ΚΡΙΣΝΑΜΟΥΡΤΙ - ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ

Ερώτηση: Είναι η Ψυχή μία πραγματικότητα; 

Κρισναμούρτι: 

«Θα ζητήσω ξανά από το ακροατήριο να ακούσει χωρίς προκατάληψη, χωρίς μισαλλοδοξία σε αυτό το σημείο. Όταν μιλάτε για την «Ψυχή» εννοείτε κάτι ανάμεσα στο υλικό και στο πνευματικό, μεταξύ σώματος και Θεού. Έτσι έχετε διαχωρίσει τη ζωή σε ύλη, πνεύμα και Θεό. Δεν είναι έτσι; Αν θα μπορούσα να το πω αυτό, εσείς που μιλάτε για την «Ψυχή», δεν γνωρίζετε τίποτε για αυτό, το αποδέχεστε απλώς ως αρχή, ή είναι βασισμένο πάνω σε κάποια ελπίδα, πάνω σε μια ανεκπλήρωτη προσμονή. Έχετε δεχτεί ως αρχή πολλές θεμελιώδεις ιδέες, όπως έχετε αποδεχτεί την «Ψυχή», σαν να είναι μια πραγματικότητα. 

Παρακαλώ λάβετε υπ` όψιν σας τι πρόκειται να πω, χωρίς προκατάληψη, είτε υπέρ ή εναντίον της ιδέας της Ψυχής, και χωρίς καθόλου προκαθορισμένες ιδέες, προκειμένου να ανακαλύψουμε τι είναι αληθινό. Η μόνη πραγματικότητα, της οποίας είμαστε γνώστες, με την οποία πρέπει να απασχολούμαστε, είναι ο πόνος. Έχουμε συνείδηση αυτής της διαρκούς μη ολοκλήρωσης, του περιορισμού, της έλλειψης πληρότητας η οποία προκαλεί σύγκρουση και πόνο. 

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΚΟΥΣ ΕΩΣ ΤΗΝ ΜΠΛΑΒΑΤΣΚΥ

Του Κωστή Μελισσαρόπουλου

Η ιδρύτρια της Θεοσοφικής Εταιρείας, Έλενα Πετρόβνα Μπλαβάτσκυ, επεξηγώντας τον όρο «Θεοσοφία», λέγει ότι, όπως «Θεογονία» είναι η γενεαλογία των θεών, έτσι «Θεοσοφία» είναι η σοφία των θεών, δηλαδή των Θείων Όντων.

Ώστε θεοσοφία δεν είναι η σοφία του Θεού, άλλα η θεία σοφία, που κατέχουν τα Θεία Όντα, η Γνώσις την οποία κατέχουν για τα θεία πράγματα οι μεμυημένοι.

Ο ελληνικός όρος «Θεοσοφία» καθιερώθηκε τον Γ' αιώνα μετά Χριστόν από τους νεοπλατωνικούς φιλοσόφους (Αμμώνιο Σακκά και τους μαθητές του, Πλωτίνο, Πορφύριο, Ιάμβλιχο), οι οποίοι ίδρυσαν το εκλεκτικό θεοσοφικό σύστημα.

Αλλά ο Διογένης Λαέρτιος αποδίδει τον όρο «Θεοσοφία» στον Αιγύπτιο Ιερέα Ποτ-Αμών, που έζησε τον Δ' αιώνα προ Χριστού. Το εκλεκτικό θεοσοφικό σύστημα των νεοπλατωνικών δεχόταν την ύπαρξη μιας υπέρτατης Θείας Ουσίας, που είναι απρόσιτη στον ανθρώπινο νου, από την οποία απέρρευσε κάθε ορατή και αόρατη ύπαρξη. Δεχόταν επίσης ότι ο άνθρωπος είναι αθάνατος και δεκτικός απείρου τελειοποιήσεως. Ότι με την αγνότητα της ζωής του και τη μελέτη, μπορεί να μυηθεί στα Θεία Μυστήρια και να γνωρίσει τη λειτουργία του σύμπαντος, καθώς και την πραγματική φύση του ανθρώπου, δηλαδή τον μακρόκοσμο και τον μικρόκοσμο.

Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΒΟΥΛΗΣΗΣ

Του Αναπολιτάνου Α. Διονύσιου, ομότιμου καθηγητή ΕΚΠΑ

Ένα από τα θεμελιώδη οριακά προβλήματα της γνώσης είναι αυτό της ελεύθερης βούλησης. Επειδή ακριβώς είναι οριακό πρόβλημα, βρίσκεται στον πυρήνα των καθαρά φιλοσοφικών προβλημάτων. Υπ’ αυτήν την έννοια δεν υπάρχει οριστική λύση του προβλήματος αλλά εναλλακτικές προσπάθειες ψηλάφησής του, πάντοτε στα εκάστοτε μεταβαλλόμενα πλαίσια κάποιας φιλοσοφικής θεωρίας.

ΚΥΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ - ΑΝΘΡΩΠΟΝ ΖΗΤΩ

Οι περισσότεροι άνθρωποι, παρόλο που έχουν την εμφάνιση ανθρώπων, δεν είναι άνθρωποι!

Αυτοί που αγαπούν το Θεό δεν έχουν θρησκεία παρά τον ίδιο το Θεό.

Ζώντας μια ενάρετη και φυσική ζωή ήταν ο μόνος τρόπος για να είναι κανείς ευτυχισμένος.  Για τους Κυνικούς η αρετή ήταν το μόνο καλό – και αρετή σήμαινε ζωή αυτάρκειας, καταστολής των επιθυμιών, κυριαρχία της λογικής και περιορισμό των αναγκών. 

Άνθρωπον ζητούμε απεγνωσμένα.

Μια από τις αιτίες της αποξένωσής τους από την κοινωνία ήταν ότι θεωρούσαν τους εαυτούς των πολίτες του κόσμου, μέλη μιας παγκόσμιας κοινότητας κι όχι ενός έθνους ή μιας πόλης. 

Ποτέ άλλοτε στην ιστορία της ανθρωπότητας η παροιμιώδης ρήση του Κυνικού φιλοσόφου Διογένη, “Άνθρωπον Ζητώ” δεν ήταν τόσο επίκαιρη όσο σήμερα κι αυτό όχι γιατί οι άνθρωποι είναι σήμερα χειρότεροι απ’ ότι ήταν τον 4ο και 3ο αιώνα π.κ.ε. αλλά διότι στη εποχή μας – εποχή της αστραπιαίας μετάδοσης των κακών ειδήσεων μέσω των ηλεκτρονικών Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης κι Αποβλάκωσης, η συνειδητοποίηση της επιτακτικής ανάγκης ύπαρξης Ανθρώπων σε κάθε τομέα της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής είναι σχεδόν καθολική.

ΚΥΝΙΚΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ - ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΒΙΟΥ

§1

Ποιοι είναι οι Κυνικοί;  Φιλοσοφικά αναδύονται ως μια «αιρετική» διεκδίκηση του ορθού μέσα στον κατακερματισμό της ελληνικής κοινωνίας. Αυτός ο κατακερματισμός άρχισε να γίνεται αισθητός από το δεύτερο ήμισυ του 5^ου π.Χ. αιώνα· αποκορυφώθηκε δε κατά τον 4^ο αι. και εντεύθεν. Η Κυνική φιλοσοφία δεν χάραξε κάποια χωριστή αλλά συμβατή κατεύθυνση με την κανονιστική πορεία της τοτινής  κοινωνίας και πολιτείας των ανθρώπων. Απεναντίας εξέφραζε τάσεις στοχαστικής και εν ταυτώ βιωματικής απόσυρσης ως κριτικής εναντίωσης  στη μαζική έκφραση της ανθρώπινης κοινότητας. Οι τάσεις αυτές χαρακτηρίζονται από ποικίλες διακυμάνσεις και αποκλίσεις. Ωστόσο, κατά την ύστερη περίοδο εξέλιξής του Κυνισμού, ας πούμε κατά τη Ρωμαϊκή εποχή, εμφανιζόταν μια πιο ομοιογενής τάση προς τον «μονώτην βίον». Αυτός ο βίος ταιριάζει στον Κυνικό σοφό, γιατί του επιτρέπει, όπως μας λέει ο Διογένης με τον δικό του «μονώτην βίο», να είναι μέσα στον κοινωνικό-πολιτικό θόρυβο της καθημερινότητας ο αυθεντικός, ο πραγματικός άρχοντας που δύναται και δικαιούται να διδάξει στους μη σοφούς το ορθό. Ο «αιρετικός» χαρακτήρας του Κυνικού, υπό ένα πιο ευρύ βλέμμα βέβαια, έγκειται στο να αναδεικνύει την Κυνική σύζευξη θεωρείν και πράττειν ως το υπό-δειγμα, δυνάμει του οποίου μπορεί και πρέπει να οργανώνεται ο ιδιωτικός και ο δημόσιος-πολιτικός βίος των ανθρώπων.  Έτσι η «αιρετική» του διεκδίκηση ηχεί περισσότερο ως ανειλημμένη αποστολή για μεταρρύθμιση της κοινωνίας σύμφωνα με το «πολύτροπο» (Αντισθένης) του σοφού. Το πολύτροπο σημαίνει πως ο σοφός πρέπει να λαμβάνει υπόψη τους ακροατές του, αλλά και τον «καιρόν», δηλ. τις εκάστοτε συνθήκες και περιστάσεις. Με γνώμονα αυτό το «πολύτροπον», ο σοφός δεν κάνει διάκριση ανάμεσα σε ειδικούς που θέλουν να ακούσουν ή να μάθουν και μη ειδικούς. Και τούτο δεν θα μπορούσε να συμβεί στην περίπτωση της Κυνικής φιλοσοφίας, γιατί τότε θα έπαυε να είναι «αίρεσις βίου».

ΧΕΓΚΕΛ - ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ

       

Του Δημήτρη Τζωρτζόπουλου

§1

Προκαταρκτικές υποτυπώσεις

     Ι. Το ερώτημα που διαρκώς θέτει νέους προβληματισμούς γύρω από την ουσία και την αλήθεια της Φαινομενολογίας του πνεύματος  είναι το εξής: Πώς μπορεί να κατανοεί κανείς τελικά τη Φαινομενολογία του πνεύματος; Η απάντηση σε ένα τέτοιο ερώτημα ουσιαστικά συνιστά απάντηση σε δυο τινά: α) τι είναι το πνεύμα και ποια η σχέση του με τη φιλοσοφία; και β) Η Φαινομενολογία του πνεύματος, έτσι όπως τη γνωρίζουμε ως το πρώτο έργο της συστηματικής σκέψης του Χέγκελ, είναι μια απλή Προπαιδευτική εργασία στο όλο σύστημα της φιλοσοφίας του πνεύματος του Χέγκελ και στην εγελιανή επιστήμη του Λόγου ή μια επιστημονική εισαγωγή στο όλο Λογικό σύστημα και συγχρόνως ένα κραταιό μέλος αυτού του συστήματος; Καμιά απάντηση, ιστορικά ιδωμένες όλες οι ως τώρα ερμηνευτικές απόπειρες των μελετητών του Χέγκελ, δεν μπορεί να είναι οριστική. Είναι ωστόσο μια ερμηνευτική προσπάθεια, που επιτρέπει περαιτέρω σε κάθε ευσυνείδητο ερευνητή της εγελιανής φιλοσοφίας να γνωρίσει σε βάθος την αλήθεια του φαινομενολογικού πνεύματος του εν λόγω έργου σε συνάφεια με την αλήθεια του σκεπτόμενου ανθρώπου.

ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΤΟ 404 ΠΧ

Συνέντευξη που παραχώρησε ο Κορνήλιοs Καστοριάδηs

Ερώτηση Δημοσιογράφου: Συχνά λέγεται ότι η Ελλάδα είναι «προβληματική», στην Ελλάδα «όλα γίνονται στον αέρα», «χωρίς προγραμματισμό», «χωρίς βάρος». Με τέτοιες διαπιστώσεις συμφωνούν πολλοί. Αλλά περιορίζονται συνήθως μόνο στις διαπιστώσεις. Γνωρίζω ότι η ελληνική κατάσταση σας απασχολεί βαθιά. Ποια είναι η ερμηνεία σας για όσα συμβαίνουν; Γιατί συμβαίνουν έτσι τα πράγματα στην Ελλάδα; Ποιες οι βαθύτερες αιτίες;

Καστοριάδης:  Πρώτον, δεν ξέρω. Δεύτερον, στο μέτρο που μπορώ να ξέρω κάτι, είναι ότι η πολιτική ζωή του ελληνικού λαού τελειώνει περίπου το 404 π.χ. 

Δημοσιογράφος: Νομίζω ότι θα ενοχλήσει πολύ αυτή η διατύπωσή σας.

ΜΑΡΕΪ ΜΠΟΥΚΤΣΙΝ - ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ

Η αθηναϊκή ζωή, στη διάρκεια των καλύτερων στιγμών της, αποτελούσε μια ολότητα που στηριζόταν στην ισορροπία και την ενότητα της ίδια της πόλεως. Σε έναν Έλληνα, θα φαινόταν εξωφρενικό να διαχωρίζουμε το πνεύμα από το σώμα, την τέχνη από την κοινωνία, τον άνθρωπο από τη φύση, την παιδεία από την πολιτική. Η πόλις ήταν ο άνθρωπος και ο άνθρωπος η πόλις. Ο εξοστρακισμός από την πόλιν ήταν ένας αφανισμός χειρότερος κι από το θάνατο.

Ο Έλληνας πολίτης τρεφόταν από την κοινότητά του, όπως το δένδρο από το χώμα. Τόσο αδιάσπαστος ήταν ο δεσμός ανθρώπων και κοινωνίας ώστε ένα κοινωνικό φως έλουζε κάθε τι το ελληνικό. Ποτέ δεν παύουμε να απορούμε πόσο ισχύουν οι κωμωδίες του Αριστοφάνη ακόμα και σήμερα, πόσο πιο εξελιγμένες είναι σε σύγκριση με ένα μεγάλο μέρος της σύγχρονής μας αντίστοιχης λογοτεχνίας, πόσο ανυπέρβλητη είναι η δύναμη τους, πόσο δροσερός ο ρεαλισμός τους, πόσο μεγαλόψυχη η ανθρωπιά τους και πόσο φιλοσοφικές οι αποχρώσεις τους. Κι ωστόσο, αυτές οι κωμωδίες ήταν πολιτικά έργα - δηκτικές σάτιρες των κορυφαίων πολιτικών της εποχής και σκληροί σχολιασμοί των άμεσων πολιτικών προβλημάτων. Την ανυπέρβλητη θέση τους στη δυτική λογοτεχνία την οφείλουν στην ξεκάθαρη ορθολογικότητα του ελληνικού πνεύματος, στην ουσιαστικότητα όλων των σχέσεων μέσα στην πόλιν, στην ειλικρίνεια απέναντι στη ζωή που έδιωξε όλες τις ψεύτικες σκιές της ενδοσκόπησης και τις επιτηδεύσεις του νευρωτικού αισθητισμού.

ΧΑΪΝΤΕΓΓΕΡ - ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ

Του Τζωρτζόπουλου Δημήτρη

Η αλήθεια ως διαλεκτική συγκάλυψης και αποκάλυψης

Ο Χάιντεγκερ συζητά την αλήθεια λαμβάνοντας ως αφετηρία την αρχαία ελληνική λέξη: ἀλήθεια. Σε τούτη τη λέξη/έννοια εκφράζεται, για πρώτη φορά στην ιστορία του δυτικού στοχασμού η αρχέγονη ουσία της αλήθειας, η οποία βρίσκεται σε ευθεία αντίθεση με τον παραδοσιακό προσδιορισμό της αλήθειας ως συμφωνίας του πράγματος και της νόησης:

ΧΕΓΚΕΛ - Η ΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΕΝΟ ΕΙΝΑΙ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Πώς από το Είναι, το αληθινό Ον, δημιουργείται ο "υλικός κόσμος"

Ο Χέγκελ στο πρώτο μέρος της Επιστήμη της Λογικής αναφέρεται στο Είναι, δηλαδή στο αληθινό ον, στον άπειρο και απροσδιόριστο Νου. Προτού εισέλθουμε στα άδυτα της εγελιανής οντολογίας, είναι καλό να επισημάνουμε τι εννοούμε όταν αναφερόμαστε στους όρους προσδιορισμένο, απροσδιόριστο, προσδιοριστικότητα. Απροσδιόριστο είναι το ον εκείνο το οποίο δεν έχουμε τη δυνατότητα να νοήσουμε, να καταλάβουμε την ουσία του, τι ακριβώς είναι, απλά γνωρίζουμε ότι υπάρχει ακατανόητα και είναι το "Είναι". Το εγελιανό "Είναι" είναι ο απροσδιόριστος Νους, ο φιλοσοφικός "Θεός" που δεν είναι άλλος από την καθαρή άπειρη σκέψη. Προσδιορισμένο είναι εκείνο το ον του οποίου γνωρίζουμε την ουσία και έχει μορφή και περιεχόμενο ή μορφή και ύλη. Γενικότερα, στην οντολογία του Αριστοτέλη, του Καντ και των Γερμανών ιδεαλιστών, όταν λέμε ότι προσδιορίζουμε ένα ον, μετερχόμαστε τις αριστοτελικές ή καντιανές a priori κατηγορίες του Νου για να συλλάβουμε το είναι ενός πράγματος (ποιότητα, ποσότητα, ουσία, τρόπος, χρόνος, τόπος, αναφορά κλπ). Δηλαδή προσπαθούμε να κατανοήσουμε την ύπαρξη ενός πράγματος όχι μέσα από την εμπειρία, αλλά μέσα από a priori κρίσεις και  έννοιες που προέρχονται καθαρά από τη νόηση, από την οποία απορρέει η αιώνια και αληθινή γνώση. Προσδιοριστικότητα είναι η δυνατότητα που έχει το Είναι να δίνει ύπαρξη στα όντα, δηλαδή περατότητα, μια έννοια για την οποία θα γίνει λόγος.

ΧΕΓΚΕΛ - ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ

Του Σακελλαριάδη Θανάση, επίκουρου καθηγητή φιλοσοφίας Παν/μίου Ιωαννίνων

Η φιλοσοφία κατά τον Χέγκελ δεν αποτελεί μια ειδική επιστήμη αλλά είναι η υπέρτατη μορφή της ανθρώπινης γνώσης. Η ζωή συλλαμβάνεται ως πνεύμα, δηλαδή ως Είναι που είναι ικανό να συμπεριλάβει και να τιθασεύσει τους ανταγωνισμούς που συγκροτούν την ύπαρξη. Είναι η ενοποιημένη ζωή μιας έλλογης ύπαρξης.    

Συγγενείς αριστοτελικές καταβολές κατά τις οποίες  διακρίνεται το Είναι σε ουσία και στα συμβεβηκότα που είναι οι τροποποιήσεις της.  Το αυθεντικό Είναι (όντως όν) είναι σκέψη και λόγος.  Είναι σημαίνει ενοποίηση και ενοποίηση σημαίνει κίνηση.

ΑΣΚΗΤΑΡΙΟ ΡΑΦΗΝΑΣ - ΕΝΑΣ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΤΟΥ 3000 Π.Χ (ΚΕΙΜΕΝΟ-ΒΙΝΤΕΟ)

Το Ασκηταριό ή Ασκηταρειό ή Ασκητάρι παράγεται από τη λέξη ασκητής, αυτός που ζει ολομόναχος από τους ανθρώπους και τις γήινες απολαύσεις, ερημίτης. Ο τόπος που ασκητεύει κάποιος λέγεται ασκηταριό, δηλαδή συνήθως λέγεται η καλύβα του μοναχού που ασκητεύει. 

ΧΕΓΚΕΛ - Η ΚΑΤΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ

• 1.Ο κορυφαίος διαλεκτικός φιλόσοφος της νεωτερικής εποχής, ο Χέγκελ, αποτιμώντας την ιστορική δυναμική του φιλοσοφικού στοχασμού του Αριστοτέλη, αποφαίνεται ως εξής: ο Αριστοτέλης ανήκει στα πιο βαθυστόχαστα μυαλά της ανθρωπότητας και απέναντί του καμιά εποχή δεν έχει να αντιτάξει παρόμοιο ανάστημα. Αυτός και ο Πλάτων δικαίως αναγνωρίζονται ως δάσκαλοι του ανθρώπινου γένους[1]. Ο Αριστοτέλης συνέχισε και προήγαγε περαιτέρω ό,τι άρχισε ο Πλάτων, τόσο στο βάθος των ιδεών, δηλαδή κατά την ποιότητα, όσο και στην εξάπλωσή τους, δηλαδή κατά την ποσότητα. Την ίδια στιγμή που απλωνόταν στην έρευνα  των πιο διαφορετικών πτυχών του επιστητού, ολοκλήρωνε αυτή την αναλυτική έρευνα στην ολότητα, στον ενιαίο χαρακτήρα της έννοιας:

 «Ο Αριστοτέλης έχει εισδύσει σε ολόκληρη τη μάζα και σε όλες τις πλευρές του πραγματικού σύμπαντος και υπέταξε τον πλούτο και τη διασπορά, τον πολύπτυχο χαρακτήρα του στην έννοια»[2].

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΣΤΟΝ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟ

Πλάτωνας (αριστερά) και ο Αριστοτέλης (δεξιά), λεπτομέρεια από τη Σχολή των Αθηνών, Ραφαήλ.

Κάθε εποχή μελετά την κλασική αρχαιότητα ανάλογα με τα δικά της δεδομένα και τα ιδιαίτερα γνωρίσματά της. Αντικείμενο τέτοιας αναστοχαστικής προσέγγισης είναι και ο χώρος της αρχαίας ελληνικής πολιτικής σκέψης. Όμως εύλογα θα διατυπώναμε την επιφύλαξη αν το περιεχόμενο της φράσης «αρχαία ελληνική πολιτική σκέψη» και στην περίπτωσή μας «αριστοτελική πολιτική σκέψη» είναι το ίδιο και εννοούμε το ίδιο ακριβώς, όταν το χρησιμοποιούμε εμείς με αυτό που επεξεργάστηκαν οι διαφωτιστές. Με άλλα λόγια «διάβασαν» τον ίδιο Αριστοτέλη που διαβάζουμε εμείς και ο καθένας μας; Γιατί έχω τη γνώμη ότι ελέγχεται η βεβαιότητα της ανάγνωσης και μελέτης των αρχαίων κειμένων άμεσα και όχι διαμεσολαβημένα από μελέτες και σχόλια για τα αρχικά κείμενα.

ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - ΕΥΤΥΧΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ

                         

Στην ιστορία του Κροίσου, όπως τη διηγείται ο Ηρόδοτος, ξαναβρίσκουμε θέματα που υπάρχουν παντού στην Ελλάδα από τον Όμηρο μέχρι τους τραγικούς. Αυτό αληθεύει ιδιαίτερα για τη διήγηση της επίσκεψης του Σόλωνα στον Κροίσο, η οποία είναι οπωσδήποτε θρύλος, δεδομένου ότι οι χρονολογίες που γνωρίζουμε την αποκλείουν εντελώς. Το ουσιώδες της αφήγησης (Ηρόδοτος, Α, 30-33) έγκειται στις απαντήσεις που δίνει ο Σόλων στην ερώτηση: Ποιος είναι ο ευτυχέστερος άνθρωπος στον κόσμο;

ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - Η ΣΚΕΨΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ

Του Τζωρτζόπουλου Δημήτρη

Ι. Η έννοια της αυτονομίας είναι, πρωτίστως,  κεντρική έννοια στη φιλοσοφία του Καντ. Ο Ολύμπιος αυτός Δίας της νεότερης φιλοσοφικής σκέψης, όταν μιλάει για αυτονομία, έχει στο νου του την εγγενή αυτονομοθετική πράξη του Λόγου και στη συνάφεια τούτη την κατανοεί ως αυτο-αναφορά, ως εκείνη τη διαρκή ενέργεια του Λόγου, που όχι μόνο διακρίνεται από την πράξη της φύσης, αλλά και στέκεται απέναντί της. Στο πλαίσιο αυτής της παράδοσης της νεότερης φιλοσοφίας και πιο ειδικά του γερμανικού Ιδεαλισμού, η έννοια της αυτονομίας  αποκτά στον Χέγκελ το νόημα της αυτο-πραγμάτωσης του απόλυτου πνεύματος· και τούτη πάντα υπό το πνεύμα της κριτικής αποτίμησης του Διαφωτισμού και των μονοσήμαντων απολυτοποιήσεών του. Κατ’ αυτό το πνεύμα, η αυτονομία, ως τέτοια αυτοπραγμάτωση, συνδέεται ουσιωδώς με την κοινωνική-πολιτική φιλοσοφία του Χέγκελ και όχι με τους αιθέρες, όπως αποφαίνονται στομφωδώς ορισμένοι επαγγελματίες αγράμματοι, γύρω από τον Χέγκελ, εκεί πέρα στα αποστεωμένα πανεπιστημιακά κατεστημένα.

ΜΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ - ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ, ΑΝΑΜΝΗΣΗ, ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ

       Το έβδομο βιβλίο της πλατωνικής Πολιτείας ξεκινά με μια εικόνα που, σύμφωνα με τα λεγόμενα του Σωκράτη, αναπαριστά την ανθρώπινη φύση σχετικά με την παιδεία και την απαιδευσία.

Πρόκειται για το μύθο του σπηλαίου, αφήγηση την οποία θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε ως "περιπέτεια ψυχής", καθώς δραματοποιεί αυτό που ο Freud ορίζει ως παλινδρόμηση κατά την ψυχαναλυτική διαδικασία.

Διαβάζοντάς τον, γινόμαστε θεατές μιας επώδυνης πορείας, που με την αποπεράτωσή της μας οδηγεί ενώπιον μιας αποκάλυψης.

Αποκάλυψη που επιβεβαιώνει την πεποίθηση του πατέρα της ψυχανάλυσης ότι " ο ποιητής και ο φιλόσοφος ήταν πάντοτε πρόδρομοι της επιστήμης και της επιστημονικής ψυχολογίας, γιατί στρέφουν την προσοχή τους στο ασυνείδητο, παρακολουθούν άγρυπνα τις εξελίξεις του και προσφέρουν σ΄ αυτές καλλιτεχνική έκφραση".

Aς παρακολουθήσουμε λοιπόν τον μύθο:

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΠΑΡΑΛΟΓΑ ΚΑΙ ΑΘΕΪΣΤΙΚΗ ΛΟΓΙΚΗ

Λογικές και σταράτες κουβέντες από έναν άθεο προς έναν δημιουργικό προβληματισμό. Είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε τον καθολικό τρόπο σκέψης ενός άθεου; Αληθινό είναι εκείνο που μπορεί να έχει καθολικότητα και αποδοχή σε κάθε εποχή και σε κάθε τόπο για κάθε άνθρωπο μέσα στην αιωνιότητα. Έχουμε ανοιχτό νου να κατανοήσουμε τις πολύ ορθές βάσεις του κειμένου προκειμένου να συλλάβουμε το "καθολικώς θεολογείν"; Αληθινό θεολογείν, εν τη πράξει, θα ήταν η βέβαιη σύλληψη της θεότητας παντού και πάντοτε. Όπως σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου ισχύει η αλήθεια ότι 5+4=9, έτσι θα έπρεπε παρομοίως να υπάρχει μια καθολικότητα του θεολογείν.

___________________

Άρθρο του Infidel Boy

Όπως συνέβη και με μένα, έτσι φαντάζομαι και με σας, ήρθε κάποια στιγμή σε μια ορισμένη ηλικία στη ζωή μου που αποφάσισα να αναρωτηθώ στα σοβαρά τις απαντήσεις στα μεγάλα υπαρξιακά ερωτήματα που απασχολούν λίγο-πολύ όλους μας, όχι τόσο για να βρω ευθείες απαντήσεις (που μάλλον δεν υπάρχουν), αλλά για να κάνω τον έξυπνο στην παρέα και τις κοπέλες (στην αρχή) και να γίνει ένα καλό debate με τους υπόλοιπους προς απόκτηση περαιτέρω γνώσης (όταν ωρίμασα). Αναπόφευκτα κάποια στιγμή η κουβέντα έφτασε και στην θρησκεία.

ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΣΕΛΛΙΝΓΚ - Η ΙΔΙΟΤΡΟΠΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

                 

Η σημασία της ιστορίας στη φιλοσοφία του Schelling

Στην Εισαγωγή των διαλέξεών του για την Φιλοσοφία της Τέχνης, όπου ο Γερμανός φιλόσοφος Friedrich Schelling (1775-1854) παρουσιάζει το αισθητικό κομμάτι του φιλοσοφικού του συστήματος,[1] δηλώνει πως σκοπεύει να επεξεργαστεί τη μελέτη της καλλιτεχνικής δραστηριότητας με ιστορικό τρόπο. Γράφει πιο συγκεκριμένα, πως «η μεθοδική μελέτη ή επιστήμη της τέχνης οφείλει να κατανοεί την ιστορική κατασκευή της τέχνης».[2] Αυτή η δήλωση του Schelling το 1802, αλλά και η μετέπειτα επιβεβαίωσή της στο έργο του, αποτελεί τεκμήριο της εισαγωγής του ιστορικού παράγοντα στην ευρύτερη παράδοση του γερμανικού ιδεαλισμού.  Ο φιλόσοφος αυτός, γράφει σε μια κορυφαία περίοδο της φιλοσοφικής περιπλάνησης, σε μια περίοδο όπου αναγεννάται και μεταμορφώνεται η ιδέα της διαλεκτικής διαδικασίας, η οποία θα επηρεάσει ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της σύγχρονης σκέψης. Ο Schelling οδηγείται για πρώτη φορά, μέσω αισθητικής ανάγνωσης, στην αναγκαιότητα της να προστεθεί η ιστορική διάσταση ιστορικής διάστασης σε αυτήν τη διαδικασία.

ΛΟΥΝΤΒΙΧ ΒΑΝ ΜΠΕΤΟΒΕΝ - Ο ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ ΚΛΑΣΙΚΟΣ

                

Μουσική ιδιοφυία, ευρηματικός, ρομαντικός, ιδιότροπος, δυστυχισμένος, βαθιά εσωτερική φύση, Άνθρωπος. Πολλοί χαρακτηρισμοί έχουν αποδοθεί με το διάβα του χρόνου στο μεγάλο συνθέτη και Δάσκαλο. Χαρακτηριστικά, στο έργο «Γκαίτε – Μπετόβεν» του Ρομαίν Ρολλάν, διαβάζουμε: «Δεν είναι πολλοί, ούτε ανάμεσα στις μεγαλοφυΐες, εκείνοι που διαρκώς κοινωνούν με το πνεύμα της Γης. Ο Γκαίτε και ο Μπετόβεν ήταν δυο από τους οικείους με τις μητέρες». Και στο έργο του «Μπετόβεν» ο Εμίλ Λούντβιχ αναφέρει: «Ο Μπετόβεν στάθηκε ο πιο αγνός και ο πιο μοντέρνος απ’ όλους τους καλλιτέχνες. Η μουσική του είναι η γλώσσα που οι λαοί καταλαβαίνουν, το έργο του τείνει προς την ελευθερία και την ευτυχία όλων των ανθρώπων… Με την περίπαθη καρδιά του, που έπαλλε κάθε στιγμή της ζωής του, με τον έντονο εγωισμό που του επέτρεπε να υπερπηδάει τα χειρότερα εμπόδια μέχρι να φτάσει στη νίκη, κατόρθωσε να φτάσει τελικά μέσα από την τέχνη στην απολύτρωση». Ο ίδιος ο Μπετόβεν, αναφερόμενος στην τέχνη του, αναφέρει ότι ο μουσικός φτάνει σε επίπεδα υψηλότερα από τον ποιητή. Ο ίδιος είχε αφιερώσει τον εαυτό του στο «να κάνει απ’ όλο του το είναι ένα ναό της τέχνης… να θυσιάσει στον ύψιστο Σκοπό όλα αυτά που καλούμε ζωή».

ΠΙΕΡ ΑΝΤΟ - ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

Μελετητής της αρχαίας φιλοσοφίας, ο Πιερ Αντό έχει διατελέσει διευθυντής της Ecole Pratique des Hautes Etudes  του Παρισιού και είναι επίτιμος καθηγητής στο College de France. Το παρακάτω κείμενό του είναι απόσπασμα δοκιμίου του που δημοσιεύτηκε στο ιταλικό περιοδικό «Micromega».

Ζούμε σε έναν πολιτισμό στον οποίο η επιστήμη είναι εντελώς αυτόνομη, εντελώς ανεξάρτητη από τις ηθικές και υπαρξιακές αξίες. Και αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα, αν όχι το δράμα της εποχής μας. Πώς θα μπορέσει ο σύγχρονος κόσμος να ξαναβρεί μια σοφία, δηλαδή μια μορφή γνώσης, συνείδησης, η οποία δεν θα αφορά μόνο τα αντικείμενα της γνώσης, αλλά την ίδια τη ζωή, τον τρόπο που ζούμε και υπάρχουμε; Αυτός ο διαχωρισμός επιστήμης και σοφίας δεν υπήρχε στην ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα. Οι όροι «σοφός» και «σοφία», όταν κάνουν την πρώιμη εμφάνισή τους στα ποιητικά ή φιλοσοφικά κείμενα της αρχαίας Ελλάδας, ορίζουν τόσο την τεχνική ικανότητα όσο και την υπεροχή στη μουσική ή ποιητική τέχνη και υποδηλώνουν μια γνώση που είναι ταυτόχρονα το αποτέλεσμα της εκπαίδευσης που έδωσε ένας δάσκαλος, ο καρπός μιας μακράς εμπειρίας και το δώρο που δέχεται κάποιος χάρη σε μια θεϊκή έμπνευση. Στις συμβουλές της Αθηνάς οφείλει ο ξυλουργός τη σοφία του, την ικανότητα και τη γνώση του στην τέχνη της κατασκευής (Ιλιάδα) και χάρη στις μούσες ο ποιητής γνωρίζει τι και πώς πρέπει να εξυμνεί (Ησίοδος «Θεογονία»). Βρίσκουμε εδώ αυτό που θα είναι ένα σταθερό γνώρισμα της αρχαίας διδασκαλίας της σοφίας: αυτή είναι πάνω από όλα ιδιότητα των Θεών, η ίδια η ένδειξη της απόστασης που χωρίζει τους Θεούς από τους ανθρώπους.

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΓΕΛΙΑΝΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

                   

Του Σταμάτη Γιακουμή, δρ. φιλοσοφίας

Πρόκειται για ένα θέμα εξόχως σύνθετο, απαιτητικό, σχεδόν προκλητικό, που μπορεί όμως αρκούντως να σκιαγραφηθεί με κατάλληλη εφαρμογή της εγελιανής φιλοσοφίας. Κατά κοινή παραδοχή, η φιλοσοφία του γνωστού Γερμανού διανοητή Χέγκελ αδικούσε πάντοτε τον εαυτό της λόγω της περίπλοκης ομολογίας της. Είναι απορίας άξιον πως μία φιλοσοφία με τέτοια υποδειγματική διάρθρωση και τάξη, αλλά και με τόσους ορισμούς, αποφεύγεται με κύριο επιχείρημα τη δυσκολία στην ανάγνωση. Η μη εντρύφηση στην εν λόγω διδασκαλία είναι διπλό κρίμα για μας τους Έλληνες, διότι τούτη αποτελεί κατ’ εξοχήν σύνθεση ελληνικού πνεύματος, περίπου μία σύνοψη της αρχαίας σκέψης.

Ο κόσμος μας, κατά τον Χέγκελ, περικλείεται από τη συνείδηση, τη φύση και τον λόγο ο οποίος συνδέει τα δύο πρώτα. Συνείδηση, [1] λόγος, [2]φύση [3]είναι οι τρεις παράγοντες του γνωστικού ορίζοντα. Η συνείδηση δημιουργεί τη φύση, αλλά και δημιουργείται απ’ αυτήν, αφού η ζωή είναι κύκλος.

Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΩΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ

 

Αν κάποιος είναι αφιερωμένος στη μάθηση και την αληθινή σοφία και καλλιεργεί αυτήν κυρίως την πλευρά του εαυτού του, τότε σίγουρα θα σκέφτεται τα αθάνατα και θεία πράγματα, και λίγο θ’ απέχει από την κατάκτηση της αθανασίας ― όσο, βέβαια, η αθανασία είναι πράγμα εφικτό για την ανθρώπινη φύση. 

Πλάτων, Τίμαιος 90A-B

Η πλατωνική φιλοσοφία της θρησκείας εμφανίστηκε ως αντίδραση στον μυθολογικό και δεισιδαίμονα χαρακτήρα της λαϊκής θρησκείας, η οποία απαντούσε σε ποιητές όπως ο Όμηρος και ο Ησίοδος και την οποία υποστήριζαν οι ιερείς και οι «επαγγελματίες» της θρησκείας. Ο Πλάτωνας ισχυρίζεται ότι αυτό το είδος θρησκείας στερείται έλλογης βάσης, διότι οι οπαδοί της δεν προσκομίζουν καμία απόδειξη γι’ αυτά που πιστεύουν. Επιπλέον, η μυθική θρησκεία δεν προσφέρει μια αληθή και επαρκή περιγραφή του «θείου». Οι παιδαριώδεις ιστορίες της λαϊκής θρησκείας παρουσιάζουν τους θεούς να εμπλέκονται σε κάθε είδους ανήθικη συμπεριφορά και να υπόκεινται στη μεταβολή και την πολλότητα ( Πλάτων, Πολιτεία 364Β–367Α). Αυτή η άποψη για το θείο είναι αφελώς ανθρωπομορφική. Το πρώτο καθήκον του φιλοσόφου είναι να απομυθοποιήσει την παραδοσιακή θεολογία και να την αντικαταστήσει με μια θεολογία αληθινή, βασισμένη στον λόγο. Έτσι, ο Πλάτωνας αποδοκιμάζει τους ποιητές, που λένε ότι ο Δίας είναι ο πρόξενος των καλών και των κακών πραγμάτων στη ζωή των ανθρώπων, με το επιχείρημα ότι, εφόσον ο Θεός είναι αγαθός, δεν μπορεί να είναι αιτία κακού (Ό.π., 379A-380D). Επίσης, τους αποδοκιμάζει γιατί μιλάνε για μεταμορφώσεις των θεών· ο Θεός, λέει ο Πλάτωνας, είναι άυλος και αμετάβλητος, καθώς και ειλικρινής και, επομένως, δεν γίνεται να μας εξαπατά. Όπως βλέπουμε, λοιπόν, 

ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ - ΤΑ ΑΣΤΡΑ, ΟΙ ΑΣΤΕΡΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΜΥΘΟΙ ΤΟΥΣ

Ο Στράτος Θεοδοσίου είναι πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, αστροφυσικός, μέλος του Σώματος Ομοτίμων Καθηγητών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η ομιλία πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 30 Νοεμβρίου 2018 στο πλαίσιο της 4ης συνεδρίας του 7ου Διεπιστημονικού Συνεδρίου «ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑ».

Ο ΒΙΤΓΚΕΝΣΤΑΪΝ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΩΝ

         

                  «Όταν φιλοσοφείς πρέπει να κατηφορίζεις στο πρωτόγονο χάος και εκεί να 

                                                   νιώθεις σαν στο σπίτι σου»

Γράφει ο Κωνσταντίνος Σαπαρδάνης 

«Περίγραφε μόνο, μην εξηγείς»

Ludwig Wittgenstein

Ο «Χρυσός Κλώνος» του Τζωρτζ Φρέιζερ είναι μια ανθρωπολογική συγκριτική μελέτη μυθολογιών και θρησκειών όπου μελετώνται πρωτόγονα έθιμα λαών της Ευρώπης σε συσχετισμό με τη μυθολογία λαών από όλο τον κόσμο. Στο κείμενο «Παρατηρήσεις πάνω στον Χρυσό Κλώνο του Φρέιζερ» ο Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν, στρέφεται κατά της ερμηνείας που δίνει ο Φρέιζερ στις φαινομενικά παράλογες συμπεριφορές των πρωτόγονων ανθρώπων, στην προσπάθειά του να τις κάνει κατανοητές στο αναγνωστικό του κοινό. Η εξήγησή του των πρωτόγονων μαγικών και θρησκευτικών πεποιθήσεων δεν είναι ικανοποιητική, λέει ο Βίτγκενσταϊν, καθώς τις κάνει να φαίνονται σαν λάθη. Λάθος όμως μπορεί να χρεωθεί μόνο σε κάποιον που εισηγείται μια θεωρία. Στη βάση ενός μαγικού ή θρησκευτικού συμβόλου δεν υπάρχει καμία θεωρία. Οι άνθρωποι δεν ασχολούνται συνεχώς με επιστημονικές υποθέσεις περί του κόσμου˙ υπάρχουν στιγμές όπου απλά τελετουργούν.