Ο Κωνσταντίνος Καβάφης στην ποίησή του εντάσσει εικόνες πολιτικής συμπεριφοράς, ιστορικών ή φανταστικών προσώπων, άλλοτε για να αναδείξει εκείνες που ενέχουν πολιτικό ήθος και άλλοτε για να στηλιτεύσει εκείνες που αποτελούν ένδειξη εκφυλισμού. Με τον τρόπο αυτό ο ποιητής κατορθώνει να μας περάσει τα μηνύματά του με ιδιαίτερα παραστατικό τρόπο, αποδεσμεύοντας παράλληλα τις πολιτικές συμπεριφορές από τα σύγχρονα γεγονότα.
Μια από τις εντονότερες αποτυπώσεις σωστού πολιτικού ήθους υπάρχει στο ποίημα «Εν Σπάρτη». Στο ποίημα αυτό η μητέρα του βασιλιά Κλεομένη, η Κρατησίκλεια, αποδεικνύει ότι ένα πολιτικό πρόσωπο, ακόμη κι αν βρίσκεται σε προχωρημένη ηλικία, οφείλει να βάζει το καλό της πατρίδας του πάνω απ’ όλα. Η Κρατησίκλεια, αδιαφορώντας για τον εαυτό της, αδιαφορώντας για το γεγονός ότι είναι η μητέρα του βασιλιά, είναι έτοιμη ακόμη και να θυσιαστεί για το καλό της Σπάρτης. Την Κρατησίκλεια δεν την απασχολεί η ταπείνωση που συνοδεύει την αποστολή της ως ομήρου στην Αίγυπτο, καθώς τίποτε τέτοιο δεν μπορεί να αγγίξει μια Σπαρτιάτισσα, μια γυναίκα αφοσιωμένη στην πατρίδα της. Όπως άλλωστε δηλώνει και η ίδια πώς θα μπορούσε ένας χθεσινός Λαγίδης να καταλάβει το φρόνημα των Σπαρτιατών. Η Κρατησίκλεια γνωρίζει αυτό που ο Πτολεμαίος πιθανότητα αγνοεί, γνωρίζει ότι το να είσαι ηγέτης ενός λαού σημαίνει να θέτεις τον εαυτό σου στην υπηρεσία του λαού σου και όχι να απαιτείς μόνο να απολαμβάνεις τη χλιδή και τη δύναμη της εξουσίας.
Σε αντίθεση με την Κρατησίκλεια που γνωρίζει καλά τις ευθύνες που συνοδεύουν την εξουσία, μια άλλη βασίλισσα, η Κλεοπάτρα, μοιάζει να ζει μόνο για να απολαμβάνει τα οφέλη της εξουσίας. Στο ποίημα «Αλεξανδρινοί Βασιλείς» ο Καβάφης μας δίνει μια εικόνα πολιτικού ψεύδους και απάτης, όπου η Κλεοπάτρα στήνει μια ολόκληρη τελετή μόνο και μόνο για να δημιουργήσει εντυπώσεις, τόσο στους υπηκόους της όσο και στους Ρωμαίους. Η Κλεοπάτρα παρασυρμένη από την αίσθηση παντοδυναμίας που της δημιουργεί η συνύπαρξή της με τον Αντώνιο, προχωρεί στο μοίρασμα όλων εκείνων των εδαφών που κάποτε είχαν κατακτηθεί από τον Μέγα Αλέξανδρο, στα παιδιά της. Τα εδάφη αυτά βέβαια δεν ανήκουν στην Κλεοπάτρα και τον Αντώνιο, γεγονός που το γνωρίζουν και οι ίδιοι αλλά και οι Αλεξανδρινοί, οι οποίοι όμως σπεύδουν στην τελετή απλά και μόνο για να απολαύσουν το πολυτελές θέαμα. Η Κλεοπάτρα χάνει την αίσθηση του μέτρου και εκμεταλλεύεται τις δυνατότητες που της παρέχει το αξίωμά της για να προχωρήσει σε μια μάταιη επίδειξη πλούτου και δύναμης.
Η ματαιότητα αυτή άλλωστε φαίνεται να ακολουθεί συχνά τα πολιτικά πρόσωπα, ιδίως σε εποχές που έχει χαθεί πια κάθε ίχνος πολιτικού ήθους και οι άνθρωποι ενδιαφέρονται μόνο για την απόκτηση της εξουσίας. Στο ποίημα «Ας φρόντιζαν» ο Καβάφης μας παρουσιάζει με μοναδικό τρόπο μια εικόνα παρακμής και εκφυλισμού της πολιτικής συνείδησης των ατόμων. Ο ήρωας του ποιήματος ακολουθώντας την ίδια πορεία ηθικού ξεπεσμού που χαρακτηρίζει τους τρεις διεκδικητές της εξουσίας στη Συρία, είναι έτοιμος να υπηρετήσει οποιονδήποτε από αυτούς τους τρεις ανήθικους πολιτικούς άνδρες, προκειμένου να βολευτεί σε κάποια καλή θέση στον κρατικό μηχανισμό. Η ιδιαίτερη δύναμη αυτού του ποιήματος είναι ότι δείχνει με σαφή τρόπο το πώς η διαφθορά περνά από τους πολιτικούς ηγέτες στους πολίτες ενός κράτους.
Από τη στιγμή που οι άνθρωποι που ελέγχουν την εξουσία διαβρωθούν από αυτή και γίνουν άπληστοι και αδίστακτοι, τότε είναι βέβαιο ότι την ίδια πορεία θα ακολουθήσουν και οι πολίτες. Το ποίημα «Ας φρόντιζαν» παρόλο που αποτυπώνει μια εικόνα παρακμής του 2ου αιώνα π.Χ. παραμένει, δυστυχώς, εξαιρετικά επίκαιρο και στις μέρες μας.
Ο Καβάφης ανατρέχει στην ιστορία και επιλέγει να αναπαραστήσει στα ποιήματά του συμπεριφορές που είτε τις θεωρεί σωστές και άξιες θαυμασμού είτε τις βλέπει ως δείγματα ηθικής κατάπτωσης. Το μήνυμα του ποιητή που διατρέχει όλα αυτά τα ποιήματα είναι ξεκάθαρο, όσο κι αν περάσουν τα χρόνια η φύση του ανθρώπου παραμένει κατά βάση ίδια. Ο άνθρωπος είναι πάντοτε ικανός να επιλέξει μια σωστή και ηθική συμπεριφορά αλλά είναι το ίδιο ικανός να προτιμήσει την ευκολία και τον πλούτο της ανηθικότητας.
πηγή: latistor
