Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου
Όταν κανείς αναφέρεται στον "διαλογισμό", οι περισσότεροι νομίζουν ότι πρόκειται για κάτι που προέρχεται οπωσδήποτε από την ανατολή, ενώ ο διαλογισμός ή αλλιώς "υπερσυνείδηση" αποτελεί την κορύφωση της φιλοσοφικής διαλεκτικής πέρα και πάνω από θρησκείες και δόγματα, γιατί αυτός μπορεί να επιτευχθεί όταν είναι καθαρός, χωρίς θρησκευτικές ή ιδεολογικές παρωπίδες.
Ο Διαλογισμός συναντάται στην αρχαία ελληνική και ανατολική φιλοσοφία, αλλά εμείς οι νεότεροι έχουμε άγνοια για το τι ακριβώς είναι. Και έχουμε άγνοια, επειδή η συντριπτική πλειοψηφία των αρχαίων ελληνικών κειμένων που αφορούν την "υπερσυνείδηση" ή διαλογισμό έχει χαθεί. Δεύτερον, στον ελληνικό χώρο έχει σταματήσει κάθε προσπάθεια αναγέννησης της παράδοσης διαλογισμού λόγω αλλαγής θρησκευτικής πλεύσης και αποκοπής της από την εποχή του Σωκράτη, και τη συναντάμε μετά σποραδικά σε διάφορους φιλοσόφους χωρίς να έχουμε και πάλι πηγές για την ουσία του. Ο Σωκράτης ήταν ίσως ο τελευταίος μεγάλος φιλόσοφος μετά τον Ορφέα και τον Πυθαγόρα, που μετερχόταν δημοσίως τον αυθεντικό διαλογισμό ανάδυσης του ανώτερου εαυτού μας, που αποτελεί το ανώτερο νοητικό μας (το ανώτερο μάνας, σύμφωνα με τον Πατάνζαλι ή την Μπλαβάτσκυ). Ο Επίκουρος, αντίθετα, μετερχόταν την ίδια διαλογιστική τεχνική αλλά μόνο ιδιωτικώς, στον "κήπο" του. Θεωρώ ότι γνωρίζουμε για τον επικούρειο διαλογισμό πάλι λίγα πράγματα. Οι στωικοί (Αυρήλιος, Επίκτητος κλπ) και οι νεοπλατωνικοί μετέρχονταν ανάλογες μορφές διαλογισμού αλλά σε ένα άλλο πλαίσιο ηθικών προσταγών ή στη βάση του αποσυμβολισμού της μυθολογίας, κάτι που δεν αγγίζει την πλήρη λειτουργία, κατά τη γνώμη μου. Η πραγματική διαλογιστική εργασία σχετιζόταν με την διάκριση, αφενός, μεταξύ του κατώτερου νοητικού και του ανώτερου και, αφετέρου, με την ενδυνάμωση του ανώτερου με την υποχώρηση του επιθυμητικού νου (κατώτερου) και τον έλεγχό του από την υπερνόηση (λειτουργία ανώτερου νοητικού).
Η υπερσυνείδηση ή διαλογισμός συναντάται, λοιπόν, σε αρκετά ελληνικά φιλοσοφικά κείμενα τόσο της αρχαίας εποχής όσο και της ύστερης αρχαιότητας. Θα παραθέσω ένα απόσπασμα από τους πλατωνικούς διαλόγους στο οποίο ο Πλάτων αποκρύπτει τη φύση του διαλογισμού και αναφέρει μόνο τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του τρόπου που διαλογιζόταν ο Σωκράτης στον διάλογο "Συμπόσιο" 220 c-d, μέσα από τη διήγηση του Αλκιβιάδη. Θα αντιτείνει κάποιος άραγε για ποιον λόγο δεν έχουμε αναλυτική γραπτή αναφορά για τη φύση της υπερσυνείδησης (διαλογισμού) στα φιλοσοφικά ελληνικά κείμενα. Η πραγματική φύση του διαλογισμού φανερωνόταν μόνο στα μυστήρια (ελευσίνια, καβείρια κλπ) και ήταν απαγορευμένο να γνωστοποιηθεί στο ευρύ κοινό, στους πολλούς, γιατί θα διερρήγνυε τη βάση της λαϊκής θρησκείας και ευρύτερα της θρησκευτικότητας.
Ας δούμε την αναφορά:
Αρχαίο κείμενο:
«συννοήσας γὰρ αὐτόθι ἕωθέν τι εἱστήκει σκοπῶν, καὶ ἐπειδὴ οὐ προυχώρει αὐτῷ, οὐκ ἀνίει ἀλλὰ εἱστήκει ζητῶν. καὶ ἤδη ἦν μεσημβρία, καὶ ἄνθρωποι ᾐσθάνοντο, καὶ θαυμάζοντες ἄλλος ἄλλῳ ἔλεγεν ὅτι Σωκράτης ἐξ ἑωθινοῦ φροντίζων τι ἕστηκε. τελευτῶντες δε τινες τῶν Ἰώνων, ἐπειδὴ ἑσπέρα ἦν, δειπνήσαντες—καὶ γὰρ θέρος τότε γ’ ἦν—χαμεύνια ἐξενεγκάμενοι ἅμα μὲν ἐν τῷ ψύχει καθηῦδον, ἅμα δ’ ἐφύλαττον αὐτὸν εἰ καὶ τὴν νύκτα ἑστήξοι. ὁ δὲ εἱστήκει μέχρι ἕως ἐγένετο καὶ ἥλιος ἀνέσχεν· ἔπειτα ᾤχετ’ ἀπιὼν προσευξάμενος τῷ ἡλίῳ.»
Απόδοση στα νέα ελληνικά:
«συγκεντρωμένος σὲ μία σκέψη του στέκονταν ἀπὸ τὴν αὐγὴ στὸ ἴδιο μέρος καὶ συλλογιζόταν, καὶ ἐπειδὴ δὲν προόδευε ἡ σκέψη, ἀντί νὰ τὰ παρατήσει, ἐξακολούθησε νὰ στέκεται καὶ νὰ τὴν ζητεῖ. Καὶ ἤτανε πιὰ μεσημέρι, καὶ ὁ κόσμος τὸν ἀντιλήφθηκε καὶ ἔλεγε ὁ ἕνας στὸν ἄλλον μὲ ἀπορία ὅτι ὁ Σωκράτης ἀπὸ τὸ πρωὶ στέκεται ὄρθιος ἐκεῖ καὶ τὸν ἀπασχολεῖ κάποιο ζήτημα. Στὸ τέλος—γιατὶ βράδιασε ἐν τῷ μεταξύ—μετὰ τὸ δεῖπνο μερικοὶ Ἰωνες ἔσυραν ἔξω ἀπὸ τὶς σκηνὲς τὰ στρωσίδια τους—ἀφοῦ ἦταν καλοκαίρι τότε—ἀφ’ ἑνὸς μὲν γιὰ νὰ κοιμηθοῦν στὴν δροσιὰ καὶ ἀφετέρου γιὰ νὰ παραφυλάξουν νὰ δοῦν ἂν θὰ στεκόταν ὄρθιος ὅλην τὴν νύχτα. Καὶ αὐτὸς στεκόταν ὄρθιος ὥσπου ἐχάραξε ἡ αὐγὴ καὶ ἀνέτειλε ὁ ἥλιος. Ὕστερα προσευχήθηκε στὸν ἥλιο καὶ ἀπομακρύνθηκε.»
Του Όσσο
΄΄Να θυμάσαι, ο διαλογισμός θα σου φέρει όλο και πιο πολλή ευφυΐα, άπειρη ευφυΐα, ριζοσπαστική ευφυΐα. Ο διαλογισμός θα σε κάνει πιο ζωντανό και ευαίσθητο΄ η ζωή σου θα γίνει πλουσιότερη.
΄΄Κοίτα τους ασκητές: η ζωή τους έχει γίνει σχεδόν σαν να μην είναι ζωή. Οι άνθρωποι αυτοί δεν είναι διαλογιστές. Μπορεί να είναι μαζοχιστές, να βασανίζουν τον εαυτό τους και να απολαμβάνουν τα βασανιστήρια… Ο νους είναι πολύ πονηρός, κάνει συνεχώς διάφορα πράγματα και τα εκλογικεύει.
΄΄Κατά κανόνα είσαι βίαιος απέναντι στους άλλους, αλλά ο νους είναι πολύ πονηρός – μπορεί να μάθει τη μη βία, μπορεί να διδάσκει τη μη βία και τότε γίνεται βίαιος απέναντι στον εαυτό του. Και η βία που ασκείς στον εαυτό σου είναι σεβαστή από τους ανθρώπους, διότι έχουν την ιδέα πως αν είσαι ασκητής, είσαι θρησκευόμενος. Είναι τελείως ανόητο αυτό. Ο Θεός δεν είναι ασκητής, αλλιώς δεν θα υπήρχαν λουλούδια, δεν θα υπήρχαν πράσινα δέντρα, μόνον έρημοι. Ο Θεός δεν είναι ασκητής, αλλιώς δεν θα υπήρχε το τραγούδι στη ζωή, ο χορός στη ζωή – μόνο ατέλειωτα νεκροταφεία. Ο Θεός δεν είναι ασκητής: ο Θεός απολαμβάνει τη ζωή. Ο Θεός είναι περισσότερο επικούρειος από όσο μπορείς να φανταστείς. Αν σκέφτεσαι το Θεό, να τον σκέφτεσαι από την άποψη τού Επίκουρου. Ο Θεός αποτελεί συνεχή αναζήτηση για όλο και πιο πολλή ευτυχία, χαρά, έκσταση. Να το θυμάσαι αυτό.
΄΄Αλλά ο νους είναι πολύ πονηρός. Μπορεί κι εκλογικεύει την παράλυση ως διαλογισμό΄ μπορεί κι εκλογικεύει τη νωθρότητα ως υπέρβαση: μπορεί κι εκλογικεύει τη νέκρωση ως απάρνηση. Πρόσεχε. Να θυμάσαι πάντα ότι αν κινείσαι στη σωστή κατεύθυνση, θα ανθίζεις συνεχώς.΄΄
πηγή: osho.com
