Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου
Α. Σχετικά με την ιστορία του Αλόγου
Ο Γάλλος ζωολόγος Μπυφόν αναφέρει πως "το άλογο είναι η ωραιότερη κατάκτηση του ανθρώπου", καταδεικνύοντας μ' αυτόν τον τρόπο την ιδιαίτερη και πολυδιάστατη σχέση του ανθρώπου με το άλογο. Σχέση, που κορυφαίο σύμβολό της, για μας τους Έλληνες, είναι οι Κένταυροι της μυθολογίας μας.
Όλοι οι λαμπροί πολιτισμοί στηρίχθηκαν στο άλογο για την πρόοδο και την εξέλιξή τους. Αξιοσημείωτο είναι δε, πως διαχρονικά η κατοχή ενός δυνατού και καλογυμνασμένου αλόγου αποτελούσε δείγμα κοινωνικής ισχύος και προβολής και για το λόγο αυτό λοιπόν βασιλείς, στρατηγοί και άλλοι άρχοντες όφειλαν να είναι καλοί ιππείς.
Η σχέση του αλόγου με τον άνθρωπο υπήρξε μοναδική. Τεράστιο, δυνατό και πανέμορφο συχνά μας προκαλεί δέος. Στην πράξη, όμως, ποιος φοβάται πιο πολύ την επαφή; Ο άνθρωπος ή το άλογο; Ένας από τους γνωστότερους γητευτές αλόγων στον κόσμο μας, ο Franclin Levinson, αποκαλύπτει ότι για να συνεργαστούμε με επιτυχία με το περήφανο αυτό ζώο, αρκεί να κατανοήσουμε τις ανάγκες του και να σεβαστούμε τη φύση του.
Οι άνθρωποι ανέκαθεν γοητεύονταν από τα άλογα. Κανείς δεν μπορεί να μείνει ασυγκίνητος από την ομορφιά, τη χάρη, τη δύναμη και το μεγαλοπρεπές παράστημα των ευγενικών αυτών ζώων που μας συντροφεύουν εδώ και χιλιάδες χρόνια. Στις μέρες μας, έχει αποδειχθεί επιστημονικά πως απλώς και μόνο το να στεκόμαστε κοντά σε άλογα αλλάζει τη ροή των εγκεφαλικών μας κυμάτων, μειώνει την αρτηριακή μας πίεση και ελαττώνει το στρες. Και μόνο στη θέα ενός αλόγου ηρεμούμε και συγκεντρωνόμαστε στην παρούσα στιγμή. Είναι εντυπωσιακό πώς η ενασχόληση με τα άλογα βελτιώνει την ποιότητα της ζωής όλων μας.
Το άλογο ήταν ανέκαθεν και φίλος και σύντροφος του ανθρώπου, σήκωνε τον αναβάτη του ψηλότερα από τους πεζούς και του έδινε δύναμη και ταχύτητα. Όργωνε τα χωράφια του, μετέφερε τη συγκομιδή και άλλα αγαθά αλλά μετέφερε επίσης ταξιδιώτες και πολεμιστές στις μάχες και εξερευνητές σε άγνωστες χώρες. Χρησιμοποιήθηκε για κυνήγι και αργότερα για φύλαξη κοπαδιών, βοοειδών. Ήταν ο πιστός σύμμαχος σε αγώνες και προσέφερε ψυχαγωγία σε αγώνες ιππασίας.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο, πως αθάνατα άλογα, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, διέθεταν οι θεοί Ποσειδώνας, Ήρα, Αθηνά και Άρης.Πολλοί πολιτισμοί από την προϊστορία μέχρι το Μεσαίωνα, όπως οι Έλληνες, οι Ασσύριοι, οι Βαβυλώνιοι, οι Πέρσες, οι Εβραίοι, οι Αιγύπτιοι, οι Ρωμαίοι και οι Άραβες, χρησιμοποίησαν το άλογο και του έδωσαν ξεχωριστή θέση στην ιστορική τους πορεία.
Το άλογο κατέλαβε ιδιαίτερη θέση στο χώρο της τέχνης. Από τις βραχογραφίες του σπηλαίου Λασκό στη Γαλλία μέχρι τα αριστουργήματα των αετωμάτων του Παρθενώνα, από τα γλυπτά των τάφων της κινεζικής δυναστείας των Τανγκ μέχρι τα σχέδια του Λεονάρντο ντα Βίντσι, από τα έπη του Ομήρου έως και τη σύγχρονη λογοτεχνία, το άλογο ενέπνευσε καλλιτέχνες όλων των εποχών.
Ακόμα και σήμερα οι ωραιότεροι αδριάντες θεωρούνται εκείνοι των έφιππων που στολίζουν τις κυριότερες πλατείες των πόλεων.
Β. Σχετικά με την Θεραπευτική Ιππασία
Η θεραπευτική ιππασία είναι η εφαρμογή ιππασίας για άτομα με αναπηρία με βασικό σκοπό την αποκατάσταση (κινητική, κοινωνική, κτλ) του ασθενούς, και τη βελτίωση της υγείας και της ζωής του. Το άλογο στην περίπτωση αυτή γίνεται θεραπευτικό μέσο. Εφαρμόζεται κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις, όπως ειδικά εκπαιδευμένα άλογα, ειδικά διαμορφωμένο περιβάλλον, εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό, ειδικό εξοπλισμό, κτλ.
Όσον αφορά την Ιπποθεραπεία αυτή είναι το πιο εξειδικευμένο κομμάτι της θεραπευτικής ιππασίας και μπορεί να έχει αποτελέσματα σε περιπτώσεις όπως :Ασθένειες και τραύματα του κεντρικού και περιφερικού νευρικού συστήματος – Εγκεφαλική παράλυση, συμπτώματα μετά από διαταραχή της κυκλοφορίας του αίματος στον εγκέφαλο, υδροκεφαλία, μικροκεφαλία, εγκεφαλικά επεισόδια, κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, νοητική καθυστέρηση, αισθητηριακές διαταραχές, αυτισμός, καθυστέρηση λόγου και αρθρωτικές διαταραχές, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και εκμάθησης (μαθησιακές δυσκολίες, δυσλεξία), υπερκινητικότητα, συμπεριφορικές διαταραχές, κατάθλιψη, Spina Bifida, σκλήρυνση κατά πλάκας, τραύματα της σπονδυλικής στήλης και των περιφερικών νεύρων, Δυστροφικές και γεννετικές ασθένειες – μυϊκές δυστροφίες, σύνδρομο DOWN, σύνδρομο Prader Willi, κυστική ίνωση, ορθοπεδικές ασθένειες – παραμορφώσεις της σπονδυλικής στήλης (λειτουργικές), ακρωτηριασμοί, στρεψαυχενία, ασθένεια του Scheuerman (morbus Scheuerman, αρχικά στάδια), αρθρογρύπωση και άλλες, αισθητικές διαταραχές της όρασης, ακοής, αφής, ασθένειες του καρδιοαγγειακού συστήματος κλπ
Την ιδέα της μοντέρνας θεραπείας για τις ψυχικές διαταραχές προωθούν η εργοθεραπεία και η ιπποθεραπεία. Υποστηρίζεται πως στις μέρες μας τα ψυχικά και ψυχιατρικά νοσήματα χαρακτηρίζονται με μεγάλη ένταση και σε κάποιες περιπτώσεις, είναι εκ των πραγμάτων πολύ χειρότερες από μια οργανική ασθένεια.
Μέσω της ιπποθεραπείας δίνεται μια ευκαιρία στους ασθενείς για την ενσωμάτωση τους στην κοινωνία και για μια ρυθμιζόμενη κανονική ζωή, όπως αναφέρουν οι ψυχολόγοι της κλινικής Helios στο Bad Berleburg της Γερμανίας.
Ισχύει ως αξίωμα πλέον, ότι ο άνθρωπος με καταθλιπτική διαταραχή μπορεί να θεραπευτεί μέσω της ιπποθεραπείας. Ο ενδιαφερόμενος είναι καλό, να φέρει μαζί του την προθυμία να θεραπευτεί, να είναι ικανός να ονοματίζει τα δεδομένα και τις σκέψεις που τον βασανίζουν.
Η θεραπευτική ιππασία ή ιπποθεραπεία σήμερα χορηγείται σε άτομα με ειδικές ικανότητες για να συντελέσει κι αυτή στην προσπάθεια να καλυτερέψουν τον τρόπο διαβίωσης τους. Πράγματι, κάποιος μπορεί να δεί αποτελέσματα που δεν θα περίμενε και θα έμενε έκπληκτος μπροστά σ’ αυτά που μπορεί να κάνει ένα άλογο στον αναβάτη του. Το σίγουρο είναι πως ενισχύεται η κινησιολογία του, καθώς πρόκειται για άθλημα, το περίεργο όμως θα μπορούσε κάποιος να πεί είναι το ότι βελτιώνονται όσο αναφορά την λειτουργία τους, οι «ψυχολογικές σφαίρες» (μνήμη, προσοχή, αντίληψη, επεξεργασία κ.α.), σε παιδιά και ενήλικες.
Ακόμη και σήμερα αποτελεί μυστήριο το πως ακριβώς επιδρά σ’ αυτό το επίπεδο η θεραπεία. Υποστηρίζεται πως, το γεγονός ότι ο θεραπευόμενος «αφήνεται» στην πλάτη του αλόγου, χωρίς να έχει ο ίδιος άμεση επαφή με το έδαφος, τον υποβοηθά στην συγκέντρωση και στην προσοχή. Σε άτομο με επικοινωνιακές δυσλειτουργίες και αναπτυξιακές διαταραχές, το άλογο γίνεται το μέσο επικοινωνίας, σε πρώτο στάδιο με τον θεραπευτή και τους βοηθούς του κι έπειτα με τους τριγύρω του, εκτός θεραπευτικού πλαισίου. Σε άτομα με θέματα άρθρωσης , λόγω της ανάπτυξης της γενικής και λεπτής κινητικότητας, όπως και της ρύθμισης του κεντρικού και περιφερικού νευρικού συστήματος, παρατηρείται πως βελτιώνεται σημαντικά, σε συνδυασμό με την παράλληλη ή ακόμη ταυτόχρονη λογοθεραπευτική παρέμβαση. Η παιδαγωγική ιπποθεραπεία, η οποία εφαρμόζεται κυρίως στο εξωτερικό, αναπτύσει πιο συγκεκριμένα τις ικανότητες των παιδιών σε όλους τους τομείς και δίνει γερές νοητικές και πνευματικές βάσεις για την εξέλιξη και την ανάπτυξή τους, καθώς τα παιδιά μαθαίνουν να παίζουν, να κάνουν διάλογο, να σκεύτονται συγκροτημένα την ώρα που ιππεύουν.
Η θεραπευτική ιππασία είναι μια εναλλακτική μέθοδος θεραπείας, την οποία ακολουθούν αρκετοί στην Ελλάδα. Τα παιδιά μαθαίνουν πως να περιποιούνται, πως να ιππεύουν, πως να επιβραβεύουν και να αγαπάνε τα άλογα, αναπτύσουν το αίσθημα της ευθύνης και της εμπιστοσύνης προς το άλογο και τον εαυτό τους. Η ιπποθεραπεία βοηθά στην ανάπτυξη των γνωστικών και αισθητηριακών λειτουργιών σε άτομα με ιδιαίτερες ικανότητες.
Ένα άτι αγκαλιάζει τη φύση (μια λεύκα) και τον άνθρωπο (τον Αχιλλέα) είναι ο συνδετικός κρίκος όλων των ζώντων όντων. Παρ΄ ότι δεν μιλά (άλογο) έχει λόγο. Η αναπαράσταση ενός διττού νοήματος για την αγάπη λαμβάνει χώρα για τη μέριμνα απέναντι στο φυσικό περιβάλλον και την αγαστή ιστορική σχέση ζωής αλόγου και ανθρώπου:
ΚΕΙΜΕΝΟ
Της Ζακλίν Ντε Ρομιγύ
....[…ένα ομηρικό επεισόδιο που πάντοτε έβρισκα συγκλονιστικό· είναι η στιγμή που το άλογο του Αχιλλέα αποκτά μ’ ένα θαύμα το δώρο του λόγου για κείνη τη μοναδική φορά και αναγγέλλει στον ήρωα τον επικείμενο θάνατό του. Η διάλεξη είχε τον τίτλο “Ένα άλογο που μιλά”.
Δεν θα ‘θελα να το επαναλάβω για μια ακόμη φορά αλλά το κείμενο είναι μέσα μου, αποτελεί μέρος του εαυτού μου.
Δεν θα ‘θελα να το επαναλάβω για μια ακόμη φορά αλλά το κείμενο είναι μέσα μου, αποτελεί μέρος του εαυτού μου.
Το χωρίο είναι τόσο συγκινητικό και το επεισόδιο τόσο σπάνιο! Σχεδόν δεν υπάρχουν θαύματα στην εποποιία του Ομήρου. Αλλά όταν υπάρχουν, πρόκειται για περιστάσεις μεγάλης σημασίας· τα πάντα συνηγορούν στη μοναδικότητα του γεγονότος.
“Ο Θρίαμβος του Αχιλλέα”, Κέρκυρα (Αχίλλειο)
έργο του Αυστριακού καλλιτέχνη Franz Matsch
Πρέπει εξαρχής να το επισημάνουμε. Το ζευγάρι των αλόγων που ζεύει στο άρμα του ο Αχιλλέας δεν είναι τυχαίο· αποτελείται από δύο διάσημα άτια, το ένα μάλιστα με θεϊκή καταγωγή, που έλαβε ως γαμήλιο δώρο η θεά Θέτις όταν παντρεύτηκε τον θνητό Πηλέα, τον πατέρα του Αχιλλέα.
Εμφανίζονται σε διάφορες περιπτώσεις στην Ιλιάδα και μία μόνο φορά, το ένα από αυτά τα δύο άλογα, για τούτη μόνο τη μοναδική περίσταση, ευλογείται με το δώρο του λόγου και αναγγέλλει το μέλλον: αρχίζει να το προμαντεύει ενόσω ο Αχιλλέας, ο οποίος απείχε καιρό πολύ από τις μάχες, ετοιμάζεται να βγει πάλι να πολεμήσει.
(…) Κι αίφνης, όλα είναι εκεί, ολόκληρο το θαύμα αυτού του κειμένου. Το άλογο απευθύνεται στον Αχιλλέα τη στιγμή που ετοιμάζεται για τη μάχη και του ανακοινώνει τον επικείμενο θάνατό του. Ο Όμηρος τον έχει ήδη προαναγγείλει και μάλιστα επανειλημμένα. Το άλογο όμως εκφράζεται με δύναμη κι αναφέρεται σ’ ένα μέλλον άμεσο. Κι αυτό μετράει! Φυσικά, πρέπει στο σημείο αυτό να θυμηθούμε ότι το ομηρικό ποίημα δεν φτάνει ως τη στιγμή του θανάτου του Αχιλλέα. Άρα ο χαρακτήρας του Αχιλλέα θα πρόβαλλε μόνο την οργή του, τη βία, τη μνησικακία του. Στον αναγνώστη θα επιβαλλόταν η εικόνα του άνδρα που σκότωσε τον Έκτορα και που με τόση ωμότητα μεταχειρίστηκε το κορμί του ηττημένου αντιπάλου του. Επομένως, η συνταρακτική αναγγελία του επερχόμενου θανάτου του επαναφέρει μιαν ισορροπία μέσα στο ποίημα. Αποδίδει στον Αχιλλέα την αδυναμία του ως απλού θνητού. Η ίδια εντύπωση δημιουργείται όταν, στο τέλος του ποιήματος, ο γηραιός βασιλιάς της Τροίας επικαλείται μπροστά στον Αχιλλέα αυτόν τον πιθανό θάνατο που θα βυθίσει στο πένθος έναν γέροντα πατέρα. Η τραγωδία του θανάτου συνδέεται πάντοτε με το θρίαμβο της νίκης. Ο οίκτος, πάντοτε, έρχεται να αναμιχθεί με το μεγαλείο.
Τον λυπούνται τα άλογά του τον Αχιλλέα! Το ζώο που μιλά, μιλά με την ελπίδα να συγκρατήσει τον κύριό του. Διότι είναι δεμένα μαζί του, όπως είναι φυσικό, με μακρόχρονους και στενούς δεσμούς.
Έχουν ήδη δείξει με τρόπο συγκινητικό τον οίκτο τους σ’ ένα προηγούμενο επεισόδιο: ο Αχιλλέας τα είχε δανείσει στο φίλο του, τον Πάτροκλο, και να που ο Πάτροκλος έχει μόλις σκοτωθεί στη μάχη. Έχουμε ήδη λοιπόν στην αφήγηση, αν όχι ένα πρώτο θαύμα, κάτι πολύ κοντινό του· διότι μπροστά σ’ αυτή τη συμφορά που δεν μπόρεσαν να εμποδίσουν, τα άλογα -και τα δύο τούτη τη φορά- κλαίνε, μας λέει ο Όμηρος.
Έχουν ήδη δείξει με τρόπο συγκινητικό τον οίκτο τους σ’ ένα προηγούμενο επεισόδιο: ο Αχιλλέας τα είχε δανείσει στο φίλο του, τον Πάτροκλο, και να που ο Πάτροκλος έχει μόλις σκοτωθεί στη μάχη. Έχουμε ήδη λοιπόν στην αφήγηση, αν όχι ένα πρώτο θαύμα, κάτι πολύ κοντινό του· διότι μπροστά σ’ αυτή τη συμφορά που δεν μπόρεσαν να εμποδίσουν, τα άλογα -και τα δύο τούτη τη φορά- κλαίνε, μας λέει ο Όμηρος.
Δεν θυμάμαι πια αν τα περιγράφει να σκύβουν τα κεφάλια μες στην οδύνη τους: έτσι τα βλέπω πάντως εγώ. Κι ακόμη και σήμερα, χρόνια αφότου μίλησα για το απόσπασμα αυτό, να που ξαναβρίσκω, χωρίς να χρειάζεται ν’ ανακαλέσω καμία λεπτομέρεια, την αίσθηση αυτού του οίκτου που καταλαμβάνει τα δυο άλογα και διογκώνεται, σαν μια φυσαλίδα που σιγά σιγά πλαταίνει την καρδιά και την πλουτίζει.
Ζακ Λουί Νταβίντ “Ο θυμός του Αχιλλέα”
…το φως του μικρού θαύματος με το άλογο που μιλά είναι όλο στραμμένο προς τον Αχιλλέα, στην ανδρεία και στον επερχόμενο θάνατό του. Ήδη μέσα στο κείμενο -να μην το ξεχνάμε αυτό-, σ’ εκείνον απευθύνεται το άλογο κι εκείνος θα αποκριθεί. Προφανώς η απάντησή του συμπεριλαμβάνεται στην ολοζώντανη ανάμνηση που έχω από το απόσπασμα αυτό και γι’ αυτό στοιχειώνει το παρισινό μου απομεσήμερο, ξεκινώντας από μιαν αόριστη αναπόληση ενός γνωστού κειμένου, που είχα πάψει πια να σκέφτομαι.
Διότι ο ήρωας με τα φοβερά μένεα αποκρίνεται με σπάνια απλότητα. Δεν θυμάμαι ακριβώς την απάντησή του και δεν θέλω να πάω να την εξακριβώσω. Έχω μόνο συγκρατήσει ότι ξεστομίζει ελάχιστα λόγια, αποδεχόμενος ανεπιφύλακτα τη μοίρα που τον περιμένει. Αυτή η αποδοχή κλείνει τη ραψωδία κι είναι βραχύτατη. Θυμάμαι ένα στίχο που λέει: “Το ξέρω κι από μόνος μου, η μοίρα μου είναι να πέσω εδώ, μακριά από τον πατέρα και τη μάνα μου”. Το θαύμα του αλόγου που μιλάει, που θα ‘πρεπε να ‘ναι μια προειδοποίηση για να αποθαρρύνει τον ήρωα, δεν αλλάζει τίποτε σ’ αυτά που ήξη ξέραμε, σ’ ό,τι ήξερε ο ίδιος, ούτε στη σταθερή απόφασή του να πάει να πολεμήσει και να πεθάνει στη μάχη.
Εδώ είμαι, στο μεγάλο, σιωπηλό μου καθιστικό. Αυτή η ευγένεια ευφραίνει την καρδιά μου σαν μια μεγάλη ανάσα οξυγόνου. Και σε μένα θα μπορούσαν ν’ αναγγείλουν τον επικείμενο θάνατό μου: δεν θα πάω στον πόλεμο αλλά είμαι πια πολύ μεγάλη και ξέρω ότι κάθε στιγμή το τέλος πλησιάζει: “Το ξέρω κι από μόνος μου…” Δεν έχω όμως τίποτε να θυσιάσω εγώ -ούτε νιάτα, ούτε ανδρεία, ούτε μέλλον. Η αποδοχή του Αχιλλέα έχει λοιπόν μια τελείως άλλη αξία. Κι αν τα δυο άλογα λύγισαν από οίκτο και οδύνη, εμένα, αντίθετα, νομίζω ότι με βοήθησε και μου χάρισε κουράγιο. Όταν κάνει πάταγο, ο ηρωισμός κινδυνεύει να μας φανεί πολύ μακρινός, όταν όμως είναι απλός και προσιτός μας αφήνει έκθαμβους. Δεν λυπάμαι καθόλου σαν σκέφτομαι το θάνατο του Αχιλλέα, παρ’ όλη τη θλίψη των αλόγων. Είναι για μένα η επιβεβαίωση αυτού που ήθελα πάντοτε να πιστεύω: ότι ο άνθρωπος, με όλα τα όρια και τις ατέλειές του, μπορεί να είναι αξιοθαύμαστος. Μπορεί ν’ αντιδράσει κατά τις προσδοκίες μας και πέρα ακόμη απ’ αυτές, μπορεί να είναι μια παρουσία ταυτόχρονα φιλική κι απίστευτα ανώτερη· είναι επομένως δυνατόν να μας κάνουν να νιώθουμε πως θα πεθάνουμε και συνάμα πως η ζωή είναι ωραία.]...........
Από το βιβλίο της Ζακλίν Ντε Ρομιγύ, "ΓΙΑΤΙ Η ΕΛΛΑΔΑ";
Εκδόσεις Άστυ
ΤΗΛΕΠΡΟΒΟΛΗ (ΒΙΝΤΕΟ)
Η παράξενη αγάπη του αλόγου και της λεύκας
Χρήστος Μπουλιώτης
