ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΓΝΩΘΙ ΣΕΑΥΤΟΝ - Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΤΗΝ ΟΡΦΙΚΟΠΥΘΑΓΟΡΕΙΑ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

 

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στον παρόν κείμενο θα παρουσιαστεί σε συνοπτική μορφή τόσο η φύση και η λειτουργία της ανθρώπινης ψυχής όσο και ο ελληνικός φιλοσοφικός τρόπος σύμφωνα με τον οποίο τελειώνεται ή εκθεώνεται ο άνθρωπος. Θα κατανοηθεί σε βάθος η ελληνική αντίληψη της νοητικής κάθαρσης και της τελειοποίησης του ανθρώπινου νου, της λογικής ψυχής, σύμφωνα με την ορφικοπυθαγόρεια πλατωνική φιλοσοφική γραμμή που αναπτύχθηκε και απέκτησε επιστημολογική διάρθρωση και δομή κατά την περίοδο της κορύφωσης της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας που επιτεύχθηκε με τους νεοπλατωνικούς (Πλωτίνο, Πορφύριο, Ιάμβλιχο, Συριανό, Δαμάσκιο) και ιδιαίτερα με τον νεοπλατωνικό φιλόσοφο Πρόκλο. Η όλη φιλοσοφική μεθοδολογία θα στηριχθεί αποκλειστικά μέσα στα κείμενα της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφικής γραμματείας παραθέτοντας χωρία από έργα του Πλάτωνα και του Πρόκλου. 

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΩΣ ΒΑΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ

 

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η Ελληνική φιλοσοφία αποτέλεσε και αποτελεί όχι μόνο τη θεμέλια μήτρα των επιστημών, αλλά και τη βάση πάνω στην οποία αναπτύχθηκε ο δυτικός πολιτισμός. Στόχος του προκείμενου θέματος είναι να αναδειχτεί η επιστημονική διάσταση της ελληνικής φιλοσοφίας καθεαυτή σε αντίθεση με άλλες αντίστοιχες παραδόσεις ή δόγματα που δεν συνάδουν στο πρόταγμά τους με επιστημονικές θεωρήσεις. Θα αναδειχτεί, όσο γίνεται εναργέστερα, η διάκριση του ελληνικού φιλοσοφικού λόγου από τη θρησκευτική θεώρηση πραγμάτων στη βάση του θεωρητικού ή πρακτικού λόγου και των λογικών επιχειρημάτων. Εν προκειμένω θα καταδειχτεί  η ποιοτική ανωτερότητα του φιλοσοφικού λόγου σε σχέση με τη λαϊκή θρησκεία, την πίστη ή την λεγόμενη άμεση γνώση.

Η ουσιαστική βάση πάνω στην οποία στηρίζεται η ελληνική  φιλοσοφία είναι η βεβαιότητα της θεώρησης ότι ο κόσμος ως σύμπαν είναι ένας, αυτός αποτελεί το ίδιο το Ον και οτιδήποτε υπάρχει βρίσκεται εντός του. Ο κόσμος για τους Έλληνες (είτε ως πολλαπλά σύμπαντα με πολλές διαστάσεις είτε ως ένας αδιαίρετος κόσμος) είναι αυτοδημιούργητος, δεν τον δημιούργησε  κάποιο Ον ή θεός που βρίσκεται έξω από αυτόν, αλλά αποτελεί μια άπειρη και συνεχή αυτοδημιουργία και αυτοεξέλιξη. Όλοι οι Έλληνες φιλόσοφοι, από οποιαδήποτε φιλοσοφική σχολή και να τους εννοήσουμε, ασπάζονται αυτή τη θέση και παρακάτω θα αποσαφηνίσουμε αυτή την κοινή βάση.

ΣΟΠΕΝΑΟΥΕΡ - ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΒΟΥΛΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕ ΤΗ ΝΟΗΣΗ

 

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Όταν οι περισσότεροι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με ένα φιλοσοφικό κείμενο, όταν προβάλλεται μπροστά τους ένα τέτοιο κείμενο, δύσκολα θα εισέλθουν στη διαδικασία να εστιάσουν και να το διαβάσουν. Συνήθως αναγιγνώσκονται λίγες σειρές και όταν διαπιστώνεται η πρώτη δυσκολία κατανόησης του νοήματος, ο αναγνώστης παραιτείται. Στην προκείμενη περίπτωση θα γίνει λόγος για την υπόθεση του ερωτήματος και του νοήματος του Είναι στον Σοπενάουερ. Τι εννοούμε με τις έννοιες <<Είναι>>, <<Βούληση>>, <<πράγμα καθεαυτό>> ή <<ύπαρξη>> στη φιλοσοφική γλώσσα του Σοπενάουερ και όχι μόνο;

Στη φιλοσοφία αλλά και στην ίδια τη ζωή προβάλλουν πολλές φορές ερωτήματα σχετικά με το τι πραγματικά και αιώνια υπάρχει (θεός; πνεύμα; κάποια υλική ουσία; τίποτα; κλπ). Αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με τον κόσμο, την ουσία του ανθρώπου, το νόημα και την αλήθεια καθιστούν τη μεγάλη πλειοψηφία των μη σκεπτόμενων ανθρώπων θρησκευόμενους, ψάχνοντας την εσωτερική ηρεμία, τη μεταφυσική ασφάλεια και την "αλήθεια" σε ένα σύνολο κωδικοποιημένων δογμάτων. Έτσι, πολλοί παραιτούνται από κάθε απόπειρα στοχαστικής διερεύνησης για να λάβουν απαντήσεις. Η σκέψη και η εσωτερική διεργασία, που αποτελούν τη μόνη διέξοδο για να ανακαλυφθούν απαντήσεις και ολοκληρωμένα νοήματα, αφήνονται στην άκρη. 

ΤΟ ΝΟΟΥΜΕΝΟ, ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΚΑΙ ΤΟ "ΠΡΑΓΜΑ ΚΑΘΕΑΥΤΟ" ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

 

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Νοούμενο και φαινόμενο. Αυτοί οι δύο όροι θα μπορούσαν να αποτελούν μια εννοιολογική  συμπερίληψη για τον ορισμό της ίδιας της φιλοσοφίας, γιατί εμπεριέχουν στον προσδιορισμό τους το σύνολο των σχετικών αναφερομένων πραγματικοτήτων και των εννοιών που αφορούν τη ζωή της φιλοσοφίας αλλά και τη φιλοσοφία της ζωής.

Την έννοια του φαινομένου  εισήγαγε συγκροτημένα ο Καντ, παρόλο που πρώτη φορά ο όρος αυτός αναφέρεται από τον Σέξτο Εμπειρικό. Τι εννοούμε ως φαινόμενο στη φιλοσοφία; Φαινόμενο, κατά τον Καντ αλλά και τον Χέγκελ, είναι το σύνολο των εμφανίσεων που προσλαμβάνει και συγκροτεί ένα "υποκείμενο" για εμπειρίες, γεγονότα, δημόσιες πράξεις, οπτικές, θεάσεις, ήθη, έθιμα, κλπ. Επέχουν δηλαδή θέση φαινομένου όλα εκείνα τα στοιχεία που σχετίζονται με την ίδια τη ζωή και τον κόσμο, γενικότερα. Το φαινόμενο είναι μια ιδρυτική χωροχρονική πρόσληψη του αντικειμενικού κόσμου που επιτυγχάνει κάθε υποκείμενο για οτιδήποτε συμβαίνει είτε στον εξωτερικό αισθητό κόσμο είτε εσωτερικά στην εμπειρία που βιώνει κάθε υποκείμενο. Το συστατικό περιεχόμενο του φαινομένου έχει καθιδρυθεί από δύο συνιστώσες, από μια ήδη συγκροτηθείσα διαμεσολαβημένη συνείδηση του υποκειμένου που οπτικοποιεί μεροληπτικά μια στατική πρόσληψη του αντικειμένου της γνώσης και από την δημόσια προβολή του ίδιου του αντικειμένου. 

ΠΕΡΙ ΧΡΟΝΟΥ, ΧΩΡΟΥ ΚΑΙ ΔΙΑΝΟΙΑΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟΝ ΗΡΑΚΛΕΙΤΟ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Προ-πάντων ο Εαυτός Είναι. Ο Εαυτός δεν έχει αρχή και τέλος, γιατί ο χρόνος και ο χώρος δεν σχετίζονται με αυτόν. Ο χρόνος και ο χώρος αποτελούν αλαβάστρινοι τροχοί της κρύφιας ουσίας του, φαινομενικές επικαλύψεις της που καθίστανται κατανοητές μόνο σε εκείνους που μετέχουν της επιστασίας του όντως Οράν. Οπότε, κάθε απόπειρα πραγμάτευσης για την ψηλάφιση του Εαυτού είναι μάταιη αν ερευνούμε στα δίχτυα του χρόνου ψάχνοντας τις ημέρες, τους μήνες, τα χρόνια, τις δεκαετίες, τις χιλιετίες ή τα δισεκατομμύρια έτη για να διακρίνουμε μια άκρη, ή αν ψάχνουμε κάποια αστρική γωνιά ή πλανητική στεριά για να παρηγορήσουμε την ακόρεστη φιλοψία μας.

Το Είναι, λοιπόν, είναι ο Εαυτός. Είναι η Γνώση-Αλήθεια πέρα και πάνω από κίνητρα, σκοπούς και κατηγορίες, η υπέρτατη αιώνια Νόηση. Αντίθετα, η κοινή σκέψη, ο εγκεφαλικός στοχασμός χαρακτηρίζεται από τα ενάντια κατηγορήματα του Εαυτού. Τι είναι ο Εαυτός; Είναι το καθεαυτό Ένα απροσδιόριστο σημείο, η τέλεια τελεία, η ατελής ατέλεια, η αιώνια ακινησία που εκδηλώνεται στο ίδιο το Είναι της ως κίβδηλη κίνηση που λογίζεται για τους πολλούς ως χωρόχρονος. Ο Εαυτός είναι η ενκίνητη αυτοδιάθετη αυτόβουλη υπερσυνείδηση, η αυτόστροφη αυτοκίνηση πέριξ του Ενός Κέντρου. Το απροσδιόριστο αυτό σημείο είναι ταυτόχρονα και ένας ακένωτος κύκλος. Ενώ το Εγώ είναι η φιλοσοφική διάνοια που εργάζεται με συν-εργάτη τον χωρόχρονο, ο Εαυτός είναι η ανεκδήλωτη ουσία από την οποία συνίστανται τα πάντα. 

ΚΑΝΤ - Ο ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΩΣ Η ΔΙΑΝΟΙΞΗ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ

 

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Καντ αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους στοχαστές στην ιστορία της φιλοσοφίας, αλλά και γενικότερα στην ιστορία του ανθρώπινου πνεύματος, επειδή έθεσε τις βάσεις για την κατανόηση της αριστοτελικής διάνοιας μέσα από την ανάλυση της φύσης του υποκειμένου και του αντικειμένου, την αποσαφήνιση των ορίων του ορθολογισμού και του εμπειρισμού. 

Ο θεμελιωτής της κριτικής φιλοσοφίας ανέδειξε τον θεμελιώδη ρόλο που παίζει η διάνοια, ο νους σε σχέση με την αισθητικότητα και ιδιαίτερα τη φιλοσοφική λογική τάξη μέσα από τις επάλξεις του κινήματος του Διαφωτισμού. Όπως ακριβώς οι αρχαίοι σοφιστές υπήρξαν οι πρώτοι διαφωτιστές στον κλασικό κόσμο, έτσι και ο Καντ μαζί με άλλους σημαντικούς φιλοσόφους της εποχής του άνοιξε τον δρόμο για τον διαφωτισμό στον νεωτερικό κόσμο. 

Το 1784 ο Καντ δημοσιεύει ένα άρθρο του στο περιοδικό <<Berlinische Monatsschriff>> εξηγώντας στο ευρύ κοινό τι είναι ο διαφωτισμός:

<< ∆ιαφωτισµός είναι η έξοδος του ανθρώπου από την αυθυπαίτια ανωριµότητά του. Ανωριµότητα [Unmündigkeit] είναι η αδυναµία να χρησιµοποιεί κανείς τη διάνοιά του χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. Αυθυπαίτια είναι αυτή η ανωριµότητα, όταν η αιτία της δεν συνίσταται σε έλλειµµα της διάνοιας αλλά σε έλλειµµα της αποφασιστικότητας και του θάρρους να χρησιµοποιεί κανείς τη διάνοια χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. Sapere aude! Έχε το θάρρος να χρησιµοποιείς τη δική σου διάνοια! Αυτό είναι λοιπόν το ρητό του ∆ιαφωτισµού >>

ΟΙ ΒΑΘΜΙΔΕΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ ΣΤΟΝ ΦΡΙΝΤΡΙΧ ΣΕΛΙΝΓΚ ΩΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ

 

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Όπως έχει επισημανθεί πολλές φορές από αυτή εδώ την διαδικτυακή γωνιά, η φιλοσοφία, όπως και η στοχαστική ποίηση, αποτελεί ένα συναρπαστικό πεδίο για να εκφραστεί ο εαυτός μας και να αναζητήσει εσωτερικές απαντήσεις σε ζητήματα που προβάλλουν μέσα στην τριβή της καθημερινότητας. Οι τρόποι και οι μέθοδοι είναι πολλοί, ανάλογα με το συνειδησιακό επίπεδο στο οποίο γίνεται η αναφορά ή ο τρόπος που κατανοούμε τα πράγματα. Στην προκείμενη περίπτωση αντικείμενο πραγμάτευσης θα γίνει η λειτουργία του κατ΄επιστροφήν λογισμού στον Σέλινγκ. Πρόκειται για μια απόπειρα φιλοσοφικής άσκησης, άσκησης της λειτουργίας της συνείδησης η οποία θα λάβει χαρακτηριστικά φιλοσοφικού διαλογισμού.

Η ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΜΕ ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ, ΤΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η λογική κατανόηση των αρχαίων μυστηρίων και των μύθων, ειδικά των ελληνικών, και η σχέση τους με τη φιλοσοφία αποτελούν το πρώτιστο ζήτημα για τους αναζητητές της αληθινής γνώσης. Η ιστορική και η φιλοσοφική έρευνα είναι τα πιο κατάλληλα πεδία ώστε να μελετήσει και να στοχαστεί κανείς προκειμένου να ανιχνεύσει τον φιλοσοφικό μίτο, τον αληθινό εκείνο νοητικό οδηγό που θα του διανοίξει διάπλατα τους ορίζοντες της απόλυτης και ανώτατης γνώσης, που μας λέει και ο Χέγκελ, τη Φιλοσοφική. 

Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΣΤΟΝ ΧΑΝΣ ΓΚΑΝΤΑΜΕΡ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Στα νεότερα χρόνια η έννοια της "κατανόησης" των φιλοσοφικών κειμένων έλαβε ποικίλες ερμηνείες. Ένας από τους πιο αξιόλογους φιλοσόφους που ασχολήθηκαν με την ερμηνευτική των κειμένων είναι ο Χανς-Γκεόργκ Γκάνταμερ. Είναι σαφής η θέση των εισηγητών της ερμηνευτικής των κειμένων, όπως ο  Σλάιερμαχερ και ο Ντιλτάι, που όρισαν την κατανόηση ενός κειμένου ως τη μέθοδο εκείνη μέσω της οποίας η απόδοση του νοήματος είτε βασίζεται στο ιστορικό πλαίσιο και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες δημιουργήθηκε ένα κείμενο είτε στις απόπειρες κάθε συγγραφέα να εισπηδά στον συναισθηματικό και νοητικό κόσμο του δημιουργού του κειμένου ωσάν να είναι ο ίδιος ο συγγραφέας. Ο Γκάνταμερ θέτει μια πιο ζωτική στάση ερμηνείας της κατανόησης που, κατά τη γνώμη μου, αναζωογονεί και αναδύει την αξία των κειμένων, και ακόμα περισσότερο των φιλοσοφικών κειμένων.

ΕΝΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ ΠΛΟΗΓΗΣΗΣ - ΑΠΟ ΤΟΝ ΥΠΕΡΒΑΤΟΛΟΓΙΚΟ ΙΔΕΑΛΙΣΜΟ ΣΤΗ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΥΠΑΡΞΙΣΜΟ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Το ταξίδι με τη φιλοσοφία και η εξάσκηση μαζί της έχει πάμπολλες αναγνώσεις και ερμηνείες. Το πρόβλημα που τίθεται, ομολογουμένως, για πολλούς αναζητητές της φιλοσοφίας είναι να βρουν την αρχή του μίτου για να ξεκινήσουν και φωτεινά σημεία για να προχωρούν. Τι εννοούμε στην προκείμενη περίπτωση; Τα ερωτήματα για τον αναζητητή είναι πολλά. Από πού θα ξεκινήσω; Τι θα διαβάσω; Ποια είναι η πορεία; Υπάρχει κάποιο νοερό νήμα που να μου δείχνει τα βήματα που πρέπει αν ακολουθήσω; Υπάρχει κάποιος κρυμμένος σκοπός της όλης δραστηριότητας του φιλοσοφείν; Ασφαλώς πρόκειται για εύλογα ερωτήματα και προβληματισμούς που απασχολούν πάρα πολλούς. Βεβαίως οι μεταφυσικοί, οι πραγματιστικοί ή οι ρεαλιστικοί στόχοι αλλά και οι φιλοσοφικοί τρόποι είναι αναρίθμητοι. 

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΚΑΝΤ ΣΤΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΥΠΕΡΒΑΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΙΔΕΑΛΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΦΙΧΤΕ

 

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Είναι αλήθεια ότι μετά τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη ο Καντ αποτελεί τον τρίτο μεγάλο σταθμό στην ιστορία της καθεαυτού φιλοσοφίας θέτοντας τις βάσεις για την ενδελεχή ανάλυση και την επιστημονική συγκρότηση της δομής του καρτεσιανού υποκειμένου. Ο Ντεκάρτ εγκαινίασε την στροφή από τη φιλοσοφία του αντικειμένου που ήταν η αρχαία ελληνική στη φιλοσοφία του υποκειμένου. Στο παρόν κείμενο η θεματική του προκείμενου ζητήματος θα περιοριστεί στον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιήθηκε η μετάβαση από την κριτική φιλοσοφία που συγκρότησε ο Καντ στον υπερβατολογικό ιδεαλισμό του Φίχτε και την πειραματική διαλεκτική του.  

Ο Καντ συγκρότησε τους όρους και τις προϋποθέσεις με βάση τις οποίες έχουμε τη δυνατότητα να οικοδομήσουμε μια επιστημονικού χαρακτήρα βέβαιη φιλοσοφική γνώση. Πώς συγκρότησε την κριτική φιλοσοφία στη βάση του Λόγου που προϋπέθετε; Στην νεωτερική εποχή λαμβάνουν χώρα τρεις μεγάλοι φιλοσοφικοί σταθμοί. Εν αρχή, ο Ντεκάρτ εγκαθιδρύει τον προσδιορισμό του αντικειμένου μέσα από το εσωτερικό του υποκειμένου χωρίς να αναλύει τον τρόπο που πραγματοποιείται αυτό, οι Λοκ και Χιουμ αναδεικνύουν μεθοδικά τη σύσταση του υποκειμένου μέσα από τη διάσταση της εμπειρίας και του αντικειμένου, ενώ ο Καντ συνδυάζει τον καρτεσιανό ορθολογισμό με τον εμπειρισμό των δύο τελευταίων. Έτσι συγκροτεί την κριτική φιλοσοφία η οποία μετέρχεται την διάνοια που πηγάζει από το υποκείμενο και την αισθητικότητα που προέρχεται από τον αντικατοπτρισμό του αντικειμένου ή της εμπειρίας στις αισθήσεις.

ΦΟΪΕΡΜΠΑΧ - Η ΜΥΣΤΙΚΗ ΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΕΙΝΑΙ Η ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Λουδοβίκος Φόιερμπαχ (1804 -1872), μαθητής και θαυμαστής του Χέγκελ,  εμπνεόμενος από την εγελιανή φιλοσοφία ανέπτυξε ως βάση του συστήματός του ζητήματα που σχετίζονται με την φύση του θεού και του ανθρώπου. Σύμφωνα με τον Φόιερμπαχ, η θρησκεία είναι μια ασυνείδητη κατασκευή του ανθρώπου για να κατανοήσει τον εαυτό του και τη φύση του θείου. Στους αναγνώστες εκείνους που δεν γνωρίζουν τα μυστικά του φιλοσοφικού τρόπου η θέση αυτή φαντάζει ως πρόθεση του Φόιερμπαχ για τη φιλοσοφική δημιουργία μιας θεώρησης πρόσκαιρου υποκειμενικού χαρακτήρα. Αντίθετα, η δομή και η ουσία της φιλοσοφίας του αποτελεί μια κατανοητική ανάλυση και μια νεωτερικού τύπου λογική ερμηνεία τόσο του εγελιανού συστήματος όσο και νεοπλατωνικών αφηγήσεων περί θεών σε ένα αντίστροφο πλαίσιο.

Γράφει στο τρίτο κεφάλαιο του έργου του  Ουσία του Χριστιανισμού:

ΤΟ ΜΗΔΕΝ, ΤΟ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου 

Οι πιο σοβαρές φιλοσοφικές και όχι μόνο συζητήσεις πραγματοποιούνται όταν γίνεται λόγος για τον θάνατο. Ουσιαστικά όλη η ζωή του ανθρώπου, ο ανθρώπινος πολιτισμός, οι επιλογές του ανθρώπου και όλοι οι μέθοδοι ή θεωρήσεις για την αντιμετώπιση των κάθε είδους προβλημάτων κρίνονται άλλοτε συνειδητά και άλλοτε ασυνείδητα στο πεδίο της πρόσληψης του θανάτου. Στην προσπάθειά μας να εισέλθουμε στην προκείμενη θεματική του θανάτου συναντούμε τους όρους "μηδέν" και "είναι". Και οι δύο αυτοί μεγάλου βάθους φιλοσοφικοί όροι αποκτούν σε κάθε φιλοσοφικό σύστημα, σε κάθε φιλόσοφο, ένα ιδιαίτερο διαφοροποιημένο νόημα. Σε κάθε δηλαδή περίπτωση η νοηματοδότηση των δύο όρων ποικίλλει ανάλογα με το αναφορικό πεδίο ανάπτυξης που επιχειρείται από κάθε φιλόσοφο. Στο παρόν κείμενο θα αποπειραθεί να αποδοθεί μια συσχέτιση του "μηδενός" και του "είναι"  με το φαινόμενο του θανάτου. 

ΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Νύμφες της ελληνικής μυθολογίας

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Πάντοτε η ελληνική μυθολογία αποτελούσε και θα αποτελεί το θεμελιακό πεδίο για τη συγκρότηση θεωριών, θρησκειών και κυρίως φιλοσοφικών συστημάτων. Η ελληνική μυθολογία, όπως και κάθε μυθολογία, ως κωδικοποιημένη συμβολική ιστορία της ψυχογενετικής δράσης του ανθρώπου αποτελεί έναν τεράστιο θησαυρό παμπάλαιων γνώσεων για την καταγωγή του ανθρώπου και της δημιουργίας του κόσμου. Η θεολογική βάση των ελληνικών μύθων σε συνάρτηση με το υπέρμετρο φαντασιακό κάλλος που απέπνεε και αποπνέει ακόμα η υποδειγματική τους αφήγηση με την παραδειγματική παράθεση θεών, ηρώων, τεράτων και ανθρώπων, έθεσε τις βάσεις για την εμφάνιση του φιλοσοφικού λόγου στον ελληνικό κόσμο κατά τρόπο μοναδικό στην παγκόσμια ιστορία. Στο παρόν κείμενο θα αποπειραθούμε να συνδέσουμε τη μυθική δομή και εξιστόρηση στη βάση του φιλοσοφικού συστηματικού λόγου, αρχαίου και νεότερου, και όχι στην απλή ερμηνευτική απόδοση των μυθικών γεγονότων η οποία απογυμνώνει την αισθητική, πολιτισμική και φιλοσοφική αξία του μυθικού λόγου. Επίσης, θα καταδειχτεί ότι η φιλοσοφία δεν αποτελεί μια χαμένη θεωρητική υπόθεση, όπως θεωρεί η τεράστια μάζα του ανθρώπινου πλήθους, αλλά την αληθινή οδό για την σύλληψη του πραγματικού εαυτού μας.

Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΩΣ "ΑΝΑΣΤΑΣΗ" ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΧΕΓΚΕΛ

 

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Σε όλες τις θεολογικές παραδόσεις των αρχαίων λαών καθώς και στα πρώιμα στάδια του εσωτερικού χριστιανισμού γίνεται λόγος για θνήσκοντες και ανασταίνοντες θεούς που η σημασία τους έχει πολλαπλές αναγνώσεις (συμβολικές, αλληγορικές, ψυχικές και πνευματικές) ανάλογα με την εθνική ή πολιτισμική παράδοση στην οποία είναι ενσωματωμένη σε τελετουργικές θεωρήσεις η θεϊκή ιδιότητά τους. Έτσι, συναντάμε τον γνωστό μας στη δύση Ιησού Χριστό, τον μεξικάνικης προέλευσης θεό Κουετζαλκοάτλ σταυρωμένο πάνω σε ξύλινο σταυρό, τον βαβυλώνιο θεό Μαρντούκ, τον Άττη, τον φοινικικό Μελκάρτ, τον ελληνοανατολίτη  Άδωνη ή τον περσικό Μίθρα. Δε θα εισέλθουμε στη διαδικασία να αποφανθούμε για το ποιος από τους ανωτέρω θεούς είναι αληθινός ούτε βέβαια να βρούμε τη θεολογική βάση πάνω στην οποία στηρίζεται κάθε θρησκευτική παράσταση αλλά θα αναλύσουμε παρακάτω την αιτία που δε θα το κάνουμε.

Η ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΩΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΟΥ ΓΙΟΧΑΝ ΦΙΧΤΕ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Φίχτε αποτελεί έναν από τους πιο ενδιαφέροντες στοχαστές της νεότερης φιλοσοφίας και γενικότερα της φιλοσοφίας, γιατί προσπάθησε να δομήσει μια επιστημολογική θεώρηση της φιλοσοφίας, μια μεταφυσική της μεταφυσικής στη βάση του καθαρού λόγου. Στο παρόν κείμενο θα γίνει λόγος για τον τρόπο που παράγεται στο φιλοσοφικό σύστημα του Φίχτε η φαντασία, αναλύοντας τη φύση αυτής της έννοιας που λαμβάνει κυρίαρχο ρόλο στην επιστημολογία του Φίχτε. 

Το ξεκίνημα του φιχτιανού εγχειρήματος ξεκινά από τρεις θεμελιώδεις αξιωματικές θέσεις οι οποίες τίθενται στο επίκεντρο της όλης συγκρότησης του συστήματος. Συνοπτικά, οι τρεις θέσεις είναι: α. Η απόλυτη εαυτοθεσία του Εγώ, β. Η πρωτογενής αντίθεση ενός ετεροειδούς Μη-Εγώ στο πεπερασμένο Εγώ, γ. Η συγκρότηση του  συσχετιστικού και διαχωριστικού εξ υπαρχής λόγου μιας διαλεκτικής σχέσης ανάμεσα στο Εγώ και το Μη-Εγώ.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΘΥΡΗΣ ΙΑΛΥΣΣΟΣ - Ο ΜΥΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ "ΚΡΑΤΥΛΟΣ" ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Πολλοί από αυτούς που ασχολούνται με τη γλωσσολογία μέσα από τα έργα γνωστών δυτικών γλωσσολόγων ή φιλοσόφων της γλώσσας μελετούν περισσότερο τη μορφή ή τη σημασιολογία των λέξεων και την ιστορικοσυγκριτική θεώρηση της γλώσσας. Παρόλο που οι μεγαλύτεροι γλωσσολόγοι της δύσης, όπως ο Ελβετός Saussure, ή οι Αμερικανοί Noam Tsomsky και Leonard Bloomfield, ασχολήθηκαν με όλες τις πλευρές της γλώσσας, από τη σύνταξη και τη δομή της μέχρι τη φωνολογία, τη μορφολογία ή τη σημειωτική, κανείς τους δεν συμπεριέλαβε στο επιστημονικό και ερευνητικό του στόχαστρο τη μυστηριακή θεώρηση του πλατωνικού διαλόγου "Κρατύλος". 

Η ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΤΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ "ΕΙΝΑΙ" ΚΑΙ ΤΟΥ "ΓΙΓΝΕΣΘΑΙ" ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΧΕΓΚΕΛ

 

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ίσως οι πιο δυσνόητοι φιλοσοφικοί όροι στη φιλοσοφία αποτελούν το "Είναι" και το "Γίγνεσθαι". Όσοι καταπιάνονται με φιλοσοφικές εγελιανές έννοιες προσπαθούν να συγκροτήσουν μέσα τους μια σαφή και διακριτή εικόνα με μεγάλη δυσκολία για τους ορισμούς των δύο όρων. Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. 

Ο όρος "Είναι" στην ετυμολογική της φιλοσοφική θεώρηση σημαίνει "υπάρχει", ενώ ο όρος "Γίγνεσθαι" σημαίνει οτιδήποτε βρίσκεται σε εξέλιξη ή υπόκειται σε διαδικασία. Σε κάθε φιλόσοφο οι δύο όροι λαμβάνουν ένα ιδιαίτερο περιεχόμενο χωρίς να χάνουν τη βασική τους εννοιολογική θεώρηση που αναφέρθηκε παραπάνω, αλλά παρόλα αυτά συνθέτουν μια συγκεκριμένη πλαισίωση στις φιλοσοφικές θεωρίες που συνιστούν την υποκειμενική ανάπτυξη του συστήματος κάθε φιλοσόφου.

ΠΡΟΚΛΟΣ - Η ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΕΝΑΔΩΝ ΣΤΗ ΓΝΩΣΙΟ-ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Κάποιοι υπεραμύνονται της νεότερης ή σύγχρονης φιλοσοφίας και υποτιμούν την κλασική αρχαία ελληνική ή τη νεοπλατωνική ή και το αντίστροφο. Είναι ανάγκη να μελετάμε και τη νέα αλλά και τη νεότερη και σύγχρονη φιλοσοφία. Καθεμιά έχει συγκροτηθεί από ευφυή πνεύματα που έχουν μετέλθει τη γλώσσα της εποχής τους, έχουν εργαστεί σχετικά με τα μεγάλα ερωτήματα που απασχόλησαν το σύνολο περιόδων της φιλοσοφίας και έχουν αναλύσει και πραγματευτεί ζητήματα της αρχαίας γνωσιοθεωρίας και οντολογίας με έναν εναλλακτικό τρόπο ώστε να δούμε τόσο με διαφορετικά μάτια την αρχαία φιλοσοφία όσο και να γίνει περισσότερο κατανοητή. Όσοι μελετούν μονομερώς κάποιες μόνο φιλοσοφικές περιόδους και ιδιαίτερα τη νεότερη μάλλον αγνοούν ότι η νεότερη και σύγχρονη φιλοσοφία στηρίχτηκε στην ελληνική φιλοσοφική παράδοση (αρχαία και νεοπλατωνική) και προσπάθησε να αγγίξει το βάθος της ελληνικής φιλοσοφικής γραμματείας, χωρίς όμως να αναπτύξει την ηθική μαγεία της τελευταίας. Ουσιαστικά, ναι μεν η φιλοσοφία είναι μία αλλά τα χρυσά της ελληνικά θεμέλια είναι αξεπέραστα.

Η ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ ΤΟΥ ΧΕΓΚΕΛ ΣΤΗ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η σωκρατική μέθοδος της φιλοσοφίας αποτέλεσε τη βάση ώστε ο Χέγκελ να κάνει εκκίνηση της διαλεκτικής του στην επιστήμη της λογικής. Η διαλεκτική γνώσης και άγνοιας για κάτι αποτυπώνεται στην υποτιθέμενη σωκρατική ρήση «Έν οἶδα ὅτι οὐδὲν οἶδα» (ένα ξέρω, ότι τίποτα δεν ξέρω), η οποία ουσιαστικά δεν ειπώθηκε ποτέ από τον Σωκράτη. Η εν λόγω ρήση αποτελεί μια παράφραση που έγραψε ο Πλάτων σε ένα απόσπασμα του αρχαίου συγγράμματος "Απολογία Σωκράτους". Παρ΄όλα αυτά η ρήση αυτή αποδίδει επακριβώς τη σωκρατική διαλεκτική μέθοδο διδασκαλίας και ορθώς χρεώνεται στη σωκρατική φιλοσοφία.

Ο Χέγκελ μέσα από αυτήν την παροιμιώδη φιλοσοφική ρήση που αποδόθηκε στα χαρακτηριστικά της σωκρατικής διδασκαλίας θεμελίωσε την εκκίνηση της Λογικής του. Ας ανιχνεύσουμε τον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιεί αυτή την μεταφορά της σωκρατικής μεθόδου στο διαλεκτικό σύστημά του. 

ΧΕΓΚΕΛ - Η ΚΡΥΜΜΕΝΗ ΑΛΗΘΙΝΗ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΕΣΑ ΣΤΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ

 

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η εγελιανή διαλεκτική ως φιλοσοφικό σύστημα αποτελεί μια κάτοψη του συνόλου των φιλοσοφικών συστημάτων εμπερικλείοντας τις αλήθειες εν σπέρματι όλων των προηγούμενων φιλοσοφιών. Ο Χέγκελ αποτελεί ουσιαστικά έναν νεωτερικό Πρόκλο, γιατί ανέπτυξε καθαρά φιλοσοφικά τόσο τον τρόπο που εκδηλώνεται η πολλαπλότητα του Ενός-Όντος στο αισθητό πεδίο όσο και τον τρόπο που πραγματοποιείται η επιστροφή των όντων στη θεμελιακή πηγή τους, στο ΕΝ ΟΝ. Η λογική του Χέγκελ συλλαμβάνει την αλήθεια του όντος κατά την κίνησή του τόσο στην αρνητική όσο και στη θετική του κατάσταση αποκαλύπτοντας τη δομή του σύμπαντος, κάθε σύμπαντος, όχι απλά στην αλλαγή των μορφών, αλλά στην αληθινή του ουσία. Αφορμή για να κατανοήσουμε τη διαλεκτική του Χέγκελ θα σταθεί η πρόσληψη του υποκειμένου και του αντικειμένου στην κατ΄αίσθηση βεβαιότητα και την αντίληψη στη φαινομενολογία του πνεύματος.

Όπως και η πλατωνική συντακτική διαλεκτική δεν μετέρχεται την τυπική λογική για να υπηρετήσει τη διαλεκτική κίνηση του πνεύματος, της Ιδέας ως αμετάβλητου και αιώνιου όντος, έτσι και η εγελιανή πράττει ανάλογα. Η εγελιανή Ιδέα είναι στο βάθρο της καθολικής θέασης, στην αρχή και στο τέλος της πορείας. Είναι η πορεία που διανύει το πνεύμα μέσα στον κόσμο επιστρέφοντας κάθε φορά στον εαυτό του. Μετά από ένα μεγάλο ταξίδι που έκανε ο πλατωνικός διαλεκτικός στοχασμός από την κλασική εποχή μέσα στην πορεία της σκέψης επανέρχεται θριαμβευτικά στα φιλοσοφικά συστήματα του Πρόκλου στην ύστερη αρχαιότητα και του Χέγκελ στη νεότερη και σύγχρονη εποχή. 

Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Συνήθως όταν καταπιάνεται κανείς με δύο τόσο διαφορετικές φιλοσοφικές θεωρήσεις, όπως ο επικουρισμός και ο πλατωνισμός, στο τέλος καταλήγει να υποστηρίζει τη μία από δύο, και μάλιστα με δογματικό και αδιάλλακτο τρόπο. Όπως έχει επισημανθεί και άλλες φορές, κανένας φιλόσοφος, κανένας δεινός στοχαστής, δεν ανάπτυξε κάποια θεώρηση που να μην έχει ουσιαστικό νόημα για τον ανθρώπινο βίο και τον κόσμο. Η συστηματική και συγκροτημένη βάσανος της σκέψης στα βαθιά νερά του φιλοσοφικού στοχασμού πάντοτε γεννούσε και θα γεννά τους πιο σπουδαίους πνευματικούς καρπούς που προκρίνουν όχι μόνο έναν καλύτερο και ποιοτικότερο βίο αλλά και τη σύλληψη μιας ανείπωτης εσωτερικής χαράς για την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη.

Η ΥΠΕΡΟΧΗ ΤΗΣ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗΣ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η πλατωνική διαλεκτική και η αριστοτελική απόδειξη αποτελούν μέχρι σήμερα τις δύο επικρατέστερες μεθόδους προκειμένου να προσδιορίσουμε την πραγματικότητα ή να εξαγάγουμε την αλήθεια για τα όντα. Προτού όμως προβούμε σε μια ενδελεχή ανάλυση των δύο εννοιών, είναι ανάγκη να αποσαφηνιστεί ο όρος "ον", γιατί δεν θα έχει νόημα καμιά διαπραγμάτευση των δύο μεθόδων αν δεν γνωρίζουμε τι σημαίνει ο εν λόγος όρος. Ον μπορεί να είναι είτε ένα φαινόμενο είτε ένα αντικείμενο είτε ένα νοούμενο. Ον μπορεί να είναι οτιδήποτε δύναται να υποπέσει στον έλεγχο της νόησης. Ον μπορεί να είναι ένα οποιοδήποτε φυτό, ζώο, ορυκτό, άνθρωπος ή πλανήτης, ον επίσης μπορεί να είναι μια πρόταση με "νόημα" αξιωματικού χαρακτήρα ή με κάποια αναφορά ως προς τι. Τι μπορούμε να νοήσουμε ως ον γνωσιολογικά, όμως; Το ον, κάθε ον, ώστε να καταστεί γνώριμο προσλαμβάνεται ως αντικείμενο του νου, ως εκείνο το οποίο αντίκειται απέναντί μας και προβάλλει  την ανάγκη κατανόησής του. 

ΜΙΑ ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΜΕΝΙΔΕΙΟΥ "ΕΙΝΑΙ" ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΧΑΪΝΤΕΓΓΕΡ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Κάθε φιλοσοφική θεώρηση οποιουδήποτε φιλοσόφου μπορεί να αποτελέσει την αφορμή για να κατανοήσουμε καλύτερα είτε κάποιον άλλο φιλόσοφο είτε να αλλάξουμε τους συσχετισμούς των δράσεών μας και των απόψεών μας για τα πράγματα. Ο Μάρτιν Χάιντεγγερ αποτελεί μια τέτοια περίπτωση διανοητή μέσω του οποίου μπορούμε να αναστοχαστούμε πάνω στους μεγάλους κλασικούς φιλοσόφους και να αναδιατυπώσουμε ερωτήματα ή αποκρυσταλλωμένες θεωρήσεις που είχαμε υιοθετήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο εν λόγω φιλόσοφος ευθέως διατεινόταν ότι είναι περισσότερο διανοητής και λιγότερο φιλόσοφος, εφόσον εδραίωσε τον υπαρξισμό μέσα από την φαινομενολογική σκέψη.

Ο Χάιντεγγερ εστίασε στην παρμενίδεια φιλοσοφία θέτοντας ως καρδιά της θεμελίωσης της φιλοσοφίας του την περίφημη φράση του Ελεάτη "το γαρ αυτό νοείν εστίν τε και είναι" (= σκέψη και ύπαρξη είναι το ίδιο). Όλοι οι κλασικοί φιλόσοφοι από τον Πλάτωνα μέχρι και τον  Χέγκελ εργάστηκαν και ανέπτυξαν το νου, το νοείν, ένα νόημα ως αφετηρία για να συλλάβουν το τι πραγματικά υπάρχει. Ο Χάιντεγγερ κινήθηκε αντίστροφα εκκινώντας από την ύπαρξη (είναι) για να αποπειραθεί να συλλάβει ένα έλλογο νόημα (νοείν) για τον κόσμο και τον εαυτό του.

Στο έργο του "Είναι και Χρόνος" τίθεται το ερώτημα για το νόημα του "Είναι" ξεκινώντας ο φιλόσοφος να αναλύει την ανθρώπινη ύπαρξη (Dasein) με σκοπό να κατανοηθεί το ον, η πραγματικότητα. Η φιλοσοφική εκκίνηση πραγματοποιείται μέσω του φιλοσοφικού παρμενίδειου δίπολου Είναι - Μη ον. Το μεταφυσικό ερώτημα  "Γιατί να υπάρχει κάτι αντί για το τίποτα" που απασχόλησε από τις απαρχές τη φιλοσοφία επιβάλλει μια υπόρρητη υπαγωγή στην αρχή του αποχρώντος λόγου. Το Είναι (ον) μπορεί να καταστεί γνωστό μόνο στη βάση ενός προκαταβολικού τίποτα (μη ον). Μόνο σε μια τέτοια περίπτωση είναι δυνατόν να διανοιχτεί εντός μας η προοπτική του παρ-όντος εν τη απουσία του. Ο Χάιντεγγερ, επιπροσθέτως, έχει επίγνωση της αριστοτέλειας θέσης ότι κάθε τι υπαρκτό κατανοείται πάντα μέσα στα όρια του χρόνου που ορίζεται ως ο ορίζοντας κατανόησης του Είναι.

Η φαινομενολογική σκέψη του Χάιντεγγερ τέθηκε και αναπτύχθηκε σε άλλες βάσεις σε σχέση με την πλατωνική ή αριστοτελική οντολογία. Ευθέως ο φιλόσοφος ασκεί πολεμική κριτική στη μεταφυσική και στο "επέκεινα" και θέτει στον σύγχρονο άνθρωπο το ζήτημα της επιστροφής του στο πραγματικό, στο "Είναι",  δηλαδή στη βίωση του εδώ και τώρα και να ορίσει, με βάση αυτό, το νόημα της ζωής του. Ας δούμε πώς αντιστρέφει ο Χάιντεγγερ τα πράγματα. Ενώ οι κλασικοί φιλόσοφοι προσπαθούν να συλλάβουν ένα νόημα έξω από ετούτη τη ζωή, ώστε να  συμπεριλάβουν τα αιτιατά της παρεπόμενα σε αυτό το μεταφυσικό έξωθεν αφήγημα, ο Χάιντεγγερ κάνει το αντίστροφο. Προσπαθεί να συλλάβει την ίδια την "ύπαρξη" μέσα από το ενσυνείδητο ανθρώπινο ον ώστε μέσα από αυτήν να εξάγει ένα νόημα που να την προσδιορίζει και να την "δικαιώνει".

Έτσι, μέσα από το πολύ δυσνόητο έργο του το οποίο κάνει λόγο για επιστροφή στην ελληνική αρχαιότητα όταν η λογική, η φυσική και η ηθική θεώρηση πραγμάτων ήταν μέρη μιας ενιαίας και αδιαίρετης ολότητας που απέρρεε από τη θεσμική συγκρότηση του κοινοτισμού των πόλεων της κλασικής ιδιαίτερα περιόδου. Παρόλο που στην πρώιμη φάση του ο Χάιντεγγερ ανέπτυξε έναν ιδιότυπο αθεϊσμό που πήγασε από την επιρροή του Νίτσε, στα χρόνια της ωριμότητας προσέδεσε την νοσταλγία του στα ομηρικά έπη με την συμβίωση θεών και ανθρώπων, κάτι που διαφαίνεται από την Επιστολή για τον ανθρωπισμό στην οποία τεχνηέντως ισχυρίζεται ότι το "Είναι" καλεί τον άνθρωπο και του αποκαλύπτει κάθε φορά ένα μόνο μέρος του αντικειμενικού του νοήματός του. 

Ας δούμε με ποιο τρόπο ο Χάιντεγγερ μας υποδεικνύει δρόμους και τρόπους ώστε η φιλοσοφία να καταστεί μια βιωματική πορεία, ένας πρακτικός βίος, κάτι που το φανερώνει με αποφατικό τρόπο.

Η σύγχρονη ανθρωπότητα, ισχυρίζεται ο φιλόσοφος, πάσχει από ασθένειες της ψυχής και παθογένειες της σκέψης. Ξεχάσαμε να παρατηρήσουμε ότι είμαστε ζωντανοί και δεν είμαστε σε επαφή καθημερινά με το μυστήριο της ύπαρξης (να είμαστε). Πότε βρίσκουμε τον εαυτό μας; Όταν επικεντρωνόμαστε στον εαυτό μας και είμαστε μόνοι είτε περπατώντας στην ύπαιθρο είτε διαλογιζόμαστε σχετικά με αυτά που κάνουμε σε σχέση με τα πράγματα. Πότε καταφέρνουμε να ξεφύγουμε από το αντίθετο του "Είναι", από το τίποτα (Das Nichts), τον μηδενισμό με την απουσία ουσιαστικού νοήματος; Όταν δεν αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας ως τσακισμένη ψυχή που ζητά παραμυθία από τη θρησκευτική αλογία και τελετή, όταν συνομιλούμε με τον τρόπο που υιοθετεί η ύπαρξή μας για να ορίσει τη φύση, τα όντα, μέσα εκεί αφυπνίζεται το "Είναι", όπως ακριβώς βίωνε τη θέαση του όντος ο Παρμενίδης.

Έχουμε ξεχάσει το γεγονός ότι όλα τα όντα είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους. Έχουμε επιλέξει συνήθειες που μας καθιστούν εγωιστές και αποσυνδεδεμένους από το όλον. Η επαφή μας με τη φύση συμβάλλει στην επανασύνδεσή μας με τον αληθινό εαυτό μας, ζώντας την "ύπαρξη" μέσα μας, αυτή μας προσφέρει την καθολική θέα. Μέσα στην αγκαλιά ενός φυσικού τοπίου ή μιας άγριας φυσικής ομορφιάς που προβάλλει σε έναν σπιτικό μας κήπο μπορούμε να αισθανθούμε αλλά και να διαισθανθούμε την Ενότητα του "Είναι", δηλαδή τη βίωση της συνύπαρξής μας με έναν βράχο, ένα φυτό ή λουλούδι, έναν οργιώδη θάμνο, ένα σύννεφο που κλέβει ματιές πίσω από τα ανέμελα φύλλα ενός δέντρου, και όλα αυτά ως μια ένωση στο Κοινό Ον. Τέτοιες στιγμές αποτελούν τη βάση για την υπέρβαση της εξωτερικότητάς μας με τη βύθισή μας μέσα σε αυτό που αγνοούσαμε ότι είμαστε.

Ξεχνάμε να είμαστε ελεύθεροι και να ζούμε για τον εαυτό μας. Ζούμε σε μια ετεροθεσμισμένη κοινωνία που οι κοινωνικές και πολιτικές της συμβάσεις λειτουργούν ως εξωτερικό επικοινωνιακό επίστρωμα επικάλυψης της αυθεντικότητάς μας (προκαταλήψεις, δοσμένα δόγματα, ανασταλτικές για την Ελευθερία φοβίες κλπ). Παραδινόμαστε σε έναν κοινωνικοποιημένο και επιφανειακό τρόπο ύπαρξης που επικαλύπτει τον αληθινό εαυτό μας. 

Η προοπτική και συνειδητοποίηση της ιδέας του θανάτου είναι πολύ σημαντική ώστε να κατανοήσουμε την περατότητά μας, τα όριά μας. Η παρουσία της προοπτικής του θανάτου λειτουργεί ουσιαστικά όπως και η πλατωνική μελέτη του θανάτου. Η χαϊντεγγεριανή ιδέα διαφέρει στο ότι η ιδέα του θανάτου ορίζει το χρονικό διάστημα που είμαστε έγχρονοι και σε πλήρη συνείδηση, στο εδώ και τώρα (εδωνά είναι). Από τη στιγμή που το δικό μας "Είναι" βρίσκεται ανάμεσα στη γέννηση και τον θάνατο. Να η ευκαιρία που μας δίνεται μπροστά μας. Εδώ και τώρα βιώνουμε άμεσα τον παρμενίδειο τρόπο θέασης και έκλαμψης της θεάς-ιδέας που αντανακλάται στην ένυλη ύπαρξη. Όταν η αγωνία και η προοπτική του θανάτου διαχέει το υπόβαθρο των σκέψεων και των πράξεών μας προκαταβολικά λειτουργεί καθαρά επιστρεπτικά με τον συνεχή επανακαθορισμό του τι είμαστε και πώς ακριβώς θα ορίσουμε τον εαυτό μας σε αυτό το συγκεκριμένο διάστημα. Αν σκεφτούμε, αυτό μπορεί να λειτουργήσει και αναδρομικά στη ζωή μας.

Μας ξεκαθαρίζει ο φιλόσοφος ότι μόνο ένας μπορεί να μας λυτρώσει από τον κακό εαυτό μας και τους άλλους, ο αληθινός εαυτός μας, που είναι η μη αφυπνισμένη  μας ύπαρξη και πρέπει να την φέρουμε στο προσκήνιο της συνείδησης εδώ και τώρα. Έτσι, θα γίνουμε αυτό που ανακαλύπτουμε διαρκώς αποβάλλοντας οτιδήποτε "δεν είμαστε". Η μνήμη του θανάτου και των ορίων μας δεν πρέπει να γίνεται παρά μόνο όταν η έννοια αυτή λειτουργεί ως οργανωτική διάταξη των προθέσεων και των επιλογών της βούλησης. Πρόκειται ξεκάθαρα για την φιλήβεια ηδονή του Πλάτωνα, που σοβεί ως το μέτρο εκδήλωσης του απείρου που κομίζουμε μέσα μας στη βάση της περατότητάς μας. Η  παρμενίδεια "ηδονή" που γέννησε η εμφάνιση της θεάς στο παρμενίδειο έργο είναι αυτή ακριβώς η θέαση του κάλλους του όντος, του "Είναι", η φανέρωση της ύπαρξης ένδον. Για αυτό και ο φιλόσοφος Παρμενίδης μετήλθε πολύ λίγα λόγια, σε μορφή ποίησης, ώστε να έχει προτεραιότητα η ύπαρξη σε σχέση με τη γλώσσα, η ψυχική έκχυση νοερής ενέργειας μπροστά στο Κάλλος, τη Συμμετρία και την Αλήθεια που αναβλύζει το "Είναι".

Τέλος, είναι καλό να επισημανθεί ιδιαίτερα ότι πολύ λίγοι έχουν κατανοήσει ότι κάθε ατομικό πρακτικό ή και θεωρητικό σύστημα που εμπνέει και δημιουργεί ένας φθασμένος φιλόσοφος δεν πρέπει να κρίνεται μονοδιάστατα, αλλά να προσεγγίζεται πάντοτε με βάση τα φιλοσοφικά ρεύματα που αποτέλεσαν τη βάση για να δομηθεί και να έχει λειτουργικότητα. Οπότε είναι καλό όσοι ενδιαφέρονται να εφαρμόσουν στην πράξη αυτήν την βιωματική προσέγγιση ώστε να έχει ακόμα πιο θετική επίδραση και ανύψωση της αληθινής ύπαρξης που κρύβεται μέσα τους, να μελετούν και κείμενα της πλατωνικής και αριστοτελικής φιλοσοφίας που πραγματικά διεγείρουν σύγκορμα το ατομικό μας "Είναι", το οποίο αποτελεί τη συμπαντική σταγόνα του ωκεάνιου παντός.

ΠΡΟΚΛΟΣ - Η ΠΟΡΕΙΑ "ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ" ΤΗΣ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗΣ ΙΔΕΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΟΗΤΟ ΣΤΟΝ ΑΙΣΘΗΤΟ ΚΟΣΜΟ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Το ζήτημα των ιδεών και της εγκόσμιας φανέρωσής τους στην πλατωνική φιλοσοφία είναι ένα από τα ζωτικότερα θέματα που έχουν απασχολήσει τόσο την νεοπλατωνική φιλοσοφία όσο και την νεότερη εγελιανή θεωρησιακή. Προτού προβούμε σε μια αναλυτική παράθεση των διαδικασιών και των σταδίων που λαμβάνουν χώρα ώστε οι ιδέες να καταστούν οργανικές μορφές του αισθητού κόσμου είναι απαραίτητο να επισημανθεί και η ανάλογη οντολογική διαπραγμάτευση που υπεισέρχεται στην πορεία αυτή, κάτι που θα παραβάλλουμε στην κατωτέρω ανάπτυξη του θέματος.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή χωρίς να παραλείψουμε αυτονόητες απορίες και προϋποθέσεις που απαιτούνται και χωρίς τις οποίες είναι πολύ εύκολο τόσο να περιπέσουμε σε ανορθολογικές φιλοσοφικές θεωρήσεις όσο και σε αστήριχτες μεταφυσικές θέσεις. Μια σειρά από ερωτήματα θέτουν το μέγεθος της πλάνης ή της αφέλειας που μπορεί να χαρακτηρίζει άφρονες απόπειρες για να κατανοήσουμε τον κόσμο. Πώς αποκτούν τα όντα την ύπαρξή τους από την φαινομενική ανυπαρξία; Είναι δυνατόν τα διάφορα όντα του αισθητού κόσμου (όπως άστρα, πλανήτες, άνθρωπος, ζώα, φυτά, ορυκτά, άτομα, μόρια, ηλεκτρόνια, κουάρκς κλπ) να αποκτούν μορφή και υλική υπόσταση χωρίς να μεσολαβεί μια αντίστοιχη οντική λειτουργία; "Πιστεύουμε" ότι μόνα τους τα όντα αυτά λαμβάνουν ορατή μορφή με ένα συγκεκριμένο απεικονιστικό σχέδιο και συγκεκριμένες οργανικές λειτουργίες προσδεμένες σε έναν σκοπό; Τέτοιου είδους φιλοσοφικά ερωτήματα θέτουν τις βάσεις για θεμελιώδη ερωτήματα που απαιτούν μια ορθολογική και επιστημονική απάντηση.