Ο Πρόκλος θεωρείται ως ο κατεξοχήν συστηματικός σχολιαστής των
πλατωνικών κειμένων, αξιοποιώντας παράλληλα τη στωική αλλά και την
επικούρεια φιλοσοφία. Ερμηνεύει τα πλατωνικά κείμενα μέσα από τη
θεματολογία τους με βάση τις αρχές που ο ίδιος έχει θέσει ως
επιστημολογικές κατευθύνσεις. Οδηγείται στα συμπεράσματά του μέσα από
μια συστηματική και συλλογιστική διαδικασία. Είναι εύστοχος, καίριος και
σαφής στα επιχειρήματά του και ιδιαιτέρως γοητευτικός αφηγητής. Αξιοποιεί
την παράδοση και προβαίνει σε εύστοχες αναλογίες, π.χ. της φιλοσοφίας με
την ιατρική.
Τονίζει συνεχώς ότι η γλώσσα έχει την ικανότητα να αντικατοπτρίζει
διαυγέστατα μία ανώτερη πραγματικότητα αφού μέσω της ίδιας της φύσης
της συνδέεται με τα ανώτερα στοιχεία του σύμπαντος, εικόνες των οποίων
περιέχει στο εσωτερικό της.
Όλα τα εξωτερικά αντικείμενα που γίνονται
αντιληπτά μέσω των αισθήσεων, μπορούν να αφομοιώνονται μέσω της
φαντασίας και να ανιχνεύεται έτσι η προέλευσή τους. Χαρακτηριστικά ο
Πρόκλος σημειώνει ότι όλα τα πράγματα βρίσκονται στο εσωτερικό μας με
έναν ψυχικό τρόπο. Και αυτός είναι ο λόγος που έχουμε την ικανότητα να
γνωρίζουμε όλες τις οντότητες, αφυπνίζοντας τις εγγενείς δυνάμεις μας, δηλαδή τις εικόνες της συμπαντικής πραγματικότητας (ιρ 1076). Από τη
στιγμή λοιπόν που μέσα στον εαυτό μας αντικατοπτρίζεται η πραγματικότητα
ολόκληρου του σύμπαντος, είναι απαραίτητο να αλλάξουμε τον συνηθισμένο
τρόπο θεώρησης των πραγμάτων.
Ο Πρόκλος είναι της εκτίμησης ότι θα
ελκύσει την προσοχή της ψυχής στην αρχέγονη έδρα της χρησιμοποιώντας
εικόνες του εσωτερικού κόσμου.36 (Ἀλκιβιάδης ὁ πρῶτος 149)
Επιπλέον, στον σχολιασμό του Πρόκλου βρίσκουμε σε μόνιμη
κλίμακα ένα μέρος αφιερωμένο σε εξηγήσεις γενικού χαρακτήρα, που ο ίδιος
χαρακτηρίζει ως πράγματα, ακολουθούμενο από ένα δεύτερο μέρος
αφιερωμένο σε ερωτήσεις πιο ειδικές. Τα σχόλια του νεοπλατωνικού
σχολάρχη είναι σε μόνιμη κλίμακα με ήπιο τρόπο οργανωμένα από μία
βαθμιαία μετάβαση εκ του γενικού στο ειδικό. Ο σχολιασμός του Πρόκλου
βρίσκεται στο αντίθετο σημείο από τον φορμαλισμό του Ολυμπιόδωρου.37 ΄Η,
με μία άλλη διατύπωση, εντοπίζεται στον Πρόκλο η σχολαστική διαίρεση σε
γενική εξήγηση και σε εξήγηση της λεπτομέρειας. Εντούτοις, δεν επιβάλλει
αυτή τη διαίρεση ο Πρόκλος ως ένα αναπόφευκτο σχήμα.38 Η ζωή του
νεοπλατωνικού φιλοσόφου ήταν αυτή ενός καθηγητή φιλοσοφίας και το
ουσιώδες του έργου του σχετίζεται με αυτή τη δραστηριότητά του ως
δασκάλου. Έτσι, το κύριο έργο ενός πλατωνικού φιλοσόφου είναι να εξηγεί
τον ρόλο του διδασκάλου, να στηρίζει σε αυτόν τον ρόλο όλες τις
λεπτομέρειες και να αντλεί από το περιεχόμενό του μια ολοκληρωμένη
φιλοσοφία, ηθική, φυσική και θεολογική. Ο σχολιασμός του Αλκιβιάδη
μπορεί να έχει προκύψει από μία σειρά μαθημάτων του Πρόκλου αλλά έχει συγκροτηθεί από τον συγγραφέα και γι΄ αυτό αποτελεί μία αληθινή
κατασκευή.39
________________
36 Sarah Rappe, Μελετώντας το Νεοπλατωνισμό , μτφ. Νίκος Παπαδάκης & Martina Κόφφα,
εκδόσεις Ενάλιος, σελ 328-329
37 Proclus, Sur le premier Alcibiade de Platon. Tome I, texte etabli et traduit par AlainPhilippe
Segonds, Les Belles Lettres, Paris, 2003, introduction p.VLIV
38 J. Festugiere., “Modes de composition des Commentaire de Proclus”, Museum
Helveticum,6, σελ.77-100, p.85. Σύμφωνα με τον Festugiere ο σχολιασμός ωστόσο του Πρόκλου
είναι πιο οξυδερκής από του Ολυμπιόδωρου (σελ 81).
39 Proclus, Sur le premier Alcibiade de Platon. Tome I, texte etabli et traduit par Alain-Philippe
Segonds, Les Belles Lettres, Paris, 2003 xLiii
