Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου
Στον διάλογο Τίμαιο του Πλάτωνα ο Σόλων έχει ταξιδέψει στην Αίγυπτο και συνομιλεί με έναν Αιγύπτιο ιερέα ο οποίος του διαμηνύει ότι ο ελληνικός πολιτισμός των Αθηναίων που "μεγαλούργησε" είναι πιο παλιός σε σχέση με τον αιγυπτιακό κατά 1000 χρόνια, ότι δηλαδή οι Αθηναίοι "έζησαν και μεγαλούργησαν" 9000 χρόνια πριν την εποχή του Σόλωνα, ενώ οι Αιγύπτιοι 8000 χρόνια πριν. Όλη αυτή η πλατωνική αριθμολογία είναι θεολογικά-κοσμογονικά συμβολική και καθόλου ιστορικής διάστασης. Οι πλατωνικοί διάλογοι βέβαια, πέρα από υψηλής φιλοσοφικής διανόησης λόγοι, είναι και κείμενα με απίστευτου βαθμού γεωμετρικούς μυθολογικούς συμβολισμούς που αποκρύπτουν την αλήθεια για τον νοητό, και όχι μόνο, κόσμο, προκειμένου να φανερωθεί μέσα στην ψυχή, ως νοητικό φως, μόνο σε όσους μάθουν να σκέφτονται και να φιλοσοφούν, γιατί ο δρόμος προς την "αλήθεια" είναι ο δρόμος προς τη φιλοσοφική ζωή, όπως και θα γίνει λόγος παρακάτω.
Στον διάλογο Τίμαιο του Πλάτωνα ο Σόλων έχει ταξιδέψει στην Αίγυπτο και συνομιλεί με έναν Αιγύπτιο ιερέα ο οποίος του διαμηνύει ότι ο ελληνικός πολιτισμός των Αθηναίων που "μεγαλούργησε" είναι πιο παλιός σε σχέση με τον αιγυπτιακό κατά 1000 χρόνια, ότι δηλαδή οι Αθηναίοι "έζησαν και μεγαλούργησαν" 9000 χρόνια πριν την εποχή του Σόλωνα, ενώ οι Αιγύπτιοι 8000 χρόνια πριν. Όλη αυτή η πλατωνική αριθμολογία είναι θεολογικά-κοσμογονικά συμβολική και καθόλου ιστορικής διάστασης. Οι πλατωνικοί διάλογοι βέβαια, πέρα από υψηλής φιλοσοφικής διανόησης λόγοι, είναι και κείμενα με απίστευτου βαθμού γεωμετρικούς μυθολογικούς συμβολισμούς που αποκρύπτουν την αλήθεια για τον νοητό, και όχι μόνο, κόσμο, προκειμένου να φανερωθεί μέσα στην ψυχή, ως νοητικό φως, μόνο σε όσους μάθουν να σκέφτονται και να φιλοσοφούν, γιατί ο δρόμος προς την "αλήθεια" είναι ο δρόμος προς τη φιλοσοφική ζωή, όπως και θα γίνει λόγος παρακάτω.
Ο Πρόκλος στον δεύτερο τόμο του έργου του Εις τον Τίμαιο Πλάτωνος Α' (συνέχεια), αναλύει, ερμηνεύει και εξηγεί τι σημαίνουν αυτές οι χρονολογικές αναφορές (9000 και 8000 χρόνια) τις οποίες αναφέρει ο Πλάτων στον σπουδαίο διάλογό του.
Ας δούμε το επίμαχο απόσπασμα από τον Τίμαιο του Πλάτωνα (23e - 24a) στο οποίο θα αναφερθεί ο Πρόκλος:
"τῆς δὲ ἐνθάδε διακοσμήσεως παρ' ἡμῖν ἐν τοῖς ἱεροῖς γράμμασιν ὀκτακισχιλίων ἐτῶν ἀριθμὸς γέγραπται. περὶ δὴ τῶν ἐνακισχίλια γεγονότων ἔτη πολιτῶν σοι δηλώσω διὰ βραχέων νόμους, καὶ τῶν ἔργων αὐτοῖς ὃ κάλλιστον ἐπράχθη: τὸ δ' ἀκριβὲς περὶ πάντων ἐφεξῆς εἰς αὖθις κατὰ σχολὴν αὐτὰ τὰ γράμματα λαβόντες διέξιμεν."
Δηλαδή:
n
"η διάρκεια του πολιτισμού μας, όπως λένε τα ιερά μας κείμενα, είναι οκτώ χιλιάδες χρόνια. Θα σου μιλήσω, λοιπόν, εν συντομία για τους νόμους και τα πιο ωραία έργα που έκαναν οι συμπολίτες σου οι οποίοι έζησαν πριν από εννιά χιλιάδες χρόνια αργότερα, όταν θα βρούμε περισσότερο χρόνο, θα τα συζητήσουμε όλα με ακρίβεια, αφού πάρουμε και στα χέρια μας τα ίδια τα κείμενα."
Στην πλατωνική φιλοσοφία ο κύβος (τρεις διαστάσεις) ως στερεό αντιστοιχεί στα χίλια χρόνια (10 Χ 10 Χ 10 = 1000) και υποδηλώνει τη ζωή στη γη. Τα 8 χιλιάδες χρόνια είναι κύβος πολλαπλασιασμένος με κύβο. Το 8 χιλιάδες προέρχεται από τον πολλαπλασιασμό του 1000, που είναι ο κύβος του 10, με το 8, που είναι ο κύβος του 2 (2 Χ 2 Χ 2 = 8). Το 9 χιλιάδες είναι ένα τετράγωνο πολλαπλασιασμένο με κύβο, δηλαδή το 9000 προκύπτει από τον πολλαπλασιασμό του 1000, που είναι ο κύβος του 10, με το 9, που είναι το τετράγωνο του 3 (3 Χ 3 = 9) και σχετίζεται με τον τεχνικό δημιουργό θεό Ήφαιστο. Έτσι, ο αριθμός 8000 έδωσε την τρίτη διάσταση στο τετράγωνο μέσω της αόριστης δυάδας, ενώ ο 9000 διαφύλαξε το τετράγωνο στον εαυτό του μέσα στην ομοιότητα και την τελειότητα που προέρχεται από την τριάδα, ενώ δεν παρέλειψε να συμπεριλάβει και τον κύβο, τον οποίο συμπεριέλαβε μέσω της χιλιάδας. Και αποτελεί σύμβολο ανώτερης ζωής αυτό που μένει στον εαυτό του (Αθηναίοι, 9000 χρόνια) και τακτοποιεί τα κατώτερα, ενώ είναι ατελέστερο αυτό που κατεβαίνει σε εκείνα (Αιγύπτιοι, 8000 χρόνια) και εξομοιώνεται με εκείνα και γεμίζει με κάποια αοριστία.
Στην πλατωνική και τη νεοπλατωνική φιλοσοφία όλος ο κόσμος με τα όντα, τους πλανήτες και τους αστέρες-ήλιους είναι ένας πλήρης ζωντανός οργανισμός μέσα στον οποίο δρουν αενάως όλες οι θείες δυνάμεις. Για παράδειγμα, οι πλανήτες των ηλιακών συστημάτων δεν είναι διακοσμητικά όντα χωρίς να παίζουν κάποιο ρόλο στη ζωή στο σύμπαν, δεν εκτελούν μόνο τις περιστροφές γύρω από τον εαυτό τους ή τις περιφορές γύρω από τους ήλιους, αλλά συμβάλλουν στην λειτουργία και ύπαρξη της ζωής μέσα στον κόσμο.
Έτσι, στην πλατωνική οντολογία η ψυχή διανύει μια ενδεδειγμένη πορεία κατάβασης από την περιοχή της νοητικής ζωής μέχρι και την ενσάρκωσή της στη γη και επιστροφή της πάλι στην κρόνια ζωή. Ας δούμε ακριβώς τι σημαίνουν αυτά τα 9000 ή 8000 χρόνια για τη ζωή της ψυχής, σύμφωνα με τον Πρόκλο.
Αρχικά, αναφέρει εν συντομία ο Πρόκλος την ηλιακή εγκόσμια πορεία της ψυχής για την οποία θα αναλύσει παρακάτω. Εν περιλήψει, σχηματικά, η άνοδος και η κάθοδος της ψυχής πραγματοποιείται μέσα από 5 πλανήτες, τον Κρόνο, τον Δία, τον Άρη, την Αφροδίτη και τον Ερμή. Η ψυχή ζει σε κάθε πλανήτη συνολικά δύο χιλιάδες χρόνια, χίλια όταν ανεβαίνει και χίλια όταν κατεβαίνει. Γι΄αυτό τα δύο χιλιάδες χρόνια δεν είναι συναπτά, αλλά προέρχονται κατόπιν πρόσθεσης. Όταν ολοκληρωθούν τα 10.000 χρόνια η ψυχή έχει αποκατασταθεί στη νοητική περιοχή το Κρόνου, απ' όπου και κατέβηκε. Κατεβαίνοντας και ανεβαίνοντας μέσω αυτών των πέντε πλανητών αλλάζει 9 φορές το είδος της ζωής της.
Στην περιοχή του Κρόνου η ψυχή ζει νοητικά (είναι ο σκοπός της ζωή της να μένει εκεί, να έχει δηλαδή νοητική ζωή εναρμονισμένη με τον θείο κόσμο). Καθώς κατεβαίνει από εκεί αποκτά είδη χιτώνων, αιθερικών αόρατων σωμάτων, μέχρι και την ενσάρκωσή της στη γη. Ας δούμε τους αιθερικούς αυτούς χιτώνες που προσκολλώνται στην ψυχή. Όταν κατέρχεται από τη περιοχή του Κρόνου εισέρχεται στην περιοχή του Δία, αποκτώντας τη διάνοια, την αντίληψη της πολιτικής-διανοητικής ζωής, στη συνέχεια στην περιοχή του Άρη αποκτά και κινεί το θυμικό της μέρος (συναισθήματα, ανδρεία, δύναμη, κίνηση), στην περιοχή της Αφροδίτης αποκτά το επιθυμητικό της μέρος (επιθυμίες), στην περιοχή του Ερμή σπέρνονται από τον Θείο κόσμο μέσω του Ερμή οι ουσιώδεις λόγοι, οι λογικές αρχές (η ανενεργή a priori γνώση για τον νοητό κόσμο), με την επικουρία των οποίων συνδέεται η ψυχή με το σώμα, και τέλος στην περιοχή της γης, όπου ο άνθρωπος ενσαρκώνεται και σκοπός της ζωής του είναι η ενεργοποίηση της a priori γνώσης που βρίσκεται μέσα του και η οποία θα τον βοηθήσει να επιστρέψει στη νοητική περιοχή του Κρόνου.
Στην περίπτωση του πλατωνικού εδαφίου οι "Αθηναίοι" (9000 χρόνια) αντιστοιχούν στο είδος ζωής του Δία, το οποίο έχει άμεση επαφή με την νοητική ζωή του Κρόνου. Μια "αθηναϊκή" ψυχή (όπως ισχυρίζεται ο Αιγύπτιος ιερέας) μπορεί να φθάσει μέχρι το επίπεδο της διανοητικής ζωής στην περιοχή του Δία και αποτελεί τον μέγιστο σταθμό της αρετής της ψυχής στη γη. Η αιγυπτιακή ψυχή είναι κατώτερο είδος ζωής της ψυχής, εφόσον κατάφερε να ανέλθει μέχρι το επίπεδο του θυμικού της περιοχής του Άρη.
Ας δούμε πώς αποτυπώνονται, σύμφωνα με τον Πρόκλο, τα είδη αυτά ζωής στον γήινο βίο του ανθρώπου. Μόλις ενσαρκωθεί η ψυχή στους πρώτους μήνες της ζωής του ο άνθρωπος ζει φυτικά, αργότερα επιθυμητικά (να έχει επιθυμίες) διεγείροντας τις γενεσιουργές δυνάμεις, έπειτα θυμικά, όταν ξεφεύγει από αυτά και επανέλθει στη φιλόδοξη ζωή, έπειτα πολιτικά-διανοητικά, όταν μετριάσει τα πάθη, και τέλος νοητικά. Αν φέρει σε πέρας όλο αυτό το έργο με τους ενδιάμεσους σταθμούς στην πορεία της μαθαίνει να ζει νοητικά και τα 10.000 χρόνια λαμβάνουν τέλος. Μέσα, όμως, στον κόσμο του γίγνεσθαι, μας λέει ο Πρόκλος, ακόμα και αν πολιτεύεται τέλεια η ψυχή, ζει σύμφωνα με τον αριθμό που υπολείπεται κατά χίλια (Αθηναίοι). Και σύμβολο αυτού του αριθμού είναι το εννιά χιλιάδες, που ταιριάζει στην άριστη πολιτεία των Αθηναίων, των ενάρετων και αναπτυγμένων νοητικά-φιλοσοφικά ψυχών.
Βιβλιογραφία
Τίμαιος Πλάτωνα
Εις τον Τίμαιον Πλάτωνα Α΄συνέχεια, Πρόκλου
