ΟΣΣΟ - ΤΟ ΑΝΘΙΣΜΑ ΤΗΣ ΥΠΕΡΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Όταν κανείς αναφέρεται στον "διαλογισμό", οι περισσότεροι νομίζουν ότι πρόκειται για κάτι που προέρχεται οπωσδήποτε από την ανατολή, ενώ ο διαλογισμός ή αλλιώς "υπερσυνείδηση" αποτελεί την κορύφωση της φιλοσοφικής διαλεκτικής πέρα και πάνω από θρησκείες και δόγματα, γιατί αυτός μπορεί να επιτευχθεί όταν είναι καθαρός, χωρίς θρησκευτικές ή ιδεολογικές παρωπίδες. 

Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ "ΑΠΟΛΥΤΟΥ" ΜΕ ΤΟ "ΕΙΝΑΙ" ΣΤΟΝ ΧΕΓΚΕΛ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο  Χέγκελ αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους στοχαστές της πανθεϊστικής ιδεαλιστικής γραμμής στην ιστορία της νεότερης φιλοσοφίας, ανάμεσα  στους οποίους συναντάμε τον Σπινόζα, τον Φίχτε και τον Σέλινγκ. Και οι τέσσερις αυτοί πανθεϊστές φιλόσοφοι είπαν και έγραψαν τέτοιας υψηλής διανόησης φιλοσοφικά κείμενα που από την συντριπτική πλειοψηφία των μελετητών τους πολλοί λίγοι κατανόησαν ζωτικής σημασίας θέματα που τέθηκαν (φιλοσοφικής και θεολογικής εμπνεύσεως) και θα απασχολήσουν σίγουρα τους επόμενους κοντινούς αιώνες. Και οι τέσσερις προσπάθησαν να άρουν  το οντολογικό πέπλο της πλάνης που κάλυπτε τη σύνδεση της αρχαίας φιλοσοφίας και θρησκείας με τη σύγχρονη φιλοσοφική και επιστημονική θεώρηση για τη συγκρότηση ενός επίκαιρου νοήματος για τον φιλοσοφικό στοχασμό και την κοσμοθέαση των επόμενων αιώνων.

ΠΡΟΚΛΟΣ - Η "ΑΘΗΝΑΪΚΗ" ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΣΤΩΝ ΝΟΗΤΙΚΑ ΨΥΧΩΝ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Στον διάλογο Τίμαιο του Πλάτωνα ο Σόλων έχει ταξιδέψει στην Αίγυπτο και συνομιλεί με έναν Αιγύπτιο ιερέα ο οποίος του διαμηνύει ότι ο ελληνικός πολιτισμός των Αθηναίων που "μεγαλούργησε" είναι πιο παλιός σε σχέση με τον αιγυπτιακό κατά 1000 χρόνια, ότι δηλαδή οι Αθηναίοι "έζησαν και μεγαλούργησαν" 9000 χρόνια πριν την εποχή του Σόλωνα, ενώ οι Αιγύπτιοι 8000 χρόνια πριν. Όλη αυτή η πλατωνική αριθμολογία είναι θεολογικά-κοσμογονικά συμβολική και καθόλου ιστορικής διάστασης. Οι πλατωνικοί διάλογοι βέβαια, πέρα από υψηλής φιλοσοφικής διανόησης λόγοι, είναι και κείμενα με απίστευτου βαθμού γεωμετρικούς μυθολογικούς συμβολισμούς που αποκρύπτουν την αλήθεια για τον νοητό, και όχι μόνο, κόσμο, προκειμένου να φανερωθεί μέσα στην ψυχή, ως νοητικό φως, μόνο σε όσους μάθουν να σκέφτονται και να φιλοσοφούν, γιατί ο δρόμος προς την  "αλήθεια" είναι ο δρόμος προς τη φιλοσοφική ζωή, όπως και θα γίνει λόγος παρακάτω. 

ΠΟΛ ΦΕΓΕΡΑΜΠΕΝΤ - Η ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΙΑΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ (Η ΑΝΑΡΧΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ)

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Πολ Φεγεράμπεντ (1924-1994) είναι ένας σύγχρονος φιλόσοφος της επιστήμης που πραγματικά προκάλεσε μια νέα ενδιαφέρουσα ζύμωση προβληματισμών και αντιπαραθέσεων στον χώρο της φιλοσοφίας της επιστήμης. Ενώ η παραδοσιακή θεωρία της λογικής ανασυγκρότησης της επιστήμης διατεινόταν ότι υπάρχουν και πρέπει να υπάρχουν καθολικοί μεθοδολογικοί  κανόνες με βάση τους οποίους η επιστήμη οδηγείται στην αληθινή επιστημονική γνώση, ο Φεγεράμπεντ υιοθετεί μια αναρχική θεωρία για τη γνώση και απορρίπτει αυτούς τους κανόνες τους οποίους συγκροτούν οι επιστήμονες, προκειμένου να τους οδηγήσουν υποτίθεται σε ασφαλή γνώση. 

ΚΛΩΝΤ ΛΕΒΙ ΣΤΡΟΣ - Ο ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΟΣ ΔΟΜΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Στην νεωτερική περίοδο της ιστορίας υπάρχουν αρκετοί μελετητές της ιστορίας της μυθολογίας και ανθρωπολόγοι που ισχυρίζονται ότι η μύθος αποτελεί ένα προλογικό και κατώτερο στάδιο της ανθρώπινης σκέψης το οποίο διαδέχτηκε η φιλοσοφία και η επιστήμη. Πρόκειται για έναν ισχυρισμό που δεν είναι αληθής πλέον. Ο σύγχρονος ανθρωπολογικός δομισμός ή στρουκτουραλισμός του C. Levy Strauss ως μέθοδος κατανόησης της ανθρώπινης κοινωνίας και του πολιτισμού απέδειξε τη χρησιμότητα του μύθου στο να κομίσει αλήθειες για τα πάντα σε μορφή συμβολικής αφήγησης και να τις σώσει στη συλλογική μνήμη των λαών στο στάδιο εκείνο της ιστορίας που ο γραπτός λόγος είτε δεν ήταν πρόσφορο εργαλείο για να τις αποθηκεύσει στην εν λόγω  μνήμη επειδή ο προφορικός λόγος ήταν απόλυτα κυρίαρχος στις αρχαίες κοινότητες είτε γιατί η δομή των μύθων έπαιζε καταλυτικότερο ρόλο στην διαχρονική διατήρηση αυτών των αληθειών μέσα στις κοινωνίες, εμπερικλείοντας μαζί με αυτές και αστρονομικές ή θεολογικές αποτυπώσεις στα νοήματά τους. 

Ο ΘΕΟΣ ΔΙΟΝΥΣΟΣ ΩΣ ΕΓΚΟΣΜΙΟΣ ΝΟΥΣ ΚΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΩΝ ΣΥΜΠΟΣΙΩΝ

Φωτογραφία: Ναός του 2ου αιώνα του Διόνυσου-Βάκχου ή του περσικού θεού Μίθρα που ανακαλύφθηκε κάτω από την πόλη του Λονδίνου στις ανασκαφές του 1954. 


Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η διονυσιακή  θεολογία, σε φιλοσοφική γλώσσα, δεν είναι τίποτα άλλο παρά το έπος της λειτουργικής πορείας του θεϊκού Νου μέσα στο υλικό σύμπαν και για αυτό θα γίνει λόγος στην προκείμενη περίπτωση. Παρατίθενται αρχικά παρακάτω δύο εδάφια από τις "Βάκχες" του Ευριπίδη προκειμένου να αναπτύξουμε τη διονυσιακή θεολογία φιλοσοφικά :

[ << Πίνοντας το κρασί του πίνουμε αυτόν>>. <<Μέσω αυτού του δώρου ο άνθρωπος ξαναγίνεται καινούργιος. >>]

ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - ΤΟ ΜΑΓΜΑ ΣΗΜΑΣΙΩΝ ΩΣ ΠΗΓΗ ΘΕΣΜΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Οι περισσότεροι γνωρίζουν τον Κορνήλιο Καστοριάδη για την πολιτική του φιλοσοφία, ενώ μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η οντολογία του, στη βάση της οποίας στηρίχτηκε και το πρόταγμά του για την αυτονομία, είναι η πιο ενδιαφέρουσα από όσες εμφανίστηκαν τον 20ο αιώνα, παρ΄ότι λίγοι έχουν ασχοληθεί με αυτήν. Όπως θα διαφανεί στη συνέχεια, η οντολογία του Καστοριάδη αποτελεί μια σημαντική τομή για να δούμε πάλι από τη αρχή το "Είναι" της παραδοσιακής οντολογίας από τους προσωκρατικούς μέχρι και τον Φίχτε και τον Χάιντεγκερ. 

Η καστοριαδική οντολογία αποβλέπει καθαρά στη συγκρότηση του κοινωνικού όντος μέσα στο οποίο συλλαμβάνει την πρακτική ζωή και το σύνολο των διαδικασιών που συγκροτούν την κοινότητα. Για τον Καστοριάδη, η κοινωνική διαδικασία είναι η γέννηση ριζικά διαφορετικών μορφών, μια δημιουργική αυτοοργάνωση, ή αλλιώς, η συνεχής διάπλαση νέων τύπων πράξης που λαμβάνουν χώρα μέσα στον βίο. Ουσιαστικά η κοινωνική διαδικασία αποτελεί αυτοθέσμιση και οντολογική γένεση συνεχώς νέων "κόσμων" ή νέων μορφών πράξης. Ο φιλόσοφος επιχειρεί μια σύζευξη του πρώιμου Φίχτε και του όψιμου Χάιντεγκερ.

Η ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΣΤΟΝ ΧΕΓΚΕΛ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Κορνήλιος Καστοριάδης αποτελεί ίσως τον μοναδικό από τους σύγχρονους πολιτικούς φιλοσόφους που πραγματεύτηκε ολοκληρωμένα την έννοια της αυτονομίας, έναν όρο στον οποίο υπεισέρχονται πολλοί παράγοντες προκειμένου να προσδιοριστεί θεωρητικά και πρακτικά-ηθικά στον πολιτικό και κοινωνικό βίο. Η πολιτική αυτονομία για την οποία κάνει λόγο ο Καστοριάδης συνδέεται άμεσα με την εφαρμογή ενός πολιτεύματος με βάση τον αμεσοδημοκρατικό ανθρωποκεντρικό  κοινοτισμό. Τι σημαίνει η πολιτική αυτονομία στον Καστοριάδη; Προφανώς σημαίνει μια επί του συνόλου του ανθρώπινου βίου πολιτική φιλοσοφία, ένα κοινωνικό πρόταγμα που θα απασχολήσει τις σύγχρονες κοινωνίες σίγουρα στο μέλλον. 

ΣΕΛΙΝΓΚ - Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΚΟΥ ΠΑΝΘΕΪΣΜΟΥ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

     


Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Έχει γίνει πολλές φορές λόγος για την νεότερη θεωρησιακή πανθεϊστική φιλοσοφική γραμμή (Σπινόζα, Φίχτε, Σέλινγκ, Χέγκελ) και τη συσχέτισή της με την νεοπλατωνική παράδοση του Πλωτίνου, του Ιάμβλιχου και του Πρόκλου. Στην προκείμενη περίπτωση, όμως, θα πραγματευτούμε την ουσία της φιλοσοφίας της τέχνης του Σέλινγκ και τη θεμελιακή της συγκρότηση στο οντολογικό υπόβαθρο των ύστερων νεοπλατωνικών, και συγκεκριμένα του Πρόκλου. 

Ο ΑΙΘΕΡΑΣ - ΜΙΑ ΘΕΟΓΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΑΡΧΗΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Στην φιλοσοφία του Πλάτωνα και του Πρόκλου οι έννοιες Πέρας-Άπειρο-Μικτό θεολογικά αποτελούν την τριαδική φύση κάθε θεού, ή του θεού γενικότερα. Το Πέρας (ή Αιθέρας κατά τους ορφικούς) αποτελεί την ύπαρξη του Θεού, το Άπειρο (ή το Χάος κατά τους ορφικούς) αποτελεί τη δύναμη του θεού, ενώ το Μικτό το ενέργημα ή τις νοητικές ενέργειες κάθε θεού. Έχουμε επισημάνει ότι οι δύο πρώτες αρχές είναι υπερούσιες στην πλατωνική φιλοσοφία (χωρίς ουσία και ακατανόητες) ενώ η τρίτη (Μικτό) αποτελεί το Ον (το Αυγό κατά τους ορφικούς ή το Χάος κατά τον Ησίοδο). Ο ανθρώπινος νους μπορεί να νοήσει ή να συλλάβει μόνο το Μικτό, κατά το οποίο λαμβάνουν χώρα ο θείος νους και οι Ιδέες που εξέρχονται από αυτόν. 

ΗΣΙΟΔΟΣ - Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΩΣ ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΑ ΤΟΥ ΟΝΤΟΣ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Οι δύο πρώτοι μεγάλοι Έλληνες ποιητές Όμηρος και Ησίοδος αποτύπωσαν στα έργα τους τόσο την κοσμογονία, το πώς δηλαδή δημιουργήθηκε ο κόσμος, όσο και την ανθρωπογονία, τη φύση του ανθρώπου και τον προορισμό του. Στην προκείμενη περίπτωση θα ασχοληθούμε με τον Ησίοδο, που όχι μόνο θεωρείται ο πρώτος ποιητής φιλόσοφος στην ελληνική παράδοση, αλλά και ένας μύστης-επιστήμονας που περιέγραψε την αληθινή δομή του σύμπαντος κατά τρόπο που επηρέασε καθοριστικά τόσο την εξέλιξη της αρχαίας φιλοσοφίας, όσο και την πορεία συνολικά που αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα. Ας ξεκινήσουμε αυτό το συναρπαστικό κοσμογονικό φιλοσοφικό ταξίδι στο οποίο θα μας μυήσει ο λόγος του Ησίοδου.

ΠΡΟΚΛΟΣ - ΕΝΑΔΕΣ, ΟΝ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Πολλοί μελετητές του Πλάτωνα προσπαθούν να αναδεικνύουν στον μεγάλο φιλόσοφο μόνο την καθεαυτή φιλοσοφική του συγκρότηση αναφερόμενοι στο ον, στη θεωρία των ιδεών και, γενικότερα, στην γνωσιοθεωρία του αποφεύγοντας για πολλούς λόγους να αναφέρουν τη παρουσία των θεών στους διαλόγους του και τον τρόπο που τους διαπλέκει με το γνωσιο-οντολογικό σύστημά του. Ξέρουμε πολύ καλά ότι ως επί το πλείστον ο Πλάτωνας φιλοσοφεί, σε αντίθεση με τον Ορφέα που θεολογεί, προσπαθώντας να εργαστεί στην υπηρεσία του Φιλοσοφικού Λόγου με απώτερο σκοπό την πορεία προς την ΙΔΕΑ του ΑΓΑΘΟΥ, προς το ίδιο το ΑΓΑΘΟ, αλλά, αν δε λάβουμε υπόψη τις πάμπολλες αναφορές του στους θεούς και τις λειτουργίες τους σε όλους τους διαλόγους, και ιδιαίτερα στον Τίμαιο και τον Παρμενίδη, δε θα σχηματίσουμε την πραγματική εικόνα της φιλοσοφίας του. 

ΣΠΙΝΟΖΑ - Η ΔΕΙΣΙΔΑΙΜΟΝΙΑ ΩΣ ΔΥΝΑΜΗ ΕΞΟΥΣΙΑΣΜΟΥ ΤΩΝ ΜΑΖΩΝ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο θεός στον Σπινόζα δε συλλαμβάνεται σε κάποιο θρησκευτικό πλαίσιο όρων που βασίζονται στη στατικότητα, τον δογματισμό και την πίστη, αλλά σε ένα φιλοσοφικό υπόβαθρο που συγκροτείται στα θεμέλια του Λόγου. Κατά τον Σπινόζα υπάρχουν τρεις τρόποι για να συλλάβουμε τη γνώση: α. ο Λόγος, β.η δόξα ή φαντασία και γ. η ενόραση. Η φαντασία ή δόξα μας παρέχει γνώση που βασίζεται στα αισθητά δεδομένα και στα παθητικά συναισθήματα, για αυτό η όποια γνώση απορρέει από τη φαντασία είναι συγκεχυμένη, μη ασφαλής και μας οδηγεί στην πίστη σε δεισιδαιμονίες και απατηλές θεωρήσεις. Αντίθετα, η ορθολογική γνώση, ο Λόγος, θέτει τις βάσεις όχι μόνο για να συγκροτήσουμε ασφαλείς και επιστημονικού χαρακτήρα γνώσεις, αλλά και να μπορέσουμε να συλλάβουμε και την έλλογη σκέψη ως κατηγόρημα του θεού. Για τον Σπινόζα ο θεός έχει άπειρα κατηγορήματα, δύο από αυτά είναι η σκέψη και η έκταση, για αυτό και όταν ο άνθρωπος μετέρχεται τον ορθό Λόγο και καταγίνεται με τη φιλοσοφία, δύναται να μετέχει της θείας ουσίας. Βέβαια, ο σπινοζικός απρόσωπος θεός δεν είναι ένα εξωκοσμικό ον, όπως στον χριστιανισμό, αλλά είναι μέσα στον κόσμο και ως έκταση, ως υλική ουσία, για αυτό και ο Σπινόζα δεν διακρίνει τη σκέψη από την έκταση οντολογικά, όπως ο Ντεκάρτ, αλλά τις συλλαμβάνει ως δύο όψεις της μιας πραγματικότητας.

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΤΟΝ ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Στον νεοπλατωνισμό συναντάμε τρεις κύριες υποστάσεις (Εν, Νους, Ψυχή) και την ύλη. Εφόσον, κάθε μία από τις υποστάσεις απορρέει από την  προηγούμενη, έτσι και ο Νους απορρέει από το ΕΝ, το οποίο τον "δημιούργησε" μέσα στη αφθονία του κατά τον νόμο του υπερχειλισμού (Πλωτίνου Εννεάδες, περί των τριών αρχικών υποστάσεων VI (10), 36-45). Έτσι με την απορροή του Νου πραγματοποιείται η μετάβαση στην πολλαπλότητα των όντων. Στον Νου λαμβάνει χώρα ένας εσωτερικός χωρισμός, διαχωρίζονται  το νοούν και το νοούμενο, δηλαδή οι Ιδέες, οι οποίες συνιστούν συγχρόνως δυνάμεις και συναποτελούν την ζωντανή ενότητα του κόσμου των ΙΔΕΩΝ. Ο Νους δεν μένει στον εαυτό του, και στη συνέχεια, χάριν λόγου, με βάση τις ΙΔΕΕΣ δημιουργεί εκ απορροής την Κοσμική Ψυχή που λειτουργεί ως Λόγος του Νου, φέρει μέσα της, δηλαδή, τις  apriori γνώσεις που κωδικοποιήθηκαν ως "σπέρματα" από τις ΙΔΕΕΣ. Η Ψυχή έχει ένα διπλό ρόλο να επιτελέσει: από τη μια, γυρίζοντας προς τα άνω βλέπει την αρχέγονη πηγή της, τον Νου, από την άλλη ταυτόχρονα λαμβάνοντας υπόψη τις ΙΔΕΕΣ και κομίζοντας τους λόγους μαζί της παρατηρεί τον κόσμο και τον μορφοποιεί. 

ΤΖΙΟΡΝΤΑΝΟ ΜΠΡΟΥΝΟ - Η ΑΡΧΗ, Η ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ Η ΔΙΑΝΟΙΑ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Στο έργο του Περί της Αιτίας, της Αρχής και του Ενός, ο Τζιορντάνο Μπρούνο έχει ως πρώτιστο σκοπό να επανεξετάσει την ιδέα της ύλης, στα πλαίσια του νέου οράματος που έχει για ένα ανοιχτό και άπειρο σύμπαν. Η ύλη, για τον Μπρούνο, δεν είναι ένα αδρανές δοχείο σχημάτων αλλά γίνεται αντιληπτή ως αρχή της ζωής από την οποία γεννώνται άπειροι κόσμοι, σώματα και άτομα. Επειδή ο Μπρούνο θέτει την ύλη στην ίδια την ουσία του θεού, θεωρεί ότι αυτή αποκαλύπτει τον κόμβο μιας επικοινωνίας η οποία στη συνεχή παραγωγή ζωής φέρνει σε σχέση τη ζωντανή ποικιλία του κόσμου με την άπειρη θεία απεραντοσύνη, την ποικιλομορφία και το Ένα. Ο Μπρούνο διακρίνει τις έννοιες Αρχή και Αιτία, και ισχυρίζεται ότι η αρχή, ως εκκίνηση, δεν σημαίνει σε καμιά περίπτωση την  αιτία της ύπαρξης, γιατί η αιτία της ύπαρξης είναι η ίδια η ψυχή που ταυτόχρονα αποτελεί και τη μορφή των όντων. Η ψυχή είναι έμφυτη στα όντα, γιατί και ο ίδιος ο κόσμος, στο σύνολό του, είναι ένα ον προικισμένο με ψυχή, ένα πραγματικά μεγάλο ζώο. Η αξία της ύλης έγκειται στο ότι φέρει μέσα της τη μορφή, την ψυχή ως μορφή όλων των πραγμάτων. Η μπρουνιακή ψυχή μαρτυρά την ύπαρξη μιας εσωτερικής δομής σε κάθε ον, μια δηλαδή πνευματική αρχή που καθοδηγεί την ύπαρξή του.

ΤΖΙΟΡΝΤΑΝΟ ΜΠΡΟΥΝΟ ΚΑΙ ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Τζιορντάνο Μπρούνο, Ιταλός ιδεαλιστής φιλόσοφος (1548-1600), αποτέλεσε τον πρώτο νεοπλατωνικό πανθεϊστή των νεότερων χρόνων που επηρεάστηκε τόσο από τα ερμαϊκά κείμενα όσο και από την αρχαία αιγυπτιακή θρησκευτική παράδοση όπως την έβλεπαν οι νεοπλατωνικοί Πλωτίνος, Ιάμβλιχος, Πρόκλος. Πρόκειται για έναν πρωτότυπο φιλόσοφο, πολύ μπροστά από την εποχή του, ο οποίος συνέταξε μια φιλοσοφία που επιβεβαιώνει την σύγχρονη κβαντική φυσική αλλά και αποτέλεσε πολύτιμη πηγή και έμπνευση για τους φιλοσόφους της θεωρησιακής ιδεαλιστικής πανθεϊστικής γραμμής (Σπινόζα, Φίχτε, Σέλινγκ, Χέγκελ). 

ΠΛΑΤΩΝ - Ο ΝΟΥΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΚΗ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η Ανάγκη είναι συνώνυμο της θεϊκής βούλησης, της Μοίρας ή, κατά τη μυθολογία, της θεάς Ανάγκης, η οποία είναι μητέρα των Μοιρών (Άτροπος=μέλλον, Κλωθώ=παρόν, Λάχεση=παρελθόν). Σύμφωνα με τα διαλαμβανόμενα στο «Συμπόσιο» του Πλάτωνα πριν να κυριαρχήσει ο Έρως, στα θεία πράγματα βασίλευε μόνο η Ανάγκη που όλα συνέβαιναν υπό την εξουσία της. Ειδικότερα ο Πλάτωνας στο έργο του «Πολιτεία» παρουσιάζει τη θεά Ανάγκη να φέρει στα γόνατά της αδαμάντινη άτρακτο μέσα στην οποία περιστρέφεται το σύμπαν. Στην ορφική παράδοση η Ανάγκη παρουσιάζεται με το όνομα της Αδράστειας, η οποία βρίσκεται στο επίπεδο του υπερουράνιου τόπου της ουσίας και μαζί με τον Χρόνο απέκτησαν τρία τέκνα, τον Αιθέρα, το Χάος και το Έρεβος.

ΝΤΕΚΑΡΤ ΚΑΙ ΧΕΓΚΕΛ - Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΥΘΕΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Με τον Ντεκάρτ (ή Καρτέσιο) αναπτύσσεται στη νεότερη φιλοσοφία η φιλοσοφία του υποκειμένου, δηλαδή η φιλοσοφία της συνείδησης. Ο Ντεκάρτ συνεχίζει μια προσπάθεια που ξεκίνησε με τον Σωκράτη και τον Πλάτωνα η οποία σχετίζεται με την ενασχόληση του εσωτερικού κόσμου του ανθρώπου. Η απόπειρα θεμελίωσης του υποκειμένου του Ντεκάρτ διακρίνεται για την ριζική της και επιστημονική συγκρότηση θέτοντας μια λογική τάξη στα φιλοσοφικά πράγματα. Η καρτεσιανή μέθοδος της αμφιβολίας έθεσε τις βάσεις για να επαναπροσδιοριστεί κάθε γνώση, νέα και παλιά, δογματική ή όχι, υπό την εποπτεία του Ορθού Λόγου, προκειμένου να συγκροτηθεί μια φιλοσοφική μέθοδος για την αληθινή γνώση με την επικουρία των επιστημονικών δομών που έχουν τα μαθηματικά και η γεωμετρία. Τίθεται επιτέλους στο στόχαστρο της έλλογης φιλοσοφικής κριτικής κάθε θρησκευτικό δόγμα, πίστη και αυθεντία, προκειμένου να ελεγχθεί ορθολογικά εκ βάθρων το θεμέλιο πάνω στο οποίο στηρίζονται, εγκαινιάζοντας την απελευθέρωση και απεξάρτηση της φιλοσοφίας από τη θρησκεία, τις προκαταλήψεις και κάθε ψευδή γνώση.

ΝΤΕΚΑΡΤ - Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΠΟΥ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΚΕΨΗ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Ντεκάρτ αποτέλεσε τον πατέρα της σύγχρονης φιλοσοφίας και συγκρότησε μια φιλοσοφία της Συνείδησης για πρώτη φορά στην ιστορία της φιλοσοφίας. Ενώ πολλοί υποτίμησαν άδικα το σπουδαίο έργο του, στην πραγματικότητα ο Καρτέσιος μπορεί να συγκριθεί μόνο με τους μεγάλους φιλοσόφους που άφησαν ανεξίτηλα τα σημάδια τους στην εξέλιξη της καθ΄εαυτού φιλοσοφίας, όπως τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τον Σπινόζα, τον Καντ ή τον Χέγκελ. Και τι εννοούμε με τον όρο της καθ΄εαυτού φιλοσοφίας; Ο Ντεκάρτ, όπως και οι προαναφερθέντες φιλόσοφοι, ανήκει στην ομάδα των φιλοσόφων εκείνων που προσπάθησαν να δομήσουν τα θεμέλια της φιλοσοφικής γνώσης με βάση τον ορθό λόγο, τα μαθηματικά και τη γεωμετρία. Έτσι θεωρείται ο δεύτερος φιλόσοφος μετά τον νεοπλατωνικό Πρόκλο που ανέπτυξε μια φιλοσοφία γεωμετρική σε στέρεες βάσεις αλλάζοντας όμως τον προσανατολισμό προς τη σφαίρα του υποκειμένου. Κύρια φιλοσοφική μέθοδος της καρτεσιανής μεταφυσικής, της προσπάθειας δηλαδή για τη συγκρότηση μιας μεθοδολογίας για την αληθινή και βέβαιη γνώση, είναι η αμφιβολία για τα πάντα, ακόμα και για τα αυτονόητα ξεκινώντας από το ίδιο το Εγώ, αποδίδοντάς του την ύπαρξη με τον όρο ότι είναι ένα πράγμα που σκέφτεται. "Υπάρχει κανείς μόνο όταν σκέφτεται", ή "Σκέφτεται κανείς, άρα υπάρχει", ισχυρίζεται ο Ντεκάρτ, και αφού καταλήγει κανείς (το υποκείμενο ως ΕΓΩ) στο να μην μπορεί να αμφιβάλλει ότι αμφιβάλλει, θεμελιώνει και αποδεικνύει την ύπαρξη της ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ ως την αληθινή ουσία του ανθρώπινου Είναι. 

ΠΛΑΤΩΝ - ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Το προκείμενο θέμα που τίθεται, σχετικά με τον λόγο περί φιλοσοφικής θρησκείας στον Πλάτωνα, θεωρείται άκρως σημαντικό για να κατανοήσουμε τον θεμελιακό σκοπό της ίδιας της Φιλοσοφίας αλλά και το τι είναι τελικά το "Φιλοσοφείν". Ας πάρουμε τα πράγματα από τη αρχή. Ο Πλάτων είναι ο πρώτος φιλόσοφος στην ανθρώπινη ιστορία που έθεσε το ζήτημα μιας έλλογης κατανόησης για τη θεώρηση του κόσμου. Και όταν λέμε "έλλογη" εννοούμε την λογική κατανόηση της λειτουργίας του όντος από τον άνθρωπο. Ενώ ο μύθος λειτούργησε καταλυτικά για την περαιτέρω πνευματική εξέλιξη των πολιτισμών προσφέροντας ένα καθολικό νόημα ζωής μέσα από την θρησκεία, η φιλοσοφία ως ο έλλογος τρόπος σκέψης και θεώρησης του κόσμου ανέλαβε να συλλάβει το όντως νόημα, την ουσία ων πραγμάτων, της ζωής και του κόσμου μέσα από έννοιες. Η καθ΄εαυτού θρησκευτική σκέψη, όπως την γνωρίσαμε μέχρι τώρα, αποτύπωσε συμπαντικές αλήθειες μέσα από παραστάσεις και συμβολισμούς, μετήλθε δηλαδή σχήματα και εικόνες για να μας προσδώσει και να μας παραθέσει μια δογματική και στατική αλήθεια, την οποία θα έπρεπε ο άνθρωπος να εφαρμόσει με εξωτερικούς τύπους και τελετουργικά δρώμενα, προκειμένου να προσλάβει βιώματα που κομίζουν περισσότερο συναισθηματικές αποτυπώσεις που προέρχονται από την πίστη (μια κατώτερου τύπου γνώση κατά τον Πλάτωνα η οποία φέρει αναμεμιγμένες κάποιες αλήθειες με ψεύδη και αυταπάτες) και όχι από τον Λόγο, την εσωτερική καθαρά πνευματική και έλλογη λειτουργία του νου.

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΥΛΗΣ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Στην πλατωνική φιλοσοφία η ύλη, όπως και οι Ιδέες, δεν είναι κάτι ξένο προς τη θεία ουσία, παρόλο που αποτελεί την ουσία του αισθητού κόσμου ο οποίος αποτυπώνει αποσπασματικά και απατηλά μέσα από τα φαινόμενα το Όλον και τη γνώση. Οι Ιδέες αποτελούν την καθαρή και αληθινή ουσία του κόσμου, τα αιώνια και άχρονα αρχέτυπα του νοητού κόσμου, με βάση τα οποία δημιουργείται ο υλικός κόσμος. Η πλατωνική Ιδέα του χωρίς μορφές νοητού κόσμου φέρει μέσα της όλη τη θεία ουσία του Όντος κατά άπειρο τρόπο και αποτυπώνεται με μορφές στην ύλη κατά περατό τρόπο, γιατί είναι αδύνατον να αποτυπωθεί καθολικά το άπειρο και το αιώνιο των Ιδεών μέσα στον υλικό κόσμο του πέρατος και των ορίων χωρίς την ύπαρξη χώρου και χρόνου, χωρίς τη σκέψη και την έκταση που είναι αναγκαίες για να λάβει ορατή χώρα ο αισθητός κόσμος. Η απειρότητα του κόσμου των Ιδεών ξεδιπλώνεται μέσα στον έγχρονο αισθητό κόσμο με τις ένυλες μορφές γιατί  οι τελευταίες αποτελούν μια μονοδιάστατη εκδήλωση του νοητού κόσμου. 

Ενώ ο κόσμος της μορφών και της ύλης είναι αποτύπωση επιμέρους νοητικών προσδιορισμών που εμπεριέχονται στις Ιδέες, η ΙΔΕΑ, όπως μας λέει ο Χέγκελ στην επιστήμη της λογικής, είναι ο ύψιστος νοητικός προσδιορισμός, ο οποίος συμπυκνώνει μέσα του όλους τους άλλους νοητικούς προσδιορισμούς και παριστά το έσχατο θεμέλιό τους προσδίδοντάς τους περατότητα. Παρομοίως και η κβαντική φυσική, εμπνεόμενη από τον Πλάτωνα, ισχυρίζεται ότι οι Ιδέες ομοιάζουν ή σχεδόν ταυτίζονται με τις κυματοσυναρτήσεις, που ικανοποιούν την εξίσωση Σρέντινγκερ (Schrödinger), οι οποίες μέσα από τα κύματα (στη φυσική επιστήμη) κομίζουν τις συμπαντικές πληροφορίες με βάση τις οποίες θα κινηθούν τα ίδια αυτά τα κύματα ως σωματίδια πλέον προκειμένου στη συνέχεια να προκύψει ο ορατός υλικός κόσμος των  μορφών.

ΠΛΩΤΙΝΟΣ - ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΒΙΩΝΟΥΜΕ ΤΟ ΩΡΑΙΟ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Πλωτίνος θεμελίωσε την πλατωνική φιλοσοφία σε νέες βάσεις αναπτύσσοντας την τριάδα ΕΝ, ΝΟΥΣ, ΨΥΧΗ. Ο πλωτινικός νους ως αιώνιος, αμετάβλητος, άφθαρτος και αυτοπροσδιοριζόμενος, αποτελεί μια σύνθεση του αριστοτελικού θεού και του πλατωνικού νοητού κόσμου των ιδεών. Το πλωτινικό ΕΝ είναι η δημιουργός αιτία προέλευσης, απαρχή και σκοπός όλων των υπολοίπων υποστάσεων και των όντων που μετέχουν σ’ αυτές. Έτσι, όσα όντα είναι ψυχές έχουν τη δυνατότητα να φέρουν στο άνω μέρος τους νοητική ικανότητα, ενώ όσα είναι νόες, έχουν τη δυνατότητα να επιθεωρούν, εν νοερή ακινησία, την νοητική εποπτεία της ουσίας τους, κάτι που τα κάνει να καθίστανται θεωρούς του Ενός.

Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι ο Πλωτίνος είναι ο πρώτος φιλόσοφος που εγκαινιάζει τη σημαντικότερη φιλοσοφική γραμμή μέχρι σήμερα, τη θεωρησιακή φιλοσοφία, η οποία φθάνει μέχρι τον Χέγκελ και τον Αλτουσέρ. Σύμφωνα με την θεωρησιακή φιλοσοφία ο άνθρωπος μπορεί να επιστρέψει στο ΕΝ, να συλλάβει την αληθινή γνώση μόνο μέσα από τον Νου, πέρα από την παράδοση στις επιθυμίες και τις απολαύσεις της βιοτικής μέριμνας. Ένας τέτοιος βίος μόνο ενάρετος μπορεί να χαρακτηριστεί, εφόσον, για να αντικρίσει η ψυχή το ΕΝ και να ενωθεί μαζί του, πρέπει να επιστρέψει ανεβαίνοντας τα προηγούμενα σκαλοπάτια της οντολογικής κλίμακας. Η ψυχή πρώτα, είναι ανάγκη να αναπτύξει το νοητικό ηγεμονικό της και μετά να μάθει να το λειτουργεί. Η άσκηση στη φιλοσοφία είναι ο μόνος δρόμος για την ανέλιξη που πρέπει να επιτύχει, προκειμένου να μάθει στη συνέχεια να νοεί χωρίς να διακόπτεται η νοερή ικανότητα του νοητικού. Δηλαδή απαιτείται η νοητική ροή να είναι συνεχής χωρίς να προσβάλλεται από το βουητό των αισθήσεων. Αφού αναπτύξουμε πλήρως τη νοητική μας ικανότητα και η καθημερινή μας ζωή καταστεί βίος φιλοσοφικός, με διαρκή πνευματική πρόοδο θα αναπτύξουμε απρόσμενα στο άνω μέρος του Νοός μας, δύο ανεξήγητες δυνατότητες, πρώτα την ενορατική διαίσθηση και δεύτερον την νοητική ενόραση. Με την ενορατική διαίσθηση ο νους μας συλλαμβάνει αστραπιαία νοητικά εικονικά σχήματα που μας δεικνύουν τη σύνδεση του νοητού με τον αισθητό κόσμο. Κατά την νοητική ενόραση, βιώνουμε το κάλλος του σύνολου κόσμου μέσα μας σε τρεις εξελικτικές φάσεις. Σε πρώτη φάση, τις πρώτες φορές που θα επιτυγχάνουμε να νοούμε ενορατικά, θα διαπιστώνουμε ένα ταξίδι του νου που θα συνδέει όλη τη γνώση που έχουμε αποκτήσει μέχρι εκείνη τη στιγμή στη ζωή μας με όλα τα πράγματα, όλα θα συνδέονται και θα εξηγούνται μέσα μας. Σε δεύτερη φάση, τις επόμενες φορές, θα διαπιστώνουμε ότι όλος αυτός ο κόσμος των γνώσεων που έχουμε αποκομίσει και εντυπώσει μέσα μας είναι το ΕΓΩ μας, είναι η ταυτότητά μας, είμαστε εμείς οι ίδιοι. Στην τρίτη φάση, την ύστερη, την οποία βίωσε και ο Πλωτίνος, αυτό που θεωρήσαμε κατά την τρίτη φάση ότι είναι το ΕΓΩ μας, τελικά είναι το Όλον, το ΕΝ, ο Αρρητος Συνδετικός Δεσμός που βρίσκεται στο άνω μέρος του ΝΟΥ μας και συνδέει όλα τα όντα του κόσμου μέσα από όλες τις σκέψεις-δράσεις όλων των όντων μεταξύ τους. Αυτό που βιώνουμε και "βλέπουμε" είναι το απέραντο Κάλλος των Όντων μέσω του Ενός, όχι μέσα από την υλική τους διάσταση, αλλά μέσα από την μορφική τους ολογραφική απεικόνιση στο Είναι μας.

ΦΙΧΤΕ - Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΣΤΟ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΗΣ ΣΥΝΟΛΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΛΟΓΙΑΣ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Φίχτε στο έργο του θεμέλιο της σύνολης επιστημολογίας ανάπτυξε τα ιδρυτικά κείμενα του καθ΄εαυτού υπερβατολογικού ιδεαλισμού. Θεώρησε ότι η ουσία της καθαρής γνώσης βρίσκεται στο ίδιο το ΕΓΩ. Ως ΕΓΩ εννόησε την αληθινή ουσία της ανθρώπινης υπόστασης μέσα στην οποία γεννάται η αληθινή γνώση. Το φιχτιανό ΕΓΩ είναι η μόνη χειροπιαστή υπόσταση από την οποία ξεπηδά ο νους, γιατί μόνο μέσα από το ΕΓΩ έχει τη δυνατότητα ο άνθρωπος να στηρίξει πάνω της τα πάντα, τον υποτιθέμενο θεό/θεούς, τον κόσμο, τα αντικείμενα και οτιδήποτε μπορεί να νοηθεί. Μην ξεχνάμε ότι ο Φίχτε έφτιαξε μια γεωμετρική καντιανή φιλοσοφία ολοκληρώνοντας την υπερβατολογική διάσταση του κριτικισμού που έθεσε τις βάσεις τόσο για την ανάπτυξη του απόλυτου του Σέλινγκ όσο και της εγελιανής διαλεκτικής. Το ΕΓΩ, για τον Φίχτε, αποτελεί τη βάση μέσα από την οποία μπορεί να προκύψει οποιαδήποτε φιλοσοφική ή επιστημονική θεωρία. Οτιδήποτε υποπίπτει στον χώρο του συστηματικού επιστητού ή της φιλοσοφίας γεννάται και "εγκρίνεται" μέσα στο ΕΓΩ, στον "χώρο" που γεννάται η νόηση ή η συνείδηση. Ως ΜΗ ΕΓΩ ο Φίχτε εννόησε οτιδήποτε κείται ή υπάρχει απέναντι και έξω από το ΕΓΩ. Άρα το ΜΗ ΕΓΩ είναι ο "εξωτερικός" αντικείμενος κόσμος και το ΕΓΩ το υποκείμενο που μπορεί να νοεί. Ο Φίχτε, σε αντίθεση με τον Σπινόζα που έθεσε την σκέψη και την έκταση έξω από τη συνείδηση, συνέλαβε το ΕΓΩ (ως σκέψη) και το ΜΗ ΕΓΩ (ως έκταση) μέσα στο ΑΠΟΛΥΤΟ ΕΓΩ. 

Το ΑΠΟΛΥΤΟ ΕΓΩ είναι μια υποστασιακή σύνθεση του διαρκούς υποστασιακού συσχετισμού μεταξύ του ΕΓΩ ως θέση (υποκείμενο) και του ΜΗ ΕΓΩ ως αντίθεση (αντικείμενο). Το ΑΠΟΛΥΤΟ ΕΓΩ έχει μια διττή οντολογική δομή, είναι ένα υποστασιακό θεμέλιο και ταυτόχρονα θέτει εντός του νοητικά και συνειδησιακά ενεργήματα, δηλαδή νοεί ή συνειδητοποιεί. Η ανάπτυξη του ΑΠΟΛΥΤΟΥ ΕΓΩ από τον Φίχτε αποτέλεσε τη υποστασιακή βάση για την γέννηση της ιδέας της "ύπαρξης" την οποία ανέπτυξε ο υπαρξισμός, τα πρώτα σπέρματα της οποίας αντλήθηκαν στον Σέλινγκ από τους υπαρξιστές φιλοσόφους με την σχεσιακή ενύπαρξη στον άνθρωπο των δύο θεμελιακών αρχών της Φύσης και του Ενός (σκοτεινή και φωτεινή αρχή).

ΣΕΛΙΝΓΚ - ΑΠΟ ΤΗ ΦΥΣΗ ΩΣ ΜΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η φιλοσοφία του Σέλινγκ διακρίνεται από το νεοπλατωνικό/στωικό βάθος με το οποίο συλλαμβάνει την αρχαιοελληνική φυσική φιλοσοφία της φύσης και τον έντεχνο οίστρο της αρχαϊκής ποίησης για τις πρώτες αρχές μέσα από τη μυθική αφήγηση. Η φιλοσοφία του Σέλινγκ είναι ένα στοχαστικό αριστούργημα της σύγχρονης εποχής συντεθειμένο με στοιχεία προσωκρατικής οντολογίας νεοπλατωνικής γνωσιοθεωρίας και στωικής κοσμολογίας, ενώ παράλληλα κομίζει τα πιο ενδιαφέροντα θέματα της μαγικής αναγεννησιακής σκέψης. Τέσσερις έννοιες κυριαρχούν στη φιλοσοφία του: η Φύση, ο σκοτεινός βυθός-πόθος, η Νόηση, η Θεότητα και το Απόλυτο. Η ιδιαίτερα πρωτότυπη πρωτεϊκής φύσεως σκέψη του Σέλλινγκ για τα δεδομένα της εποχής του έκανε τον Χάιντεγκερ να χαρακτηρίσει τη φιλοσοφία του την τιτανικότερη του γερμανικού ιδεαλισμού (συγκεκριμένα ο Χάιντεγκερ διείδε το βάθος των έργων Σύστημα του υπερβατολογικού ιδεαλισμού και Έρευνες για την ουσία της ανθρώπινης ελευθερίας. Εγώ θα προσέθετα και το έργο του Ιδέες για μια φιλοσοφία της Φύσης, στο οποίο αποτυπώνεται πολύπλευρα η φιλοσοφία για την έννοια της Φύσης για να κατανοήσουμε την ουσία του.

Η ΟΡΦΙΚΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΚΡΥΜΜΕΝΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΙ Η ΕΝΝΟΗΣΗ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η ορφική θεολογία είναι μέρος της ορφικοπυθαγόρειας-πλατωνικής φιλοσοφικής γραμμής και αποτελεί τις βάσεις πάνω στις οποίες στηρίχτηκε τόσο η παρμενίδεια όσο και η πλατωνική γνωσιολογία και οντολογία. Το μέγα ζήτημα που τίθεται σχετικά με την ορφική παράδοση είναι ότι πολλοί την συλλαμβάνουν με τις θρησκευτικές προσλήψεις και τους όρους των νεώτερων θρησκειών προσδίδοντας όχι μόνο σε αυτήν, αλλά και στη φιλοσοφία των μύθων έναν προλογικό και μη έλλογο χαρακτήρα. Το σύνολο των ξένων αλλά και των ελληνικών μύθων (Ομήρου και Ησιόδου) είναι αναπαραστατικές θεατρικού τύπου δημιουργίες των αρχαίων μέσα στις οποίες κωδικοποιούνται κοσμογονικές και ψυχ-αγωγικές αλήθειες που η γνωσιακή τους δόμηση αποτυπώνει αιώνια αρχέτυπα του συλλογικού μας ασυνείδητου όσο και a priori δομές του ανθρώπινου ψυχισμού. Οι αρχαίοι μας πρόγονοι δεν δόμησαν μια φανταστική θεολογία με βάση μια συμβατικού τύπου θεώρηση των φαινομένων αλλά μια φυσική θεολογία του Εαυτού. 

Γράφει συγκεκριμένα ο Carl Jung: 

«Η περιοχή της ψυχής που είναι άπειρα αρχαιότερη από την προσωπική ζωή του ατόμου, φαίνεται ότι περιέχει ορισμένα σχέδια, τα «αρχέτυπα», που είναι κοινά για όλη την ανθρωπότητα». (Carl Jung, Η ολοκλήρωση της ανθρωπότητας). «Τούτη η ιλιγγιωδώς πανάρχαιη ψυχή αποτελεί το θεμέλιο του πνεύματός μας» (Carl Jung, Ο άνθρωπος και τα σύμβολά του).