Ο ΣΕΛΛΙΝΓΚ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ, ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

                 

Για την προσέγγιση της αλήθειας ο Σέλινγκ αναφέρεται σε δύο ουσιαστικές μορφές αντίληψης: την από τον αρχαίο κόσμο ερχόμενη μυθολογία και την διδασκαλία των μυστηρίων. Από τη μία πλευρά, η τέχνη και η μυθολογία συνιστούν έναν εξωτερικό και αισθητικό τρόπο πρόσβασης στην ύψιστη αλήθεια και από την άλλη η φιλοσοφία και τα μυστήρια συνιστούν έναν εσωτερικό και υπεραισθητό κόσμο. Τα μυστήρια είχαν, κατά τον Σέλινγκ, στον αρχαίο κόσμο τον ίδιο ρόλο τον οποίο έχει η φιλοσοφία στον νέο: την απόκτηση της εναργούς γνώσης αυτού, τον οποίο η μυθολογία και η ποίηση μόνο με διαισθητικό και εικονογραφικό τρόπο μπορούν να συλλάβουν. Με αυτήν την έννοια μπορεί κανείς να πει, ότι τα μυστήρια είναι ακόμη πιο κοντά στη φιλοσοφία απ’ ότι η μυθολογία, διότι με την εικονογραφική μορφή τους μοιράζονται τον εσωτερικό χαρακτήρα της φιλοσοφίας.

Η ενασχόληση του Σέλινγκ με τα αρχαία μυστήρια δεν ήταν σε καμία περίπτωση μια αποκομμένη υπόθεση σε σχέση με τη φιλοσοφία. Η προσεκτική παρατήρηση του τρόπου με τον οποίον ο Σέλινγκ πραγματεύεται την διδασκαλία των μυστηρίων της Σαμοθράκης προδίδει μια έντονη θεωρητική και θεωρησιακή προσέγγιση. Χωρίς καμία μεθοδική αιτιολόγηση χρησιμοποιεί κατά την ερμηνεία της διδασκαλίας των Καβειρίων πολυάριθμους φιλοσοφικούς όρους και εκφράσεις. Έτσι διαβάζει κανείς, για παράδειγμα, περί ενός «συστήματος» στο οποίο βασίζεται η σαμοθρακική διδασκαλία, περί μιας «έννοιας» στην οποία έχει τη βάση της η σαμοθρακική θεότητα , περαιτέρω περί των «εννοιών της Σήρες (Ceres) και Προσερπίνας (Proserpina)», περί της «έννοιας του Camillus», όπως επίσης και περί ενός «σαμοθρακικού» ή «καβειριακού συστήματος». Ως εκ τούτου μπορεί κανείς να πει ότι το ότι τα μυστήρια της Σαμοθράκης πρέπει να κατανοηθούν ως μια μορφή φιλοσοφικού συστήματος στο οποίο κάθε θεότητα ενσωματώνει μια συγκεκριμένη έννοια, συνιστά μια από τις βασικές προϋποθέσεις της σελινγκιανής προσέγγισης, την οποία όμως ο Σέλινγκ δεν δηλώνεται καθαρά ως τέτοια.

Στοιχεία από το έργο του Σέλινγκ "Περί των θεοτήτων της Σαμοθράκης"

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΧΕΓΚΕΛ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Στόχος του Χέγκελ στο φιλοσοφικό του σύστημα ήταν να υπερβεί τις αντιφάσεις των προγενεστέρων του (Καντ, Φίχτε), κυρίως όσον αφορά την τάση τους να προσδίδουν στο υποκείμενο τον ρόλο του παρατηρητή μιας απρόσιτης αντικειμενικής πραγματικότητας, η οποία αναπαρίσταται και τελικά αναπαράγεται από τον ίδιο. Ο Χέγκελ έκρινε ότι η πραγματικότητα αυτή δεν είναι απρόσιτη, αλλά αντιθέτως είναι εφικτή η γνώση της στην ολότητα και την αντικειμενικότητά της από τον άνθρωπο ως φορέα του Πνεύματος.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ - ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ

                          

Του Δημήτρη Τζωρτζόπουλου

                                              Τι είναι η φιλοσοφική μέθοδος;

Όταν αρχίζει να σκέφτεται κανείς γενικά και όχι μόνο φιλοσοφικά, εκκινεί από μια αφετηρία συλλογισμών, επιχειρημάτων, γνωμών, εμπειριών, γνώσεων –κυρίως πληροφοριακών– ή απόψεων και επιχειρεί να αρθρώσει το δικό του επιχείρημα. Τούτο σημαίνει πως και η πιο απλοϊκή σκέψη, για να είναι αληθής στα όριά της, δηλαδή να ανταποκρίνεται σε αυτό που θέλει να πει, χρειάζεται να μετα-στοχάζεται, να ξανα-σκέπτεται αυτό που ήδη έχει θεωρηθεί ή μελετηθεί κατ’ αρχήν ως αντικείμενο σκέψης. 

ΑΓΚΑΜΠΕΝ ΤΖΟΡΤΖΙΟ - ΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΩΣ ΝΟΜΟΣ ΤΗΣ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑΣ

Απόσπασμα από το βιβλίο Homo Sacer: Κυρίαρχη Ζωή και Εξουσία (Εκδ. Scripta, 2005). Ο Giorgio Agamben είναι φιλόσοφος και ακαδημαϊκός. Μετάφραση Παναγιώτης Τσιαμούρας

 Αυτό που συνέβη στα στρατόπεδα συγκέντρωσης υπερβαίνει σε τέτοιο βαθμό τη δικαιική έννοια του εγκλήματος, ώστε συχνά παραλείφθηκε απλώς να ληφθεί υπόψη η ειδική δικαιικο-πολιτική δομή εντός της οποίας έλαβαν χώρα αυτά τα γεγονότα. Το στρατόπεδο είναι μόνο ο τόπος όπου συντελέστηκε η πιο απόλυτη conditio inhumana  που εμφανίστηκε ποτέ πάνω στη γη: σε τελική ανάλυση, αυτό είναι που μετρά τόσο για τα θύματα όσο και για τους μεταγενέστερους. Εμείς εδώ θα ακολουθήσουμε σκοπίμως και με αποφασιστικότητα την αντίστροφη κατεύθυνση. Δεν θα συναγάγουμε τον ορισμό του στρατοπέδου από τα γεγονότα που συνέβησαν εντός του, αλλά, απεναντίας, θα θέσουμε μάλλον ερωτήματα, όπως: τι είναι ένα στρατόπεδο, ποια είναι η δικαιικο-πολιτική δομή του, γιατί κατέστη εφικτό να λάβουν χώρα εντός του παρόμοια γεγονότα; Αυτό θα μας οδηγήσει να αντιμετωπίσουμε το στρατόπεδο όχι ως ένα ιστορικό γεγονός και ως μια ανωμαλία που ανήκει στο παρελθόν (αν και, ενδεχομένως, ακόμη και σήμερα αυτό επιβεβαιώνεται), αλλά, κατά κάποιο τρόπο, ως μια κρυφή μήτρα και νόμο του πολιτικού χώρου εντός του οποίου εξακολουθούμε να ζούμε.

O HEGEL ΕΡΜΗΝΕΥΕΙ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

Του Δημήτρη Τζωρτζόπουλου

• 1.Ο κορυφαίος διαλεκτικός φιλόσοφος της νεωτερικής εποχής, ο Χέγκελ, αποτιμώντας την ιστορική δυναμική του φιλοσοφικού στοχασμού του Αριστοτέλη, αποφαίνεται ως εξής: ο Αριστοτέλης ανήκει στα πιο βαθυστόχαστα μυαλά της ανθρωπότητας και απέναντί του καμιά εποχή δεν έχει να αντιτάξει παρόμοιο ανάστημα. Αυτός και ο Πλάτων δικαίως αναγνωρίζονται ως δάσκαλοι του ανθρώπινου γένους[1]. Ο Αριστοτέλης συνέχισε και προήγαγε περαιτέρω ό,τι άρχισε ο Πλάτων, τόσο στο βάθος των ιδεών, δηλαδή κατά την ποιότητα, όσο και στην εξάπλωσή τους, δηλαδή κατά την ποσότητα. Την ίδια στιγμή που απλωνόταν στην έρευνα  των πιο διαφορετικών πτυχών του επιστητού, ολοκλήρωνε αυτή την αναλυτική έρευνα στην ολότητα, στον ενιαίο χαρακτήρα της έννοιας:

«Ο Αριστοτέλης έχει εισδύσει σε ολόκληρη τη μάζα και σε όλες τις πλευρές του πραγματικού σύμπαντος και υπέταξε τον πλούτο και τη διασπορά, τον πολύπτυχο χαρακτήρα του στην έννοια»[2].

ΚΑΡΛ ΓΙΑΣΠΕΡΣ - Ο ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΙΝΑΙ

Η φιλοσοφία προβάλλει σήμερα εν μέρει με τ' όνομα «υπαρξική φιλοσοφία». Mε το διακριτικό αυτό όνομα τονίζεται κάτι, που έχει σημασία στην εποχή μας. Ό,τι ονομάζεται υπαρξική φιλοσοφία είναι βέβαια μονάχα μια από τις μορφές της μιας και προαιώνιας φιλοσοφίας. Το ότι όμως αυτή τη στιγμή χρειάσθηκε να δηλωθεί ρητά η λέξη «ύπαρξη», αυτό δέν είναι τυχαίο. Έτσι ακριβώς ετονίσθηκε η αποστολή της φιλοσοφίας, που για κάμποσο καιρό είχε σχεδόν ξεχασθεί και που είναι η ακόλουθη: ν' ατενίζει την πραγματικότητα στην πηγή της και να την αδράχνει –χρησιμοποιώντας ως μέσο τον τρόπο, που ενώ σκέπτομαι συμπεριφέρομαι με τον εαυτό μου– μέσα στην εσωτερική ανθρώπινη δράση. Το φιλοσοφείν ζήτησε να επιστρέψει στην πραγματικότητα, ξαναβρίσκοντας έτσι τον εαυτό του και φεύγοντας απ' την απλή γνώση ενός κάποιου αντικειμένου, φεύγοντας απ' τις φρασεολογίες, απ' τις συμβατικότητες και γενικά από κάθε πρόσοψη. Ύπαρξη είναι μια από τις λέξεις, που δηλώνουν την πραγματικότητα και την δηλώνουν με τον τόνο, που της έδωσε ο Kierkegaard: καθετί ουσιαστικά πραγματικό υπάρχει για μένα μόνο με το ότι είμαι και υπάρχω ως ο εαυτός μου. Δεν υπάρχουμε μονάχα ως απλή ύπαρξη, αλλά η ύπαρξή μας είναι εμπιστευμένη στα χέρια μας ως ο τόπος και ως το σώμα, που μέσα τους πραγματώνεται το πρωταρχικά πηγαίο του εαυτού μας.

Η ΔΙΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΕΓΕΛΙΑΝΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΑΡΞΙΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗΣ

Η διαφορά της εγελιανής διαλεκτικής από τη μαρξική διαλεκτική έγκειται στη δυνατότητα μιας αντικειμενικής διαλεκτικής, μιας διαλεκτικής του αντικειμένου. Στον Hegel υπάρχει η απόλυτη προτεραιότητα του υποκειμένου. Στην "Επιστήμη της Λογικής" (1812-1816) ο Hegel λέει ξεκάθαρα ότι η λογική του, ως το σύστημα του καθαρού λόγου ή το βασίλειο του καθαρού σκέπτεσθαι, είναι η αλήθεια καθεαυτή χωρίς περίβλημα. Το περιεχόμενό της δεν είναι τίποτε άλλο από την έκθεση του θεού, όπως είναι αυτός στην αιώνια ουσία του πριν δημιουργήσει τη φύση και τον άνθρωπο. Η λογική του είναι συνάμα και η μεταφυσική του. Αμφότερες έχουν ως προϋπόθεσή τους την απόλυτη ταυτότητα νοείν και είναι. Η εμπειρική πραγματικότητα είναι προϊόν της κίνησης των εννοιών.

Ο ΧΕΓΚΕΛ ΚΑΙ ΤΟ ΓΙΓΝΕΣΘΑΙ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ

  Του Δημήτρη Πατέλη, επίκουρου καθηγητή παν/μίου Κρήτης

Ο Γ. Φ. Χέγκελ, προωθώντας τα κεκτημένα της διαλεκτικής σκέψης ως τρόπου του διανοείσθαι και μεθόδου προσέγγισης της πραγματικότητας, που δρομολογήθηκε με τη μεγαλοφυή συμβολή του Ηρακλείτου και γενικότερα της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας (Βουδούρης, 1988, 12), είναι αναμφίβολα ο κορυφαίος εκπρόσωπος της γερμανικής κλασικής φιλοσοφίας. Όσον αφορά τη μέθοδο, ο  Χέγκελ “ήταν ο μεγαλοφυής προπομπός της νέας κοσμοϊστορικής βαθμίδας ανάπτυξης της μεθόδου των επιστημών: της σύγχρονης συνειδητής διαλεκτικής” (Βαζιούλιν, 2008, 22). Επιπλέον, στον Χέγκελ οφείλεται κατ' αρχήν η εξέταση της λογικής, της μεθόδου, της μεθοδολογίας και της όλης επιστημολογικής προβληματικής με όρους φιλοσοφικής αυτοσυνειδησίας του επιστημονικού λόγου. Ωστόσο, η επιστημολογική συνεισφορά του δεν έχει τύχει της δέουσας προσοχής, παρά το γεγονός ότι είναι ο στοχαστής στον οποίο ανήκει το πρώτο στην ιστορία εγχείρημα συστηματικής διερεύνησης της διαλεκτικής, της καθολικής και αναγκαίας εσωτερικής συνάφειας των φιλοσοφικών κατηγοριών, των κατηγοριών της διαλεκτικής λογικής, βάσει του αντικειμενικού ιδεαλισμού. Υπάρχει σημαντική βιβλιογραφία που αναφέρεται κριτικά στη συνολική συνεισφορά του μεγάλου διανοητή, στους αντικειμενικούς και υποκειμενικούς όρους της φιλοσοφίας του (βλ. Μπιτσάκης, 1986, σ.147-171, του ίδιου, 2003, Ilyenkov, 1983, Πατέλης, 1995, 2004).

Η ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΟΥ ΣΑΜΑΝΙΣΜΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ

Του Maseeh Ghani

Ο Σαμανισμός έχει παίξει μεγάλο ρόλο στις πνευματικές πεποιθήσεις της ανθρωπότητας για χρόνια. Τελικά όμως η σοφία των Σαμάνων χάθηκε μέσα από την εξέλιξη και τον εκσυγχρονισμό της σύγχρονης κοινωνίας.

Στις ημέρες που ζούμε με την έκρηξη της τεχνολογίας και την σωστή χρήση της μπορούμε να έχουμε πρόσβαση στην γνώση που βρίσκεται σε κάθε άκρη του κόσμου, και έτσι μπορούμε να συνδέσουμε την αρχέγονη σοφία με την σύγχρονη επιστημονική θεώρηση, και  και συγκεκριμένα την Κβαντική Φυσική. Η Επιστήμη έχει επιβεβαιώσει αρκετές αρχαίες Σαμανικές πρακτικές, οπότε ας δούμε 5 τρόπους με τους οποίους το υποατομικό επίπεδο της πραγματικότητας παραλληλίζεται με τις θεμελιώδεις αρχές του Σαμανισμού:

ΟΨΕΙΣ ΤΗΣ ΥΠΟΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΠΙΝΟΖΑ ΣΤΟΝ ΧΕΓΚΕΛ

               

Του Δημήτρη Πατέλη, επίκουρου καθηγητή φιλοσοφίας στο παν/μιο της Κρήτης

1. Αφετηριακές αποσαφηνίσεις

Ο όρος «υπόσταση» χρησιμοποιείται με ποικίλες ερμηνείες στην καθομιλουμένη και στην επιστημονική βιβλιογραφία. Στη φιλοσοφία, και ιδιαίτερα στα πλαίσια της διαλεκτικής παράδοσης, η υπόσταση ως λογική κατηγορία έχει πλούσια ιστορία.

Υπό τον όρο «υπόσταση» (λατ. substantia) εννοείται η αντικειμενική πραγματικότητα θεωρούμενη υπό το πρίσμα της εσωτερικής της ενότητας, ασχέτως προς όλες εκείνες τις άπειρες μορφές και εκφάνσεις στις οποίες και μέσω των οποίων αυτή υφίσταται στην πραγματικότητα (βλ. Ιλιένκοφ Ε.). Είναι αυτό που υπάρχει αφ’ εαυτού, αυτοτελώς, σε αντιδιαστολή με το συμβεβηκός, ή με ιδιότητες που έχουν θέση εντός κάτι τινός άλλου. Είναι κάτι το σταθερό και διαρκές, σε αντιδιαστολή με το ευμετάβλητο και το παροδικό, και ως εκ τούτου συνδέεται με τη θεμελιώδη αλήθεια.

Η κατηγορία της υπόστασης γνώρισε στην ιστορία της ευρωπαϊκής φιλοσοφίας πληθώρα συχνά αντιδιαστελλόμενων νοηματοδοτήσεων και ερμηνειών: ως το συγκεκριμένο άτομο αλλά και ως η ενιαία βάση του συνόλου των όντων, ως οντολογική πραγματικότητα αλλά και ως λογικό υποκείμενο, ως πνευματική οντολογική αρχή αλλά και ως υλικό υπόστρωμα, ως αμετάβλητη ταυτιζόμενη προς εαυτήν ουσία αλλά και ως νόμος της μεταβολής, ως η δομική αρχή σειράς συμβάντων αλλά και ως η σχέση της από κοινού ένταξης μοναδιαίων περιστάσεων σ’ ένα ενιαίο όλο.

ΜΑΡΕΪ ΜΠΟΥΚΤΣΙΝ - ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΟΥ ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΜΟΥ

Τι είναι η φύση; Ποια είναι η θέση της ανθρωπότητας στη φύση; Και ποια είναι η σχέση της κοινωνίας με τον φυσικό κόσμο;

Σε μια εποχή οικολογικής κατάρρευσης, αυτά τα ερωτήματα έχουν αποκτήσει πελώρια σημασία τόσο για την καθημερινή ζωή μας όσο και για το μέλλον που αντιμετωπίζουμε εμείς και άλλες μορφές ζωής. Δεν είναι αφηρημένα φιλοσοφικά ερωτήματα που θα έπρεπε να τα παραπέμψουμε σ’ έναν μακρινό αιθέριο κόσμο μεταφυσικής θεωρίας. Ούτε μπορούμε να απαντήσουμε σ’ αυτά με πρόχειρο τρόπο, με ποιητικές μεταφορές ή αντιδρώντας ενστικτώδικα και απερίσκεπτα. Οι ορισμοί και οι ηθικοί κανόνες (standards) με τους οποίους ανταποκρινόμαστε σ’ αυτά τα ερωτήματα ενδέχεται τελικά να κρίνουν αν η ανθρώπινη κοινωνία θα ενθαρρύνει δημιουργικά τη φυσική εξέλιξη ή αν θα καταστήσουμε τον πλανήτη μη κατοικήσιμο για όλες τις πολύπλοκες μορφές ζωής, συμπεριλαμβανομένης και της δικής μας.

ΜΑΡΕΪ ΜΠΟΥΚΤΣΙΝ - ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΣΠΟΥΔΑΙΟΥ ΣΤΟΧΑΣΤΗ

Άκου μαρξιστή  (Scribd)

Η Ισπανική επανάσταση του 1936  (Scribd)  (pernoampariza)

Οι Ισπανοί αναρχικοί, Τα ηρωικά χρόνια 1868-1936  (Scribd)

Η σύγχρονη οικολογική κρίση  (Scribd)

Κοινωνικός αναρχισμός ή lifestyle αναρχισμός  (Scribd)

Ξαναφτιάχνοντας την κοινωνία  (pernoampariza)

Ο μαρξισμός σαν αστική κοινωνιολογία  (Scribd)  (pernoampariza)

Ο μύθος του υπερπληθυσμού  (Scribd)  (pernoampariza)

Προς μιαν απελευθερωτική τεχνολογία  (Scribd)  (pernoampariza)

Τα όρια της πόλης  (Scribd)

Τι είναι κοινωνική οικολογία  (Scribd)

Οικολογία και επαναστατική σκέψη  (Scribd)

ΧΕΓΚΕΛ - Η ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ, ΩΣ ΑΙΘΕΡΑΣ, ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ

Η καθαρή αναγνώριση του εαυτού μέσα στην απόλυτη ετερότητα, αυτός ο αιθέρας ως τέτοιος, είναι το θεμέλιο και το έδαφος της επιστήμης ή η γνώση εν γένει. Η έναρξη της φιλοσοφίας προϋποθέτει ή απαιτεί η συνείδηση να βρίσκεται μέσα σε τούτο το στοιχείο. Αλλά τούτο το στοιχείο επιτυγχάνει την  τελείωσή του και ακόμα τη διαφάνειά του μόνο μέσα από την κίνηση του γίγνεσθαί του. Αυτό είναι η καθαρή πνευματικότητα ως το καθολικό, το οποίο έχει τη μορφή της απλής αμεσότητας. Αυτό το απλό, όταν ως τέτοιο έχει ύπαρξη, είναι το έδαφος της επιστήμης, η σκέψη που έχει το Είναι της μόνο μέσα στο πνεύμα.  Επειδή αυτό το στοιχείο, αυτή η αμεσότητα του πνεύματος, είναι το υποστασιακό εν γένει του πνεύματος, αυτή η αμεσότητα είναι η μετουσιωμένη ουσιότητα, ο διαστοχασμός, ο οποίος, όντας ο ίδιος απλός, είναι για τον εαυτό του η αμεσότητα ως τέτοια, το Είναι, το οποίο είναι η μέσα στον ίδιο τον εαυτό ανασκόπηση. Η επιστήμη από την πλευρά της απαιτεί από την αυτοσυνείδηση να έχει υψωθεί σε αυτόν τον αιθέρα, για να μπορεί να ζει και να ζει με αυτή και μέσα σε αυτή.

Από την "φαινομενολογία του πνεύματος", ά τόμος, σελίδα 146.

ΠΡΟΚΛΟΣ ΚΑΙ ΧΕΓΚΕΛ - ΠΕΡΙ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗΣ

               

Αυτοί οι δύο φιλόσοφοι είναι οι πιο διαλεκτικοί στοχαστές στην ιστορία της φιλοσοφίας.
Ο Πρόκλος κατάφερε και ενοποίησε ολόκληρη την αρχαία φιλοσοφία αποτυπώνοντας στο διαλεκτικό σύστημά του την πορεία του Όντως Όντος με το τρίπτυχο ΜΟΝΗ-ΠΡΟΟΔΟΣ-ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ. Είναι η πορεία που ακολουθεί το θείο Όλον μέσα στην ατέρμονη αιωνιότητα πέρα και πάνω από τον χρόνο. Ο τελευταίος είναι μορφή εποπτείας, κατά Καντ, στον αισθητό-μεταβλητό κόσμο. Στο πρώτο πρόκλειο στάδιο της πορείας (ΜΟΝΗ) ο χωρόχρονος είναι "ανύπαρκτος". Η διαλεκτική του Πρόκλου είναι μια φιλοσοφική θεολογία αναγωγής του νου στο ΕΝ.

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΣΤΟΝ ΗΡΑΚΛΕΙΤΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΧΕΓΚΕΛ

Του Δημήτρη Τζωρτζόπουλου

§1

     Ι. Ο χρόνος απασχολεί τον Ηράκλειτο και τον Χέγκελ, στο μέτρο που η εκδήλωσή του συνδέεται με την εκδίπλωση της ίδιας της φιλοσοφικής τους προβληματικής και ονομάζει τη λειτουργική ικανότητα της γενικότερης διαλεκτικής τους αντίληψης. Απ’ αυτή την άποψη, ο χρόνος συνιστά θεωρητικό πρόβλημα, που καλείται να αντιμετωπίσει η ίδια η κατανοητική σκέψη/νόηση (begreifendes Denken) ως η μεθοδική δυνατότητα του ανθρώπου, ως σκεπτόμενου όντος, να εισχωρεί στην ενδότερη κατανόηση των πραγμάτων. Πιο ειδικά η κατανοητική πράξη της νόησης, στον Ηράκλειτο και στον Χέγκελ, αντλεί το καθολικό της νόημα από το γεγονός ότι επιδιώκει να μετασχηματίσει τη σκέψη του ανθρώπου δια του χρόνου. Πώς υλοποιεί αυτή την επιδίωξη; Με το να ανακαλύπτει τον εαυτό της σε ό,τι συμβαίνει κατά την τάξη του χρόνου και με το να υψώνει το πνεύμα της εποχής (Zeitgeist) σε μια αξιόπιστη γνώση απέναντι στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Εμφανίζεται έτσι να έχει για αντικείμενο το χρόνο (Zeit) ως το δικό της παρόν. Κατ’ αυτή την έννοια στρέφει όλη τη στοχαστική της διάθεση στο να θέλει να κατανοεί την εποχή της και να κατανοείται απ’ αυτή.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΔΙΑΛΟΓΟ "ΠΑΡΜΕΝΙΔΗ" ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

        

Το βασικό μεταφυσικό ερώτημα στο οποίο κλήθηκε να απαντήσει η φιλοσοφία από τις απαρχές της ήταν: «Γιατί να υπάρχει κάτι αντί για (το) τίποτα;». Μια τέτοια οντολογία επιβάλλεται από μιαν υπόρρητη υπαγωγή στην αρχή του αποχρώντος λόγου. Το Είναι αυτού που υπάρχει δεν γίνεται γνωστό απ’ ό,τι εμφανίζεται αλλά μέσα από ένα προκαταβολικό τίποτα, από το οποίο προκύπτει το Είναι και υπό την απειλή τού οποίου βρίσκεται πάντοτε. Υπ’ αυτήν την έννοια δεν μπορούμε να στοχαστούμε το Είναι παρά στο πλαίσιο του τίποτα, δηλαδή ως αυτό που αντιστέκεται στο τίποτα. Από εδώ προκύπτει η ιδέα τού Είναι ως πληρότητας. Το βασικό αξίωμα αυτής της μεταφυσικής θέσης εκφράστηκε από τον Παρμενίδη: «Το Ον είναι, το μη-Ον δεν είναι». Δεν μπορεί να υπάρχει εναλλακτική ανάμεσα στο Είναι και στο τίποτα. Η πραγματικότητα συλλαμβάνεται μέσα από καθαρούς προσδιορισμούς, επειδή αν το πράγμα δεν ήταν εξ ολοκλήρου αυτό που είναι, τότε δεν θα ήταν καθόλου. Κάθε οπισθοχώρηση, κάθε απροσδιοριστία είναι απαγορευμένες, αφού οποιαδήποτε απουσία προσδιορισμού θα σήμαινε επιστροφή στο τίποτα. Εάν ένα πράγμα συμπεριλαμβάνει το παραμικρό μη-Είναι, τότε δεν είναι καθόλου. Το τίποτα αυτής της θέσης εκφράζει την απόσταση του φιλοσοφικού στοχασμού από τον κόσμο· η φιλοσοφία, καθώς αποσπάται από τον κόσμο των φαινομένων, αποκτά τα μέσα για να συγκροτήσει το πραγματικό σε μια ενότητα, δηλαδή να το κάνει να αναδυθεί από το τίποτα.

ΟΙ 4 ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ

Αρχή Λογικής και επικρατέστερα στον πληθυντικό Αρχές Λογικής, ή Λογικές Αρχές χαρακτηρίζονται οι θεμελιώδεις αρχές βάσει των οποίων βασίζονται και διευθύνονται οι ορθές διανοητικές ενέργειες του ανθρώπου. Οι Αρχές αυτές όπως και τα μαθηματικά αξιώματα δεν χρήζουν αποδείξεων.

Οι Λογικές Αρχές φέρονται στην επιστήμη της Λογικής από παλαιές παραδόσεις και είναι οι ακόλουθες τέσσερις:

1. Αρχή της ταυτότητας
2. Αρχή της μη–αντίφασης
3. Αρχή του αποκλειομένου μέσου, και
4. Αρχή του αποχρώντος λόγου

Ο ΚΑΡΤΕΣΙΟΣ ΚΑΙ Η ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ

Η ανάπτυξη των φιλοσοφικών ιδεών από την εποχή του Καρτέσιου σε σύγκριση με την νέα κατάσταση στην κβαντική θεωρία.

Στα δύο χιλιάδες χρόνια που ακολούθησαν το μεσουράνημα της ελληνικής επιστήμης και παιδείας, τον πέμπτο και τέταρτο αιώνα π.κ.ε. το ανθρώπινο πνεύμα απασχολήθηκε σε μεγάλο βαθμό με προβλήματα διαφορετικού είδους από εκείνα της προηγουμένης περιόδου. Τους πρώτους αιώνες της ελληνικής παιδείας η ισχυρότερη ώθηση είχε προέλθει από την άμεση πραγματικότητα του κόσμου, στον οποίο ζούμε και τον οποίο αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας. Η πραγματικότητα αυτή ήταν γεμάτη ζωή και δεν υπήρχε κανένας σοβαρός λόγος να τονιστεί ή διάκριση ανάμεσα στην ύλη και το πνεύμα ή στο σώμα και την ψυχή.

Στην φιλοσοφία όμως του Πλάτωνα παρατηρεί κιόλας κανείς πως αρχίζει να γίνεται ισχυρότερη μία άλλη πραγματικότητα. Στην περίφημη παρομοίωση της σπηλιάς ο Πλάτωνας συγκρίνει τους ανθρώπους με φυλακισμένους, που είναι δεμένοι μέσα σε μια σπηλιά, και μπορούν να βλέπουν προς μία μόνο κατεύθυνση. Έχουν από πίσω τους μία φωτιά και βλέπουν σ’ ένα τοίχο τις σκιές τους καθώς και τις σκιές των αντικειμένων που είναι πίσω τους. (που τα κουνάν οι δεσμώτες ή θαυματοποιοί, ποιοί είναι αυτοί που κρατούν τους ανθρώπους φυλακισμένους;)

ΚΟΣΜΙΚΗ ΟΡΓΟΝΗ ΚΑΙ ΑΙΘΕΡΑΣ

Το χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο μελετήθηκαν οι κοσμικές οργονομικές λειτουργίες είναι πολύ μικρό. Δεν καλύ­πτει παραπάνω από μια δεκαετία. Όλες οι παρατηρήσεις, ωστόσο, που έγιναν σ’ αυτό το διάστημα κατέληξαν στο εξής συμπέρασμα:

ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΛΕΝΕ «ΚΕΝΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ» ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ «ΚΕΝΟ». ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ. ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΑΥΤΕΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΘΟΥΝ ΚΑΙ ΝΑ ΑΠΟΔΕΙΧΤΟΥΝ. ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΑΝΑΠΑΡΑΧΘΟΥΝ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΝΑ ΕΛΕΓΧΘΟΥΝ. ΟΙ ΦΥΣΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ ΟΦΕΙΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΜΙΑ ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΟΡΙΣΜΕΝΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ. Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΥΤΗ ΕΧΕΙ ΟΝΟΜΑΣΤΕΙ «ΚΟΣΜΙΚΗ ΟΡΓΟΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ».

Στόχος μας δεν είναι να αποδείξουμε την ύπαρξη ενός πανταχού παρόντος αιθέρα, ούτε και να αποδείξουμε την ταύτιση αυτού του αιθέρα με την κοσμική οργονική ενέργεια. Το μόνο που θέλουμε να δείξουμε είναι το γεγονός ότι υπάρχει μια πανταχού παρούσα, παρατηρήσιμη και αποδεικτή ενέργεια. Αυτή η ενέργεια καλύπτει κενά στην κατανόηση του σύμπαντος, που πολλές γενιές φυσικών και φιλοσόφων προσπάθησαν σκληρά αλλά μάταια να καλύψουν με την έννοια του πανταχού παρόντος «αιθέρα» ως πρωταρχικού υποστρώματος των βασικών λειτουργιών της φύσης.

Ας συνοψίσουμε πρώτα τα γενικά συμπεράσματα που προκύπτουν από το γεγονός ότι δεν υπάρχει κενό διάστημα και ύστερα ας συνοψίσουμε τα φαινόμενα εκείνα που μας οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι η αρχέγονη κοσμική ενέργεια, που ως τώρα εθεωρείτο ως «αιθέρας», ανακαλύφθηκε τελικά στην πράξη και συγκεκριμένα, και έγινε προσιτή στην άμεση παρατήρηση και στον πειραματισμό.

ΦΙΧΤΕ - ΤΟ ΕΝΟΧΟ ΠΑΡΟΝ ΤΗΣ ΑΜΑΡΤΩΛΟΤΗΤΑΣ

             

Του Δημήτρη Τζωρτζόπουλου

§1

Ι. Ο Γιόχαν Γκότλιπ Φίχτε ανήκει στους πιο σημαντικούς εκπροσώπους του επονομαζόμενου Γερμανικού Ιδεαλισμού. Τι είναι ο Γερμανικός Ιδεαλισμός; Είναι ένα φιλοσοφικό κίνημα που συνέβαλε τα μέγιστα στη συγκρότηση της αυτοσυνείδητης υποκειμενικότητας της νεωτερικής εποχής. Ανάγει τα φιλοσοφικά του θεμέλια στον Καντ και περιλαμβάνει στους κόλπους του, μαζί με τον Φίχτε, τον Σέλλινγκ (Schelling) και τον Χέγκελ (Hegel). Καθένας απ΄ αυτούς τους φιλοσόφους είναι ένας Ολύμπιος Δίας, με καθοριστικές επιδράσεις στην μετέπειτα εξέλιξη της φιλοσοφίας, πρωτίστως δε των Ευρωπαϊκών φιλοσοφικών κινημάτων.

ΚΕΛΣΟΣ - ΠΕΡΙ ΑΛΗΘΟΥΣ ΛΟΓΟΥ ΚΑΤΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ

                              

Για την υπεράσπιση του Ελληνικού Λόγου

Προκατανοήσεις

     Ποιος είναι ο Κέλσος; Είναι εθνικός-εκλεκτικός φιλόσοφος της ύστερης αρχαιότητας: 2ος αι. μ.Χ. Εθνικός υποδηλώνει προσήλωση στα πάτρια, στην προγονική κληρονομιά έναντι του ανερχόμενου χριστιανικού δόγματος. Εκλεκτικός σημαίνει  πως δεν ανήκει σε κάποια ειδική σχολή που πρεσβεύει μια θεωρητική διδασκαλία και συγκρούεται με μια άλλη σχολή διαφορετικής θεωρητικής κατεύθυνσης, αλλά σταχυολογεί θέσεις ή και αντι-θέσεις από τα διάφορα φιλοσοφικά συστήματα με κριτήριο τη συγκρότηση, κατά βάση,  ενός ηθικο-πρακτικού οδηγού για την αντιμετώπιση της ασταθούς ζωής, για μια αποτελεσματική τέχνη του ζην σε εποχές πλήρους αβεβαιότητας του ανθρωπίνως υπάρχειν. Η εν λόγω αβεβαιότητα δεν χαρακτηρίζει μόνο την ατομικότητα των ανθρώπων εν γένει, αλλά και την ίδια την πολιτεία, την τοτινή ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Γι’ αυτό, εν πολλοίς, ευνοείται και η διάδοση νέων θρησκευτικών δογμάτων, όπως εκείνο του χριστιανισμού με όλα τα παρακλάδια του ή τις αποκλίσεις του. Στην περίπτωση της ταχύτατης ανόδου και καθίδρυσης του χριστιανισμού συνέβη ό,τι συμβαίνει σε εποχές οντολογικού μηδενισμού σύμπασας της ζωής ατόμων, κοινωνίας και πολιτείας: αναζήτηση έξωθεν στηριγμάτων, ανθεκτικής παρηγοριάς, ευρείας αλληλεγγύης, ανεξάρτητα από το αν όλα τούτα έχουν ρεαλιστική βάση και εξυψώνουν την ανθρωπότητα/τον άνθρωπο ή είναι γενικές θεωρητικολογίες και την/τον περιφρονούν, καταπώς μας λέει και ο Νίτσε. Ο χριστιανισμός, με το θρησκευτικό του μήνυμα, ήθελε να ενσαρκώσει ένα τέτοιο πνεύμα και έτσι έφτασε σε μια κρίσιμη καμπή της ιστορίας να γίνει κρατική θρησκεία.

ΣΠΙΝΟΖΑ - ΚΑΘΕ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΡΝΗΣΗ (ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΣΠΙΝΟΖΑ-ΒΙΒΛΙΟ)

Ο Hegel ερμηνεύει Σπινόζα:

Omnis determinatio est negatio

§1

Σε μια επιστολή του (Ιούνιος 1674) προς τον φίλο του Jarig Jelles ο Σπινόζα παρουσιάζει μια καθαρή εικόνα από βασικά σημεία της φιλοσοφίας του. Προς το τέλος των αναλύσεών του αναφέρει πως το σχήμα δεν είναι τίποτε άλλο από προσδιορισμόςˑ και προσδιορισμός είναι άρνηση (determitatio negation est). Γράφει συγκεκριμένα:

«Όσον αφορά την πρόταση ότι το σχήμα είναι μια άρνηση και όχι κάτι το θετικό, είναι προφανές πως η ύλη στην ολότητά της, θεωρούμενη χωρίς περιορισμό, δεν μπορεί να έχει σχήμα και πως το σχήμα δεν έχει εφαρμογή παρά στα πεπερασμένα και προσδιορισμένα/καθορισμένα σώματα. Διότι, όποιος λέει πως συλλαμβάνει ένα σχήμα, εννοεί, μ’ αυτό τον τρόπο, πως απλώς το υποδηλώνει, πως συλλαμβάνει ένα προσδιορισμένο/καθορισμένο πράγμα και τον τρόπο προσδιορισμού του. Επομένως, αυτός ο προσδιορισμός δεν ανήκει στο πράγμα εν αναφορά προς το Είναι του· απεναντίας είναι το μη-Είναι του. Άρα, αφού το σχήμα δεν είναι τίποτε άλλο παρά προσδιορισμός, και προσδιορισμός είναι άρνηση, το σχήμα δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά άρνηση, όπως έχει λεχθεί» (Spinoza, complete works, σ. 892).

ΣΠΙΝΟΖΑ - ΔΙΑΙΣΘΗΣΗ, ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΝΘΕΪΣΜΟΣ

            

Από τα τρία είδη γνώσης (γνώμη, λόγος, διαίσθηση) η διαισθητική γνώση παρέχει τη μέγιστη ικανοποίηση του νου και με αυτήν καταφέρνουμε να έχουμε επίγνωση του εαυτού μας και της Φύσης/Σύμπαντος, γινόμαστε περισσότερο τέλειοι (στην πραγματικότητα). Μόνο η διαισθητική γνώση είναι αιώνια.

                                                                                Μπαρούχ Σπινόζα  (Από την ηθική)

Οι θεμελιώδεις έννοιες, με τις οποίες ο Σπινόζα παραθέτει μια άποψη για την Ύπαρξη, όπως φωτίζεται από τη δική του επίγνωση του Θεού διαφαίνονται από τις παρακάτω φράσεις. Μπορεί να φαίνονται παράξενες με την πρώτη ματιά. Στο ερώτημα «Τι είναι;» απαντάει: «Ουσία, τα χαρακτηριστικά και οι τρόποι της».

ΧΕΓΚΕΛ - Η ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ

Ο Χέγκελ στη φιλοσοφία του πνεύματος επιχειρεί να εντάξει τη θρησκεία μέσα στην ιστορία της λογικής του πνεύματος, δηλαδή να ερμηνεύσει λογικά τον θρησκευτικό τρόπο σκέψης μέσα από τον οποίο ο άνθρωπος υιοθετεί σύμβολα, συνθήματα, λέξεις, κείμενα, εικόνες αλλά και αγάλματα, προκειμένου να αποτυπώσει τελετουργικά, μη λογικά,  τον θείο κόσμο. Συγκεκριμένα, ο Χέγκελ στην ιστορία του πνεύματος που εξελίσσεται εγκοσμίως, στον κόσμο των φαινομένων ουσιαστικά, ερμηνεύει διαλεκτικά την εμφάνιση όλων των θεολογικών αφηγήσεων ή θρησκειών στη βάση της λογικής κατανόησης του "θρησκεύειν". Ο Χέγκελ δεν αποπειράται σε καμιά περίπτωση να αρθρώσει θρησκευτικό λόγο και να αναζητήσει σε κάθε θρησκεία αν είναι αληθινή ή όχι. Αποπειράται  να αποτυπώσει, φιλοσοφικά και μόνο, κάθε θεολογική θεώρηση ή δόγμα στην κρίση της λογικής επιστήμης η οποία θεμελιώνει τις σχέσεις και την ουσία των λογικών προσδιορισμών ως οργανικό όλον που απορρέουν από την πορεία που διανύει το πνεύμα.

Η ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΣΤΗ "ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ" ΤΟΥ ΧΕΓΚΕΛ

                      

[ Παρουσιάζουμε μία σύνοψη του κεφαλαίου για τη συνείδηση από τη «Φαινομενολογία του Πνεύματος» του Χέγκελ (βλ. βιβλιογραφία στο τέλος), με την ελπίδα να αποτελέσει βοήθημα και αφορμή ενασχόλησης με το σημαντικό αυτό βιβλίο, και με το έργο του Χέγκελ γενικά.]

Ι. Κατ’ αίσθηση βεβαιότητα (βεβαιότητα που βασίζεται στην αίσθηση και μόνο)

Η συνείδηση εμφανίζεται μονάχα όταν υφίσταται, ή υποθέτουμε ότι υφίσταται, μία διαφορά μεταξύ υποκειμένου και αντικειμένου. Η φαινομενολογία ξεκινά από τη συνείδηση, ακολουθώντας στο εγελιανό σύστημα την ανθρωπολογία, στην οποία κεντρικό ρόλο κατέχει το συναίσθημα. Στο συναίσθημα, το υποκείμενο ταυτίζεται με το αντικείμενο. Για παράδειγμα, μία πέτρα είναι σκληρή ως αντικείμενο, αλλά και αυτό που νιώθω υποκειμενικά, αγγίζοντάς την, είναι το σκληρό.^[2] Αυτή η ταυτότητα δεν επιτρέπει βέβαια τη γνώση, γιατί η γνώση προϋποθέτει ανάδυση διαφοράς, και η τελευταία συγκαλύπτεται από το συναίσθημα. Η περιπέτεια της γνώσης ξεκινάει για το υποκείμενο με τον διχασμό του από το αντικείμενο.