Πρώτο κεφάλαιο στο ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑ ΠΛΑΤΩΝΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ του Πρόκλου
14,15
Ο Πρόκλος αναφέρει ότι υπάρχουν οι πρόοδοι των Ενάδων.
Πρόοδος νοείται η κατάβαση του νου από το Εν μέχρι το υλαίο σώμα ενώ η επιστροφή είναι η αντίστροφη διαδικασία δηλαδή η ανάβαση από το υλαίο πεδίο μέχρι το Εν.
Επιστροφή στο Εν τελούν όσοι χρησιμοποιούν την νόηση η οποία είναι όχι η απλή σκέψη αλλά η πράξη του νου σε διαλογισμό ή ενδοσκόπηση ή σε ουρανοδρομία της ψυχής που επιστρέφει πίσω στο Εν μετά τον θάνατο.
15,1
Η νοητική ιδιότητα της ψυχής μπορεί να συλλάβει τα νοητικά είδη και τη διαφορά τους, και η κορυφή του νου όπως λένε το άνθος του νου, συνδέεται με τις Ενάδες των όντων και μέσω αυτών με την απόκρυφη Ένωση όλων των θείων Ενάδων.
15,7
Ενώ υπάρχουν σε εμάς τους ανθρώπους πολλές αναγνωριστικές δυνάμεις αντίληψης της πραγματικότητας η ουσία των θεών δεν γίνεται αντιληπτή ούτε με την αίσθηση, ούτε με την αντίληψη, ούτε με την νόηση με λογικούς συλλογισμούς αλλά επιβαίνει στα όντα και έχει προσδιοριστεί από την Ένωση των πάντων.
Εδώ αναφέρονται οι διάφορες ενέργειες του ανθρώπου με τις οποίες αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα.
Την αξιόλογη σειρά τους μας δίνει ο Πλάτωνας στην Πολιτεία (ΣΤ, 511d5-6) και
είναι:
α) αίσθηση
β) δόξα
γ) διάνοια
δ) νόηση
Η αίσθηση είναι η λειτουργία που αντιλαμβανόμαστε τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Συλλαμβάνουμε τις σκιές των πραγμάτων, πολύ λίγα στοιχεία για το πώς είναι τα πράγματα, γι αυτό και ο Πλάτων την αναφέρει και ως εικασία.
Η δόξα είναι η αντίληψη που αποκομίζουμε από την αίσθηση και αναφέρεται στα φαινομενικά και όχι στην ουσία. Οι γνώσεις που κομίζουμε για τον κόσμο είναι άκριτες, χωρίς αποδείξεις και τις καθιστούμε δόγματα, ασφαλείς αλήθειες, ενώ στην ουσία είναι απατηλές.
Η διάνοια είναι η διανοητική λειτουργία που έχει σαν αντικείμενο τα μαθηματικά και τους λογικούς συνειρμούς. Με την διάνοια επιμερίζουμε την καθολική γνώση, διαιρώντας τη σε κατηγορίες του επιστητού.
Η νόηση είναι η ανώτερη λειτουργία της αντίληψης και έχει σαν αντικείμενό της το νοητό κόσμο της φιλοσοφίας και των ιδεών. Στο υψηλότερο αυτό στάδιο συλλαμβάνουμε το πώς πραγματικά είναι τα όντα.
πηγή: neoplatonismos
