ΠΡΟΚΛΟΣ - ΕΝΑΔΕΣ, ΟΝ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Πολλοί μελετητές του Πλάτωνα προσπαθούν να αναδεικνύουν στον μεγάλο φιλόσοφο μόνο την καθεαυτή φιλοσοφική του συγκρότηση αναφερόμενοι στο ον, στη θεωρία των ιδεών και, γενικότερα, στην γνωσιοθεωρία του αποφεύγοντας για πολλούς λόγους να αναφέρουν τη παρουσία των θεών στους διαλόγους του και τον τρόπο που τους διαπλέκει με το γνωσιο-οντολογικό σύστημά του. Ξέρουμε πολύ καλά ότι ως επί το πλείστον ο Πλάτωνας φιλοσοφεί, σε αντίθεση με τον Ορφέα που θεολογεί, προσπαθώντας να εργαστεί στην υπηρεσία του Φιλοσοφικού Λόγου με απώτερο σκοπό την πορεία προς την ΙΔΕΑ του ΑΓΑΘΟΥ, προς το ίδιο το ΑΓΑΘΟ, αλλά, αν δε λάβουμε υπόψη τις πάμπολλες αναφορές του στους θεούς και τις λειτουργίες τους σε όλους τους διαλόγους, και ιδιαίτερα στον Τίμαιο και τον Παρμενίδη, δε θα σχηματίσουμε την πραγματική εικόνα της φιλοσοφίας του. 

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΤΟΝ ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Στον νεοπλατωνισμό συναντάμε τρεις κύριες υποστάσεις (Εν, Νους, Ψυχή) και την ύλη. Εφόσον, κάθε μία από τις υποστάσεις απορρέει από την  προηγούμενη, έτσι και ο Νους απορρέει από το ΕΝ, το οποίο τον "δημιούργησε" μέσα στη αφθονία του κατά τον νόμο του υπερχειλισμού (Πλωτίνου Εννεάδες, περί των τριών αρχικών υποστάσεων VI (10), 36-45). Έτσι με την απορροή του Νου πραγματοποιείται η μετάβαση στην πολλαπλότητα των όντων. Στον Νου λαμβάνει χώρα ένας εσωτερικός χωρισμός, διαχωρίζονται  το νοούν και το νοούμενο, δηλαδή οι Ιδέες, οι οποίες συνιστούν συγχρόνως δυνάμεις και συναποτελούν την ζωντανή ενότητα του κόσμου των ΙΔΕΩΝ. Ο Νους δεν μένει στον εαυτό του, και στη συνέχεια, χάριν λόγου, με βάση τις ΙΔΕΕΣ δημιουργεί εκ απορροής την Κοσμική Ψυχή που λειτουργεί ως Λόγος του Νου, φέρει μέσα της, δηλαδή, τις  apriori γνώσεις που κωδικοποιήθηκαν ως "σπέρματα" από τις ΙΔΕΕΣ. Η Ψυχή έχει ένα διπλό ρόλο να επιτελέσει: από τη μια, γυρίζοντας προς τα άνω βλέπει την αρχέγονη πηγή της, τον Νου, από την άλλη ταυτόχρονα λαμβάνοντας υπόψη τις ΙΔΕΕΣ και κομίζοντας τους λόγους μαζί της παρατηρεί τον κόσμο και τον μορφοποιεί. 

ΠΛΑΤΩΝ - Ο ΝΟΥΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΚΗ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η Ανάγκη είναι συνώνυμο της θεϊκής βούλησης, της Μοίρας ή, κατά τη μυθολογία, της θεάς Ανάγκης, η οποία είναι μητέρα των Μοιρών (Άτροπος=μέλλον, Κλωθώ=παρόν, Λάχεση=παρελθόν). Σύμφωνα με τα διαλαμβανόμενα στο «Συμπόσιο» του Πλάτωνα πριν να κυριαρχήσει ο Έρως, στα θεία πράγματα βασίλευε μόνο η Ανάγκη που όλα συνέβαιναν υπό την εξουσία της. Ειδικότερα ο Πλάτωνας στο έργο του «Πολιτεία» παρουσιάζει τη θεά Ανάγκη να φέρει στα γόνατά της αδαμάντινη άτρακτο μέσα στην οποία περιστρέφεται το σύμπαν. Στην ορφική παράδοση η Ανάγκη παρουσιάζεται με το όνομα της Αδράστειας, η οποία βρίσκεται στο επίπεδο του υπερουράνιου τόπου της ουσίας και μαζί με τον Χρόνο απέκτησαν τρία τέκνα, τον Αιθέρα, το Χάος και το Έρεβος.

ΠΛΑΤΩΝ - ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Το προκείμενο θέμα που τίθεται, σχετικά με τον λόγο περί φιλοσοφικής θρησκείας στον Πλάτωνα, θεωρείται άκρως σημαντικό για να κατανοήσουμε τον θεμελιακό σκοπό της ίδιας της Φιλοσοφίας αλλά και το τι είναι τελικά το "Φιλοσοφείν". Ας πάρουμε τα πράγματα από τη αρχή. Ο Πλάτων είναι ο πρώτος φιλόσοφος στην ανθρώπινη ιστορία που έθεσε το ζήτημα μιας έλλογης κατανόησης για τη θεώρηση του κόσμου. Και όταν λέμε "έλλογη" εννοούμε την λογική κατανόηση της λειτουργίας του όντος από τον άνθρωπο. Ενώ ο μύθος λειτούργησε καταλυτικά για την περαιτέρω πνευματική εξέλιξη των πολιτισμών προσφέροντας ένα καθολικό νόημα ζωής μέσα από την θρησκεία, η φιλοσοφία ως ο έλλογος τρόπος σκέψης και θεώρησης του κόσμου ανέλαβε να συλλάβει το όντως νόημα, την ουσία ων πραγμάτων, της ζωής και του κόσμου μέσα από έννοιες. Η καθ΄εαυτού θρησκευτική σκέψη, όπως την γνωρίσαμε μέχρι τώρα, αποτύπωσε συμπαντικές αλήθειες μέσα από παραστάσεις και συμβολισμούς, μετήλθε δηλαδή σχήματα και εικόνες για να μας προσδώσει και να μας παραθέσει μια δογματική και στατική αλήθεια, την οποία θα έπρεπε ο άνθρωπος να εφαρμόσει με εξωτερικούς τύπους και τελετουργικά δρώμενα, προκειμένου να προσλάβει βιώματα που κομίζουν περισσότερο συναισθηματικές αποτυπώσεις που προέρχονται από την πίστη (μια κατώτερου τύπου γνώση κατά τον Πλάτωνα η οποία φέρει αναμεμιγμένες κάποιες αλήθειες με ψεύδη και αυταπάτες) και όχι από τον Λόγο, την εσωτερική καθαρά πνευματική και έλλογη λειτουργία του νου.

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΥΛΗΣ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Στην πλατωνική φιλοσοφία η ύλη, όπως και οι Ιδέες, δεν είναι κάτι ξένο προς τη θεία ουσία, παρόλο που αποτελεί την ουσία του αισθητού κόσμου ο οποίος αποτυπώνει αποσπασματικά και απατηλά μέσα από τα φαινόμενα το Όλον και τη γνώση. Οι Ιδέες αποτελούν την καθαρή και αληθινή ουσία του κόσμου, τα αιώνια και άχρονα αρχέτυπα του νοητού κόσμου, με βάση τα οποία δημιουργείται ο υλικός κόσμος. Η πλατωνική Ιδέα του χωρίς μορφές νοητού κόσμου φέρει μέσα της όλη τη θεία ουσία του Όντος κατά άπειρο τρόπο και αποτυπώνεται με μορφές στην ύλη κατά περατό τρόπο, γιατί είναι αδύνατον να αποτυπωθεί καθολικά το άπειρο και το αιώνιο των Ιδεών μέσα στον υλικό κόσμο του πέρατος και των ορίων χωρίς την ύπαρξη χώρου και χρόνου, χωρίς τη σκέψη και την έκταση που είναι αναγκαίες για να λάβει ορατή χώρα ο αισθητός κόσμος. Η απειρότητα του κόσμου των Ιδεών ξεδιπλώνεται μέσα στον έγχρονο αισθητό κόσμο με τις ένυλες μορφές γιατί  οι τελευταίες αποτελούν μια μονοδιάστατη εκδήλωση του νοητού κόσμου. 

Ενώ ο κόσμος της μορφών και της ύλης είναι αποτύπωση επιμέρους νοητικών προσδιορισμών που εμπεριέχονται στις Ιδέες, η ΙΔΕΑ, όπως μας λέει ο Χέγκελ στην επιστήμη της λογικής, είναι ο ύψιστος νοητικός προσδιορισμός, ο οποίος συμπυκνώνει μέσα του όλους τους άλλους νοητικούς προσδιορισμούς και παριστά το έσχατο θεμέλιό τους προσδίδοντάς τους περατότητα. Παρομοίως και η κβαντική φυσική, εμπνεόμενη από τον Πλάτωνα, ισχυρίζεται ότι οι Ιδέες ομοιάζουν ή σχεδόν ταυτίζονται με τις κυματοσυναρτήσεις, που ικανοποιούν την εξίσωση Σρέντινγκερ (Schrödinger), οι οποίες μέσα από τα κύματα (στη φυσική επιστήμη) κομίζουν τις συμπαντικές πληροφορίες με βάση τις οποίες θα κινηθούν τα ίδια αυτά τα κύματα ως σωματίδια πλέον προκειμένου στη συνέχεια να προκύψει ο ορατός υλικός κόσμος των  μορφών.

ΠΛΩΤΙΝΟΣ - ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΒΙΩΝΟΥΜΕ ΤΟ ΩΡΑΙΟ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Πλωτίνος θεμελίωσε την πλατωνική φιλοσοφία σε νέες βάσεις αναπτύσσοντας την τριάδα ΕΝ, ΝΟΥΣ, ΨΥΧΗ. Ο πλωτινικός νους ως αιώνιος, αμετάβλητος, άφθαρτος και αυτοπροσδιοριζόμενος, αποτελεί μια σύνθεση του αριστοτελικού θεού και του πλατωνικού νοητού κόσμου των ιδεών. Το πλωτινικό ΕΝ είναι η δημιουργός αιτία προέλευσης, απαρχή και σκοπός όλων των υπολοίπων υποστάσεων και των όντων που μετέχουν σ’ αυτές. Έτσι, όσα όντα είναι ψυχές έχουν τη δυνατότητα να φέρουν στο άνω μέρος τους νοητική ικανότητα, ενώ όσα είναι νόες, έχουν τη δυνατότητα να επιθεωρούν, εν νοερή ακινησία, την νοητική εποπτεία της ουσίας τους, κάτι που τα κάνει να καθίστανται θεωρούς του Ενός.

Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι ο Πλωτίνος είναι ο πρώτος φιλόσοφος που εγκαινιάζει τη σημαντικότερη φιλοσοφική γραμμή μέχρι σήμερα, τη θεωρησιακή φιλοσοφία, η οποία φθάνει μέχρι τον Χέγκελ και τον Αλτουσέρ. Σύμφωνα με την θεωρησιακή φιλοσοφία ο άνθρωπος μπορεί να επιστρέψει στο ΕΝ, να συλλάβει την αληθινή γνώση μόνο μέσα από τον Νου, πέρα από την παράδοση στις επιθυμίες και τις απολαύσεις της βιοτικής μέριμνας. Ένας τέτοιος βίος μόνο ενάρετος μπορεί να χαρακτηριστεί, εφόσον, για να αντικρίσει η ψυχή το ΕΝ και να ενωθεί μαζί του, πρέπει να επιστρέψει ανεβαίνοντας τα προηγούμενα σκαλοπάτια της οντολογικής κλίμακας. Η ψυχή πρώτα, είναι ανάγκη να αναπτύξει το νοητικό ηγεμονικό της και μετά να μάθει να το λειτουργεί. Η άσκηση στη φιλοσοφία είναι ο μόνος δρόμος για την ανέλιξη που πρέπει να επιτύχει, προκειμένου να μάθει στη συνέχεια να νοεί χωρίς να διακόπτεται η νοερή ικανότητα του νοητικού. Δηλαδή απαιτείται η νοητική ροή να είναι συνεχής χωρίς να προσβάλλεται από το βουητό των αισθήσεων. Αφού αναπτύξουμε πλήρως τη νοητική μας ικανότητα και η καθημερινή μας ζωή καταστεί βίος φιλοσοφικός, με διαρκή πνευματική πρόοδο θα αναπτύξουμε απρόσμενα στο άνω μέρος του Νοός μας, δύο ανεξήγητες δυνατότητες, πρώτα την ενορατική διαίσθηση και δεύτερον την νοητική ενόραση. Με την ενορατική διαίσθηση ο νους μας συλλαμβάνει αστραπιαία νοητικά εικονικά σχήματα που μας δεικνύουν τη σύνδεση του νοητού με τον αισθητό κόσμο. Κατά την νοητική ενόραση, βιώνουμε το κάλλος του σύνολου κόσμου μέσα μας σε τρεις εξελικτικές φάσεις. Σε πρώτη φάση, τις πρώτες φορές που θα επιτυγχάνουμε να νοούμε ενορατικά, θα διαπιστώνουμε ένα ταξίδι του νου που θα συνδέει όλη τη γνώση που έχουμε αποκτήσει μέχρι εκείνη τη στιγμή στη ζωή μας με όλα τα πράγματα, όλα θα συνδέονται και θα εξηγούνται μέσα μας. Σε δεύτερη φάση, τις επόμενες φορές, θα διαπιστώνουμε ότι όλος αυτός ο κόσμος των γνώσεων που έχουμε αποκομίσει και εντυπώσει μέσα μας είναι το ΕΓΩ μας, είναι η ταυτότητά μας, είμαστε εμείς οι ίδιοι. Στην τρίτη φάση, την ύστερη, την οποία βίωσε και ο Πλωτίνος, αυτό που θεωρήσαμε κατά την τρίτη φάση ότι είναι το ΕΓΩ μας, τελικά είναι το Όλον, το ΕΝ, ο Αρρητος Συνδετικός Δεσμός που βρίσκεται στο άνω μέρος του ΝΟΥ μας και συνδέει όλα τα όντα του κόσμου μέσα από όλες τις σκέψεις-δράσεις όλων των όντων μεταξύ τους. Αυτό που βιώνουμε και "βλέπουμε" είναι το απέραντο Κάλλος των Όντων μέσω του Ενός, όχι μέσα από την υλική τους διάσταση, αλλά μέσα από την μορφική τους ολογραφική απεικόνιση στο Είναι μας.

Η ΟΡΦΙΚΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΚΡΥΜΜΕΝΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΙ Η ΕΝΝΟΗΣΗ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η ορφική θεολογία είναι μέρος της ορφικοπυθαγόρειας-πλατωνικής φιλοσοφικής γραμμής και αποτελεί τις βάσεις πάνω στις οποίες στηρίχτηκε τόσο η παρμενίδεια όσο και η πλατωνική γνωσιολογία και οντολογία. Το μέγα ζήτημα που τίθεται σχετικά με την ορφική παράδοση είναι ότι πολλοί την συλλαμβάνουν με τις θρησκευτικές προσλήψεις και τους όρους των νεώτερων θρησκειών προσδίδοντας όχι μόνο σε αυτήν, αλλά και στη φιλοσοφία των μύθων έναν προλογικό και μη έλλογο χαρακτήρα. Το σύνολο των ξένων αλλά και των ελληνικών μύθων (Ομήρου και Ησιόδου) είναι αναπαραστατικές θεατρικού τύπου δημιουργίες των αρχαίων μέσα στις οποίες κωδικοποιούνται κοσμογονικές και ψυχ-αγωγικές αλήθειες που η γνωσιακή τους δόμηση αποτυπώνει αιώνια αρχέτυπα του συλλογικού μας ασυνείδητου όσο και a priori δομές του ανθρώπινου ψυχισμού. Οι αρχαίοι μας πρόγονοι δεν δόμησαν μια φανταστική θεολογία με βάση μια συμβατικού τύπου θεώρηση των φαινομένων αλλά μια φυσική θεολογία του Εαυτού. 

Γράφει συγκεκριμένα ο Carl Jung: 

«Η περιοχή της ψυχής που είναι άπειρα αρχαιότερη από την προσωπική ζωή του ατόμου, φαίνεται ότι περιέχει ορισμένα σχέδια, τα «αρχέτυπα», που είναι κοινά για όλη την ανθρωπότητα». (Carl Jung, Η ολοκλήρωση της ανθρωπότητας). «Τούτη η ιλιγγιωδώς πανάρχαιη ψυχή αποτελεί το θεμέλιο του πνεύματός μας» (Carl Jung, Ο άνθρωπος και τα σύμβολά του).

Η ΨΥΧΗ ΚΑΙ Η ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟΝ ΠΡΟΚΛΟ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ενώ στην πλατωνική οντολογία παρατίθενται το ον και τα παρεπόμενά του (στάση, κίνηση, ταυτότητα, ετερότητα),  στο οντολογικό σύστημα του Πρόκλου αναπτύσσεται μια ιεραρχία του όντος καλύπτοντας ολόκληρη την κλίμακα από το υπερούσιο ΕΝ μέχρι και το τελευταίο ον. Η σειρά είναι η εξής:  Εν,  Ενάδες, Νους, Ψυχή, Φύσεις - Σώματα ή ύλη. Ο Πρόκλος ανέπτυξε μια σειρά όντων χωρίς να υπεισέρχεται κάποιο οντικό κενό ανάμεσά τους. Στα δύο από τα σημαντικότερα έργα του, στην "Πλατωνική θεολογία" και στα "Σχόλια στον Τίμαιο" αναλύει με λεπτομέρειες τον τρόπο που λειτουργούν όλες αυτές οι υποστάσεις μέσα στον σύνολο κόσμο συγκροτώντας με εντυπωσιακό τρόπο μέσα από το πολυσύνθετο φιλοσοφικό σύστημά του και τον τρόπο εκδήλωσης/φανέρωσης του Είναι ως γίγνεσθαι. 

Είναι πολύ σημαντικό να επισημάνουμε ότι ο Πρόκλος αποτελεί τον μεγαλύτερο διαλεκτικό της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, επειδή η φιλοσοφία του αποτελεί μια κάτοψη-συμπερίληψη ολόκληρης της αρχαίας φιλοσοφίας από τους προσωκρατικούς μέχρι και τον 5ο μεταχριστιανικό αιώνα. Ό, τι αποτέλεσε ο Πρόκλος για την αρχαία φιλοσοφία, αποτέλεσε ο Χέγκελ για την νεότερη φιλοσοφία. Ο Πρόκλος αναπτύσσει την πορεία (ενδοκοσμική και υπερκόσμια) που διανύει το σύνολο των υποστάσεων με τις λειτουργίες τους προκειμένου μέσα από αυτήν την πορεία να κατανοήσουμε την οντολογική σύνδεση όλων των υποστάσεων με την ανθρώπινη ψυχή. Ο Χέγκελ αναπτύσσει την πορεία που διανύει το πνεύμα ως καθολικός νους ως υποκειμενική οντότητα μέσα στην συμπαντική ιστορία φθάνοντας μέχρι και τον τρόπο που ενυπάρχει στον ανθρώπινο πολιτισμό αλλά και συνολικά μέσα στο σύμπαν, προκειμένου να συλλάβει μέσα από αυτήν την ουσία της ψυχής μας. 

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ - ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΝΤΕΛΕΧΕΙΑ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η "εντελέχεια" είναι ίσως ο σημαντικότερος όρος της αριστοτελικής φιλοσοφίας που κομίζει τα πρώτα σπέρματα της διαλεκτικής στον φιλόσοφο. Ο Αριστοτέλης, ως δαιμόνιος στοχαστής, περισσότερο χαρακτηρίζεται δουλευτής του Λόγου, της λογικής, με τη σύγχρονη έννοια, παρά διαλεκτικός. Παρά ταύτα η "εντελέχεια" είναι μεγαλειώδης σύλληψη του φιλοσόφου που απηχεί πλήρως το πνεύμα της πλατωνικής οντολογίας. 

Ο Αριστοτέλης, αρχικά, αναφέρεται σε δύο τρόπον τινά όντα, την μορφή και την ύλη, τα οποία στον αισθητό κόσμο είναι αδύνατο να συλληφθούν διακριτά το ένα από το άλλο. Η ύλη αποτελεί το υποκείμενο (το υλικό, το μέσο), το οποίο η μορφή ως είδος "σχηματοποιεί". Για τον Αριστοτέλη η μορφή είναι περισσότερο "ον" συγκριτικά με την ύλη και εξηγεί γιατί. Κάθε υλικό αντικείμενο ή αισθητό έμψυχο ον έχει μια ορισμένη μορφή η οποία διαρκώς μεταβάλλεται. Ποια είναι η αιτία όμως του σχήματος, της μορφής, δηλαδή, που λαμβάνουν τα αισθητά όντα; Η αιτία βρίσκεται στο "όντως ον", που είναι η μορφή καθ' εαυτή. Το "όντως ον", ως η μορφή καθ΄εαυτή, είναι η συμπαντική ουσία και αποτελεί την ύστατη αιτία ύπαρξης όλων των υπαρκτών, κατά τον Αριστοτέλη. Η καθαρή μορφή καθ΄εαυτή (χωρίς την ύλη), όμως, ως καθαρή ενέργεια, είναι ο αριστοτελικός Νους, ο οποίος νοεί τον εαυτό του που ταυτόχρονα εμπεριέχει και τον κόσμο ως εκδήλωση-φανέρωση της νοητικής ενέργειάς του. Επειδή ο Νους, ως κινούν ακίνητο, είναι καθαρή ενέργεια αποτελεί την ύψιστη αιτία των άπειρων μορφών που λαμβάνει η ύλη. Ο αριστοτελικός νους, ως θεότητα, αιώνια νοεί και πάντοτε ενεργεί, για αυτό και συνέχει τα πάντα και παντού, ως άπειρη ενέργεια. Αντίθετα ο ανθρώπινος νους και τα αισθητά όντα έχουν πεπερασμένη νόηση, δηλαδή δεν νοούν πάντοτε, για αυτό και βρίσκονται σε μια κατάσταση μεταξύ του "εν δυνάμει" και του εν "ενεργεία". Ενώ ο υπέρτατος αριστοτελικός Νους δεν είναι "δύναμη" (εν δυνάμει), δηλαδή δεν σταματά καμιά στιγμή να κινεί το παν (καθαρή ενέργεια), τα αισθητά πεπερασμένα όντα από τη φύση τους βρίσκονται σε μια κατάσταση διαρκών μεταβολών της μορφής τους τείνοντας σταδιακά να ενεργοποιήσουν την μορφή που έχει εγγραφεί μέσα τους από τον Νου (=εντελέχεια). Αυτή η "τελική μορφή" τους, που είναι το αληθινό τους "είναι", είναι καθορισμένη πέρα από τον χρόνο και τον χώρο από την Νόηση Νοήσεως (Υπέρτατος συμπαντικός Νους), δηλαδή τείνει να ολοκληρώνεται εις το διηνεκές. 

ΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ "ΟΝ" ΤΟΥ ΠΑΡΜΕΝΙΔΗ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Τι μπορεί να αναλογιστεί κανείς για τον μέγιστο Παρμενίδη; Μετά από μια περίοδο των φυσικών προσωκρατικών που αναλώνονταν με στοιχεία του φυσικού κόσμου για τις πρωταρχές της φύσης του όντος, ο Παρμενίδης αναστήλωσε στα πόδια του το "καθ΄εαυτό φιλοσοφείν". Το παρμενίδειο "ον", η ουσία από την οποία ή εξαιτίας της οποίας υπάρχει ο κόσμος, είναι αγέννητο, αιώνιο, άφθαρτο και αμετάβλητο. Πρόκειται για το "Είναι", το οποίο αποτελεί ένα συμπαντικό "Εγώ", την καθαρή νόηση και άρρητη "υπερούσια" ουσία, η οποία επηρέασε πάρα πολύ στους νεότερους χρόνους τον Καρτέσιο ώστε να μετέλθει αυτό το πρώιμο "Εγώ-ον" για να αναζωογονήσει  τη νεότερη φιλοσοφία με το cogito ergo sum (ενότητα σκέψης και ύπαρξης). Το "ον", κατά τον Παρμενίδη, υπάρχει λοιπόν (..ergo sum, κατά Καρτέσιο) και είναι η πηγή του κόσμου, όπως και το Εγώ είναι η πηγή της σκέψης. 

Το παρμενίδειο ον δεν μπορεί να εννοηθεί ότι κάποτε ήταν "μη ον", κάτι δηλαδή που δεν υπήρχε και προήλθε από το τίποτα, την ανυπαρξία (καθ΄εαυτού μη ον). Γιατί πώς μπορεί να συγκροτηθεί κάτι αιώνιο και άφθαρτο από το "μη ον", από κάτι μεταβλητό και αν-ούσιο, ανύπαρκτο; Ο Παρμενίδης αποδέχεται ως "μη ον" μόνο το ηρακλείτειο "γίγνεσθαι", δηλαδή την αισθητή και μεταβαλλόμενη πλευρά του ίδιου του κόσμου, την οποία προσλαμβάνουμε εμείς έτσι, εφόσον είμαστε και εμείς μέρος αυτού του μεταβλητού μέρους του κόσμου. Οι αισθήσεις είναι πράγµατι απατηλές, όχι όµως γιατί δείχνουν µια σταθερή πραγµατικότητα, όπως έλεγε ο Ηράκλειτος, αλλά αντιθέτως γιατί δείχνουν µια µεταβαλλόµενη πραγµατικότητα. Και μας δείχνουν μια μη αληθινή και μεταβλητή πραγματικότητα γιατί εμείς ως ένσαρκοι νόες έχουμε περιορισμένες δυνατότητες να συλλάβουμε το "όντως ον" όσο βυθιζόμαστε στα αισθητά. Είμαστε "ασθενείς ως ενθαδικά όντα", μας λέει ο Πρόκλος, ώστε να καταφέρουμε να δούμε το Όλον. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε εδώ, σε τούτον τον κόσμο, είναι να υψώσουμε τον Νου μας εκεί που ανήκει, να μάθουμε να λειτουργούμε ως εν σώματι "ασώματοι λειτουργικά νόες", δηλαδή να παραμερίσουμε τους αισθητούς χιτώνες που έλαβε η ψυχή κατεβαίνοντας στον μεταβαλλόμενο κόσμο, οι οποίοι προφυλάσσουν μεν το σώμα, αλλά παρεμποδίζουν τον Νου να ανέλθει και να "εννοήσει", να λειτουργήσει, όπως θα έπρεπε από τη φύση του. Ή αλλιώς για να βιώσουμε εν νου το αιώνιο, το αμετάβλητο πρέπει να αφήσουμε τον Νου μας να φτερουγίσει σε αυτόν τον αμετάβλητο κόσμο του αληθινού "όντος". Μόνο το αμετάβλητο μπορεί να συζευχθεί με το αναλλοίωτο και το αιώνιο, και το μόνο αμετάβλητο που κομίζει η ανθρώπινη φύση είναι η καθαρή νόηση.

ΧΕΓΚΕΛ - Ο ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ ΚΑΙ Η ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Μέσα από τη μέγιστη φιλοσοφία του Ηρακλείτου και τη συναρπαστική πλατωνική οντολογία ο Χέγκελ δόμησε και ανάπτυξε το φιλοσοφικό του σύστημα, το οποίο αποτελεί την τελευταία και πιο εξελιγμένη διαλεκτική στην ιστορία της φιλοσοφίας. Ο ίδιος ο Χέγκελ ομολογεί το μεγαλείο της ηρακλείτειας σκέψης με την αναφορά στο "γίγνεσθαι". Ο Ηράκλειτος συλλαμβάνει το υπαρκτό (χωρίς να προσδιορίζει πώς ακριβώς υπάρχει αυτό αποφεύγοντας κάθε αντιεπιστημονική  θεώρηση) σε κάθε του σκέψη μόνο με τον Λόγο, την λογική. 

Με απλά λόγια ο Ηράκλειτος ισχυρίζεται ότι το "Είναι", το πρωταρχικό υπαρκτό ον εξαιτίας του οποίου υπάρχουν τα πάντα, μπορούμε να το συλλάβουμε μόνο στο "γίγνεσθαι", όταν δηλαδή βυθίζεται ως "αιωνιότητα άρρητων εννοιών" μέσα στον χρόνο, στη μεταβολή και την κίνηση, γιατί ο κόσμος είναι ένας (αισθητός και υπεραισθητός). Και εφόσον είναι ένας, μέσα σε αυτόν κάθε στιγμή και σε κάθε ον κυλά το "Είναι". Και αυτό το κύλισμα του "Είναι" μέσα στον αισθητό κόσμο μπορεί να συλληφθεί ως "μη Είναι", ως κάτι που συνεχώς αλλάζει και εξελίσσεται αιωνίως προσδίδοντας την ουσία του αποσπασμένη στα επιμερισμένα όντα. Μάλιστα και οι δύο (Ηράκλειτος και Χέγκελ) ισχυρίζονται ότι το "Είναι" αποτελεί τον ίδιο τον Νου ως Αιώνιο Λόγο. Ο ηρακλείτειος Λόγος (ως Πνεύμα κατά τον Χέγκελ), διανύει αιωνίως μια σπειροειδώς  δομικά κυκλική κίνηση με τη μορφή: α) ως καθ΄εαυτόν (είναι), β) ως διεαυτόν (γίγνεσθαι) και γ) ως καθ΄εαυτόν και διεαυτόν (Λόγος-Απόλυτο). Ο Λόγος αυτός διαπερνά και συνέχει και τον ανθρώπινο νου, είναι η μήτρα της ουσίας του. Όπως, λοιπόν, δρα ο καθολικός Λόγος, κατά τον Ηράκλειτο, έτσι ακριβώς δρα και ο ανθρώπινος νους, σπειροειδώς κυκλικά. Όταν λέει ο Ηράκλειτος: "ἐδιζησάμην ἐμεωυτόν" εννοεί ακριβώς αυτή την βύθιση/διάχυση του νου στον κόσμο των μορφών και την επιστροφή του πάλι στο αρχέγονο "Είναι". 

ΦΑΙΔΡΟΣ ΠΛΑΤΩΝΑ - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ Ι. ΘΕΟΔΩΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

         

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Όλο το πλατωνικό έργο των διαλόγων θεμελιώνεται στη βάση της θεωρίας των Ιδεών. Από τη θεωρία των ιδεών απορρέουν τόσο  η γνωσιολογία όσο και  η οντολογία του Πλάτωνα. Η πλατωνική "ΙΔΕΑ" δεν αποτελεί την παράσταση κάποιου αντικειμένου που σχηματίζεται από τη νόηση όπως θεωρούν οι μη μυημένοι στην πλατωνική φιλοσοφία ούτε μια γενική μορφή που ενυπάρχει στη αισθητή πραγματικότητα, η οποία εξάγεται από τη αίσθηση διαμέσου της λογικής κρίσης. Η πλατωνική Ιδέα αποτελεί το υπερβατικό "Είναι" των πραγμάτων, αφού προηγείται από τα τελευταία, γιατί η ΙΔΕΑ είναι το πρότυπο των πραγμάτων που αντικρίζει η ψυχή πριν από την ένωσή της με το σώμα. Και όταν αναγορεύεται η ΙΔΕΑ ως πρότυπο από τον Πλάτωνα εννοείται ως η αρχική μήτρα του λόγου που ενεργοποιεί κάθε δυνατότητα της ψυχής να συλλαμβάνει τον νοητό κόσμο. Γιατί, κατά τον Πλάτωνα, το "νοείν"ταυτίζεται με το "είναι", την ΙΔΕΑ. Η ουσία της ψυχής βρίσκεται ακριβώς εκεί, στην ΙΔΕΑ, από την οποία συντίθεται η Συνείδηση η οποία αποτελεί συνάμα και την  ουσία της ψυχής. Η ουσία της ανθρώπινης ψυχής, λοιπόν, ταυτίζεται με τη συνείδηση, στην σύμπλευσή της με την Ιδέα.

Γράφει χαρακτηριστικά ο Χέγκελ:

<< Ο Πλάτων συνέλαβε στην αλήθειά της τη βασική αρχή του Σωκράτη, σύμφωνα με την οποία η ουσία ενοικεί στη συνείδηση, είναι η ίδια η συνείδηση: ότι το απόλυτο πρέπει να αναζητείται στη σκέψη, η σκέψη εκείνη που περικλείει σε μια ενότητα πραγματικότητα και "σκέπτεσθαι", η έννοια και η πραγματικότητά της στην κίνηση της επιστήμης, ως η Ιδέα ενός επιστημονικού Όλου.>>

Η ψυχή διαγράφει μια αέναη γνωστική και οντική κυκλική πορεία από το άχρονο προς το έγχρονο και από το έγχρονο πάλι στο άχρονο. Το συμπαντικό έργο της ατομικής ψυχής είναι το να βυθίζεται στον χωρόχρονο ως ενεργόν και πάσχον ον και στη συνέχεια να αναδύεται στον ανώτερο ουράνιο ή στον ανώτατο υπερουράνιο κόσμο. 

Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

Νικόλαου Κ. Αγγελή, Επίκουρου Καθηγητή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Εισαγωγή

Ο Kant όριζε την γνώση ως ένα σύνολο από αναπαραστάσεις, οι οποίες έχουν γεννηθεί στο εσωτερικό της συνείδησης και οι οποίες έχουν συγκριθεί και συνδεθεί μεταξύ τους[2]. Ο ορισμός της γνώσης διαμέσου της έννοιας της αναπαράστασης γεννά το ερώτημα πώς οι αναπαραστάσεις γεννώνται στο εσωτερικό της ανθρώπινης συνείδησης. Οι αναπαραστάσεις σχηματίζονται από την ενεργοποίηση των δύο γνωστικών δυνάμεων της ανθρώπινης συνείδησης, δηλαδή της αισθητικότητας και του νου ή λόγου, υπό την επίδραση κυρίως των αντικειμένων του εξωτερικού κόσμου. Με τις αναπαραστάσεις, οι δύο γνωστικές δυνάμεις της συνείδησης οικειοποιούνται τις ιδιότητες των αντικειμένων, τα οποία γνωρίζουν, κι έτσι μεταφέρουν στο εσωτερικό της συνείδησης πληροφορίες σχετικά μ' αυτά. Συνεπώς, η γνώση είναι δυνατόν να ορισθεί ως το σύνολο των πληροφοριών, που αποκτούμε για τα αντικείμενα και τον Κόσμο γενικότερα, χάρις στην δραστηριοποίηση των γνωστικών δυνάμεων της συνείδησής μας.

Ο "ΣΟΦΙΣΤΗΣ" ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ - ΟΝ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Πλάτων στον εν λόγω διάλογο (Σοφιστής) αναφέρεται και κάνει λόγο για το "Ον" και οτιδήποτε σχετίζεται με αυτό. Όταν κάνει ο Πλάτων αναφορά στην έννοια "Ον" θέτει το ερώτημα για το τι υπάρχει πραγματικά, "ον", δηλαδή, σημαίνει το υπαρκτό, τι είναι αυτό που υπάρχει. Με αφορμή το υπαρκτό, το "Ον", μέσα από τη διαλεκτική προσέγγιση και επιχειρηματολογία, ο Πλατωνικός Σωκράτης εκμαιεύει  και τα υπόλοιπα γένη που προσδιορίζουν την "ουσία του όντος". Τα γένη αυτά είναι η στάση, η κίνηση, το ταυτόν και το έτερον. Συνολικά τα γένη μαζί με το Ον είναι πέντε. Πριν τον Πλάτωνα ο Παρμενίδης και ο Ηράκλειτος προσδιόρισαν το "Είναι" και το "γίγνεσθαι" θέτοντας τις βάσεις για την πλατωνική οντολογία που θα αναπτυχθεί αργότερα. Ενώ το ον του Παρμενίδη είναι ο κόσμος σε στάση, αμετάβλητος και ακίνητος, άχρονος και χωρίς χώρο, συγκροτώντας το "Είναι" στην αιώνια πρόσληψή του, στον Ηράκλειτο βρίσκεται σε διαρκή κίνηση και μεταβολή μέσα στον χωρόχρονο. Λαμβάνοντας υπόψη τους δύο μέγιστους προσωκρατικούς ο Πλάτων υποστηρίζει ότι από το "Ον" (είναι) γεννιέται το "μη ον" (γίγνεσθαι) και εξαιτίας του "μη όντος" παραβάλλονται κατά λογική συνέπεια και τα υπόλοιπα  τέσσερα γένη. 

Προκειμένου να κατανοήσουμε με απλά λόγια την πλατωνική οντολογία που έθεσε τις βάσεις για τη θεωρία των ιδεών αλλά και για την κλασική φιλοσοφία γενικότερα, θα αναλύσουμε την λειτουργία των πέντε γενών με παραδείγματα, τα οποία αυτόματα μας ανάγουν λογικά στην διάκριση του νοητού από τον αισθητό κόσμο. 

Ας λάβουμε για παράδειγμα ένα ον, μια τριανταφυλλιά:

Η υπαρκτική πορεία που διανύει οντολογικά η τριανταφυλλιά είναι η εξής: πρώτα υπάρχει σαν σπόρος, μετά ως σπόρος με πολύ μικρές λεπτές ριζώσεις μέσα στο χώμα, στη συνέχεια ως εξωτερικό λουλούδι με βλαστό και φύλλα, στη συνέχεια ως μια ώριμη τριανταφυλλιά με άνθη και στο τέλος ως μια τριανταφυλλιά με μεγάλα και όμορφα τριαντάφυλλα.

ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ - ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Στην φιλοσοφία του Ηρακλείτου ο θάνατος είναι μια διαδικασία οντολογικής αποδελτίωσης του ένσαρκου βίου του ανθρώπου. Ο "θάνατος" στον Ηράκλειτο, όπως και στους περισσότερους από τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, αποτελεί την "αποθήκευση" εν Άδη όλων των νέων δεξιοτήτων και γνώσεων που οικοδόμησε η ψυχή μέσα στον χωρόχρονο μέσα στον "σκληρό δίσκο" της. Όλες αυτές οι νέες δεξιότητες και γνώσεις που πήρε μαζί της η ψυχή αποτελούν τους ενεργοποιημένους πλέον ουσιώδεις λόγους που συνιστούν την ουσία της και συμβάλλουν στην περαιτέρω ανέλιξή της, την εξελικτική πρόοδό της, σύστοιχη προς τον σκοπό ο οποίος έχει τεθεί από τη φύση της ίδιας της ψυχής και της μοίρας της. Έτσι ο "θάνατος" στον Ηράκλειτο έχει ευεργετική αξία για την ψυχή στο βαθμό που η τελευταία έχει κατανοήσει τον λόγο και τον σκοπό της ύπαρξής της. Ο σκοπός, το έργο που έχει επωμιστεί να εκτελέσει η ψυχή, σχετίζεται ασφαλώς με την ίδια τη φύση της και είναι η σκέψη, η ενδον-σκόπηση του νου, η νόηση, η ενασχόληση με τη φιλοσοφία και την ενορατική ματιά, την έσω σύλληψη της ουσίας της. Άρα, σκοπός και σκέψη είναι ένα και το αυτό. Η σκέψη είναι ο σκοπός μας, μόνο αυτή ως νόηση μπορεί να βυθίσει το "ατομικό είναι" μας στον πλούτο των όντως όντων. Η σκέψη πηγάζει από τη νόηση. Μοιάζουν να σημαίνουν το ίδιο. Διαφέρουν μόνο ως προς το ότι η πρώτη λαμβάνει χώρο μόνο στον χωρόχρονο, ενώ η δεύτερη λαμβάνει χώρα μόνο στον άχρονο και χωρίς χώρο νοητό κόσμο. Η σκέψη ωθεί την ψυχή προς τα άνω, προκειμένου να πιαστεί στο αιώνιο εύρος της νόησης που είναι η περάτωση/τελείωση της πρώτης. 

Μας επισημαίνει λοιπόν ο Ηράκλειτος: 

Ποια αξία έχει ένας βίος αφιλοσόφητος, χωρίς την καλλιέργεια της σκέψης και τον πόθο για σοφία και γνώση για το "είναι" μας; Καμιά. Δεν κατορθώνουμε να συμμετέχουμε στο "γίγνεσθαι", μας λέει. Παραμένουμε στάσιμοι. Δεν επιφέρουμε κάποια μεταβολή/εξέλιξη που θα μας βοηθήσει να βυθιστούμε στο "είναι" μας, στην βίωση εκείνης της εμπειρίας που θα μας διανοίξει την θέαση του εαυτού μας, της ανθρώπινης ουσίας μας. Έτσι, η καλλιέργεια της σκέψης και η φιλοσοφία αποτελούν τις ύψιστες αξίες για να εναρμονιστεί η ψυχή με το γίγνεσθαι, για να πετύχουμε τη μέθεξη με το "Είναι". Γιατί  το "ατομικό είναι" μας αποτελεί μια απειροελάχιστη σταγόνα του ωκεάνιου "Είναι" [Ας θυμηθούμε τον θεό Ωκεανό που δεν είναι άλλος από το φιλοσοφικό "Είναι" για τους ορφικοπυθαγόρειους].  

Του Τζωρτζόπουλου Δημήτρη

Η οντολογική διαδρομή του ανθρώπου:

Γέννηση ‒ Ζωή ‒ Θάνατος

ΠΑΛΑΤΙΑ ΜΝΗΜΗΣ - Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΦΗΓΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΜΥΘΟΥΣ

Στο παραπάνω παλάτι μνήμης οι πληροφορίες έχουν αποθηκευτεί σε διαζώματα με βάση τους επτά πλανήτες (Σελήνη, Ερμής, Αφροδίτη, Ήλιος, Άρης, Δίας Κρόνος)

Ο μελίγλωσσος ποιητής Σιμωνίδης ο Κείος (556-468 π.Χ.) θεωρείται ο θεμελιωτής μιας μνημοτεχνικής που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα. Ο Πλούταρχος αναφέρει «ότι ο Σιμωνίδης ήταν ο πρώτος που θεώρησε την ποίηση ως λαλούσα ζωγραφική και την ζωγραφική σιωπώσα ποίηση».

Ο Σιμωνίδης ήταν ταλαντούχος και καινοτόμος, αφού ήταν ο πρώτος που απαιτούσε πληρωμή για τα ποιήματά του. Η καπατσοσύνη του φαίνεται και στην χρηματική συμφωνία που έκανε για να απαγγείλει ένα λυρικό ποίημα.

ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΟΙ - ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΟΥ ΛΟΓΙΣΜΟΥ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η ιστορία της προσωκρατικής φιλοσοφίας, όπως τη διασώζουν οι πηγές, είναι μια διαλεκτική, φιλοσοφική διαμάχη. Mία φιλοσοφική διαμάχη μεταξύ των θεωρητικών της ενότητας (Ελεάτες) και των θεωρητικών της πολλαπλότητας του σύμπαντος (Ίωνες, Πυθαγόρειοι, Εμπεδοκλής, Αναξαγόρας, Ατομικοί). Έτσι, λαμβάνει χώρα κατά εγελιανό τρόπο μια διαλεκτική διαμάχη ανάμεσα στην ακινησία και στατική θεώρηση του Παρμενίδη (ΘΕΣΗ) και στην πολλαπλότητα και την κίνηση του Ηρακλείτου (ΑΝΤΙΘΕΣΗ).  Αργότερα, ο Εμπεδοκλής συνδύασε ως ΣΥΝΘΕΣΗ και τις δυο φιλοσοφικές θεωρήσεις (ριζώματα/φιλότης και νείκος), όπως και ο Δημόκριτος με τη θεωρία του για τα «άτομα» (Το παρμενίδειο ον) και το «κενό» (αιτιολόγησε την κίνηση – Ηράκλειτος).

Ακολουθεί κείμενο του Μιχαήλ Μπακαούκα, δρ. φιλοσοφίας

Όλοι οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι, σύμφωνα με σύγχρονη έρευνα, επιχείρησαν να προσδιορίσουν το έσχατο συστατικό "στοιχείο" της υλικής πραγματικότητας - επιδιώκοντας να βρουν την ουσία και τη φύση των πραγμάτων, δηλαδή το ον. Κατ' ουσίαν, όλοι οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, από τους Προσωκρατικούς έως το Σωκράτη, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, θέτουν το εξής ερώτημα: "τίνος είδους πράγματα ερευνούμε, όταν αναζητούμε επιστημονικούς ορισμούς αντικειμένων" (τί έστι το ον;) [Αριστ. Μετά τα Φυσικά Ζ Ι 1028b2- 4); Πρόκειται για πράγματα διαφορετικού είδους από την πληθώρα των καθημερινών πραγμάτων; Kατά τον Πλάτωνα, αφενός, υπάρχουν τα πολλά, αισθητά πράγματα, όπως λχ. υπάρχουν πολλά διαφορετικά όμορφα αντικείμενα. Αφετέρου, υπάρχει η οντότητα (ή ιδέα) του 'όμορφου' που είναι μόνο μία. Η πολλαπλότητα και πληθώρα των διαφορετικών όμορφων πραγμάτων δεν μας απαντά το ερώτημα 'τι είναι το όμορφο', ήτοι, 'ποια είναι η φύση του όμορφου'. 

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, HEGEL, HEIDEGGER - ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ

Ι. «Απ’ αυτούς που φιλοσόφησαν πρώτοι, οι περισσότεροι πίστευαν ότι οι αρχές όλων των πραγμάτων είναι μόνο αυτές που έχουν μορφή ύλης. Γιατί αυτό από το οποίο αποτελούνται όλα τα όντα, αυτό από το οποίο ως πρώτο γεννιούνται και στο οποίο ως τελευταίο αποσυντίθενται, με την ουσία του να μένει σταθερή αλλά τις ιδιότητές της να αλλάζουν, αυτό λένε ότι είναι το στοιχείο και η αρχή των όντων. Για τον λόγο αυτό θεωρούν ότι τίποτα δε γεννιέται [από το μηδέν] και τίποτα δεν αφανίζεται [στο μηδέν], με βάση την αντίληψη ότι μια τέτοια φυσική ουσία πάντοτε διατηρείται· όπως ακριβώς δεν λέμε ότι ο Σωκράτης γεννιέται,  όταν απλώς γίνεται  ωραίος ή μουσικός, ούτε ότι αφανίζεται, όταν χάνει αυτές τις ιδιότητες, επειδή το υποκείμενο, δηλαδή ο ίδιος ο Σωκράτης παραμένει, έτσι συμβαίνει και με τα άλλα. Πρέπει πράγματι να υπάρχει κάποια φυσική ουσία, μία ή περισσότερες από μία, από την οποία γίνονται τα άλλα όντα, ενώ αυτή διατηρείται. Σχετικά τώρα με το πλήθος και το είδος αυτής της αρχής, δεν έχουν όλοι την ίδια γνώμη·  ο Θαλής όμως, ο ιδρυτής αυτού του είδους φιλοσοφίας, υποστηρίζει ότι είναι το νερό […]» 

ΟΡΦΙΣΜΟΣ - Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Στην ελληνική φιλοσοφία διακρίνουμε τρεις μορφές φιλοσόφων: α) τους φιλοσόφους που μετέρχονται θεολογικούς όρους (θεολόγοι, πχ: Ορφέας), β) τους φιλοσόφους που μετέρχονται μαθηματικούς όρους (μαθηματικοί, πχ: Πυθαγόρας) και γ) τους καθ' εαυτούς φιλοσόφους που μετέρχονται καθαρούς φιλοσοφικούς όρους (καθ'εαυτοί φιλόσοφοι, πχ: Πλάτων) για να αποτυπώσουν τα φιλοσοφικά νοήματα και το ον. Ουσιαστικά και τα τρία είδη φιλοσόφων περιγράφουν, αφηγούνται και διατυπώνουν τα ίδια ακριβώς θέματα για τον θεϊκό κόσμο, τα όντα και τον άνθρωπο με διαφορετικούς ο καθένας όρους. Ο Ορφέας αποτέλεσε την απαρχή του φιλοσοφείν μέσα από την πρώτη συστηματική θεολογική θεώρηση για τον κόσμο. 

__________________________________

Του Δημήτρη Τζωρτζόπουλου

Το Χάος και ο Φάνης

ΤΟ ΚΑΤΑ ΠΛΑΤΩΝΑ "ΑΥΤΟΣΤΡΟΦΟ ΦΑΙΝΕΣΘΑΙ" ΣΤΗΝ ΥΠΕΡΒΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Φίχτε, στηριζόμενος στην καντιανή υπερβατολογική φιλοσοφία, αναπτύσσει την έννοια του "αυτόστροφου φαίνεσθαι" το οποίο σημαίνει τον λόγο του υποκειμένου (Ψ) προς τον λόγο του αντικειμένου (Χ). Αυτός ο λόγος (Ψ:Χ) μετασχηματίζεται ήδη πάντα σε μια μορφή, η οποία αυτονομείται από τα συσχετιστικά της μέρη { (Ψ) [:] (Χ) },  κάτι  που η αριστοτελική σκέψη έχει άγνοια περί αυτής της αυτονομίας, αφού ακόμη και στην  έννοια της ψυχής η αυτοαναφορικότητα συλλαμβάνεται ως υπόσταση. Έτσι το "αυτόστροφο φαίνεσθαι" που υπονοείται καθαρά από τον Φίχτε στην διαλεκτική του Πλάτωνα τίθεται ως η καθαρή σχέση του εαυτού προς εαυτόν [:] που συνάγει κάθε πρόταση για το αντικείμενο δια μέσου της οικείας της αυτοκατανόησης. Αυτή η καθαρή πράξη της αυτοσυσχέτισης του εαυτού προς τον εαυτό είναι το ΕΓΩ, η ΑΥΤΟΣΥΝΕΙΔΗΣΗ.