Η Κλωθώ μαζί με τις αδελφές της, την Λάχεση και την Άτροπο συνιστούν την τριαδική εκδήλωση της μοίρας στην αρχαία ελληνική μυθολογία. Η μοίρα, μια έννοια κομβική για την εναγώνια πορεία του ανθρώπου πάνω στη γη, από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι σήμερα, έχει αποτελέσει τον πυρήνα ποικίλων μύθων, λαογραφικών παραδόσεων, εθίμων και παραμυθιών.
Ένας εξ αυτών των μύθων εντοπίζεται στον πλατωνικό διάλογο Πολιτεία στον οποίο ο Σωκράτης περιγράφει στον Γλαύκωνα την μεταθανάτια εμπειρία που βίωσε ο Ηρ ο Αρμένιος ο Πάμφυλος, αφότου πέθαινε στο πεδίο της μάχης μέχρι του χρονικού σημείου που μεταφέρθηκε στην πατρίδα του, δώδεκα μέρες αργότερα προκειμένου να πραγματοποιηθεί η ταφή του. Εκεί πάνω στην νεκρική πυρά, αναστήθηκε και διηγήθηκε τα όσα ατένισε κατά την ουράνια περιδιάβαση του.
Αναφέρει, λοιπόν, ο Ηρ πως οι ψυχές αφού κριθούν από το θείο δικαστήριο, πορεύονται είτε δεξιά και προς τα πάνω στον ουρανό, αν ο πρότερος βίος τους αξίζει επιβράβευση είτε αριστερά και κάτω από τη γη, αν πρέπει να υποστούν ποινές για αδικίες που έχουν διαπράξει. Η ουράνια ή αντίστοιχα η υπόγεια πορεία τους διαρκεί χίλια χρόνια και έπειτα τόσο οι πρώτες, όσο και οι δεύτερες συναντιούνται σε ένα λιβάδι, στο οποίο και διαμένουν για επτά ημέρες.
Μετά ξεκινούν μια πενθήμερη πορεία, στο τέλος της οποίας αντικρίζουν έναν κίονα υπέρλαμπρου φωτός, ολόγυρα από τον οποίο εκτείνεται το αδράχτι, που γυρίζει πάνω στα γόνατα της Ανάγκης. Αυτό ρυθμίζει την περιστροφή όλου του ουρανού και περιλαμβάνει οκτώ σφονδύλους κλιμακούμενου μεγέθους τον ένα μέσα στον άλλον, στων οποίων τα χείλη κάθονται Σειρήνες που ψάλλουν η κάθε μια σε διαφορετικό τόνο, παράγοντας συνολικά μια θεσπέσια μελωδία (βλέπε μουσική των ουράνιων σφαιρών). Γύρω από το αδράχτι και σε ίσες αποστάσεις μεταξύ τους οι τρεις κόρες της Ανάγκης, οι Μοίρες, εδράζονται σε θρόνους λευκοντυμένες και με στέμματα στα μαλλιά. Υμνούν δε, ακολουθώντας το τραγούδι των Σειρήνων η Κλωθώ τα τρέχοντα γεγονότα, συμβάλλοντας με το δεξί της χέρι στην περιστροφή του πρώτου εξωτερικού σφονδύλου και η Άτροπος τα μελλοντικά, συντείνοντας με το αριστερό της χέρι στην περιδίνηση των υπόλοιπων εσωτερικών σφονδύλων (βλέπε έκφραση «μου ήρθε ο ουρανός σφοντύλι»). Τέλος, η Λάχεση εξυμνεί τα προγενέστερα γεγονότα αξιοποιώντας και τα δυο της χέρια, βοηθώντας έτσι και στις δύο αντίρροπες κινήσεις.
Οι ψυχές, λοιπόν, κατευθυνόμενες προς την Λάχεση, καλούνται να επιλέξουν κλήρους βίου ενώπιον του προφήτη ο οποίος αφού τους θέτει σε σειρά, υπογραμμίζει ότι με αυτήν τους την επιλογή θα καθορίσουν τον δαίμονά τους, ο οποίος θα τους παρίσταται ως αρωγός στην υλοποίηση του προγράμματος ζωής που θα επιλέγουν κάθε φορά. Ταυτόχρονα, τονίζει πως ο κύκλος της μετενσάρκωσης που ακολουθούν οι ψυχές, αποβλέπει στον ενστερνισμό της αρετής και ότι ο καθένας, εφόσον διαλέγει, υποχρεούται να αναλαμβάνει τις ευθύνες των πράξεων του και ως εκ τούτου, ο θεός δεν μπορεί να κατηγορηθεί για τους καρπούς των επιλογών των ανθρώπων. Είναι αξιοσημείωτο πως οι ψυχές προβαίνουν στην επιλογή του επόμενου βίου τους, ανάλογα με τις συσσωρευμένες εμπειρίες του προηγούμενου βίου και συχνά όσες κάνουν μια απερίσκεπτη εκλογή, την οποία εκ των υστέρων συνειδητοποιούν, σπεύδουν να μεμφθούν τον θεό και την τύχη για τα δεινά που τους έλαχαν. Ύστερα, οι ψυχές πορεύονται προς την Λάχεση, η οποία δίνει στην κάθε μία τον δαίμονα της βάσει του κλήρου της. Ο δαίμονας αυτός πρωταρχικά κατευθύνει την ψυχή στην Κλωθώ η οποία και επικυρώνει την μοίρα της γυρίζοντας το αδράχτι, ενώ η Άτροπος γνέθει καθιστώντας αναπότρεπτα τα κληρωθέντα.
Το τελευταίο στάδιο πριν την επιστροφή στο γήινο πεδίο, περιλαμβάνει την διέλευση από την πεδιάδα της Λήθης μέσα σε κλίμα πρωτοφανούς ξηρασίας, όπου οι ψυχές, παρά την ασφυκτική δίψα που νιώθουν, είναι ανάγκη να πιουν μια περιορισμένη ποσότητα νερού από τον Αμέλητα ποταμό, διότι αυτός προκαλεί λήθη και κινδυνεύουν να λησμονήσουν τα πάντα. Αφού κοιμηθούν και έρθει το μεσουράνημα κατόπιν σεισμού, οι ψυχές εκτινάσσονται σαν διάττοντες αστέρες προκειμένου να ξαναγεννηθούν.
Με αφορμή αυτόν τον μύθο, ο Σωκράτης επισημαίνει την προεξάρχουσα ανάγκη να διδαχθεί η ψυχή την ικανότητα να επιλέγει τον ενάρετο βίο, ικανότητα για την οποία διατείνεται πως εγγυάται την επίγεια και την μεταθανάτια ευδαιμονία της. Επιπλέον, ισχυρίζεται πως η ιδανική μέθοδος για την κατάκτησή της αποτελεί η ενασχόληση με την φιλοσοφία, δηλαδή ο προβληματισμός σχετικά με την συνειδητή βίωση της ζωής, που απορρέει από την φύση και την αθανασία της ψυχής και ο οποίος μας ωθεί στον πρακτικό συνδυασμό της δικαιοσύνης με την σωφροσύνη στην καθημερινή μας ζωή.
Χρήζει επεξηγήσεως το γεγονός του ότι στην πλατωνική φιλοσοφία οι ψυχές των ανθρώπινων όντων διαθέτουν ατέλειες και γι’ αυτόν τον λόγο, δεν δύνανται να ατενίσουν μακροχρόνια και καθ’ ολοκληρίαν το αγαθό κατά την διάρκεια του ουράνιου ταξιδιού τους, διότι το άρμα της ψυχής τους με τα δύο άλογα, εκ των οποίων το ένα είναι άσπρο και το άλλο μαύρο, κάποτε βαραίνει, με αποτέλεσμα να εισέρχεται στο πυκνό πεδίο της γης. Μέσα λοιπόν, από διαδοχικές επανενσαρκώσεις η ψυχή επιχειρεί να τελειοποιηθεί, για να επιστρέψει στην ουράνια πατρίδα της, που τοποθετείται στα άστρα, και να απεγκλωβιστεί από την χωροχρονική φυλακή της γης, στην οποία, όπως είναι εμφανές στον πλατωνικό μύθο του Ηρός, οι ενέργειες και οι επιλογές του παρελθόντος (Λάχεση) και του παρόντος (Κλωθώ) δεσμεύουν σε έναν χορό ανεξέλεγκτων αλυσιδωτών αντιδράσεων το μέλλον, παρασύροντάς μας σε καταστάσεις απρόσμενες και δυσάρεστες πολλές φορές. Γι’ αυτό, άλλωστε, ο Πλάτωνας επιλέγει να τοποθετήσει το σύμβολο του νήματος στα χέρια των Μοιρών, για να καταδείξει το εύθραυστον της ανθρώπινης ζωής, αφού κάθε επιφανειακή και αβασάνιστη απόφαση μπορεί να περιπλέξει δυσοίωνα το νήμα της ζωής και να το μετατρέψει σε κουβάρι. Ταυτόχρονα, γίνεται αντιληπτό πως η μοίρα των ψυχών απορρέει από την ανάγκη τους για ολοκλήρωση, γι’ αυτό άλλωστε η Ανάγκη συνιστά την μητέρα των Μοιρών. Για να πραγματοποιηθεί, λοιπόν, η επάνοδος της ψυχής στην ουράνια μήτρα της, το άτομο πρέπει να διατηρεί σταθερή επαφή με το ψυχικό του νήμα και συγκρατώντας το σφιχτά, να αξιοποιεί την δυνατότητα της ελεύθερης βούλησής του, με γνώμονα την αρετή και την δικαιοσύνη. Έτσι θα επιτύχει να ζει συνειδητά το παρόν, να μην προσδένεται στους φόβους, που του γεννούν οι εμπειρίες του παρελθόντος και να μην εναποθέτει απελπισμένα τις ελπίδες του στο μέλλον, έχοντας πλέον αντιληφθεί πως μόνο ο ενάρετος διηνεκής αγώνας κυοφορεί την ευτυχία και την γαλήνη.
Αντίστοιχα, στον ορφικό ύμνο στις Μοίρες, αυτές αρχικά εμφανίζονται ως αναρίθμητες κόρες της Νύχτας, οι οποίες κατοικούν στα έγκατα σπηλαίου δομημένου με όμορφα λιθάρια και πάνω σε λίμνη επουράνια. Η εικόνα αυτή παραπέμπει στον ουράνιο συμπαντικό θόλο και στον ουράνιο δίσκο, γύρω από τον οποίο είναι τοποθετημένοι οι θρόνοι των Μοιρών, στον πλατωνικό μύθο της Πολιτείας. Στην συνέχεια, οι Μοίρες φορώντας τα πορφυρά τους ενδύματα και πετώντας, μεταβαίνουν στην πεδιάδα του ανθρωπίνου γένους, στην οποία το άρμα, που συγκρατεί όλη την γη, το καταδιώκει η δόξα, για να το καθοδηγήσει στο τέρμα της δικαιοσύνης και της αρχής με τους πανάγαθους νόμους. Κατόπιν, διευκρινίζεται πως μονάχα η Μοίρα μαζί με τον Δία έχουν την δικαιοδοσία να παρατηρούν τα όσα διαδραματίζονται, στην ζωή των ανθρώπων. Μετέπειτα, κατονομάζονται οι τρεις Μοίρες, η Κλωθώ, η Λάχεση και η Άτροπος και τιτλοφορούνται ως ευμενείς, νυχτερινές, σκληρές. Επίσης, τους αποδίδεται η δυνατότητα να προσφέρουν τα πάντα, αλλά και να αφαιρούν την ανάγκη από τους θνητούς. Είναι αξιοπρόσεκτη αυτή η δύναμη που διαθέτουν οι Μοίρες, αν συνυπολογιστεί μάλιστα και η γενεαλογία τους, όπως αυτή προβάλλεται στην πλατωνική αφήγηση του Ηρός. Έτσι, οι Μοίρες, απότοκοι της Ανάγκης, είναι σε θέση να απελευθερώνουν από Αυτήν, όταν η ψυχή αξιοποιώντας την ελεύθερη βούλησή της πάψει να σπέρνει αιτίες που καταλήγουν σε επώδυνα αποτελέσματα και συνακόλουθα, όταν αποδεσμευτεί από την ροή των διαρκών επαναγεννήσεων στην γη.
Εντέλει, η ελευθερία μας τονίζει τόσο ο Πλάτωνας, όσο και ο Όμηρος, δεν εκτείνεται απεριόριστα, λειτουργεί εντός ορίων, αφού ακόμα και ο ίδιος ο Δίας, ο βασιλιάς των θεών που χαρακτηρίζεται ως Μοιραγέτης, ως εκείνος δηλαδή που κατευθύνει τις Μοίρες, δεν δύναται να τις υπερακοντίσει. Έτσι, όταν αντιλαμβάνεται στην ραψωδία Π της Ιλιάδος τον επικείμενο θάνατο του γιου του, Σαρπηδόνα και ταραγμένος προβληματίζεται, για το αν θα παρέμβει για να τον σώσει ή αν θα αφήσει την μοίρα του να ενεργήσει, αναχαιτίζεται απότομα σε αυτό το δίλημμα του από την Ήρα. Εκείνη, λοιπόν, έκπληκτη του υπενθυμίζει την υπέρτατη ισχύ της μοίρας, καθώς και τις ενδεχόμενες αντιδράσεις που θα προξενήσει μια τέτοια πρωτοβουλία στους άλλους θεούς, των οποίων και δικοί τους γιοι μάχονται στην Τροία. Η πίστη στην μη αναστρέψιμη επίδραση της μοίρας διαιωνίζεται και στην λατινική φιλολογία, όπου το fatum (μοίρα) αντιπροσωπεύει την πιο επικρατή θεότητα, της οποίας τις βουλήσεις δεν είναι δυνατόν να αναιρέσουν οι υπόλοιποι θεοί. Η αναπόδραστη φύση της μοίρας μπορεί να αιτιολογηθεί αν ληφθεί υπόψιν το ότι σύμφωνα με τον Ησίοδο, γεννήτορες των Μοιρών αποτελούν ο Δίας και η Θέμιδα, που αντιπροσωπεύουν και οι δύο την δικαιοσύνη, η οποία οφείλει να μερίζει στον κάθε άνθρωπο το ποσοστό της ευτυχίας και της δυστυχίας που του αναλογεί, σύμφωνα με τις πράξεις του και τα αποτελέσματα τους.
Ο κρίσιμος ρόλος της μοίρας διατηρείται και στην νεοελληνική λαογραφική παράδοση, στην οποία οι Μοίρες ως τρεις αθάνατες αδελφές, επισκέπτονται τα νεογέννητα με σκοπό να τα μοιράνουν την τρίτη ημέρα μετά την γέννηση τους. Παρουσιάζονται στολισμένες, λευκοντυμένες, με στεφάνι στα μαλλιά και οι συγγενείς του βρέφους για να τις προϋπαντήσουν και να τις προδιαθέσουν ευνοϊκά προς το βρέφος, καθαρίζουν σχολαστικά το σπίτι και στρώνουν ένα τραπέζι με τρία καθίσματα, πάνω στο οποίο αποθέτουν γλυκίσματα. Οι δύο Μοίρες λοιπόν, μελετούν την τύχη του μωρού και η τρίτη την καταγράφει στο βιβλίο της. Επίσης είναι ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα – καθώς μας υπενθυμίζει τον πλατωνικό μύθο του Ηρός – η λαογραφική εκδοχή σύμφωνα με την οποία, η μία από τις Μοίρες κρατά στα χέρια της ρόκα, με την οποία γνέθει, η άλλη αδράχτι, με το οποίο τυλίγει την κλωστή, η τρίτη ψαλίδι, με το οποίο την κόβει και κάθε τυλιξιά της κλωστής αναπαριστά και έναν χρόνο ζωής.
Συγκεντρωτικά, η παρουσία των Μοιρών, που εμπερικλείεται στην μυθολογία του ανθρώπου από αρχαιοτάτους χρόνους ως σήμερα, συζεύγνυται με την ανάγκη του ατόμου και του ανθρώπινου πολιτισμού να αιτιολογήσει τα πολλαπλά κακά και τις ποικίλες δοκιμασίες που υφίσταται και ταυτόχρονα να τις ελέγξει, να τις κατανοήσει και να τις ταξινομήσει στον χώρο του αποδεκτού. Συνεπώς, οι μύριες δυστυχίες αποδίδονται πλέον σε ένα θεϊκό σχέδιο δικαιοσύνης, ευταξίας και διευθέτησης των απαραίτητων μαθημάτων που πρέπει να λάβει η κάθε ψυχή ξεχωριστά, άλλα και το σύνολο αυτών.
Παράλληλα, ο νόμος της μοίρας, όπως προβάλλεται στις μυθολογικές απεικονίσεις, με το νήμα, τονίζει την αναντίρρητη αποφασιστική σημασία που κατέχουν οι προσωπικές μας επιλογές, βάσει βεβαίως των συνθηκών που αντιμετωπίζουμε, στην εξυγίανση ή και στον υποτροπιασμό της μοίρας μας, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από τους καρπούς που θα δρέψουμε από την πορεία, την οποία εμείς οι ίδιοι χαράξαμε για την ζωή μας. Γι’ αυτό, είναι μείζονος σημασίας να επιλέγουμε έχοντας πρώτα προβληματιστεί ουσιωδώς για τις συνέπειες που θα προκαλέσουμε με κάθε μας απόφαση και δράση. Όπως υφαίνουμε, λοιπόν, πολύ προσεκτικά και υπομονετικά ένα πολυποίκιλτο υφαντό, όπως πλέκουμε ή κεντάμε ένα περίτεχνο ένδυμα και οι απροσεξίες μπορεί να το αλλοιώσουν και να το ασχημύνουν, έτσι συνθέτουμε σταδιακά με τις ίδιες μας τις πράξεις τον καμβά του υφαντού, με το οποίο θα προικίσουμε τόσο την τωρινή μας ζωή, όσο και τις μελλοντικές. Η ατομική μας προσπάθεια αποτελεί τον ελέγξιμο και ζωτικότερο παράγοντα στην ρύθμιση της μοίρας, στον βαθμό που αυτή εξαρτάται από εμάς. Είμαστε, δηλαδή, εμείς οι ίδιοι, ως ένα σημείο, η Κλωθώ του μέλλοντος μας.
Εν κατακλείδι, αν και διαβιούμε στην εποχή που αποθεώνει την υλική ευημερία και περιθωριοποιεί καταφανώς την αξία της ανθρώπινης ζωής, κρίνεται σκόπιμο να διευκρινιστεί πως τον πολυτιμότερο θησαυρό με τον οποίο είναι προικισμένο κάθε ανθρώπινο ον αποτελούν η ψυχή του, καθώς και η ζωή του. Κατά την διάρκεια της ζωής, η ψυχή εξελίσσεται και μέσα από τις εμπειρίες, τα πολλαπλά λάθη της, την αδικία, τον πόνο και την χαρά, συνειδητοποιεί, τον δρόμο της, τα ιδιαίτερα χαρίσματα, τα μειονεκτήματα της, αλλά και την οπτική με την οποία κατορθώνει να ανακαλύπτει με κάθε αφορμή και σε κάθε περίσταση και αντιξοότητα, την ανεξάντλητη αγωνιστική δύναμη που κρύβει μέσα της. Εξάλλου, το σπουδαιότερο μάθημα, που έχει ανάγκη να λάβει κάθε ψυχή, είναι το να μετουσιώνει τον πόνο που νιώθει μέσα της και αντικρίζει γύρω της, σε κατανόηση και αποδοχή της ζωής, σε επιείκεια, ψυχική δύναμη, σοφία και πείσμα για βελτίωση της ζωής της δικής της και των άλλων. Παρά την αναγκαιότητα των υλικών αγαθών για την εξασφάλιση της επίγειας διαβίωσης, ο ακρογωνιαίος λίθος για την ατομική αλλά και την κοινωνική αναμόρφωση συνδέεται με την αλλαγή της νοοτροπίας μας και την αναδιάρθρωση του συστήματος αξιών μας, στο οποίο η ζωή και η προάσπιση της θα πρέπει να κατέχουν την πρωταρχική θέση. Συνεπώς, δεν ζούμε για να καταναλώνουμε, όντας και οι ίδιοι αναλώσιμα προϊόντα στα δίχτυα μιας παγκόσμιας βιομηχανίας, αλλά ζούμε για να εξερευνούμε την ψυχή μας και τις δυνατότητες της.
πηγή: klotho.gr
