Με την πραγματική δημοκρατία, την άμεση, δεν συνάδει η ανεξιθρησκεία αλλά η ελευθερία λατρείας. Οι δύο όροι διαφέρουν ποιοτικά.
Ο όρος ΑΝΕΞΙΘΡΗΣΚΙΑ εισήχθη από τον Ευγένιο Βούλγαρη ως απόδοση του γαλλικού tolérance (religieuse) «θρησκευτική ανοχή», από τον μέλλοντα "ανέξομαι" του ρήματος ανέχομαι+θρήσκος. Επειδή η λέξη δεν είναι σύνθετο του απλού θρησκεία, αλλά (παρασύνθετο) παράγωγο σε -ία του ήδη συνθέτου ανεξίθρησκος, γράφεται με -ι: ανεξιθρησκία, όπως άνανδρος>ανανδρία (αλλά απλό ανδρεία), αεροπόρος>αεροπορία, πρωτοπόρος>πρωτοπορία (αλλά πορεία) κ.ο.κ.
Η αρχή της ανεξιθρησκίας διατυπώθηκε και στο άρθρο 10 της διακήρυξης των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη της γαλλικής επανάστασης του 1789, βάσει του οποίου (σε νεοελληνική μετάφραση): "Ουδείς επιτρέπεται να ενοχλείται για τις δοξασίες του, ούτε και γι' αυτές τις θρησκευτικές, υπό τον όρο όμως η εκδήλωση αυτών να μη διαταράσσει την υπό του νόμου καθιερωθείσα δημόσια τάξη". Ας προσέξουμε τον περιορισμό.
Εξ αυτού καθίσταται σαφές, σε γενικότερη αντίληψη του όρου, ότι το παραπάνω άρθρο της διακήρυξης στην πραγματικότητα δεν κηρύττει "τελεία θρησκευτική ελευθερία" αλλά απλά και πρόδηλα τη "θρησκευτική ανοχή". Θεωρήθηκε όμως το άρθρο αυτό σαν πρώτο βήμα στη νεότερη ιστορία του παγκόσμιου πολιτισμού. Είναι γεγονός ότι η πλήρης θρησκευτική ελευθερία, η πραγματική ανεξιθρησκεία με την έννοια της ελευθερίας λατρείας, τουλάχιστον στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική, υπήρξε αποτέλεσμα ειδικότερα του 19ου αιώνα με τα λεγόμενα bills of rights των διαφόρων κρατών τα οποία διακήρυξαν την ελευθερία της συνείδησης.
Άρα, ο όρος ανεξιθρησκία δεν κομίζει την έννοια της πλήρους ελευθερίας στην λατρεία για τον καθένα, αλλά την έννοια της ανοχής και η ανοχή ως έννοια δεν μπορεί να αποτελέσει τη βάση για τον ανθρωπισμό, την πολιτική ισότητα και την πραγματική δημοκρατία.
πηγές: Λεξικό Μπαμπινιώτη - el.wikipedia
