Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου
Σε όλες τις θεολογικές παραδόσεις των αρχαίων λαών καθώς και στα πρώιμα στάδια του εσωτερικού χριστιανισμού γίνεται λόγος για θνήσκοντες και ανασταίνοντες θεούς που η σημασία τους έχει πολλαπλές αναγνώσεις (συμβολικές, αλληγορικές, ψυχικές και πνευματικές) ανάλογα με την εθνική ή πολιτισμική παράδοση στην οποία είναι ενσωματωμένη σε τελετουργικές θεωρήσεις η θεϊκή ιδιότητά τους. Έτσι, συναντάμε τον γνωστό μας στη δύση Ιησού Χριστό, τον μεξικάνικης προέλευσης θεό Κουετζαλκοάτλ σταυρωμένο πάνω σε ξύλινο σταυρό, τον βαβυλώνιο θεό Μαρντούκ, τον Άττη, τον φοινικικό Μελκάρτ, τον ελληνοανατολίτη Άδωνη ή τον περσικό Μίθρα. Δε θα εισέλθουμε στη διαδικασία να αποφανθούμε για το ποιος από τους ανωτέρω θεούς είναι αληθινός ούτε βέβαια να βρούμε τη θεολογική βάση πάνω στην οποία στηρίζεται κάθε θρησκευτική παράσταση αλλά θα αναλύσουμε παρακάτω την αιτία που δε θα το κάνουμε.
Κατά τον Χέγκελ η θρησκεία μετέρχεται παραστάσεις και σύμβολα για να αποφανθεί για την αλήθεια, αντίθετα, η φιλοσοφία σηκώνει το μυθικό πέπλο των συμβολισμών και των παραστάσεων που μετέρχεται η θρησκεία για να αποδώσει με λογικές πραγματικές έννοιες την καθεαυτού αλήθεια. Οπότε, κατά Χέγκελ, η θρησκεία αποκρύπτει την αλήθεια για πολλούς ευνόητους λόγους που σχετίζονται με τη γλώσσα, την πολιτισμική ιδιαιτερότητα και κυρίως με το επίπεδο κατανόησής της από το ευρύ κοινό, ενώ η φιλοσοφία μέσω των εννοιών αποκαλύπτει λογικά μέσα μας. Στην περίπτωσή μας, λοιπόν, το σημαντικό σε κάθε περίπτωση από τις παραπάνω είναι το αληθινό φιλοσοφικό νόημα που κρύβεται στην ουσία κάθε τέτοιας "θεϊκής ανάστασης", επειδή η νόηση και ο Λόγος είναι τόσο ανώτερες έννοιες από την πίστη, όσο το φως από το σκοτάδι. Γιατί, αν κανείς συνειδητοποιήσει τι είναι η πίστη (που είναι το τρίτο γνωστικό στάδιο κάτω από την δεύτερη διάνοια και την νόηση που είναι η πρώτη), θα κατανοήσει ότι δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια στατική αποκρυσταλλωμένη γνώση που δεν επιτρέπει την ατομική σκέψη, τη νοητική εξέλιξη Η πίστη αποτελεί μια δογματική περιορισμένη γνώση που πηγάζει από μια παράδοση (θρησκευτική, εθιμική, οικογενειακή κλπ) και είναι αποτέλεσμα μη κριτικής θεώρησης των παραδεδομένων πραγμάτων. Δεν μπορούμε να μιλάμε για σκεπτόμενο άνθρωπο που ψάχνει την "αλήθεια" αν απουσιάζει η θετική κριτική σκέψη σε καθετί που του παραδίδεται από την κοινωνία, την κρατούσα θρησκεία και το εθιμικό δίκαιο. Η "πίστη" έχει θετικό νόημα ύπαρξης μόνο όταν προσλαμβάνεται και εργαλειοποιείται στο τρόπο που εγκολπώνουμε και επιβεβαιώνουμε μια γνώση ως αληθινό στήριγμα για την περαιτέρω ανέλιξή μας προς τη διάνοια και ακόμα περισσότερο για τη νοητική εξέλιξή μας.
Η φιλοσοφία, και ειδικότερα ο Χέγκελ, μας διδάσκει έναν άλλο τρόπο κατανόησης του κόσμου και του εαυτού μας, τον δρόμο της απόλυτης γνώσης που είναι σύμφυτος με την ίδια την ανθρώπινή μας ουσία ο οποίος οδηγεί στην πνευματική τελειώσή μας, ένας δρόμος που ιστορικά εγκαινιάστηκε από τους Έλληνες φιλοσόφους και συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Ένας νοητικός δρόμος που απευθύνεται στο πιο υψηλό και το πιο πνευματικό μέρος του ανθρώπου, στην ατομική συνειδητότητά του που μόλις ανοίξει τα φτερά της ξεκινά έναν αιώνιο κύκλο δονητικής νοητικής άνθησης, στον οποίο κάθε είδους αισθητική ηδονή μεταμορφώνεται σε πνευματική ηδονή για αληθινή γνώση.
Όταν γίνεται λόγος για τη μυθολογική ανάσταση, όπως του Διόνυσου ή του Χριστού, πρόκειται ουσιαστικά για την πνευματική ανάσταση του "αόρατου" νοητικού σώματος του ανθρώπου, τη μετατροπή του ανθρώπου σε καθαρό νου. Ο Χέγκελ, αρχικά, στη φαινομενολογία του πνεύματος ξεσκεπάζει τη σχηματική και συμβολιστική παράσταση που μετέρχονται η τέχνη και η θρησκεία, δηλαδή τη βαλμένη σε εικονικούς, στατικούς συναισθηματικούς τύπους και συμβάσεις γνώση που απευθύνεται μόνο στο φαντασιακό (τέχνη) και στο άλογο θυμικό και επιθυμητικό μέρος (θρησκεία) του ανθρώπου, και αναπτύσσει τη νοερή εμφάνιση και απελευθέρωση που πετυχαίνει το "γυμνό" από κάθε εξωτερικό και εικονικό περίβλημα πνεύμα (όπως και ο Οδυσσέας γυμνός στους Φαίακες).
Στην επιστήμη της λογικής ξεδιπλώνεται η φύση και η ουσία του πνεύματος καθ΄εαυτού μέσα από την εκπληκτική έκπτυξη των λογικών προσδιορισμών που συσχετίζονται μεταξύ τους κατά τέτοιο υψηλού τύπου διανοητικό τρόπο που παράγουν την υποστασιακή ουσία του "είναι" τους για να εγκαθιδρύσουν την πρώτη υποκειμενικότητα, το πρώτο καθαρό πνεύμα που θα θέσει σε υπεροχική θέση αντικειμενικής διάταξης την απόλυτη ταυτότητά του που είναι η απόλυτη καθ΄εαυτού φύση του, η Ιδέα. Είναι η πρώτη λογική νοητική αποκάλυψη στη φιλοσοφία για την κατάσταση στην οποία διέρχεται το πνεύμα προκειμένου να φανερωθεί ή "ενσαρκωθεί" ως ετερότητα άπειρων διαμεσολαβήσεων στον αντικειμενικό κόσμο της διαδραστικής σχέσης του καθ΄εαυτού είναι του και της σύστασής του ως προς το έτερον καθιστώντας στην εμφάνειά του το "προσδιορισμένο είναι" του, ως ύπαρξης σε πορεία. Σε όλη αυτήν την ιστορία της κίνησής του το πνεύμα (καθ΄αυτό αλλά και διεαυτό) συνειδητοποιεί τη λογική διαύγαση σύνδεσης και συσχέτισης των λογικών του προσδιορισμών που συνέθεσαν την, κατά εκδίπλωσή του, πορεία. Σε κάθε "τέλος" (σκοπό) της πορείας που "εγκαινιάζεται" κατά το αρχικό θέτειν του μέσα στον εαυτό του (επιστήμη της λογικής) τίθεται η επιτυχής εκπλήρωση της διαμεσολαβητικής κίνησης των τεθειμένων λογικών προσδιορισμών κατά την οποία αναδύονται συγκροτημένοι σε μια υπερδομή, που πληροί κάθε δυνατή τους συσχέτιση και διαμεσολάβηση, και δεν είναι άλλη από την απόλυτη Ιδέα. Όλη αυτή η συνειδητοποιημένη πορεία του πνεύματος από το πρώτο θέτειν του ως καθ΄εαυτό, δηλαδή από τους πρώτους όρους που συμπύκνωσαν ένδον την εν δυνάμει λογική του διάταξη και την συγκρότηση του διαμεσολαβημένου αντικειμενικού κόσμου μέχρι και την επιστροφή στον εαυτό του η οποία νοείται στο άχρονο και χωρίς χώρο επίπεδο και αποτελεί το Απόλυτο Πνεύμα. Το Απόλυτο Πνεύμα είναι ο απόλυτος καθαρός νους ο οποίος έχει την απόλυτη γνώση τόσο της λογικής του δομής και ανάπτυξης όσο και της λογικής ουσίας του εαυτού του. Στην περίπτωσή μας, η επιτυχής επιστροφή του πνεύματος στον νοητικό απόλυτο εαυτό του είναι η "πνευματική ανάσταση", μια κατάσταση συνειδητότητας συμπαντικής ή μη κατά την οποία απουσιάζει κάθε είδους μορφή και προσδιορισμός που εμποδίζει την απόλυτη ελευθερία κάθε υπερσυνείδητης αυτοσυνειδησίας του. Κάθε λογικός προσδιορισμός είναι ανηρημένος και προσδεδεμένος στην υπερδομή της Ιδέας κατά τέτοιο τρόπο, όπως ακριβώς δεν μπορούμε να νοήσουμε την ύπαρξη του δακτύλου χωρίς το χέρι, ή του χεριού χωρίς το σώμα. Κάθε λογικός προσδιορισμός είναι υπαρκτός και κατανοητός μόνο στον βαθμό που είναι μέρος του καθολικού Λόγου. Η πνευματική αυτή επιστροφή-ανάσταση αφορά οποιοδήποτε ον είναι έλλογο, είτε πρόκειται για θεό είτε πρόκειται για άνθρωπο.
