Αρχαία ελληνική θέαση του κόσμου
Για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο ο χώρος δεν είναι κάτι αόριστο και γενικό είναι ο τόπος προσδιορισμένος από την παρουσία των όντων που δρουν και σχετίζονται μεταξύ τους. Ο αρχαίος ελληνικός κόσμος ήταν ένας οικείος πολιτισμός κοινοτήτων στον οποίο την τύχη του άρχειν έχουν όλοι οι πολίτες, ή τουλάχιστον ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας. Το κοινό καλό πήγαζε από την σταθερή και ακλόνητη πίστη στη Γαία, στο φυσικό και κοσμικό περιβάλλον. Γιατί η "φύσις", ο περιβάλλον χώρος που φύεται από τον ίδιο τον κόσμο, ήταν αποκάλυψη του κοσμικού κοινού λόγου, ως οργανικής ολότητας του σύμπαντος όντος. Ο κόσμος δεν είναι μέσα στο χώρο, αλλά αντίστροφα ο χώρος είναι ουσιαστικά μέσα στον κόσμο. Η προσωπική και συγκεκριμένη θέαση του χώρου είναι ο τόπος. Η έννοια του «τόπου» είναι πιο αρχέγονη, πιο αποκαλυπτική και πιο ουσιώδης από την έννοια «χώρος». Ο τόπος αποκαλύπτει την παρουσία των όντων. Και ο κοσμικός λόγος αποκαλύπτεται ως τόπος.Τα πράγματα, τα όντα,
δεν ανήκουν απλώς σε έναν τόπο, αλλά είναι τόπος. Για αυτό και ο άνθρωπος, κατά την αρχαιοελληνική κοσμοθέαση, αναπτύσσει τη δράση του παράλληλα με την εκτύλιξη του φυσικού γίγνεσθαι σε έναν τόπο, ο λόγος του βρίσκεται σε αντιστοιχία με τον συμπαντικό λόγο των όντων.
Νεωτερική δυτική θέαση του κόσμου
Για το νεωτερικό κόσμο τα πράγματα και η φύση λαμβάνουν άλλη διάσταση. Αντικειμενοποιούνται, αποϊεροποιούνται. Ο χώρος που περιβάλλει την ανθρώπινη φύση είναι κάτι τελείως ξεχωριστό, βρίσκεται απέναντί της, όχι δίπλα της. δεν ενέχεται σε αυτήν. Στον νεωτερικό πολιτισμό στην κορυφή της εξουσίας εδραιώνεται ο κυρίαρχος (Machiavelli, Hobbes), που δεν αποτέλεσε απλά και μόνο μια θεωρητική καινοτομία. Είχε πρακτικές συνέπειες: την εγκαθίδρυση του νεότερου κράτους. Ο κυρίαρχος δεν είναι μια ομάδα ανθρώπων εντός του πολιτικού σώματος. Ας προσέξουμε ιδιαίτερα. Σε καμιά περίπτωση ο κυρίαρχος δεν είναι άτομο, όπως συμβαίνει στη μοναρχία, αλλά απρόσωπη εξουσιαστική υπερδομή αποξενωμένη από την κοινωνία ευρισκόμενη πολύ ψηλά. Ο κυρίαρχος είναι μια κατασκευή, όχι μια αυθόρμητη ανάπτυξη των ανθρώπων ή μια φυσική μορφή ανθρώπινης συνεργασίας. Το νέο εισαγόμενο πολιτικό υποκείμενο που θα άρχει, θα κυβερνά, συμπυκνώνει και αντιπροσωπεύει την αλλοτριωμένη εξουσία του ανθρώπινου λόγου πάνω στον χώρο. Η αλλοτρίωση είναι το αιτιατό, το αποτέλεσμα της καισαρικής αποκοπής του ανθρώπινου λόγου από τη φύση και τον κόσμο. Η εισαγωγή του κυρίαρχου έρχεται να βάλει τέλος στην υποτιθέμενη ατέλειωτη διαμάχη των ανθρώπων του φεουδαρχικού μεσαίωνα, τη διαμάχη ατόμων και τάξεων για την εξουσία.
Η έννοια του κυρίαρχου προοριζόταν να ορθολογικοποιήσει την ανθρώπινη πολιτική ζωή. Θέτει στην πράξη μια δομή που είναι απρόσωπη, σε αντίθεση με τις προσωποποιημένες μορφές διακυβέρνησης που συναντάμε στην αρχαία ελληνική αλλά και στη μεσαιωνική πόλη. Η εισαγωγή του κυρίαρχου υπόσχεται ότι θα επιφέρει πολιτική ειρήνη. Υποβαθμίζεται και απορρίπτεται η δυνατότητα του πολίτη που θα έπρεπε να συμμετέχει ενεργά στα κοινά. Ο ενεργός πολίτης, που συναντάμε στην αρχαιοελληνική πόλη, εξοβελίζεται. Στο νεότερο δυτικό κράτος έχουμε όχι πολίτες, αλλά κοσμικούς υπηκόους που λειτουργούν πλέον ως ιδιώτες. Δεν πρέπει να αναμιγνύονται στα κοινά, στις πολιτικές υποθέσεις ουσιαστικά. Γιατί; Επειδή ο κυρίαρχος απαίτησε να απαρνηθούν όλα τα υποκείμενα (όχι πολίτες, υπήκοοι) κάθε αξίωση για δημόσια πράξη και δημόσιο λόγο. Αυτός θα τους προστάτευε από κάθε ενδεχόμενη επιθετικότητα των άλλων. Θα επιτρέπεται να ακολουθούν οτιδήποτε εξασφαλίζει τη δική τους προσωπική τους άνεση και τις δικές τους επιλογές, αλλά κάθε πολιτική απόφαση και κάθε πολιτικός λόγος αφήνονται αποκλειστικά στον κυρίαρχο. Αυτό ζούμε μέχρι και σήμερα.
Ο μύθος του Ερυσίχθονα είναι ένας ελληνικός μύθος που απορρέει από τον κοινό κοσμικό λόγο. Ο κοσμικός κοινός λόγος, όπως τον προσλάμβαναν οι παλαιοί Έλληνες, μετερχόταν πάντοτε μέσα από τον μύθο, με άψογο τρόπο, σύμβολα και εικαστικές ή νοητικές παραστάσεις που αποτύπωναν τη δομή και τις μορφές που έχει ο κόσμος. Ο κυρίαρχος (Λεβιάθαν), η πολιτική "ύβρις" για την αρχαία ελληνική αντίληψη, είναι η απρόσωπη εξουσιαστική δομή στα νεότερα και σύγχρονα κράτη, που ήταν και είναι πολύ δύσκολο να ελεγχθεί από τους υπηκόους της, πλέον πνέει τα λοίσθια. Ο μόνος του αντίπαλος είναι ο χρόνος που κυλά εις βάρος του. Στην τηλεπροβολή (βίντεο) φανερώνεται η καταστροφική δράση του κυρίαρχου με όλες τις επακόλουθες συνέπειες για τον σύγχρονο πολιτισμό.....
Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΕΡΥΣΙΧΘΟΝΑ
