ΠΡΟΚΛΟΣ - Η ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΥ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Όπως έχει επισημανθεί και άλλες φορές, η ενασχόληση με τη φιλοσοφία είναι η άσκηση του πνεύματός μας στην αρετή και τη γνώση, είτε μυστηριακή είτε επιστημονική, ανάγοντας την ψυχή σε ανώτερα επίπεδα ύπαρξης. Στην προκείμενη περίπτωση θα γίνει λόγος για τη σύνδεση της φιλοσοφίας και της ελληνικής θεολογίας με την επιστήμη. Η ανωτέρω εικόνα αναπαριστά την Θεά Δήμητρα να κρατά στάχυα και δύο φίδια. Η εικονιζόμενη θεά Δήμητρα αποτυπώνει την ανθρώπινη ενσάρκωση και τη δυνατότητά μας να αναπτύξουμε και να ισορροπήσουμε μέσα μας πνευματικές και κοσμογονικές δυνάμεις. Στην ελληνική μυθολογία και θεολογία συναντάμε τα δύο φίδια σε πολλές εκδοχές, από τη μινωική θεά των φιδιών και το κηρύκειο του Ερμή με τις δύο ανελισσόμενες φιδίσιες δυνάμεις του ηλεκτρομαγνητισμού (έλικα DNA) μέχρι και τον Ηρακλή που πνίγει τα δύο φίδια. Τα δύο φίδια δεν είναι τίποτα άλλο παρά οι δύο δυνάμεις του ηλεκτρισμού και του μαγνητισμού, ή αλλιώς ο ηλεκτρομαγνητισμός, οι οποίες σχετίζονται απόλυτα με τον μεταφυσικό κόσμο, ο οποίος δεν είναι τόσο "μεταφυσικός" όσο νομίζουμε. 

ΠΡΟΚΛΟΣ - ΕΝ, ΕΝΑΔΕΣ (ΠΡΩΤΑΡΧΙΚΟΙ ΘΕΟΙ) ΚΑΙ ΠΟΛΥΘΕΪΣΜΟΣ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η νεοπλατωνική φιλοσοφία του Πρόκλου αποτέλεσε την πιο αναλυτική, εξονυχιστική, επεξηγηματική και διαφωτιστική ανάπτυξη της πλατωνικής παράδοσης στην ιστορία της φιλοσοφίας μέσα από το πλούσιο έργο του των 42 τόμων που ήδη μπορούμε να μελετήσουμε. Ο εν λόγω φιλόσοφος ανάλυσε την πλατωνική φιλοσοφία κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να καταστεί κατανοητή σε όλους τους ανθρώπους που θέλουν να εννοήσουν θεμελιώδεις ιδέες της πλατωνικής φιλοσοφίας οι οποίες είτε είχαν απωλέσει το αρχικό αρχαίο εννοιολογικό νόημά τους είτε είχαν εξοβελιστεί από την επικρατούσα θρησκευτική κατάσταση της εποχής που ζούσε ο φιλόσοφος. Ο Πρόκλος ουσιαστικά αποτέλεσε τον πιο επικίνδυνο αντίπαλο της χριστιανικής μονοθεϊστικής κοσμοθεώρησης, γιατί κατέστη η αιτία της δυναμικής αναζωπύρωσης της αρχαίας θρησκείας και φιλοσοφίας, ενώ παράλληλα το συναρπαστικό βαθυστόχαστο έργο του μέσα από την μεταφυσική και την γνωσιοθεωρία του επηρέασε και φιλοχριστιανούς συγγραφείς ώστε να εμπλουτίσουν την χριστιανική δογματική. Από την άλλη συναντάμε και συγγραφείς όπως ο ανώνυμος συγγραφέας (5ος-6ος αι.)που υιοθέτησε το όνομα του Διονύσιου του Αρεοπαγίτη (1ος αι.), ο οποίος εμπνεύστηκε από την πλατωνική θεολογία του Πρόκλου για να δομήσει μια χριστιανική θεώρηση της πρόκλειας μεταφυσικής, μια προσπάθεια που θεωρήθηκε ξένο σώμα στην επικρατούσα θρησκεία εφόσον καθαρά περιείχε στοιχεία που ακύρωναν την χριστολογική σωτηρία. 

ΛΑΪΜΠΝΙΤΣ - Η ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Γκότφριντ Βίλχελμ Λάιμπνιτς θεωρείται ο δεύτερος μεγάλος σταθμός της νεώτερης  φιλοσοφίας, μετά τον Ντεκάρτ. Ενώ ο Ντεκάρτ ανέπτυξε την πρώτη ολοκληρωμένη μηχανιστική αντίληψη της φιλοσοφίας για τη φύση η οποία έγινε κατανοητή μέσα από τις έννοιες της μηχανικής (μέγεθος, σχήμα, κίνηση), ο Λάιμπνιτς προχώρησε ένα βήμα πιο πέρα και τη συμπλήρωσε με την έννοια της δύναμης. Έτσι, ο Λάιμπνιτς βελτίωσε και τελειοποίησε τη μηχανιστική αντίληψη της φιλοσοφίας του μέσω της έννοιας της δύναμης με την οποία επιτυγχάνεται  το πέρασμα από τις έννοιες της φυσικής στις έννοιες της μεταφυσικής.

Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ - ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΝΑ "ΦΙΛΟΣΟΦΕΙ" ΚΑΝΕΙΣ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Πολλοί θεωρούν ότι το να διαβάζει κανείς και να μελετά τις φιλοσοφικές πεποιθήσεις και το σύστημα ενός φιλοσόφου αυτόματα τον καθιστά ασκούντα την φιλοσοφία. Καμιά απολύτως σχέση δεν έχει αυτό με τη φιλοσοφία. Ειδικά σήμερα, στην εποχή του διαδικτύου, η κατάσταση είναι πιο συγκεχυμένη από ποτέ στον ελλαδικό χώρο.

Το να διαβάσει κανείς έναν φιλόσοφο είναι μια αρχή για να ξεκινήσει. Αυτό όμως δε σημαίνει σε καμιά περίπτωση ότι ασκεί κανείς έτσι φιλοσοφικό βίο. Παίζει τεράστιο ρόλο πώς "αναγιγνώσκει" κανείς, πώς προσλαμβάνει το νόημα σε αυτό που διαβάζει.

Θα μπορούσαμε να διακρίνουμε τρεις κατηγορίες αναγνωστών φιλοσοφικών έργων.

ΜΠΛΑΒΑΤΣΚΥ - ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ ΚΑΙ Η ΥΠΑΡΞΗ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η Μπλαβάτσκυ θεωρούσε τον Χέγκελ μαζί με τους υπόλοιπους πανθεϊστές του γερμανικού ιδεαλισμού (Φίχτε, Σέλινγκ) σύγχρονους κεκαλυμμένους αποκρυφιστές φιλοσόφους οι οποίοι γνώριζαν τις βαθύτερες αλήθειες της αρχαίας ελληνικής και ανατολικής φιλοσοφίας και των αντίστοιχων θρησκειών τους. Οι Γερμανοί ιδεαλιστές είχαν επηρεαστεί αρχικά από τον αποκρυφιστή μοναχό Ιωακείμ της Φλόρας (1135 - 1202 μΧ)  και είχαν κατανοήσει το κρυμμένο νόημα των θρησκευτικών μύθων της χριστιανικής θρησκείας, κάτι που χαρακτήριζε τα κείμενα όλων των κατεστημένων θρησκειών. Οι τρεις αυτοί ιδεαλιστές αποτύπωσαν στο έργο τους με παραδειγματικό τρόπο φιλοσοφικές αλήθειες για τη φύση της θεότητας, τη λειτουργία του  κόσμου και τους νόμους της ανθρώπινης σκέψης σε βαθμό τέτοιο που συνάδει με τις τελευταίες εξελίξεις στην επιστήμη και την κβαντική φυσική. Τόσο η θεολογική θεώρηση όσο και η γνωσιοθεωρία/μεταφυσική των Γερμανών ιδεαλιστών έχουν αποβάλει κάθε θρησκευτικό υπόβαθρο και θέσει τις βάσεις για τη συγκρότηση τόσο του φιλοσοφικού ανθρωπισμού όσο και μιας μη δογματικής φιλοσοφικής θρησκείας.  

Η Μπλαβάτσκυ ανάπτυξε το Απόλυτο που συνέλαβε ο Χέγκελ, ο οποίος το έλαβε από την ανατολική θρησκευτική παράδοση του εσωτερισμού (εσωτερικός βουδισμός και ινδουισμός). Η έννοια του Απόλυτου προέρχεται ξεκάθαρα από τις ανατολικές αυτές θρησκείες. Και οι τρεις φιλόσοφοι, ισχυρίζεται η Μπλαβάτσκυ, διείδαν την εσωτερική/μυστική οικουμενική οντολογία που διέκρινε την ανατολική παράδοση που έφθανε μέχρι και την αρχαιοελληνική της εξέλιξη στην πλατωνική φιλοσοφία και συγκρότησαν τον γερμανικό ιδεαλισμό ενσωματώνοντας στοιχεία υψηλής φιλοσοφικής διανόησης που αποκάλυπταν έναν πολύ ιδιαίτερο δρόμο για την τελείωση της ιδεαλιστικής φιλοσοφίας.

ΜΠΛΑΒΑΤΣΚΥ - Η ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΚΑΙ Η "ΑΤΟΜΙΚΟΤΗΤΑ"

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η Έλενα Πετρόβνα Μπλαβάτσκυ, πέρα από την μυστικιστική της θεώρηση για τα πράγματα, πραγματεύτηκε και ανάπτυξε πολλούς όρους και έννοιες της πανθεϊστικής  ιδεαλιστικής θεωρησιακής φιλοσοφικής γραμμής των Φίχτε, Σέλινγκ, και ιδιαίτερα του Χέγκελ, συγκροτώντας ένα ενιαίο πανθεϊστικό εγχείρημα που συνέδεσε την πλατωνική και νεοπλατωνική φιλοσοφία τόσο με τα φιλοσοφικά θεμέλια του θρησκευτικού φαινομένου όσο και με τη νεότερη και σύγχρονη φιλοσοφία. Για την Μπλαβάτκσυ, καμιά θρησκεία δεν κομίζει την όντως αλήθεια της προφορικής ή γραπτής παράδοσης στην οποία είχαν πρόσβαση οι ιδρυτές της, γιατί οι εκάστοτε εξουσίες, θρησκευτικές ή κοσμικές, την προσάρμοζαν στα ήθη, στα έθιμα και στην διανοητική δυνατότητα των ανθρώπινων κοινωνιών με βάση τα ιδιοτελή συμφέροντα ή την άγνοια των ίδιων των κυρίαρχων κάθε εποχής. Οι θρησκείες κομίζουν μόνο ψήγματα αλήθειας τα οποία έχουν ενσωματώσει στις δομές τους με εξωτερικούς τύπους, όπως είναι οι τελετουργίες και τα ιερά τους κείμενα, αποκρύπτοντας την αλήθεια. Γιατί όποιος κατορθώνει να κατανοεί την "αλήθεια", (και αυτό έχει σχέση με την ποιότητα της εξέλιξης του νου του), απελευθερώνεται πνευματικά και δεν καθίσταται αλυσοδεμένος δούλος (αλληγορία πλατωνικού σπηλαίου) κανενός πολιτικού ή θρησκευτικού συστήματος ή δόγματος, κάτι που διαρρηγνύει τα θεμέλια κάθε παραδεδομένου συλλογικού φαντασιακού.

Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΕΔΩΝ ΥΠΑΡΞΗΣ Ή ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Όπως έχουμε επισημάνει πολλές φορές ο ρόλος της φιλοσοφίας είναι κομβικός και ζωτικός για την ανθρώπινη πνευματικότητα και λειτουργεί αποσυμβολιστικά, αποκωδικοποιητικά και κυρίως με βάση τους αιώνιους κανόνες της νόησης. Όσο πιο πολύ εξασκείται κανείς στη φιλοσοφία τόσο πιο πολύ εμβαθύνει στην ίδια του την ύπαρξη κατανοώντας τον εαυτό του και τη θέση του μέσα στη λειτουργία του κόσμου. Τα ψήγματα πόρευσης της ενθαδικής ύπαρξης (χωροχρονικής) είναι και ψήγματα του παντός. Στην προκείμενη περίπτωση θα αποτυπώσουμε το λογικό και πραγματικό νόημα των παραδόσεων της ελληνικής θεολογίας  και μυθολογίας σύμφωνα με τον μετερχόμενο από εμάς "μετεχόμενο νου", τον ορθό φιλοσοφικό λόγο δηλαδή. Η ανάπτυξη της φιλοσοφικής αυτής πραγμάτευσης θα αναδείξει την καταλυτική σπουδαιότητα της φιλοσοφίας ως πνευματικής εξάσκησης του ανθρώπινου νου και της ανθρώπινης ύπαρξης.

ΒΙΑΣ Ο ΒΟΡΥΣΘΕΝΙΤΗΣ - Η ΑΙΩΝΙΑ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Οποιαδήποτε θρησκευτική ή δογματική κοσμοθεώρηση και να έχουμε υιοθετήσει στη ζωή μας είναι ανάγκη να την ελέγχουμε διαρκώς μέσα από τη φιλοσοφική κριτική, τους κανόνες του πνεύματος και την λογική σκέψη, προκειμένου να την φθάνουμε στα όριά της. Να μη φοβηθούμε ποτέ την κατάληξη που θα έχει η όποια στατική αποκρυσταλλωμένη μας κοσμοθεώρηση ή θρησκευτική πεποίθηση αν δεν αντέξει η θεμελιακή βάση της, γιατί απλά θα έχουμε πετύχει έναν μεγάλο άθλο, ένα σπουδαίο βήμα. Ποιο δηλαδή; θα έχουμε αποσβέσει μια πλάνη η οποία χαρακτήριζε τη θεώρησή μας είτε αυτή είναι συντριπτική για την κοσμοθεώρησή μας και άξια απόρριψης είτε κάποιο μέρος της έπασχε στην δόμησή της και την καθιστούσε ελλιπή στην οντολογία της, οπότε έχρηζε βελτίωσης. Ακόμα και στην περίπτωση που νομίζουμε ότι έχουμε κατακτήσει ή ανακαλύψει την "αλήθεια", η φιλοσοφία είναι η μόνη καταφυγή για να μπορέσουμε να την εφαρμόσουμε στον πρακτικό βίο με την υιοθέτηση μιας θεωρητικής και πραγματικής μεθοδολογίας στην καθημερινή ζωή. Η ίδια η πρακτική της μεταφόρτωση στην πραγματική ζωή είναι σίγουρο ότι θα την μετουσιώσει και θα την μεταβάλλει σε σχέση με τις αρχικές της δομές και συλλήψεις.  

ΠΕΡΙ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΥ-ΥΠΕΡΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΑΜΚΥΑ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ολόκληρη η γνώση σχετικά με τον διαλογισμό στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία από τους προσωκρατικούς και τον Πλάτωνα μέχρι και τον Ιεροκλή (6ος μΧ αιώνας) εμπεριέχει μια γενική εικόνα και όχι συγκεκριμένη για το πώς διαλογιζόμαστε, δηλαδή πώς ανερχόμαστε στον πνευματικό εαυτό μας. Δεν δίδεται δηλαδή κάποιο πρακτικό πλαίσιο με στάδια εφαρμογής ώστε να υπερυψωθούμε στον αληθινό εαυτό μας. Όλα τα πλατωνικά και νεοπλατωνικά κείμενα που μας έχουν διασωθεί δεν αρκούν για να καταλάβουμε τον πρακτικό, τον εφαρμοσμένο σκοπό της ύπαρξής μας που είναι η έκσταση που γράφει και ο Πλωτίνος. Όλα δείχνουν ότι εκείνο το μέρος της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφικής παράδοσης που σχετίζεται με τον διαλογισμό είτε έχει χαθεί είτε δεν επαρκούσε ο τρόπος περιγραφής του διαλογισμού και πολλοί λίγοι μπορούσαν να "διαλογίζονται" πραγματικά.

ΟΣΣΟ - ΤΟ ΑΝΘΙΣΜΑ ΤΗΣ ΥΠΕΡΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Όταν κανείς αναφέρεται στον "διαλογισμό", οι περισσότεροι νομίζουν ότι πρόκειται για κάτι που προέρχεται οπωσδήποτε από την ανατολή, ενώ ο διαλογισμός ή αλλιώς "υπερσυνείδηση" αποτελεί την κορύφωση της φιλοσοφικής διαλεκτικής πέρα και πάνω από θρησκείες και δόγματα, γιατί αυτός μπορεί να επιτευχθεί όταν είναι καθαρός, χωρίς θρησκευτικές ή ιδεολογικές παρωπίδες. 

Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ "ΑΠΟΛΥΤΟΥ" ΜΕ ΤΟ "ΕΙΝΑΙ" ΣΤΟΝ ΧΕΓΚΕΛ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο  Χέγκελ αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους στοχαστές της πανθεϊστικής ιδεαλιστικής γραμμής στην ιστορία της νεότερης φιλοσοφίας, ανάμεσα  στους οποίους συναντάμε τον Σπινόζα, τον Φίχτε και τον Σέλινγκ. Και οι τέσσερις αυτοί πανθεϊστές φιλόσοφοι είπαν και έγραψαν τέτοιας υψηλής διανόησης φιλοσοφικά κείμενα που από την συντριπτική πλειοψηφία των μελετητών τους πολλοί λίγοι κατανόησαν ζωτικής σημασίας θέματα που τέθηκαν (φιλοσοφικής και θεολογικής εμπνεύσεως) και θα απασχολήσουν σίγουρα τους επόμενους κοντινούς αιώνες. Και οι τέσσερις προσπάθησαν να άρουν  το οντολογικό πέπλο της πλάνης που κάλυπτε τη σύνδεση της αρχαίας φιλοσοφίας και θρησκείας με τη σύγχρονη φιλοσοφική και επιστημονική θεώρηση για τη συγκρότηση ενός επίκαιρου νοήματος για τον φιλοσοφικό στοχασμό και την κοσμοθέαση των επόμενων αιώνων.

ΠΡΟΚΛΟΣ - Η "ΑΘΗΝΑΪΚΗ" ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΣΤΩΝ ΝΟΗΤΙΚΑ ΨΥΧΩΝ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Στον διάλογο Τίμαιο του Πλάτωνα ο Σόλων έχει ταξιδέψει στην Αίγυπτο και συνομιλεί με έναν Αιγύπτιο ιερέα ο οποίος του διαμηνύει ότι ο ελληνικός πολιτισμός των Αθηναίων που "μεγαλούργησε" είναι πιο παλιός σε σχέση με τον αιγυπτιακό κατά 1000 χρόνια, ότι δηλαδή οι Αθηναίοι "έζησαν και μεγαλούργησαν" 9000 χρόνια πριν την εποχή του Σόλωνα, ενώ οι Αιγύπτιοι 8000 χρόνια πριν. Όλη αυτή η πλατωνική αριθμολογία είναι θεολογικά-κοσμογονικά συμβολική και καθόλου ιστορικής διάστασης. Οι πλατωνικοί διάλογοι βέβαια, πέρα από υψηλής φιλοσοφικής διανόησης λόγοι, είναι και κείμενα με απίστευτου βαθμού γεωμετρικούς μυθολογικούς συμβολισμούς που αποκρύπτουν την αλήθεια για τον νοητό, και όχι μόνο, κόσμο, προκειμένου να φανερωθεί μέσα στην ψυχή, ως νοητικό φως, μόνο σε όσους μάθουν να σκέφτονται και να φιλοσοφούν, γιατί ο δρόμος προς την  "αλήθεια" είναι ο δρόμος προς τη φιλοσοφική ζωή, όπως και θα γίνει λόγος παρακάτω. 

ΠΟΛ ΦΕΓΕΡΑΜΠΕΝΤ - Η ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΙΑΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ (Η ΑΝΑΡΧΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ)

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Πολ Φεγεράμπεντ (1924-1994) είναι ένας σύγχρονος φιλόσοφος της επιστήμης που πραγματικά προκάλεσε μια νέα ενδιαφέρουσα ζύμωση προβληματισμών και αντιπαραθέσεων στον χώρο της φιλοσοφίας της επιστήμης. Ενώ η παραδοσιακή θεωρία της λογικής ανασυγκρότησης της επιστήμης διατεινόταν ότι υπάρχουν και πρέπει να υπάρχουν καθολικοί μεθοδολογικοί  κανόνες με βάση τους οποίους η επιστήμη οδηγείται στην αληθινή επιστημονική γνώση, ο Φεγεράμπεντ υιοθετεί μια αναρχική θεωρία για τη γνώση και απορρίπτει αυτούς τους κανόνες τους οποίους συγκροτούν οι επιστήμονες, προκειμένου να τους οδηγήσουν υποτίθεται σε ασφαλή γνώση. 

ΚΛΩΝΤ ΛΕΒΙ ΣΤΡΟΣ - Ο ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΟΣ ΔΟΜΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Στην νεωτερική περίοδο της ιστορίας υπάρχουν αρκετοί μελετητές της ιστορίας της μυθολογίας και ανθρωπολόγοι που ισχυρίζονται ότι η μύθος αποτελεί ένα προλογικό και κατώτερο στάδιο της ανθρώπινης σκέψης το οποίο διαδέχτηκε η φιλοσοφία και η επιστήμη. Πρόκειται για έναν ισχυρισμό που δεν είναι αληθής πλέον. Ο σύγχρονος ανθρωπολογικός δομισμός ή στρουκτουραλισμός του C. Levy Strauss ως μέθοδος κατανόησης της ανθρώπινης κοινωνίας και του πολιτισμού απέδειξε τη χρησιμότητα του μύθου στο να κομίσει αλήθειες για τα πάντα σε μορφή συμβολικής αφήγησης και να τις σώσει στη συλλογική μνήμη των λαών στο στάδιο εκείνο της ιστορίας που ο γραπτός λόγος είτε δεν ήταν πρόσφορο εργαλείο για να τις αποθηκεύσει στην εν λόγω  μνήμη επειδή ο προφορικός λόγος ήταν απόλυτα κυρίαρχος στις αρχαίες κοινότητες είτε γιατί η δομή των μύθων έπαιζε καταλυτικότερο ρόλο στην διαχρονική διατήρηση αυτών των αληθειών μέσα στις κοινωνίες, εμπερικλείοντας μαζί με αυτές και αστρονομικές ή θεολογικές αποτυπώσεις στα νοήματά τους. 

Ο ΘΕΟΣ ΔΙΟΝΥΣΟΣ ΩΣ ΕΓΚΟΣΜΙΟΣ ΝΟΥΣ ΚΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΩΝ ΣΥΜΠΟΣΙΩΝ

Φωτογραφία: Ναός του 2ου αιώνα του Διόνυσου-Βάκχου ή του περσικού θεού Μίθρα που ανακαλύφθηκε κάτω από την πόλη του Λονδίνου στις ανασκαφές του 1954. 


Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η διονυσιακή  θεολογία, σε φιλοσοφική γλώσσα, δεν είναι τίποτα άλλο παρά το έπος της λειτουργικής πορείας του θεϊκού Νου μέσα στο υλικό σύμπαν και για αυτό θα γίνει λόγος στην προκείμενη περίπτωση. Παρατίθενται αρχικά παρακάτω δύο εδάφια από τις "Βάκχες" του Ευριπίδη προκειμένου να αναπτύξουμε τη διονυσιακή θεολογία φιλοσοφικά :

[ << Πίνοντας το κρασί του πίνουμε αυτόν>>. <<Μέσω αυτού του δώρου ο άνθρωπος ξαναγίνεται καινούργιος. >>]

ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - ΤΟ ΜΑΓΜΑ ΣΗΜΑΣΙΩΝ ΩΣ ΠΗΓΗ ΘΕΣΜΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Οι περισσότεροι γνωρίζουν τον Κορνήλιο Καστοριάδη για την πολιτική του φιλοσοφία, ενώ μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η οντολογία του, στη βάση της οποίας στηρίχτηκε και το πρόταγμά του για την αυτονομία, είναι η πιο ενδιαφέρουσα από όσες εμφανίστηκαν τον 20ο αιώνα, παρ΄ότι λίγοι έχουν ασχοληθεί με αυτήν. Όπως θα διαφανεί στη συνέχεια, η οντολογία του Καστοριάδη αποτελεί μια σημαντική τομή για να δούμε πάλι από τη αρχή το "Είναι" της παραδοσιακής οντολογίας από τους προσωκρατικούς μέχρι και τον Φίχτε και τον Χάιντεγκερ. 

Η καστοριαδική οντολογία αποβλέπει καθαρά στη συγκρότηση του κοινωνικού όντος μέσα στο οποίο συλλαμβάνει την πρακτική ζωή και το σύνολο των διαδικασιών που συγκροτούν την κοινότητα. Για τον Καστοριάδη, η κοινωνική διαδικασία είναι η γέννηση ριζικά διαφορετικών μορφών, μια δημιουργική αυτοοργάνωση, ή αλλιώς, η συνεχής διάπλαση νέων τύπων πράξης που λαμβάνουν χώρα μέσα στον βίο. Ουσιαστικά η κοινωνική διαδικασία αποτελεί αυτοθέσμιση και οντολογική γένεση συνεχώς νέων "κόσμων" ή νέων μορφών πράξης. Ο φιλόσοφος επιχειρεί μια σύζευξη του πρώιμου Φίχτε και του όψιμου Χάιντεγκερ.

Η ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΣΤΟΝ ΧΕΓΚΕΛ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Κορνήλιος Καστοριάδης αποτελεί ίσως τον μοναδικό από τους σύγχρονους πολιτικούς φιλοσόφους που πραγματεύτηκε ολοκληρωμένα την έννοια της αυτονομίας, έναν όρο στον οποίο υπεισέρχονται πολλοί παράγοντες προκειμένου να προσδιοριστεί θεωρητικά και πρακτικά-ηθικά στον πολιτικό και κοινωνικό βίο. Η πολιτική αυτονομία για την οποία κάνει λόγο ο Καστοριάδης συνδέεται άμεσα με την εφαρμογή ενός πολιτεύματος με βάση τον αμεσοδημοκρατικό ανθρωποκεντρικό  κοινοτισμό. Τι σημαίνει η πολιτική αυτονομία στον Καστοριάδη; Προφανώς σημαίνει μια επί του συνόλου του ανθρώπινου βίου πολιτική φιλοσοφία, ένα κοινωνικό πρόταγμα που θα απασχολήσει τις σύγχρονες κοινωνίες σίγουρα στο μέλλον. 

ΣΕΛΙΝΓΚ - Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΚΟΥ ΠΑΝΘΕΪΣΜΟΥ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

     


Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Έχει γίνει πολλές φορές λόγος για την νεότερη θεωρησιακή πανθεϊστική φιλοσοφική γραμμή (Σπινόζα, Φίχτε, Σέλινγκ, Χέγκελ) και τη συσχέτισή της με την νεοπλατωνική παράδοση του Πλωτίνου, του Ιάμβλιχου και του Πρόκλου. Στην προκείμενη περίπτωση, όμως, θα πραγματευτούμε την ουσία της φιλοσοφίας της τέχνης του Σέλινγκ και τη θεμελιακή της συγκρότηση στο οντολογικό υπόβαθρο των ύστερων νεοπλατωνικών, και συγκεκριμένα του Πρόκλου. 

Ο ΑΙΘΕΡΑΣ - ΜΙΑ ΘΕΟΓΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΑΡΧΗΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Στην φιλοσοφία του Πλάτωνα και του Πρόκλου οι έννοιες Πέρας-Άπειρο-Μικτό θεολογικά αποτελούν την τριαδική φύση κάθε θεού, ή του θεού γενικότερα. Το Πέρας (ή Αιθέρας κατά τους ορφικούς) αποτελεί την ύπαρξη του Θεού, το Άπειρο (ή το Χάος κατά τους ορφικούς) αποτελεί τη δύναμη του θεού, ενώ το Μικτό το ενέργημα ή τις νοητικές ενέργειες κάθε θεού. Έχουμε επισημάνει ότι οι δύο πρώτες αρχές είναι υπερούσιες στην πλατωνική φιλοσοφία (χωρίς ουσία και ακατανόητες) ενώ η τρίτη (Μικτό) αποτελεί το Ον (το Αυγό κατά τους ορφικούς ή το Χάος κατά τον Ησίοδο). Ο ανθρώπινος νους μπορεί να νοήσει ή να συλλάβει μόνο το Μικτό, κατά το οποίο λαμβάνουν χώρα ο θείος νους και οι Ιδέες που εξέρχονται από αυτόν. 

ΗΣΙΟΔΟΣ - Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΩΣ ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΑ ΤΟΥ ΟΝΤΟΣ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Οι δύο πρώτοι μεγάλοι Έλληνες ποιητές Όμηρος και Ησίοδος αποτύπωσαν στα έργα τους τόσο την κοσμογονία, το πώς δηλαδή δημιουργήθηκε ο κόσμος, όσο και την ανθρωπογονία, τη φύση του ανθρώπου και τον προορισμό του. Στην προκείμενη περίπτωση θα ασχοληθούμε με τον Ησίοδο, που όχι μόνο θεωρείται ο πρώτος ποιητής φιλόσοφος στην ελληνική παράδοση, αλλά και ένας μύστης-επιστήμονας που περιέγραψε την αληθινή δομή του σύμπαντος κατά τρόπο που επηρέασε καθοριστικά τόσο την εξέλιξη της αρχαίας φιλοσοφίας, όσο και την πορεία συνολικά που αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα. Ας ξεκινήσουμε αυτό το συναρπαστικό κοσμογονικό φιλοσοφικό ταξίδι στο οποίο θα μας μυήσει ο λόγος του Ησίοδου.

ΠΡΟΚΛΟΣ - ΕΝΑΔΕΣ, ΟΝ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Πολλοί μελετητές του Πλάτωνα προσπαθούν να αναδεικνύουν στον μεγάλο φιλόσοφο μόνο την καθεαυτή φιλοσοφική του συγκρότηση αναφερόμενοι στο ον, στη θεωρία των ιδεών και, γενικότερα, στην γνωσιοθεωρία του αποφεύγοντας για πολλούς λόγους να αναφέρουν τη παρουσία των θεών στους διαλόγους του και τον τρόπο που τους διαπλέκει με το γνωσιο-οντολογικό σύστημά του. Ξέρουμε πολύ καλά ότι ως επί το πλείστον ο Πλάτωνας φιλοσοφεί, σε αντίθεση με τον Ορφέα που θεολογεί, προσπαθώντας να εργαστεί στην υπηρεσία του Φιλοσοφικού Λόγου με απώτερο σκοπό την πορεία προς την ΙΔΕΑ του ΑΓΑΘΟΥ, προς το ίδιο το ΑΓΑΘΟ, αλλά, αν δε λάβουμε υπόψη τις πάμπολλες αναφορές του στους θεούς και τις λειτουργίες τους σε όλους τους διαλόγους, και ιδιαίτερα στον Τίμαιο και τον Παρμενίδη, δε θα σχηματίσουμε την πραγματική εικόνα της φιλοσοφίας του. 

ΣΠΙΝΟΖΑ - Η ΔΕΙΣΙΔΑΙΜΟΝΙΑ ΩΣ ΔΥΝΑΜΗ ΕΞΟΥΣΙΑΣΜΟΥ ΤΩΝ ΜΑΖΩΝ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο θεός στον Σπινόζα δε συλλαμβάνεται σε κάποιο θρησκευτικό πλαίσιο όρων που βασίζονται στη στατικότητα, τον δογματισμό και την πίστη, αλλά σε ένα φιλοσοφικό υπόβαθρο που συγκροτείται στα θεμέλια του Λόγου. Κατά τον Σπινόζα υπάρχουν τρεις τρόποι για να συλλάβουμε τη γνώση: α. ο Λόγος, β.η δόξα ή φαντασία και γ. η ενόραση. Η φαντασία ή δόξα μας παρέχει γνώση που βασίζεται στα αισθητά δεδομένα και στα παθητικά συναισθήματα, για αυτό η όποια γνώση απορρέει από τη φαντασία είναι συγκεχυμένη, μη ασφαλής και μας οδηγεί στην πίστη σε δεισιδαιμονίες και απατηλές θεωρήσεις. Αντίθετα, η ορθολογική γνώση, ο Λόγος, θέτει τις βάσεις όχι μόνο για να συγκροτήσουμε ασφαλείς και επιστημονικού χαρακτήρα γνώσεις, αλλά και να μπορέσουμε να συλλάβουμε και την έλλογη σκέψη ως κατηγόρημα του θεού. Για τον Σπινόζα ο θεός έχει άπειρα κατηγορήματα, δύο από αυτά είναι η σκέψη και η έκταση, για αυτό και όταν ο άνθρωπος μετέρχεται τον ορθό Λόγο και καταγίνεται με τη φιλοσοφία, δύναται να μετέχει της θείας ουσίας. Βέβαια, ο σπινοζικός απρόσωπος θεός δεν είναι ένα εξωκοσμικό ον, όπως στον χριστιανισμό, αλλά είναι μέσα στον κόσμο και ως έκταση, ως υλική ουσία, για αυτό και ο Σπινόζα δεν διακρίνει τη σκέψη από την έκταση οντολογικά, όπως ο Ντεκάρτ, αλλά τις συλλαμβάνει ως δύο όψεις της μιας πραγματικότητας.

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΤΟΝ ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Στον νεοπλατωνισμό συναντάμε τρεις κύριες υποστάσεις (Εν, Νους, Ψυχή) και την ύλη. Εφόσον, κάθε μία από τις υποστάσεις απορρέει από την  προηγούμενη, έτσι και ο Νους απορρέει από το ΕΝ, το οποίο τον "δημιούργησε" μέσα στη αφθονία του κατά τον νόμο του υπερχειλισμού (Πλωτίνου Εννεάδες, περί των τριών αρχικών υποστάσεων VI (10), 36-45). Έτσι με την απορροή του Νου πραγματοποιείται η μετάβαση στην πολλαπλότητα των όντων. Στον Νου λαμβάνει χώρα ένας εσωτερικός χωρισμός, διαχωρίζονται  το νοούν και το νοούμενο, δηλαδή οι Ιδέες, οι οποίες συνιστούν συγχρόνως δυνάμεις και συναποτελούν την ζωντανή ενότητα του κόσμου των ΙΔΕΩΝ. Ο Νους δεν μένει στον εαυτό του, και στη συνέχεια, χάριν λόγου, με βάση τις ΙΔΕΕΣ δημιουργεί εκ απορροής την Κοσμική Ψυχή που λειτουργεί ως Λόγος του Νου, φέρει μέσα της, δηλαδή, τις  apriori γνώσεις που κωδικοποιήθηκαν ως "σπέρματα" από τις ΙΔΕΕΣ. Η Ψυχή έχει ένα διπλό ρόλο να επιτελέσει: από τη μια, γυρίζοντας προς τα άνω βλέπει την αρχέγονη πηγή της, τον Νου, από την άλλη ταυτόχρονα λαμβάνοντας υπόψη τις ΙΔΕΕΣ και κομίζοντας τους λόγους μαζί της παρατηρεί τον κόσμο και τον μορφοποιεί. 

ΤΖΙΟΡΝΤΑΝΟ ΜΠΡΟΥΝΟ - Η ΑΡΧΗ, Η ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ Η ΔΙΑΝΟΙΑ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Στο έργο του Περί της Αιτίας, της Αρχής και του Ενός, ο Τζιορντάνο Μπρούνο έχει ως πρώτιστο σκοπό να επανεξετάσει την ιδέα της ύλης, στα πλαίσια του νέου οράματος που έχει για ένα ανοιχτό και άπειρο σύμπαν. Η ύλη, για τον Μπρούνο, δεν είναι ένα αδρανές δοχείο σχημάτων αλλά γίνεται αντιληπτή ως αρχή της ζωής από την οποία γεννώνται άπειροι κόσμοι, σώματα και άτομα. Επειδή ο Μπρούνο θέτει την ύλη στην ίδια την ουσία του θεού, θεωρεί ότι αυτή αποκαλύπτει τον κόμβο μιας επικοινωνίας η οποία στη συνεχή παραγωγή ζωής φέρνει σε σχέση τη ζωντανή ποικιλία του κόσμου με την άπειρη θεία απεραντοσύνη, την ποικιλομορφία και το Ένα. Ο Μπρούνο διακρίνει τις έννοιες Αρχή και Αιτία, και ισχυρίζεται ότι η αρχή, ως εκκίνηση, δεν σημαίνει σε καμιά περίπτωση την  αιτία της ύπαρξης, γιατί η αιτία της ύπαρξης είναι η ίδια η ψυχή που ταυτόχρονα αποτελεί και τη μορφή των όντων. Η ψυχή είναι έμφυτη στα όντα, γιατί και ο ίδιος ο κόσμος, στο σύνολό του, είναι ένα ον προικισμένο με ψυχή, ένα πραγματικά μεγάλο ζώο. Η αξία της ύλης έγκειται στο ότι φέρει μέσα της τη μορφή, την ψυχή ως μορφή όλων των πραγμάτων. Η μπρουνιακή ψυχή μαρτυρά την ύπαρξη μιας εσωτερικής δομής σε κάθε ον, μια δηλαδή πνευματική αρχή που καθοδηγεί την ύπαρξή του.

ΤΖΙΟΡΝΤΑΝΟ ΜΠΡΟΥΝΟ ΚΑΙ ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Τζιορντάνο Μπρούνο, Ιταλός ιδεαλιστής φιλόσοφος (1548-1600), αποτέλεσε τον πρώτο νεοπλατωνικό πανθεϊστή των νεότερων χρόνων που επηρεάστηκε τόσο από τα ερμαϊκά κείμενα όσο και από την αρχαία αιγυπτιακή θρησκευτική παράδοση όπως την έβλεπαν οι νεοπλατωνικοί Πλωτίνος, Ιάμβλιχος, Πρόκλος. Πρόκειται για έναν πρωτότυπο φιλόσοφο, πολύ μπροστά από την εποχή του, ο οποίος συνέταξε μια φιλοσοφία που επιβεβαιώνει την σύγχρονη κβαντική φυσική αλλά και αποτέλεσε πολύτιμη πηγή και έμπνευση για τους φιλοσόφους της θεωρησιακής ιδεαλιστικής πανθεϊστικής γραμμής (Σπινόζα, Φίχτε, Σέλινγκ, Χέγκελ).