμπρους ήλιους-βούδες, Ολύμπιους θεούς. Γιατί αναφέρω τη λέξη βούδας; Γιατί φαίνονταν φωτεινά όντα με ανθρώπινα άκρα.. Η φαντασία σε αυτές τις περιπτώσεις συνορεύει τόσο πολύ με την πραγματικότητα.
