Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου
Οποιαδήποτε θρησκευτική ή δογματική κοσμοθεώρηση και να έχουμε υιοθετήσει στη ζωή μας είναι ανάγκη να την ελέγχουμε διαρκώς μέσα από τη φιλοσοφική κριτική, τους κανόνες του πνεύματος και την λογική σκέψη, προκειμένου να την φθάνουμε στα όριά της. Να μη φοβηθούμε ποτέ την κατάληξη που θα έχει η όποια στατική αποκρυσταλλωμένη μας κοσμοθεώρηση ή θρησκευτική πεποίθηση αν δεν αντέξει η θεμελιακή βάση της, γιατί απλά θα έχουμε πετύχει έναν μεγάλο άθλο, ένα σπουδαίο βήμα. Ποιο δηλαδή; θα έχουμε αποσβέσει μια πλάνη η οποία χαρακτήριζε τη θεώρησή μας είτε αυτή είναι συντριπτική για την κοσμοθεώρησή μας και άξια απόρριψης είτε κάποιο μέρος της έπασχε στην δόμησή της και την καθιστούσε ελλιπή στην οντολογία της, οπότε έχρηζε βελτίωσης. Ακόμα και στην περίπτωση που νομίζουμε ότι έχουμε κατακτήσει ή ανακαλύψει την "αλήθεια", η φιλοσοφία είναι η μόνη καταφυγή για να μπορέσουμε να την εφαρμόσουμε στον πρακτικό βίο με την υιοθέτηση μιας θεωρητικής και πραγματικής μεθοδολογίας στην καθημερινή ζωή. Η ίδια η πρακτική της μεταφόρτωση στην πραγματική ζωή είναι σίγουρο ότι θα την μετουσιώσει και θα την μεταβάλλει σε σχέση με τις αρχικές της δομές και συλλήψεις.
Η φιλοσοφία, λοιπόν, είναι η ύψιστη ενασχόληση προκειμένου τόσο το πνεύμα/νους μας να ανέρχεται σε ανώτερα πνευματικά πεδία με την άσκηση των αρετών και να συναισθανόμαστε τους συνανθρώπους μας όσο και να δομούμε στέρεες βάσεις για τη συγκρότηση των επιστημονικών θεματικών πλαισίων και υποθέσεων που απαιτούνται για να παράγουμε εδραιωμένη βέβαιη γνώση.
Ο Βίας ο Βορυσθενίτης, ο οποίος ήταν αρχαίος Έλληνας κυνικός φιλόσοφος (4ος-3ος αι. π.Χ), και θεωρούσε την ενασχόληση με τη φιλοσοφία τον ύψιστο τρόπο ζωής του πνεύματος, γράφει στο έργο του "Διατριβαί" για τη φιλοσοφία:
"όπως οι μνηστήρες, επειδή δεν μπορούσαν να πλησιάσουν την Πηνελόπη συνευρίσκονταν με τις υπηρέτριες της, έτσι και οι αδυνατούντες να φτάσουν τη φιλοσοφία, ματαιοπονούν σε άλλα μαθήματα μηδαμινής αξίας. Γι' αυτό τον λόγο επιβάλλεται να καταστήσουμε τη φιλοσοφία ένα είδος συγκεφαλαίωσης της υπόλοιπης παιδείας. Δηλαδή, για μεν τη φροντίδα του σώματος οι άνθρωποι βρήκαν δυο επιστήμες, την Ιατρική και τη Γυμναστική, εκ των οποίων η μεν πρώτη εξασφαλίζει την υγεία και η δεύτερη την ευεξία, της ψυχής και των παθών μόνο η φιλοσοφία είναι φάρμακο. Διότι από αυτήν και με αυτήν είναι δυνατό να μάθουμε τι είναι καλό, τι αισχρό, τι δίκαιο, τι άδικο, τι γενικά είναι προτιμότερο, τι άξιο αποφυγής. Πώς πρέπει να φερόμαστε στους Θεούς, πώς στους γονείς, πώς στου γεροντότερους, πως στους νόμους, πως στους άρχοντες, πως στους φίλους, πως στις γυναίκες, πως στα τέκνα, πως στου δούλους. Ότι δηλαδή πρέπει, τους μεν Θεούς να σεβόμαστε, τους δε γονείς να τιμάμε, τους γεροντότερους να ντρεπόμαστε, στους νόμους να πειθαρχούμε, στους άρχοντες να υπακούμε, τους φίλους να αγαπάμε, στις γυναίκες να είμαστε σώφρονες, στα παιδιά να δείχνουμε αγάπη, τους δούλους να μην καθυβρίζουμε και το κυριότερο, να μην είμαστε περιχαρείς στις ευτυχισμένες στιγμές, ούτε περίλυποι στις συμφορές μας, ούτε να είμαστε ακόλαστοι στις ηδονές, ούτε στους θυμούς παθιασμένοι και θηριώδεις. Αυτά βεβαίως εγώ κρίνω, ως τα σοβαρότερα απ' όλα τα αγαθά που επισημαίνονται από τη φιλοσοφία. Διότι το να ευημερείς χωρίς φθόνο, είναι ιδιότητα σωστού ανθρώπου, είναι ακόμα σοφού ιδιότητα να ελέγχει τις ηδονές με το μυαλό και δεν είναι του όποιου τυχαίου άντρα, να συγκρατεί το θυμό του.
Τέλος, τέλειους ανθρώπους θεωρώ αυτούς που μπορούν να ενώσουν και να συγκεράσουν την πολιτική δύναμη με τη φιλοσοφία και επειδή τα μέγιστα αγαθά είναι δύο, θεωρώ ότι αυτοί έχουν καλή επίδοση και στον κοινωφελή βίο, όταν πολιτεύονται και στην ατάραχη και γαλήνια ζωή, όταν καταπιάνονται με τη φιλοσοφία.
Πρέπει λοιπόν να προσπαθούμε όσο μπορούμε και με τα κοινά να ασχολούμαστε και με τη φιλοσοφία να καταγινόμαστε, όσο το επιτρέπουν οι περιστάσεις. Έτσι έκανε στη ζωή του ο Περικλής, έτσι και ο Αρχύτας ο ταραντίνος, έτσι ο Δίων ο Συρακούσιος, έτσι ο Επαμεινώνδας ο Θηβαίος, ένας από τους οποίους υπήρξε σύντροφος στην ακαδημία του Πλάτωνα. Και δεν αντιλαμβάνομαι γιατί πρέπει για την παιδεία, να διαθέσω περισσότερο χρόνο (σε σχέση με τη φιλοσοφία), ασχολούμενος με περισσότερα. Πλέον των όσων έχουν αναφερθεί, είναι χρήσιμο ή καλύτερα αναγκαίο, να μην αδιαφορούμε για την απόκτηση παλαιών συγγραμμάτων, αλλά να κάνουμε συλλογή από αυτά... κατά τον ίδιο τρόπο, η χρήση των βιβλίων, είναι το όργανο της παιδείας και από αυτά, σαν από πηγή, συμβαίνει να διατηρούμε την επιστήμη (γνώση)."
