Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου
Α. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ
Αν και εμπειρικές διερευνήσεις υπήρχαν ήδη από την κλασική αρχαιότητα (Θαλής, Αριστοτέλης) και τον Μεσαίωνα (Αλχαζέν), η σύγχρονη Επιστημονική Μέθοδος αναπτύχθηκε πλήρως κατά τη διάρκεια των Νεοτέρων Χρόνων, δίνοντας έμφαση στον πειραματισμό και τον ορθολογισμό έναντι των παραδοσιακών θεωρήσεων.
Δύο πρώτες κομβικές μορφές της εποχής έθεσαν τις βάσεις για τη νέα μεθοδολογία:
Φράνσις Μπέικον (Francis Bacon, 1561–1626):
Προώθησε τον Εμπειρισμό, υποστηρίζοντας ότι το βάρος της έρευνας πρέπει να πέσει στην εμπειρία: στις παρατηρήσεις και στα πειράματα.Εισήγαγε την επαγωγική προσέγγιση (Baconian method), σύμφωνα με την οποία η γνώση ξεκινά από τα αισθητήρια δεδομένα και τα επιμέρους γεγονότα και οδηγεί σε γενικότερους νόμους. Ο Μπέικον επέμενε στην ανάγκη αμφισβήτησης και συστηματικής δοκιμής των υποθέσεων.
Γαλιλαίος Γαλιλέι (Galileo Galilei, 1564–1642):
Τόνισε τη σημασία του αυστηρού εμπειρισμού και του πειράματος για την απόκτηση γνώσης, σε αντίθεση με τον απλό ορθολογισμό.Χρησιμοποίησε την παρατήρηση, τη μέτρηση και τα μαθηματικά για να αμφισβητήσει το αριστοτελικό μοντέλο, δίνοντας έμφαση στα ποσοτικά κριτήρια αλήθειας.
Άλλοι Φιλόσοφοι ή επιστήμονες:
Ρενέ Ντεκάρτ (René Descartes, 1596–1650)
Θεωρείται ο «πατέρας του Ορθολογισμού».Συνέβαλε με την έμφαση στη λογική ανάλυση και τη συστηματική αμφισβήτηση όλων των προϋποθέσεων, προτείνοντας μια μέθοδο που βασίζεται στη διαίρεση των προβλημάτων σε απλούστερα μέρη. Η αυστηρότητα της λογικής του σκέψης αποτέλεσε συμπλήρωμα στον εμπειρισμό του Μπέικον.
Ισαάκ Νεύτων (Isaac Newton, 1643–1727)
Ο Νεύτων ένωσε με επιτυχία τον εμπειρισμό (πειραματισμός) με τον ορθολογισμό (μαθηματική ανάλυση).Στο έργο του Principia Mathematica, καθιέρωσε μια μέθοδο που συνδυάζει παρατήρηση, πειραματική επαλήθευση και μαθηματική μοντελοποίηση, διατυπώνοντας φυσικούς νόμους που έχουν τη δυνατότητα να προβλέψουν φαινόμενα.
Β. Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ
Η επιστημονική μέθοδος είναι το συστηματικό πλαίσιο και η λογική προσέγγιση που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες για να εξετάσουν τον φυσικό κόσμο και τους νόμους του, να εξηγήσουν φαινόμενα, να επιλύσουν προβλήματα και να αποκτήσουν νέα γνώση, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι αυτή η γνώση είναι αξιόπιστη και επαληθεύσιμη.Η επιστημονική μέθοδος, όπως παρουσιάζεται στο ανωτέρω βίντεο, δεν είναι μία απλή λίστα, αλλά ένας κύκλος και μία διαδικασία που επαναλαμβάνεται, οδηγώντας σε συνεχή πρόοδο και διόρθωση λαθών [05:39]. Η δομή της επιστημονικής μεθόδου, σύμφωνα με το βίντεο, περιλαμβάνει τα ακόλουθα 8 βασικά βήματα:
Τα Βήματα της Επιστημονικής Μεθόδου
1.Παρατήρηση / Ερώτημα [05:54]
Κάθε αναζήτηση ξεκινά με την παρατήρηση ενός φαινομένου στον κόσμο που προκαλεί την περιέργεια και μετατρέπεται σε ερώτημα («Γιατί συμβαίνει αυτό;»).
2.Υπόθεση [06:12]
Προτείνεται μία πιθανή εξήγηση για το ερώτημα.Η υπόθεση πρέπει να είναι διαψεύσιμη, δηλαδή να υπάρχει τρόπος να ελεγχθεί αν είναι λάθος, αλλιώς δεν θεωρείται επιστήμη.
3.Πρόβλεψη [06:49]
Με βάση την υπόθεση, εξάγονται συγκεκριμένες προβλέψεις (π.χ., «Αν ισχύει αυτό που λέω, τότε τι θα πρέπει να δω;»).
4.Πείραμα [07:08]
Στήνεται μία δοκιμή για τον έλεγχο της πρόβλεψης.Το πείραμα πρέπει να απομονώνει τη μεταβλητή που ενδιαφέρει, να περιλαμβάνει ομάδα ελέγχου και να διατηρεί όλες τις άλλες συνθήκες ίδιες.
5.Συλλογή Δεδομένων και Ανάλυση [07:31]
Πραγματοποιείται συστηματική μέτρηση και καταγραφή των αποτελεσμάτων (π.χ., ημερολόγιο, αριθμοί, γραφήματα).Ακολουθεί η ανάλυση των δεδομένων για να διαπιστωθεί αν υπάρχει σταθερή διαφορά ή αν τα αποτελέσματα είναι μέσα στον «θόρυβο των μετρήσεων».
6.Συμπέρασμα [07:47]
Με βάση την ανάλυση των δεδομένων, καταλήγουμε σε ένα συμπέρασμα: η υπόθεση είτε ενισχύεται είτε απορρίπτεται.Το συμπέρασμα είναι πάντα προσωρινό και μπορεί να αλλάξει αν βρεθούν νέα στοιχεία.
7.Αναπαραγωγή [08:08]
Άλλοι επιστήμονες πρέπει να μπορούν να επαναλάβουν το πείραμα, χρησιμοποιώντας την ίδια μέθοδο, και να βρουν τα ίδια αποτελέσματα, ώστε το εύρημα να θεωρηθεί πιο αξιόπιστο.
8.Αναθεώρηση [08:26]
Αν τα αποτελέσματα δεν επιβεβαιωθούν ή αν διαψευστεί η υπόθεση, ο ερευνητής γυρνά πίσω, αλλάζει την υπόθεση και ξαναδοκιμάζει (διαρκής δοκιμή και λάθος).Αυτός ο κύκλος είναι το «λογισμικό που τρέχει πίσω από κάθε ανακάλυψη» [08:43], καθιστώντας την επιστήμη ένα διαρκώς εξελισσόμενο και συλλογικό εγχείρημα.
