Αποσπάσματα από το βιβλίο "Γκέμμα" του Λιαντίνη:
........[Δεν έγινε, λοιπόν, για τις ηθικές μεγαλουργίες του ο
Σωκράτης ο ηγεμόνας των ελλήνων, καθώς μας παραστήσανε.
Απάνου σε τέτοια πασαρέλα θα βρεις να περνούν χιλιάδες
συχωριανοί του. Πάρε για ξαφνικό παράδειγμα τον Αριστείδη, το
Νικία, το Φωκίωνα.
Δύο είναι οι αιτίες για τις οποίες ο Σωκράτης ανέβηκε και
μαρμάρωσε στο περίοπτο βάθρο του, μας λέει το σπουδαίο εγγόνι
του στα γράμματα, που γεννήθηκε δεκαπέντε χρόνους μετά το
θάνατο του Σωκράτη, ο Αριστοτέλης.
Η μία ότι εδίδαξε το όρίζεσθαι καθόλου, και η άλλη ότι
επινόησε τους επακτικούς λόγους
Το πρώτο εξηγεί ότι ο Σωκράτης πέτυχε πρώτος να ορίσει τις
έννοιες. Και ξέρεις τι άθλος είναι αυτός; Είναι πράμα τόσο
σημαντικό, όσο και η θέσπιση των Ολυμπιακών αγώνων από τον
Ηρακλή και το Λυκούργο.
Να ορίσεις μία έννοια είναι δυσχερέστατο έργο. Αν δεν ήταν
έτσι, δε θα συνέβαινε το παράλογο που βλέπουμε σήμερα γύρω
μας. Ερωτάς στην Ελλάδα τους ανθρώπους τι είναι δημοκρατία,
και λαβαίνεις εννέα εκατομμύρια ορισμούς. Παρευρεθήκατε ποτέ
σας στη στέψη της κασίδας και της παλάβρας; Του αϊ^Ι^α^ΟΓα
που λένε οι γερμανοί φυσικοί για τους γερμανούς θεολόγους;
Και το ίδιο συμβαίνει, αν ρωτήσεις τι είναι ελευθερία, αρετή,
δικαιοσύνη, φιλότιμο και ό,τι άλλο.
Όμως ο ορισμός της κάθε έννοιας είναι ένας, εδίδαξε ο
Σωκράτης. Για να ορίσεις μια έννοια, μας είπε, θα την πε-
ριγράψεις με τόσες και τέτοιες λέξεις, ώστε να μην ημπορείς να
προσθέσεις ούτε μία λέξη, να μην ημπορείς να αφαιρέσεις ούτε
μία, και να μην ημπορείς να αλλάξεις ούτε μία. Έτσι. Κι αν
καταφέρεις στο τέλος να την ορίσεις την έννοια.
Αλλά αυτό, τίμιε αναγνώστη, είναι ανακάλυψη και εφεύρεση
σαν εκείνες του Νεύτωνα, του Κολόμβου, του Δαρβίνου, του
Αϊνστάιν, του Φρόυντ. Και ο Σωκράτης είναι το πρώτο
φωτομετρικό για όλους αυτούς τους μεγαλόνοες άντρες.
Το δεύτερο που πέτυχε, λέει ο Αριστοτέλης πάντα, είναι οι
«επακτικοί λόγοι». Εισηγήθηκε δηλαδή στην έρευνα την
επαγωγική μέθοδο.
Το δεύτερο τούτο είναι ακόμη σπουδαιότερο από το πρώτο.
Γιατί στην ουσία σημαίνει ότι ο Σωκράτης εισήγαγε στην
πνευματική ιστορία του ανθρώπου την επιστήμη, κατά την έννοια
ότι εισηγήθηκε τη μέθοδο της επιστήμης.
Αυτός είναι ο λόγος που κοντά στα άλλα λέμε ότι την
επιστήμη στην ιστορία του ανθρώπου την έφεραν οι Έλληνες. Και
κατά τούτο ξεχωρίζει ο ελληνικός απ' όλους τους άλλους
πολιτισμούς.
Καθώς είμαστε ημιμαθείς, και προχειρολόγοι, και πνευματικά
νεόπλουτοι, ισχυριζόμαστε πολλές φορές ότι επιστήμη έκαμαν και
άλλοι αρχαίοι λαοί. Οι αιγύπτιοι, για παράδειγμα, οι αζτέκοι, οι
ασσύριοι, οι κινέζοι, οι χαλδαίοι, οι εβραίοι, οι πέρσες, και λέγε.
Λάθος. Επιστήμη έκαμαν μόνον οι Έλληνες. Επιστήμη, με την
έννοια ότι ανακαλύπτεις και οικοδομείς ένα σύστημα
εφαρμοσμένων πληροφοριών που η οργανική τους δόμηση έχει
τον ειρμό, την ακρίβεια και την αναγκαιότητα της οργανικής
τάξης που υπάρχει μέσα στη φύση. Αιτία που κάνει τη φύση και
τους νόμους της σύσταση αναλλοίωτη, και αιώνια, και ανώλεθρη.
Σε σύγκριση με τους Έλληνες η επιστήμη που έκαμαν οι άλλοι
είναι μία επίδοση προεμπειρική. Αστρολογία λόγου χάρη αντί για
αστρονομία. Κομπογιαννιτισμός αντί για ιατρική.
Αγροφυλακή αντί για γεωμετρία....... Κρυφτούλι και αμπάριζα
αντί για αθλητισμός. Μουρλοβασιλιάδες από ξύλο ξερό αντί για
πολιτική. Και παράβαλε αντίστοιχα.
Σήμερα την έρευνα σε όλους τους χώρους του επιστητού την
υπηρετούν ενιακόσιες τόσες επιστήμες, που διδά-σκουνται στα
πανεπιστήμια της υφηλίου.
Αρχή και πηγή και μητρίδα (όπως λέμε πατρίδα) όλου αυτού του
βουερού πνευματικού οργασμού που έφερε τον άνθρωπο
«μετάρσιος να πλήξει τα άστρα», κατά το στίχο του Οράτιου,
είναι η Ελλάδα. Και γενάρχης ή πρωτομάστορας αυτής της
πειθαρχίας είναι ο Σωκράτης.
Βέβαια, εδώ δεν ημπορεί να παραβλέψει κανείς το βα-ρύηχο
προανάκρουσμα της προέλασης των Προσωκρατικών. Ούτε την
καταληκτήρια ιαχή των μεγάλων φιλοσο-φημάτων του Πλάτωνα,
του Αριστοτέλη, και του Επίκουρου.
Ιδού γιατί ο Σωκράτης, ο γιος του Σωφρονίσκου και της
Φαιναρέτης ο αθηναίος, είναι μεγάλος. Γιατί είναι η μαμμή που
έφερε στο φως της ιστορίας την επιστήμη.
Αυτός, λοιπόν, με τη διπλή κατάθεση στην Τράπεζα του
Πνεύματος, το ορίζεσθαι καθόλου και τους έπακτικούς λόγους,
είναι ο Σωκράτης. Ο πρωτόπλαστος της επιστήμης και ο
αρχιπυροβάτης της αλήθειας. Ο σημαιοφόρος στη μεραρχία των
εφευρετών του ανθρώπινου γένους.
Και γι' αυτό, λόγω του μεγέθους της παροχής δηλαδή, μας έρχεται
τόσο δύσκολο να παρακολουθήσουμε πώς οικοδομεί χαλίκι χαλίκι
τους συλλογισμούς του στους διάλογους του Πλάτωνα. Πόσο
δύσκολο είναι να διαβάζουμε τον Πλάτωνα, και να συμπερπατάμε
με τη διαλεκτική του.
Έξω από τους επιστήμονές - πλατωνιστές, ποιος μπόρεσε να
μελετήσει ολόκληρο τον Πλάτωνα; Όπως για παράδειγμα
διαβάζουμε ολόκληρο το Θουκυδίδη ή τον Αισχύλο;
Και η δυσκολία γίνεται σκάνδαλο, αν λογαριάσεις ότι ο
Σωκράτης χτίζει την επαγωγική μέθοδο με τα πιο ευτελή ονόματα
και ρήματα: σαμάρια δηλαδή και πετσιά, κανάβια και πέταλα.
"Ονους κανθηλίους λέγει και χαλκέας και σκυτοτόμους και
δυρσοδέψας.
.
Η διαλεκτική μέθοδος του Σωκράτη είναι καθαρά Μα-
θηματικά. Που γίνουνται ακόμη πιο δύσκολα, γιατί δεν
προχωρούν με αριθμούς και σχήματα, αλλά με έννοιες. Τι
σημαίνει αυτό; Αυτό σημαίνει ότι προσπαθείς να χτίσεις ένα
χτίριο όχι με πέτρες και σίδερα, αλλά με ζώα και πουλιά.
Γιατί όταν λες εμορφιά, δικαιοσύνη, ευσέβεια, πολιτική,
έρωτας, περιγράφεις βιώματα, εμπειρίες, προσδοκίες, λύπη,
αγαλίαση. Και όλα αυτά δεν είναι στοιχεία ύλης αλλά στοιχεία
ζωής. Εδώ έχεις στα χέρια σου σεισμούς, πυρκαγιές, επιστασίες
ήχων, τη χλωροφύλλη, τον άνεμο, τον ποταμό. Και προσπαθείς να
τα μεταχειριστείς όπως ο χτίστης τις πέτρες. Πώς θα το κάμεις
όμως;
Για να καταλάβεις, πόσο λεπτή υπόθεση είναι η διαλεκτική, ο
τρόπος εφαρμογής της επαγωγικής μεθόδου δηλαδή από το
Σωκράτη, όταν διαβάζεις ένα πλατωνικό διάλογο, κάμε το εξής:
προσπάθησε να μαντέψεις τη νέα ερώτηση που θα κάμει ο
Σωκράτης, ύστερα από την απάντηση που δόθηκε στην
προηγούμενη ερώτηση. Εδώ θα νιώσεις ότι σου τσακίζουνται τα
κόκαλα.].......
............[Επειδή το θετικό και το αρνητικό, η εμορφιά και η ασχήμια,
η αλήθεια και το ψέμ-μα, το καθαρό και
το χυδαίο είναι ενωμένα και αδιαίρετα στη φύση και στη ζωή, η
μέθοδος της επιστήμης που ανακάλυψε ο Σωκράτης μαζί με την
ευεργεσία μας έφερε και τη συμφορά.
Αυτό σημαίνει ότι, ναι μεν η μέθοδος του Σωκράτη μας έδωκε
το αυτοκίνητο, την πενικιλλίνη, το γραμμόφωνο, το 74προσδόκιμο
έτος ζωής, και ένα πέλαγος ανέσεων, αλλά
παράλληλα μας χάρισε το καυσαέριο, τη Χιροσίμα, τους
πλαστικούς έρωτες, τις καρκινογόνες τροφές, την οπή του
όζοντος, και το βόθρο της Μεσογείου. Ο Σωκράτης το πρόβλεψε,
και μας διηγήθηκε το μύθο του Θεύθ και του Θαμμούζ, που ήσαν
στην Αίγυπτο οι πολιούχοι θεοί των εφευρετών.
Χαρίζοντας, δηλαδή, με την επιστήμη τη χαρά των
απολαύσεων στον άνθρωπο, του χάρισε ταυτόχρονα και το
βραχνά της τιμωρίας.
Αυτό είναι εκείνο που έσπρωξε το Φρόυντ στις μέρες μας να
μιλήσει για «τα δυσάρεστα του πολιτισμού». Ειδικότερα όμως
είναι εκείνο που έφερε το Νίτσε να ονομάσει το Σωκράτη,
εξαιτίας που επινόησε την επαγωγική μέθοδο, φονέα και
νεκροθάφτη της αττικής τραγωδίας.
Και να σκοτώσεις την αττική τραγωδία δε σημαίνει απλά ότι
σκότωσες το θεό ή τη φύση, αλλά μαζί ότι σκότωσες και τον
άνθρωπο.
Και άλλη φορά το 'χω ειπεί.
Η αττική τραγωδία είναι η ευγενικότερη κατάκτηση του ανθρώπινου
πνεύματος. Ποτέ οάνθρωπος δεν έφτασε ψηλότερα.
Η αττική τραγωδία είναι η οδηγία για έναν τρόπο ζωής που,
στο βαθμό που μπορεί να τον ακολουθήσει ο άνθρωπος, βάζει τη
ζωή του στην τροχιά του αθάνατου ρυθμού της φύσης. Και ο
ρυθμός της φύσης είναι αθάνατος, γιατί δεν έχει μέσα του την
ανοησία, την αδικία, την τυχαιότητα, τον εγωισμό και την τύφλα
που έχει ο ρυθμός των κοινωνιών και της ιστορίας. ].........
