Έστω ότι οι πολίτες με πρωτοβουλία πολιτών μαζεύουν υπογραφές και προκαλούν τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για αλλαγή σε ένα ζήτημα, που αφορά για παράδειγμα τη μείωση της φορολογίας επιχειρήσεων ή τη μείωση φορολογίας ενός ορισμένου κλάδου επαγγελματιών της οικονομίας, προκειμένου να αναπτυχθεί "περισσότερο" η οικονομία.
Προκειμένου να διεξαχθεί το δημοψήφισμα, εύλογα θα προηγηθεί ένα διάστημα κάποιων εβδομάδων ή μηνών με διαβούλευση σχετική με αυτό το ζήτημα. Κάθε επαγγελματικός κλάδος της οικονομίας που τον αφορά το συζητηθέν ζήτημα θα υποστηρίξει το δικό του αίτημα και θα υπάρξει διαβούλευση. Όλη η κοινωνία θα ασχολείται με το εν λόγω θέμα (για το ποιο πρέπει να είναι το ύψος της μείωσης της συγκεκριμένης φορολογίας) και θα παρθεί μια "αποκρυσταλλωμένη" απόφαση περί αυτού. Ωστόσο οι πολίτες δεν έχουν καν υποψιαστεί το "όλον" της κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής, αγνοώντας παραμέτρους που δε λήφθηκαν υπόψη λόγω της αποσπασματικότητας (θεματικά) του δημοψηφίσματος.
Ένα παράδειγμα:
Κάθε προϋπολογισμός προβλέπει συγκεκριμένα έσοδα και έξοδα και το ισοζύγιό τους. Με την ψήφιση όμως μείωσης της φορολογίας στο δημοψήφισμα ένα μέρος της χρηματοδότησης κάποιων πολιτικών μέτρων του προϋπολογισμού στην αναδιανομή δε καλύπτεται. Τα χρήματα που θα εισρεύσουν στα κρατικά ή περιφερειακά ταμεία θα είναι λιγότερα. Οπότε η κυβέρνηση θα αναγκαστεί ή να περικόψει εκτάκτως δαπάνες ή να φορολογήσει κάποια άλλη ομάδα επαγγελματιών. Και προσέξτε. Το τελευταίο που θα κάνει η κυβέρνηση δε θα είναι απόφαση του μονοθεματικού δημοψηφίσματος, αλλά δική της αναγκαστική οικονομική αναπροσαρμογή για να μην έχει έλλειμμα ο προϋπολογισμός.
Τα μονοθεματικά ή έκτακτα δημοψηφίσματα που επιθυμεί μια μεγάλη μειοψηφία πολιτών δεν έχουν νόημα στα οικονομικά ζητήματα. Τέτοια δημοψηφίσματα επιμέρους ζητημάτων θα είχαν νόημα αν σχετίζονταν με εθνικά ή κοινωνικά ζητήματα ή με μείζονα ζητήματα που αφορούν τη γενική στρατηγική και πορεία της κοινωνίας. Αν υιοθετήσουμε τη συγκρότηση μιας γενικευμένης δημοψηφισματικής λογικής μόνο με πρωτοβουλίες πολιτών που θα αιτούνται κάποια συγκεκριμένα ζητήματα που μπορεί να σχετίζονται μόνο με κάποιους κλάδους επαγγελματιών ή με επιμέρους αλλαγές στη γενική πολιτική θεώρηση, οι πολιτικοί θα μπορούν είτε να χειραγωγούν επικοινωνιακά προς την δική τους κατεύθυνση τις δημόσιες διαβουλεύσεις με την αθέατη, ενίοτε, στήριξη επιχειρηματικών συμφερόντων ή προνομιούχων κλάδων είτε να "μαγειρεύουν" στο παρασκήνιο τις όποιες αλλαγές στο ψηφιδωτό του προϋπολογισμού, εφόσον οι πολίτες κάθε φορά επιλέγουν επιμέρους ζητήματα προς αναθεώρηση και όχι όλα τα ζητήματα μαζί.
Κατά πρώτον για μας, τους δημοκράτες κοινοτιστές, μια τέτοια δημοψηφισματική λογική αναθεώρησης, ακύρωσης ή αντικατάστασης ζητημάτων στα δημοψηφίσματα δε συλλαμβάνει την καθολική πολιτική θεώρηση, το σύνολο της πολιτικής, αλλά δεικνύει αλλαγές μόνο σε μια κατεύθυνση, σε ένα σκέλος της πολιτικής θεώρησής της. Κατά δεύτερον, τα μονοθεματικά δημοψηφίσματα που προκαλούν πρωτοβουλίες πολιτών τις περισσότερες φορές κομίζουν αλλαγές που αφορούν την εξυπηρέτηση του συμφέροντος ενός ή μερικών κλάδων της οικονομίας. Είναι πολύ δύσκολο να μην αναπτυχθεί ο λαϊκισμός από τα πολιτικά κόμματα και οι πολίτες να μην "ευαισθητοποιηθούν" συμπαραστεκόμενοι σε κάποια ομάδα επαγγελματιών στο όνομα της κοινωνικής δικαιοσύνης ψηφίζοντας θετικά. Στον κοινοτισμό συλλαμβάνεται το συλλογικό συμφέρον της κάθε κοινότητας (δημοτικό διαμέρισμα, δήμος, περιφέρεια, κράτος) και όχι το συμφέρον ενός κλάδου επαγγελματιών. Δεν έχουμε πολιτικό δαρβινικό διαμελισμό της κοινωνίας με όρους ζούγκλας.
Στον δημοκρατικό κοινοτισμό (κοινοτική άμεση δημοκρατία) οι πολίτες δεν έχουν απλά το δικαίωμα μόνο να προκαλούν δημοψηφίσματα για ένα ζήτημα, οποιασδήποτε θεματικότητας. Αυτό είναι σημαντικό αλλά δευτερεύον στοιχείο της πολιτικής κοινοτικής διακυβέρνησης. Οι πολίτες στον δημοκρατικό κοινοτισμό έχουν στα χέρια τους τον ΚΑΘΟΡΙΣΜΟ ΟΛΟΚΛΗΡΟΥ ΤΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ μέσα από τα ΘΕΣΜΟΘΕΤΗΜΕΝΑ ΕΥΡΕΑ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑΤΑ κάθε χρονιάς, που αφορά όλα τα ζητήματα (σημαντικά, μεγάλα, λεπτομερή).
