α. Για τη φύση του καπιταλισμού
Για τον Καραβίδα, τόσο η δεξιά όσο και η αριστερά αποτελούν εκτροπές από την ορθή λύση, εκτροπές που εισήχθησαν άκριτα από το εξωτερικό ως μόδες. Οι φιλελεύθεροι έσπευσαν επιπόλαια στον πτωχό τόπο μας αθρόες όλες τις τελευταίες λέξεις της προόδου, μηδέ της σοσιαλδημοκρατίας εξαιρουμένης, απλώς από τον φόβο μην νομισθούν καθυστερημένοι. Το 1910 ήλθε στην Ελλάδα η μόδα του φιλελευθερισμού, όπως αργότερα, του μαρξισμού.
"......θά κανε κανείς χοντρό λάθος" σημειώνει ο Καραβίδας, "να πει πως καταφέρομαι κατά του καπιταλισμού από αισθηματολογία ή ότι τάχα με τον κοινοτισμό μου κάνω κάποια διαλεκτική κοινωνική αίρεση. Μιλώ απλώς για τα τοπικά, τα κοινωνικά και τα ιστορικά δεδομένα του γηγενούς πολιτισμού μας. Όσο για τον καπιταλισμό, καθ΄εαυτόν, θα ΄μουν ανόητος να τον έβλεπα αλλιώς παρά όπως είναι, ως μιαν ζώσαν ενεργόν δύναμιν, η οποία μάλιστα και παρ΄όλας τας υπερβολάς της, επροσπέρασε όλες τις άλλες όσες γνώρισε η ανθρώπινη ιστορία...
Το ζήτημα που θέτω είναι το εξής: ότι δεν μπορεί σε μια χώρα, επωφελώς για αυτήν, να προηγηθεί η διάδοσις αυτών των καπιταλιστικών μορφών οργανώσεως της οικονομίας (αλλ΄ ούτε και της αντιστοίχου επιστήμης και πνευματικής ζωής βέβαια) προ της δημιουργίας του βασικού παράγοντος, δηλαδή του κεφαλαίου, το οποίον άλλως πουθενά δεν έκαμε την πρώτη μαγιά του με δανεικά, αλλά με υπερεργασία, με περιπετειώδεις κινδύνους και με εύστοχη κεφαλαιοποίηση.
Ο καπιταλισμός, υποστηρίζει ο Καραβίδας, δεν δημιούργησε θεωρίες, αλλά μεγάλες συσσωρεύσεις πληθυσμών, πόλεις όχι παράσιτες αλλά ζωντανές και τεράστιες, που δουλεύουν, παράγουν και διαχέουν παντού ποταμούς πλούτου και αξιών, με το μεγάλο εμπόριο και με τη βιομηχανία. Εύλογα, οι πόλεις αυτές επιδιώκουν τη συγκεντρωτική - παρ΄όλο τον δυτικό φιλελευθερισμό - διοίκηση της κοινωνίας τους, αλλά και ξένων χωρών. Αντιθέτως, στην Ελλάδα, ζούμε σε καπιταλιστικές και σοσιαλιστικές ψευδαισθήσεις, ενώ πυκνώνουν εδώ μεγάλες παρασιτικές πολιτείες, που τίποτε δεν δημιουργούν, αλλά διαμέσου εκμαυλιστικών τραπεζικών οργανισμών πλασάρουν μέσα στις καθυστερημένες γεωργικές χώρες μας ξένα συμφέροντα και ξένα βιομηχανικά προϊόντα, εις βάρος του λαού. Και, τελικά, η αποταμίευση των χωρικών (αγροτών) διοχετεύεται στη μεγάλη πόλη και στους δικηγόρους της, για να διαχειριστούν τάχα οι ικανότεροι, ενώ δεν έχουν ιδέα από γεωργική ή καπιταλιστική παραγωγή. Και όλα αυτά τα παραπλανητικά καλύπτονται από το κοινοβουλευτικό σύστημα. Εδώ όμως δεν υπάρχει ούτε σκιά αστικής τάξης και καπιταλιστικής συσσώρευσης. Υπάρχει μόνον συγκέντρωση χαρτονομίσματος στα χέρια μερικών πνευματικά αναρχικών και εγωκεντρικών μικροαστών που κερδοσκοπούν παρασιτικά με τις άμεσες καταναλωτικές ανγκες του πληθυσμού. Ανάγκες που αντιμετωπίζονται με εισαγόμενα είδη, που πληρώνονται με ακριβό συνάλλαγμα.
Δεν μπορεί όμως σε μια χώρα, επωφελώς γι΄ αυτήν να προηγηθεί η διάδοση των καπιταλιστικών μορφών οργανώσεως της οικονομίας - και της αντίστοιχης επιστήμης και πνευματικής ζωής - από την πρωταρχική συσσώρευση κεφαλαίων. Αυτή η συσσώρευση σε καμιά βιομηχανική χώρα δεν έκανε την πρώτη μαγιά με δανεικά, αλλά με υπερεργασία, με περιπετειώδεις κινδύνους και εύστοχες κεφαλαιοποιήσεις. Ο Καραβίδας διακρίνει το προσωπικό κεφάλαιο, που ακολουθεί την ανθρώπινη νομοτέλεια, από το ανώνυμο καπιταλιστικό κεφάλαιο, στο οποίο αναφέρεται ο Μαρξ. Το δεύτερο έχει δική του ξεχωριστή νομοτέλεια, εργάζεται αποκλειστικά για τον εαυτό του, δηλαδή άσχετα από τον άνθρωπο, είτε τον πάτρωνα είτε τον προλετάριο. Το κοινωνικό λοιπόν ζήτημα στη χώρα μας δεν τίθεται εδώ μεταξύ ανωνύμων κεφαλαίων και ανωνύμων ανθρώπων, αλλά μεταξύ ανθρώπου προς άνθρωπο. Ενώ, αντιθέτως, στον καπιταλισμό, ο άνθρωπος έγινε αντικείμενο και το κεφάλαιο έγινε υποκείμενο.
Εμείς στην Ελλάδα, επισημαίνει ο Καραβίδας, σχεδόν τίποτα άλλο δεν έχουμε παρά τον εαυτό μας. Διατηρούμε εν τούτοις αρκετή υπόληψη για τον εαυτό μας αυτόν, ώστε να μην μπορούμε να τον διαπραγματευτούμε ως εμπόρευμα. Δεν μπορούμε να εμπιστευτούμε τα παιδιά μας, την εργατική τους δύναμη και την προσωπικότητά τους, ούτε να τα πουλήσουμε στην καπιταλιστική αγορά, έρμαια του νόμου της προσφοράς και της ζήτησης.
Η πρόοδος της Ελλάδας δεν μπορεί, έτσι, να πραγματοποιηθεί μέσω του καπιταλιστικού συστήματος, πιστεύει ο Καραβίδας, διότι η χώρα μας δεν διαθέτει καν τα απαραίτητα για τη στοιχειώδη συντήρηση του πληθυσμού της και δεν μπορεί να σχηματίσει κεφάλαιο εξ ιδίων πόρων. Αυτό δεν αποτελεί αντίφαση στη σκέψη του Καραβίδα, διότι ακριβώς προτείνει την εκτός καπιταλιστικού συστήματος εκκίνηση της οικονομικής μας ανάπτυξης, αφού το αντίθετο θα σήμαινε ακινητοποίηση και αδυναμία ανταπόκρισης στις απαιτήσεις του διεθνούς ανταγωνισμού. Αντίθετα, μια διαφορετική οικονομική συγκρότηση θα μπορούσε να οδηγήσει την Ελλάδα στη διεθνή αγορά πιο ισχυροποιημένη. Ο Καραβίδας υποστηρίζει μαι διαφορετική μέθοδο, συνεπή με την ειδική γεωοικονομική εμπειρία της χώρας μας. Σκοπός του είναι η έξοδος από την παθητικότητα και από την υποτέλεια στη δυτική κεφαλαιοκρατία.....
Από τα κεφάλαια που εργάζονται στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον Καραβίδα, όσα από την προέλευσή τους και τη φύση τους θα έπρεπε να αντιμετωπιστούν ως καθαρώς καπιταλιστικά και εκμεταλλευτικά, είναι μηδαμινά. Η χώρα μας δεν έχει μαζική καπιταλιστική παραγωγή και ό,τι κυριότατο παράγει είναι το έμψυχο υλικό της. Γιατί πρέπει, λοιπόν, να φαινόμαστε βασιλικότεροι του βασιλέως, διερωτάται ο Καραβίδας, εισάγοντας δια της βίας τις καπιταλιστικές και γραφειοκρατικές μορφές οργάνωσης στους κλάδους εκείνους, όπου αυτές δεν μπορούν να φέρουν καρπούς;
Ο καπιταλιστικός κανόνας εργασίας συνδυάζει τον επιθυμητό ελάσσονα κόπο με την απόλυτη εξειδίκευση. Πράγματι, στον καπιταλισμό, η συσσώρευση του κεφαλαίου επιτρέπει τη μαζική οργάνωση της εξειδικευμένης εργασίας. Έτσι, ο βιομηχανικός εργάτης δεν επιδίδεται σε πολλές δραστηριότητες, αλλά σε μία μόνιμη. Η ακραία αυτή και αμετάβλητη εξειδίκευση οδηγεί την ανθρώπινη προσωπικότητα σε διαλυτικές κατευθύνσεις. Έτσι, ο σύγχρονος καπιταλισμός είναι φύσει διαμελιστικός, αντιβιολογικός, γραφειοκρατικός. Ο κοινοτισμός όμως οργανώνεται βάσει των κατά τόπους κοινοτήτων και όχι κατ΄επάγγελμα και κοινωνική τάξη. Έτσι, το κοινωνικό πρόβλημα της χώρας τοποθετείται ιστορικά σε εντελώς ειδικό επίπεδο, αντιστρόφως ανάλογο προς αυτό του καπιταλιστικού διαφορισμού. Η κοινοτική κοινοπραξία είναι οργανική. Δηλαδή το άτομο εκλαμβάνεται στα πλαίσια της όχι ως μονάδα μαθηματικώς πεπερασμένη και ιδανικώς ελεύθερη, αλλά όπως πραγματικά είναι ως ολοκληρωμένη και μοναδική οντότητα.....
Στην Ελλάδα, επισημαίνει ο Καραβίδας, προπαγανδίζουν τον οικονομικό φιλελευθερισμό άτομα που διορίστηκαν στο δημόσιο και συνέχισαν να προπαγανδίζουν τον φιλελευθερισμό, σπείροντας έτσι την αναρχία.Αλλά, όσο και αν μερικά άτομα μπορούν να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους στο ρευστό πλαίσιο της εικονικής οικονομίας του καπιταλιστικού χρηματιστηρίου, που προβάλλεται από πολλούς ανόητους υπερπροοδευτικούς ως μια νέα μορφή οικονομικής και κοινωνικής οργανώσεως, οι λαοί και οι εθνικές ενότητες δεν μπορούν να βρουν καμιά εγγύηση έξω από την τοπική κόγχη τους. Για αυτό και οι επιπόλαιες λύσεις των λιμπεραλιστών είναι βερμπαλισμός. Το κοινοτικό κύτταρο, η κατ΄ουσίαν εξωκαπιταλιστική αλλά και γενικότερα εξωματεριαλιστική δομή της κοινότητας, που αναφέρεται κατ΄ευθείαν στη σχέση ανθρώπου από άνθρωπο, αποτελεί άμυνα κατά του καπιταλιστικού, απρόσωπου και ανώνυμου κεφαλαίου και κατά του τοπικού, προσωπικού κεφαλαίου, εάν αυτό τείνει να εξελιχθεί σε καπιταλιστικό.
β. Ποια μορφή καπιταλισμού ανέχεται ο Καραβίδας
"Σας εξηγώ", γράφει ο Καραβίδας, "ότι δεν αποκλείω το μεγάλο ανώνυμο τραπεζικό κεφάλαιο από τη χώρα μας δίδοντάς του μάλιστα όλον τον εξωκοινοτικό χώρο στη μεγάλη βιομηχανία και το εμπόριο, αρκεί να μην απομυζά το κομπόδεμα των χωρικών και αγροτών και να μην εμποδίζει την τοπική συσσώρευση κεφαλαίου μέσα στις κοινότητες. Είναι δυνατόν να αναπτυχθεί εγχώριος καπιταλισμός, με βάση όμως όχι ξένο αλλά εγχώριο κεφάλαιο. Αλλά αυτό προϋποθέτει σκληρότατη εργασία και αποταμίευση πολλών γενεών, όπως ακριβώς συνέβη στη δύση, αν και εκεί οι χώρες ήταν πλουσιότερες".
Δεν μπορεί, λοιπόν, εύκολα κανείς να παραμείνει, σύμφωνα με τον Καραβίδα, εκτός του καπιταλιστικού συστήματος. Αλλά πρέπει να ενταχθεί με γηγενή κεφάλαια, διότι αλλιώς τον περιμένει υποδούλωση. Στα πλαίσια αυτά, ο κοινοτισμός ευνοεί την συσσώρευση, διότι οι ασθενείς ιδιωτικές ροπές αντισταθμίζονται από τα κοινοτικά πλαίσια. Χρήσιμο θα ήταν, συναφώς, να αναπτυχθούν οι αστικοί κλάδοι με το γνήσιο συντροφικό σύστημα.
Επομένως ο Καραβίδας αποδέχεται μορφές καπιταλισμού μόνο στο βαθμό που συνυπάρχει κοινοτικό πλαίσιο οργάνωσης της κοινωνίας το οποίο εξισορροπεί τα υπερκέρδη της μεγάλης κεφαλαιοκρατίας συσσωρεύοντας μεγάλο μέρος των κερδών της στη μικρή κλίμακα των τοπικών κοινοτήτων (δήμων, χωριών). Και το κοινοτικό πλαίσιο οργάνωσης κάθε τοπικής κοινωνίας, σύμφωνα με τον Καραβίδα, διακρίνεται από θεσμούς άμεσης δημοκρατίας και συμμετοχής των πολιτών στις αποφάσεις κάθε κοινότητας. Με λίγα λόγια στον κοινοτισμό δημιουργείται ένα θεσμικό πολιτικό δίκτυο ελέγχου των αποφάσεων από τους πολίτες των δήμων και των τοπικών κοινωνιών, το οποίο δρα ευεργετικά για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη και ευημερία των πόλεων και των κοινοτήτων γενικότερα......
πηγές:
Κοινοτισμός, του Μελέτη Μελετόπουλου
Τα κοινοτικά δίκαια εις τη βάση του κράτους, του Κων. Καραβίδα
Σοσιαλισμός και Κοινοτισμός, του Κων. Καραβίδα
