Η ΣΤΩΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Εισαγωγή για την φιλοσοφία του Στωικισμού 
   
Ο Στωικισμός αποτελεί μία σημαντική φιλοσοφική σχολή των Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών χρόνων (300 π.Χ. – περίπου 250 μ.Χ.), ιδρυθείσα στην Αθήνα από τον Ζήνωνα τον Κιτιέα με κέντρο την «Ποικίλη Στοά» από όπου και πήρε το όνομά της η Σχολή.

Κατά τους στωικούς, η ανθρώπινη φύση είναι τμήμα της παγκόσμιας φύσης, η οποία καθοδηγείται και κυβερνάται από τον συμπαντικό νόμο της Λογικής. Ο άνθρωπος, ως έλλογο ον, συγγενεύει όχι μόνο με τα άλογα ζώα αλλά και με τους Θεούς και πέραν του ενστίκτου διαθέτει και ηθική αίσθηση.

ΚΟΝΔΥΛΗΣ - Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΚΑΙ Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ

Εισαγωγή

Στο Ισχύς και Απόφαση ο Κονδύλης ορίζει την απόφαση (de-cisio, Entscheidung) «ως την πράξη ή τη διαδικασία αποκοπής ή αποχωρισμού, από την οποία προκύπτει μια κοσμοεικόνα κατάλληλη να εγγυηθεί την ικανότητα προσανατολισμού την αναγκαία για την αυτοσυντήρηση». Η έννοια της αυτοσυντήρησης και η έννοια της ισχύος γίνονται αναγκαστικά και εξ ορισμού τα κλειδιά για την ερμηνευτική κατανόηση της θέσης του Κονδύλη. Η στοιχειακή αξίωση της αυτοσυντήρησης, αν και καταρχήν βιολογικό μέγεθος, μεταμορφώνεται με τη μεσολάβηση του πνεύματος, σχεδόν εκ καταγωγής σε αξίωση ισχύος. Ως πολιτιστικό πλέον μέγεθος η αξίωση της αυτοσυντήρησης συμποσούται σε αξίωση ισχύος.

ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ - ΕΝΑ ΜΕΛΤΕΜΙ ΗΤΑΝ Η ΑΙΤΙΑ

Πώς εκμεταλλεύθηκαν οι Έλληνες τα καιρικά φαινόμενα στη διάρκειά της - Ο ακαδημαϊκός κ. Χρήστος Ζερεφός το μελέτησε και εξηγεί:

 Με το πρώτο φως της ημέρας φάνηκε ότι όλοι ήταν έτοιμοι. Από τα μεγάλα πλοία τους οι Πέρσες κοιτούσαν αφ’ υψηλού τα ολιγάριθμα ελληνικά σκάφη απέναντί τους. Μόλις είχαν εισέλθει στα στενά και, όπως λέει ο Αισχύλος, προτού καν δουν τους Έλληνες, είχαν ακούσει το πολεμικό τραγούδι τους. Η μάχη άρχιζε και ο Ξέρξης από το Αιγάλεω είχε πάρει από νωρίς θέση.

Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΩΝ ΚΥΝΙΚΩΝ

10 Αρχές Κυνικής Φιλοσοφίας

ΘΕΣΗ 1. Κατά τους «Κυνικούς», η Φιλοσοφία οφείλει ν' ασχολείται με την καθημερινή ζωή και με κάθε τι που είναι συγκεκριμένο και απτό και να παρακάμπτει, ως ματαιοπονία, τον κόσμο των αφηρημένων εννοιών. Για την Αρετή, η οποία ορίζεται ως σκοπός της ζωής, δεν απαιτείται πολυμάθεια, και στην κατάκτησή της δεν συντελεί διόλου η μελέτη πολύπλοκων αντικειμένων όπως η Γεωμετρία, η Μουσική και η Λογοτεχνία. Ανίσχυρες και παραπλανητικές είναι επίσης όλες οι ενασχολήσεις με μεταφυσικά, γλωσσολογικά και επιστημονικά ζητήματα. Ως βασικά εργαλεία διακίνησης των ιδεών της Σχολής αναγνωρίζονται μόνον το έμπρακτο παράδειγμα και η συγγραφή «διατριβών» και «σάτυρας».

ΒΡΕΤΤΑΚΟΣ ΚΑΙ ΛΑΚΑΡΙΕΡ - Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

    «Όταν κάποτε φύγω από τούτο το φώς θα ελιχθώ προς τα πάνω, όπως ένα ποταμάκι που μουρμουρίζει κι αν τυχόν κάπου ανάμεσα στους γαλάζιους διαδρόμους συναντήσω αγγέλους, θα τους μιλήσω Ελληνικά, επειδή δεν ξέρουνε γλώσσες. Μιλάνε μεταξύ τους με μουσική».

Νικηφόρος Βρεττάκος

ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΙΣΘΗΤΙΚΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Η φωτογραφία είναι το πλέον διαδεδομένο μέσο του αιώνα μας. Αποτελεί ένα είδος «γλώσσας» που επιτρέπει την οπτική επικοινωνία ανάμεσα σε ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων. Ωστόσο, είναι δύσκολο δύο ή περισσότερα διαφορετικά άτομα να προσεγγίσουν το ίδιο ακριβώς θέμα με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Αυτή η πολυπλοκότητα στην καλλιτεχνική απόδοση του θέματος στην τέχνη της φωτογραφίας, σε συνδυασμό με την «συγγένεια» της τέχνης με την τέχνη της ζωγραφικής, την έχει καταστήσει ένα από τα πιο διαδεδομένα σύγχρονα μέσα στον χώρο της τέχνης.

ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ - ΜΙΑ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΧΕΣΕΩΝ

Εισήγηση του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου στην Ημερίδα ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΣ 2014
στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων

Αρχέγονη κοινότητα,  άνθρωπος και συστήματα

Όταν αποπειράται κανείς να μιλήσει για την έννοια της κοινότητας και εξαντλεί όλη την διαλεκτική του καταφυγή για αυτήν στην πολιτική και κοινωνική της διάσταση, πρέπει να γνωρίζει ότι σμικρύνει τα μέγιστα τόσο τον ιστορικό λειτουργικό υπαρκτικό  ρόλο που επιτέλεσε στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού όσο και την ουσιαστική συμβολή της σε ζητήματα που αφορούν την  συναισθηματική και εσωτερική  πληρότητα του ανθρώπου. Οποιαδήποτε αναφορά στη θεματική της ιστορίας της έννοιας κοινότητας απαιτεί ένα ταξίδι πίσω στο χρόνο, στην εποχή κατά την οποία τέθηκαν οι όροι της ανάγκης για κοινότητα μεταξύ των πρώτων ανθρώπων. Είναι σίγουρο ότι στην ανάλυσή μας αυτή θα υπεισέλθουν και ψυχαναλυτικές φιλοσοφικές προσεγγίσεις  που αποκαλύπτουν  τα ανθρωπολογικά κίνητρα και την αιτία συγκρότησης της αρχέγονης ή πρωτόγονης κοινότητας.

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΣΤΩΙΚΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΟΥ ΑΓΑΘΟΥ

Του Michael Frede       

Ἀ­κο­λου­θών­τας τή σω­κρα­τι­κή πα­ρά­δο­ση, οἱ Στω­ι­κοί ὑ­πο­θέ­τουν ὅτι, γιά νά ἐ­πι­τύ­χει κά­νεις τήν πραγ­μα­τι­κή εὐ­δαι­μο­νί­α, γιά νά ἀ­πο­κτή­σει ἕ­να σω­στό βί­ο, χρει­ά­ζε­ται νά ἔ­χει μιά ὁ­ρι­σμέ­νη ἱ­κα­νό­τη­τα, τήν ὁ­ποί­α μπο­ροῦ­με νά ὀ­νο­μά­σου­με ἀ­ρε­τή. Πρέ­πει κα­νείς νά εἶ­ναι κα­λός στό νά φρον­τί­ζει τόν ἑ­αυ­τό του, στό νά ἀν­τι­με­τω­πί­ζει ὁ­λες τίς κα­τα­στά­σεις καί τά προ­βλή­μα­τα πού συ­ναν­τᾶ στή ζω­ή. Ἀκολουθώντας τόν Σω­κρά­τη, οἱ Στω­ι­κοί πι­στεύ­ουν ὅτι αὐτή ἡ ἱ­κα­νό­τη­τα εἶ­ναι μιά πραγ­μα­τι­κή τέ­χνη, ἡ τέ­χνη τοῦ ζῆν, καί ὅτι ἡ σο­φί­α, ἡ τέ­λεια λο­γι­κό­τη­τα, ἡ τε­λει­ό­τη­τα τοῦ ὀρ­θοῦϋ λό­γου, συ­νί­στα­ται στή γνώ­ση αὐ­τῆς τῆς τέ­χνης.

Η ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Η οικολογία, ως όρος, ως αντικείμενο μελέτης αλλά και ως κοινωνική και πολιτιστική ανάγκη, πήρε μία σημαντική θέση κι έκταση, μόνο στον αιώνα μας. Κι αυτό δεν είναι συμπτωματικό. Η βιομηχανική επανάσταση, η καταναλωτική κοινωνία κι ο υπερπληθυσμός ήταν οι αιτίες που ανάγκασαν την κοινωνία να συνειδητοποιήσει τις αρχές, τις αξίες και την σπουδαιότητα της οικολογίας.

Η εκτεταμένη μόλυνση του περιβάλλοντος, η μαζική καταστροφή της χλωρίδας και της πανίδας, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η “τρύπα” του όζοντος, το ενεργειακό πρόβλημα ήταν κάποιες από τις αιχμές του οικολογικού προβλήματος που ανάγκασε τις κυβερνήσεις, τους κοινωνικούς φορείς κι ακόμα και τους απλούς ανθρώπους να προβληματιστούν σοβαρά αρχίζοντας να μελετούν σε βάθος τους φυσικούς και βιολογικούς νόμους και να παίρνουν κάποια μέτρα για την επαναφορά της φυσικής ισορροπίας.

Ο ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ

Το έργο του Θουκυδίδη συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που δικαιολογούν τον χαρακτηρισμό του ως κλασικού. Ο λιτός και περιεκτικός τρόπος παρουσίασης του Πελοποννησιακού πολέμου και η ανάδειξη των επιμέρους γεγονότων σε αιώνια παραδείγματα της ανθρώπινης συμπεριφοράς καθιστούν τη συγγραφή του «αιώνιο κτήμα», όπως επιθυμούσε ο ίδιος. Ο Θουκυδίδης υπήρξε γνήσιο τέκνο της εποχής του και επηρεάσθηκε από το πνεύμα της λογικής και της αμφισβήτησης που προέβαλλαν οι σοφιστές, χωρίς όμως να καταλήξει στον μηδενισμό και την τυχοδιωκτική νοοτροπία του Αλκιβιάδη. Αντίθετα, προσπάθησε να προσδιορίσει κανόνες, αντίστοιχους σε αξία και βαρύτητα με τους φυσικούς νόμους, οι οποίοι ελέγχουν μια από τις σημαντικότερες πτυχές της ανθρώπινης συμπεριφοράς, την επιδίωξη της δύναμης. Η δύναμη στο έργο του συνιστά τη σπουδαιότερη κινητήρια δύναμη της πολιτικής πρακτικής και, όταν ο Θουκυδίδης αναφέρεται στην πολιτική, επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στις επαφές και συγκρούσεις μεταξύ των διαφόρων πόλεων, υποτάσσοντας την εσωτερική πολιτική δραστηριότητα στις εξωτερικές σχέσεις. 

ΚΛΑΣΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ

Ο Κλασσικός πολιτισμός της αρχαιότητας, η "ελληνική πόλις" είναι η καλύτερη και μοναδική μας πιθανότητα να ελαχιστοποιηθεί για ένα μεγάλο διάστημα σε τούτη τη γη το κακό που έχουμε κάνει ο ένας στον άλλο. Ο κλασσικός ελληνικός πολιτισμός που ήταν απόρροια της "Πόλεως", της συγκροτημένης δημοκρατικά κοινότητας (πόλη-κράτος) μας δίδαξε ότι όταν οι φυσικές παρορμήσεις καθίστανται ανεξέλεγκτες από τα περιοριστικά χαλινάρια του νόμου, της παράδοσης και της πολιτικής τάξης, δεν οδηγούν σε απελευθέρωση ή αυτοπραγμάτωση αλλά σε κοινωνικό ολοκαύτωμα. Ο κλασσικός πολιτισμός της πολιτικής κοινότητας προέκρινε μια κοινωνική οργάνωση που χαλιναγωγούσε την επιθυμία, χωρίς να πνίγει την πρωτοβουλία. Καταπίεζε το θηρίο μέσα μας, προκειμένου να μας επιτρέψει να κοινωνούμε ο ένας με τον άλλο, απαιτώντας υπευθυνότητες ως αντάλλαγμα για την παροχή περιορισμένων δικαιωμάτων. Ήταν ένας πολιτισμός στον οποίο οι άνθρωποι μετείχαν της ίδιας φύσεως, επειδή ενδιαφέρονταν μόνο για τον αυτοέλεγχό της.

ΜΟΥΣΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΜΟΥΣΗ ΜΟΥΣΙΚΗ (PROMISE - MICHAEL NYMAN)

Οι Μούσες: Κλειώ, Θάλεια, Ερατώ, Ευτέρπη, Πολύμνια,
Καλλιόπη, Τερψιχόρη, Ουρανία και  Μελπομένη
(Μουσείο Λούβρου, Παρίσι)


Παλαιότερα ο άνθρωπος εμπιστευόταν τη δημιουργία μουσικής στο ψυχικό του όργανο, δηλαδή στην ευαισθησία του. Σήμερα με το πρόσχημα του μοντέρνου, την εμπιστεύεται στο ηλεκτρονικό μουσικό όργανο, δηλαδή στη μηχανή. Και έτσι τη θέρμη του πάθους αντικατέστησε η ψυχρότητα των αριθμών. Τον μουσικό ανθρωπισμό αντικατέστησε η απανθρώπιση της μουσικής. Αποτέλεσμα υπήρξε το αδιέξοδο και η διάσταση κοινού και μουσικής. Στον ελληνικό χώρο ιδιαίτερα, οι "οπαδοί" της σοβαρής κλασσικής μουσικής όλο και ελαττώνονται ενώ τη μουσική διατροφή του μεγάλου κοινού την έχουν αναλάβει τα οργανωμένα κέντρα των πολυεθνικών μουσικών βιομηχανιών. Η μουσική της ζούγκλας των ενστίκτων και η μουσική της πόλης των καταγωγίων, αλλοτριώνουν καθημερινά το αισθητήριο και το ήθος του κοινού και ιδίως των νέων.

ΜΑΞ ΧΟΡΚΧΑΪΜΕΡ - ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ (ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΒΙΝΤΕΟ)

Ο Μαξ Χορκχάιμερ είχε από την πρώτη στιγμή συνειδητοποιήσει ως ιδρυτής της Σχολής της Φρανκφούρτης ότι η μόνη εφικτή  μορφή οργάνωσης μιας δημοκρατικής κοινωνίας είναι μέσα στα κοινοτικά πρότυπα χωρίς να λαμβάνει ο συγκροτητικός της χαρακτήρας κολεκτιβιστικά χαρακτηριστικά με κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής. Ο διακεκριμένος στοχαστής και δημιουργός της Κριτικής Θεωρίας πίστευε ότι αυτό που χρειαζόταν δεν είναι η ανατροπή του καπιταλισμού, όπως πίστευαν και πιστεύουν οι αδιάλλακτοι δογματικοί αριστεροί και οι κρατιστές σοσιαλιστές, αλλά η μεταμόρφωσή του μέσω της δημιουργίας θεσμών που θα επιτελούν τους λειτουργικούς όρους για την επίτευξη μιας έλλογης σύνταξης της κοινωνίας κατά προσέγγιση. Ήταν ενάντιος σε οποιαδήποτε θεώρηση  της κοινωνίας στην οποία το άτομο θα έχανε την αυτονομία του. Άλλωστε πρώτιστος στόχος της κριτικής θεωρίας ήταν να αναδείξει όλα τα αρνητικά χαρακτηριστικά του νεωτερικού καπιταλιστικού συστήματος με σκοπό την συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση των όρων λειτουργίας του.

ΧΑΜΠΕΡΜΑΣ - Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ ΔΡΑΣΗΣ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Γιούργκεν Χαμπέρμας αποτελεί έναν  από τους πιο διακεκριμένους φιλοσόφους και κοινωνιολόγους της εποχής μας. Ήταν ένα από τα ιδρυτικά μέλη της Σχολής της Φρανκφούρτης που είχε  αναπτύξει την κριτική θεωρία, μια εναλλακτική  κοινωνιολογική προσέγγιση για την θεώρηση της πολιτικής και της κοινωνίας. Η κριτική θεωρία ανέδειξε  στην νεωτερική εποχή τη συνειδητοποίηση ότι η επιστήμη και η κοινωνία διέρχονται κρίση. Η κριτική θεωρία συνέλαβε ως ουσιαστική αιτία αυτής της κρίσης της κοινωνίας και της επιστήμης την αυταρχική εξουσία και πρότεινε ως μέσο για την υπέρβασή της  την κριτική θεώρηση  αυτών των αιτιών. Ο φιλοσοφικός λόγος του Χαμπέρμας συνδυάζει στοιχεία τόσο της κριτικής θεωρίας της γερμανικής κοινωνιολογίας όσο και του αμερικανικού πραγματισμού.

ΚΑΡΑΒΙΔΑΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ - Η ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΙΚΟΥ ΜΕ ΤΟ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ ΣΤΟΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟ

Ο  δημοκρατικός κοινοτισμός διαφέρει  ποιοτικά και ουσιαστικά από μορφές κοινοτισμού που συναντάμε τόσο στη δύση όσο και στην ανατολή. Ο δημοκρατικός κοινοτισμός δεν αλλοτριώνει τα προτάγματά του υιοθετώντας νεωτερικά πολιτικά πρόσημα (αριστερά ή δεξιά) ούτε λαμβάνει χαρακτηριστικά κλειστού πολιτικού συστήματος. Ο  κοινοτισμός  είναι αυτός που είναι και δεν επιδέχεται στην πολιτική του θεώρηση και πράξη κανένα ιδεολογικό υποστηρικτικό δεκανίκι θεωριών που θέλησαν να τον εμπλέξουν με κλειστά συστήματα και ιδεολογήματα της νεωτερικής εποχής. Ο αυθεντικός  κοινοτισμός που προωθεί την αληθινή πολιτική κοινότητα αντιτίθεται τόσο  σε κολεκτιβιστικές θεωρήσεις και στρατηγικές (σοσιαλισμός-κομμουνισμός, αναρχισμός ή νεομαρξικού τύπου αμεσοδημοκρατικές αντιλήψεις) που στόχο έχουν την κατάργηση κάθε ισχνής έννοιας κεντρικής κρατικά οργάνωσης και κάθε έννοιας  αγοράς όσο  και σε  ατομικιστικές θεωρήσεις. Όλες οι προσεγγίσεις κολεκτιβιστικού χαρακτήρα ενστερνίζονται στα θεμέλιά τους  την προσήλωση στον διαλεκτικό μαρξιστικό υλισμό και αναρχισμό που είναι  κατασκευάσματα της νεωτερικής  πολιτικής αντίληψης. 

ΚΑΡΑΒΙΔΑΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ - ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΩΤΙΣΜΟΣ

Ο Κωνσταντίνος Καραβίδας υπήρξε ένας  σπάνιος τεχνοκράτης των σύγχρονων καιρών μας. Η  πολιτική ιδιοφυία του ανδρός  αποτυπώνεται και στον μεστό  έντεχνης μορφής λόγο του με τους αξιόλογους σπουδαίους νεολογισμούς και την παραγωγή λεκτικών επιστημονικών όρων.

Αποσπάσματα από τις σελίδες 207-209 του βιβλίου ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΣ του Μελετόπουλου Μελέτη: 

.......Ο κοινοτισμός, επειδή  δεν είναι κάτι εκ των άνω δοτό, ούτε όργανο ρυθμίσεως και διοικήσεως, όπως είναι το θετικό δίκαιο, αλλά αντιθέτως "πολύμορφος βίωσις", άμεση που παραλλάσσει μαζί με την καθημερινή ζωή - υπάρχει μέσα στα έθιμα και στην ψυχή των ομάδων. Η έννοια της πατρίδας, για  αυτόν τον λόγο, δεν θεωρητικοποιείται, στα πλαίσια του κοινοτισμού, σε αφηρημένες λέξεις, αλλά ενσαρκώνεται πρώτιστα στο φυσικό τοπίο και, μερικότερα, στα καθέκαστα έργα και γεγονότα που συνέβησαν στον κάθε τόπο και λειτούργησαν ενωτικά για το σύνολο. Έτσι, ο κοινοτικός πατριωτισμός δεν αποτελεί μια κάποια ηθική επιταγή που έρχεται απ΄έξω ή μια μεταφυσικού περιεχομένου παράδοση, αλλά πραγματικό και συνεχές γεγονός, όρο ύπαρξης, που αθλοθετείται από το παράδειγμα των πατέρων αλλά και ανανεώνεται αδιακόπως υπό τις ίδιες πάντοτε συνθήκες των καταστάσεων ανάγκης.

ΑΡΧΑΙΟ ΚΑΙ ΝΕΩΤΕΡΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΦΑΝΤΑΣΙΑΚΟ ΣΤΟΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗ

Συλλογικό φαντασιακό και δημοκρατία

 Στην πολιτική φιλοσοφία του ο Καστοριάδης, προσπαθώντας να πλησιάσει ένα δημοκρατικό πολίτευμα που θα αποτελεί πρότυπο, στρέφεται στην αρχαία Ελλάδα. Συγκεκριμένα, συγκρίνει το αρχαίο ελληνικό φαντασιακό, με το νεότερο πολιτικό και καταλήγει στο να πλέξει ένα εγκώμιο για το δημοκρατικό πολίτευμα της αρχαίας Ελλάδας. Για ποιο λόγο όμως «φαντασιακό»; Γιατί ο Καστοριάδης δίνει τόση ιδιαίτερη σημασία στην «φαντασιακή θέσμιση» της κοινωνίας;

ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - ΟΙ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΙ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ

Απόσπασμα από τον "Θρυμματισμένο κόσμο" (σελίδες 120-122) του Κορνήλιου Καστοριάδη

[....Ο Πλατων ειναι εκεινος που εγκαινιαζει την εποχη των φιλοσοφων που αποσπωνται απο την πολη, αλλα ταυτοχρονως, κατοχοι της αληθειας, θελουν να της υπαγορευσουν νομους παραγνωριζοντας τελειως τη θεσμιζουσα δημιουργικοτητα του λαου, και οι οποιοι φιλοσοφοι, αδυναμοι πολιτικα, εχουν ως υψιστη φιλοδοξια τους να γινουν συμβουλοι του πριγκηπα (φιλοδοξια που δεν επαυσε εκτοτε)…

ΟΡΘΟΣ ΛΟΓΟΣ (RATIO) ΚΑΙ ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΑ ΠΡΟΤΑΣΗ

Ο όρος "μεταμοντερνισμός" αναφέρεται  στο πεδίο της τέχνης και της αισθητικής και αποτέλεσε  την αντίδραση στον μοντερνισμό που αποτέλεσε την κορύφωση των μοντέρνων καιρών. Η  αντίστοιχη αντίδραση στη νεωτερικότητα στο πολιτικό πεδίο αναφέρεται ως μετανεωτερικότητα. Οι δύο όροι μεταμοντέρνο και μετανεωτερικό έχουν διαφορετικές σημασιολογικές ποιότητες  και  προσιδιάζουν μόνο  ως στάσεις (αισθητική ή πρώτη - πολιτική η δεύτερη) αντίδρασης στη νεωτερικότητα. Ενώ  δηλαδή  η νεωτερικότητα μετέρχεται τη ratio, ο μεταμοντερνισμός και η μετανεωτερικότητα θεωρούν ότι η ratio  δεν αποτελεί καθολική πηγή  αλήθειας και έκφρασης, αλλά  αποσπασματική με αποτέλεσμα να  χάνεται  η ουσία  σύλληψης ενός συνολικού νοήματος για την τέχνη ή για την κοινωνία.

Η ΠΑΓΙΔΕΥΣΗ ΣΤΟΝ ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟ

Όταν προσλαμβάνει κανείς  τον "ορθό λόγο" ως τον αληθή  ΛΟΓΟ, τον λόγο των σχέσεων που  έχουν τα πράγματα μεταξύ τους, περιπίπτει σε μεγάλη πλάνη. Είναι τελείως διαφορετικά πράγματα αυτά τα δύο. Ως  ορθός λόγος  εννοείται η μηχανιστική  λογική μέσα από την αποδεικτική  τυποποιητική συγκρότηση  ενός  νοήματος για τον κόσμο. Αυτό  το είδος σκέψης απορρέει από τον αποκομμένο λειτουργικά από το περιβάλλον (παντοίων ειδών) ανθρώπινο νου, την ratio, την νοητική σκέψη που πρώτιστο στόχο δεν έχει την σύλληψη ενός καθολικού νοήματος αλλά την ανακάλυψη των νόμων που διέπουν τον κόσμο με όρους επιβεβαιωτικής κυριαρχίας-ποδηγέτησης  σε οτιδήποτε αντίκειται έξω από αυτήν. Η  χώρα γένεσης όμως του αληθούς λόγου δεν είναι αποκλειστικά η κλειστή  εγκεφαλική σφαίρα  του ανθρώπου που λειτουργεί ξεχωριστά  από την λειτουργία της υπόλοιπης  φύσης (ratio), αλλά  η θεωρητική  και βιωματική  κοινότητα  σύμπνοιας φύσης και ανθρώπινης σκέψης. Είναι σοφό, λοιπόν, να διακονούμε  τον Λόγο, αλλά όχι να  καθιστούμε  όλον του νοείν ένα μέρος του, όπως τη ratio.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΔΥΛΗΣ - Η ΠΑΛΙΑ ΚΑΙ Η ΝΕΑ ΘΕΟΤΗΤΑ

Πολύ πετυχημένα ο Παναγιώτης  Κονδύλης  επισημαίνει  ότι  η συγκροτημένη εννοιολογική δομή  που κομίζει κάθε  κοσμοθεωρία ή ιδεολογία έχει διαμορφωθεί  ασυνείδητα  από αυτούς  που την δημιούργησαν και ότι παράλληλα αυτού του είδους η δομή ταυτίζεται με τη δομή που είχαν τα προηγούμενα θρησκευτικά κυριαρχικά συστήματα. Αναδεικνύεται ομολογουμένως ένα ουσιαστικό ζήτημα στο οποίο υπεισέρχονται ανθρωπολογικοί ψυχολογικοί παράγοντες που αγνοούνταν μέχρι τώρα. Η  ανθρωπολογική διάσταση και η υπόσταση του ρόλου του υποκειμένου παίζει κομβικό ρόλο στην κοινωνική οντολογία  και τη φιλοσοφία πλέον.  

Η  εννοιολογική δομή που  χαρακτηρίζει, λοιπόν, την κοσμοθεωρία του αθεϊστικού νεωτερικού  ανθρωπισμού είναι  αντικατοπτρική  μίμηση  της  δομής  που είχε  η παλιά θρησκευτικού τύπου μεταφυσική. Δε θα μπορούσε  να πετύχει διαφορετικά μια ολοκληρωτική  αντικατάσταση της παλιάς θεότητας με μια νέα. Η παλιά θεότητα ήταν έξω από τον κόσμο, αλλά  δεν έπαυε  να είναι μια ανθρώπινη πρόσληψη του υπερβατικού. Στην ανθρώπινη αντίληψη η παλιά θεότητα προσλαμβανόταν ως πηγή όλων των όντων και ο άνθρωπος  παραδινόταν στην παντοδυναμία της. Στην ουσία μέσα από αυτή  συλλαμβανόταν μια επαγωγικοαπαγωγική συγκρότηση  δημιουργίας  του κόσμου. Η νέα θεότητα της νεωτερικής  εποχής  είναι ο ανθρώπινος λόγος και νους. Οι λειτουργικές  συνιστώσες  της νέας  θεότητας  ασυνείδητα  ταυτίζονται  με τις αντίστοιχες  της παλιάς θεότητας προκειμένου να θεμελιώσει η πρώτη  τη δική της  μεταφυσική αφήγηση  για την φύση, τον κόσμο και τον άνθρωπο. Διαφορές διακρίνει κανείς ως προς την εργαλειακή  μεθοδολογία  που κομίζουν και όχι ως προς τους στόχους πολιτιστικής  κυριαρχίας που επιδιώκουν. Η παλιά  μετέρχεται  την τελετουργική  λατρεία, ενώ η νέα  την ιδεολογία. Ο θρόνος δεν είναι κενός. Μια νέα  βασιλεία αντικαθίσταται από τη βασιλεία του ανθρώπινου λόγου.

ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ - ΜΙΑ ΚΑΙΡΙΑ ΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟ

Για να ορίσουμε ένα πραγματιστικό περιεχόμενο στην πολιτική, να συγκροτήσουμε μια αληθινή πολιτική πρόταση, θα πρέπει να μας ενδιαφέρει το ουσιαστικό δημοκρατικό πρόταγμα, η σύλληψη ενός κοινωνιοκεντρικού πραγματικού δημοκρατικού οράματος και όχι οι ιδεολογικές ταμπέλες με αριστερό ή δεξιό πρόσημο. Αποδείχτηκε ιστορικά ότι αυτοί οι όροι περισσότερο κομίζουν στη σύγχρονη πολιτική τον πολιτικό οπαδισμό και τον κομματισμό παρά την πολιτική διαλεκτική που απαιτούν οι καιροί.

ΒΙΒΛΙΟ - ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΜΑΖΙΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ (ΑΝΤΟΡΝΟ, ΛΟΒΕΝΤΑΛ, ΜΑΡΚΟΥΖΕ, ΧΟΡΚΧΑΙΜΕΡ)

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες του αιώνα μας, ο δυτικός "πολιτισμένος" κόσμος, ο κόσμος της υλικής αφθονίας και της ιδεολογικής αποτελμάτωσης, χαρακτηρίζεται και στηρίζεται στην εμφάνιση της μαζικής κουλτούρας. Η μαζική κουλτούρα, που συμβαδίζει με την εξάλειψη του λαϊκού πολιτισμού της υπαίθρου και των πόλεων και που έβαλε στο περιθώριο τη γνήσια, την αυθεντική τέχνη, κατασκευάστηκε για να γεμίσει τον ελεύθερο χρόνο του σύγχρονου ανθρώπου. Όλοι σήμερα, ανεξάρτητα από την κοινωνική ή εθνική τους προέλευση, ανεξάρτητα από την κοινωνική κατηγορία στην οποία ανήκουν και από τις ιδεολογικές πεποιθήσεις τους, είναι αφοσιωμένοι μανιακά στην ανάγνωση βιβλίων μπεστ σέλλερ, εφημερίδων και περιοδικών ποικίλης ύλης, στην ακρόαση αμφίβολων ραδιοφωνικών προγραμμάτων και μουσικών τεχνοτροπιών "της μόδας", στην παρακολούθηση τηλεοπτικών προγραμμάτων, τηλεταινιών, σήριαλ και κακόγουστων κινηματογραφικών ταινιών. 

JEAN VERNANT - ΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΣΥΜΠΑΝ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Προλογικές σημειώσεις

Στα ομηρικά χρόνια  ο προφορικός λόγος ήταν κυρίαρχο όργανο της πόλεως. Η αφήγηση  με την επιχειρηματολογία και την πειθώ αποτελούσαν μια ζωντανή πρόσωπο με πρόσωπο  λογοκρατική παράσταση που λάμβανε χώρα μέσα  στην πολιτική  κοινότητα. Αργότερα, στα κλασσικά χρόνια, ο λόγος  ήταν απόλυτα συνυφασμένος με την πολιτική τέχνη, τον επιδέξιο χειρισμό  της γλώσσας στο δημόσιο χώρο. Αυτό  φανερωνόταν ουσιαστικά  στη συνέλευση και στα δικαστήρια. Η θεσμοθέτηση  του δικαίου στα δικαστήρια, η δικαιοσύνη, ήταν η μεγάλη κοινωνική ρήξη και καινοτομία του ελληνικού πνεύματος, προκειμένου  να υμνηθεί το πνεύμα του ανθρωπισμού και να προωθηθεί  μια έλλογη σύνταξη της κοινωνίας. Η  ανάδυση του λόγου ως θεμελιακού εργαλείου για την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας, ως ατομικής και συλλογικής  αυτονομίας, διαφάνηκε στη φιλοσοφία  και την αρχαιοελληνική επιστήμη. Ο Αριστοτέλης, για παράδειγμα, άνοιξε  το δρόμο στις έρευνές του με την χρήση της πειθούς καθορίζοντας  τους κανόνες της απόδειξης  και θεμελιώνοντας έτσι μια λογική του αληθούς.

ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΒΑΘΟΣ ΤΗΣ "ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ"

Η αρχαία  ελληνική τραγωδία  "Αντιγόνη" θέτει  τα θεμέλια  του κοινοτικού πνεύματος που αποτελεί  τον ύψιστο  πολιτικό όρο για την συγκρότηση μιας δημοκρατικής πόλης, μιας  αληθινής πολιτείας σχέσεων προσώπων.  Στην εν λόγω τραγωδία  καθίσταται  μέγιστο κατόρθωμα της πόλης  η  υποχώρηση  του εγωτισμού  με την παράλληλη επικράτηση του διαλεκτικού πνεύματος που  θεμελιώνει  την συγκρότηση  κοινοτικών δημοκρατικών θεσμών. Έτσι αίρεται  στο δημόσιο χώρο  κάθε  άτεγκτη, άκαμπτη και αδιάλλακτη θέση και θεσμοθετείται ως πρώτιστη  πολιτική και κοινωνική αξία  ο  διαρκής  διάλογος, η ισηγορία, η ορθολογική επιχειρηματολογία και η πειθώ. Ο λόγος είναι το καθολικό στοιχείο που διέπει κάθε πτυχή του πολιτεύματος.