Ο ΥΠΕΡΑΙΣΘΗΤΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΘΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ

Του Εμπεδότιμου Αθηναίου

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΘΕΙΩΝ ΤΑΞΕΩΝ

Κάθε θεία τάξις έχει τα δικά της χαρακτηριστικά, τα οποία και προσδιορίζουν τις ιδιότητες της και τον τρόπο που συμμετέχει στην ίδρυση του Σύμπαντος.

Τα χαρακτηριστικά αυτά, τα οποία παρουσιάζονται με την μορφή ζευγών, έχουν καταγραφεί και σχολιαστεί στον μυστηριακό διάλογο "Παρμενίδης" του Πλάτωνα. Αποτελούν κληρονομιά από τους Πυθαγόρειους, οι οποίοι και ονόμαζαν τα ζεύγη αυτά "συστοιχίες"¨και τα οποία διοασώζει ο Αριστοτέλης στο έργο του "Μετά τα Φυσικά" .

Τα ζεύγη αυτά, ανά θεία τάξη είναι τα εξής :

ΟΡΦΕΑΣ - Ο ΜΕΓΑΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ

Εισαγωγή

Σύμφωνα με τον Ελληνικό μύθο, ο Ορφέας ήταν η κύρια εκπροσώπηση της τραγουδιστικής τέχνης και της λύρας και είχε ιδιαίτερη σημασία στη θρησκευτική ιστορία της Ελλάδας. Η μυθική φιγούρα του Ορφέα ήταν ελληνικής για την ακρίβεια Μακεδονικής^[1]προέλευσης από την Πιερία^[2]. (ή κατ΄άλλους θρακικής προέλευσης). Τα Ορφικά Μυστήρια, τελετουργικά αγνώστου περιεχομένου, πήραν το όνομά τους από τον Ορφέα. Γεννήθηκε στην Πιερία σε μια πόλη ονόματι Πίμπλεια^[3], κοντά στον Όλυμπο^[4][5] και ήταν βασιλιάς των Κικόνων^[6], όπου στις Μαινάδες τους βρήκε το θάνατό του. Ο μυθιστοριογράφος Κόνων γράφει ότι ήταν και Βασιλιάς των Μακεδόνων^[7] επίσης. Ο τάφος του βρισκόταν και αυτός κοντά στον Όλυμπο στα Λείβηθρα.^[8][9]. Η συνολική θεώρηση των Ορφικών αποδεικνύει πως ο Ορφέας ήταν όντως υπαρκτό πρόσωπο και όχι απλά το αποκύημα της φαντασίας ορισμένων.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ - ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ

Τα ένδοξα και η διαλεκτική

Σύμφωνα με τον Χέγκελ, ο Αριστοτέλης ανήκει στα πιο βαθυστόχαστα μυαλά της ανθρωπότητας και απέναντί του καμιά εποχή δεν έχει να αντιτάξει παρόμοιο ανάστημα (Werke19, σ.132). Μια γενικότερη αντίληψη που ισχύει για την αριστοτελική φιλοσοφία, κατά τον γερμανό φιλόσοφο, είναι ότι ο Αριστοτέλης έχει αναγάγει σε αρχή της γνώσης την εμπειρία (ό.π., σ. 145). Ωστόσο δεν μένει σε αυτή την εμπειρική περιοχή, αλλά επιχειρεί να συνδυάσει την εμπειρικά/εξωτερικά εκτυλισσόμενη επιχειρηματολογία με μα βαθύτατα θεωρησιακή διαδικασία (ό.π.). Αυτός ο συνδυασμός αποτελεί, κατά κάποιο τρόπο, ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της αριστοτελικής θεωρίας περί διαλεκτικής. 

Η ΘΕΑ ΕΚΑΤΗ

Σεληνιακή Θεά της εσωτερικής γνώσης και των μεταβάσεων και των αλλαγών, με εξουσία στον ουρανό, την γη, την θάλασσα, αλλά και το επέκεινα, χορηγός πλούτου, τιμών, νίκης και εύπλοιας, προστάτης των νεογέννητων, καθοδηγήτρια των ανθρώπων ως κυρία των οδών, των δίστρατων, των τρίστρατων και των εισόδων (που και τα τέσσερα συμβολίζουν τις πορεύσεις και επιλογές του ανθρωπίνου βίου), βοηθός κάθε θεσμοθετήσεως και προϊσταμένη κάθε εξαγνιστικής τελετής. 

Σύμφωνα με τις διάφορες μυθολογικές εκδοχές, η Θεά Εκάτη εμφανίζεται να έχει «γεννηθεί» από: 

ΒΛΑΣΗΣ ΡΑΣΣΙΑΣ - ΤΑ «ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ» ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Ο λεγόμενος «Μονοθεϊσμός» έχει επικρατήσει, εκεί που έχει επικρατήσει, με κύριο εργαλείο του την ομολογουμένως υπεραποδοτική διαχείριση του ανθρώπινου φόβου. Εκείνο που κατεξοχήν φοβούνται οι αφιλοσόφητοι άνθρωποι είναι η «απώλεια», η «ανυπαρξία» και όλοι οι ανάλογοι όροι που ωστόσο σε συμπαντικό επίπεδο στερούνται νοήματος, αφού τίποτε μέσα στο Είναι δεν μπορεί να «απωλεσθεί». Καμία απολύτως «απώλεια» δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσα σε ένα δεδομένο και άφθαρτο σύνολο, το οποίο απλώς φιλοξενεί μέσα του μία ατελείωτη αλλαγή μορφών και καταστάσεων. 

Η ΔΩΔΕΚΑΤΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ - ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Α. Εισαγωγή


Ου, μα τον αμετέρα ψυχά παραδόντα τετρακτύν,
Παγάν αενάου φύσεως ριζώματ’ έχουσαν

Μ’ αυτούς τους εξάμετρους στίχους ορκίζονταν οι Πυθαγόρειοι. Η τετρακτύς, «τετράδα»,  είναι γι’ αυτούς το σύμβολο, το οποίο αναπαριστά πλήρως τη μουσική – αριθμητική τάξη του κόσμου.

Ο Θέων ο Σμυρναίος λέει ότι η τετρακτύς «μοιάζει να περικλείει όλη τη φύση του Σύμπαντος» (δοκεί την των όλων φύσιν συνέχειν)1. Ο νεοπυθαγόρειος και νεοπλατωνικός αυτός φιλόσοφος, που γεννήθηκε κι έζησε στη Σμύρνη απ’ τα μέσα του 1ου ως τα μέσα του 2ου π.Χ. αιώνα, έγραψε 3 (απ’ όσο ξέρουμε) βιβλία, απ’ τα οποία ευτυχώς σώθηκε το ένα τουλάχιστον κι έτσι έμεινε μια σημαντικότατη πηγή αξιόπιστων πληροφοριών για τις πυθαγόρειες μελέτες.  Το έργο αυτό είναι «Των κατά των μαθηματικόν χρησίμων εις την Πλάτωνος ανάγνωσιν».  Εκεί ο Θέων αναλύει έντεκα τρόπους με τους οποίους σχηματίζεται τετρακτύς’  έντεκα τετρακτύες. 

ΦΕΡΕΚΥΔΗΣ Ο ΣΥΡΙΑΝΟΣ - Η ΦΕΡΕΚΥΔΕΙΟΣ ΘΕΟΓΟΝΙΑ

       

Ο Φερεκύδης, (5ος αιώνας π.Χ) υιός του Βάβυος, ήταν θεογονιστής ποιητής και φιλόσοφος από τη νήσο Σύρο. Ανέπτυξε τη δική του κοσμολογική θεωρία που επηρεάστηκε από τις ορφικές ιδέες, τη θεωρία του Θαλή, τη μυθολογική Θεογονία του Hσιόδου και τις δοξασίες των ιερέων της αρχαίας Aιγύπτου. Κατ’ αυτόν υπάρχουν τρία κοσμογονικά στοιχεία, ο Ζας, ο Χρόνος και η Χθονίη, τρεις Θεοί που «ήσαν αεί», δηλαδή υπήρχαν ανέκαθεν μέσα στο Σύμπαν και εξ αυτών γεννήθηκε η πρώτη θεϊκή γενεά, η λεγόμενη «Πεντάμυχος». Έγραψε σε ιωνική διάλεκτο.

ΒΛΑΣΗΣ ΡΑΣΣΙΑΣ - Ο ΘΕΟΣ ΗΦΑΙΣΤΟΣ

Πρωτεύων Θεός της Ελληνικής Εθνικής Θρησκείας, εκφραστής του «αναλίσκοντος» και «δημιουργικού» Πυρός (του φυσικού όσο και του πνευματικού, ως φλόγα δημιουργίας) και προστάτης της μεταλλουργίας και των άλλων ανθρώπινων τεχνουργιών, «υιός» του Θεού Διός και της Θεάς Ήρας («Ιλιάς», Ξ 338, Απολλόδωρος 1.19 και Κικέρων «De Natura Deorum» 3.22) ή μόνον της Θεάς Ήρας δίχως την μεσολάβηση «αρσενικού» στοιχείου (Ησίοδος, «Θεογονία» 927, Ομηρικός Ύμνος 3.310, Απολλόδωρος 1.19 και Παυσανίας 1.20.3).

ΒΛΑΣΗΣ ΡΑΣΣΙΑΣ - ΠΕΡΙ "'ΘΑΥΜΑΤΩΝ" ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΤΟΥΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ

«Όσο για τα θαύματά σας, δεν με εντυπωσιάζουν. Όλοι οι πονηροί έχουν κάνει θαύματα και όλοι οι ηλίθιοι τα έχουν πιστέψει. Για να πεισθώ για την αλήθεια ενός θαύματος, πρέπει προηγουμένως να πεισθώ ότι το γεγονός που το αποκαλείτε έτσι είναι παντελώς αντίθετο με τους νόμους της Φύσεως, γιατί μόνο ό,τι είναι έξω από αυτήν μπορεί να περάσει για θαύμα. Και ποιος γνωρίζει την Φύση αρκετά καλά, ώστε να τολμήσει να βεβαιώσει σε ποιο ακριβώς σημείο αυτή ξεπερνιέται ή παραβιάζεται ; Για να γίνει συνεπώς πιστευτό ένα θαύμα δεν απαιτούνται παρά δύο μόνον παράγοντες, ένας θαυματοποιός και μία δύο γυναικούλες. Έλα τώρα, μην ψάχνεις άλλα στηρίγματα για την πίστη σου. Όλοι οι ιδρυτές θρησκειών έκαναν αυτά που αποκαλείτε θαύματα και, τι περίεργο, όλοι τους βρήκαν ανόητους να τους πιστέψουν…Αχ φίλε μου, αν ο Θεός σου όντως υπήρχε, θα είχε τόση ανάγκη από θαύματα, μαρτύρια και προφητείες για να στήσει την αυτοκρατορία του ;» 

(Μαρκήσιος ντε Σαντ, «Διάλογος ενός παπά με έναν μελλοθάνατο»)

     

ΡΑΣΣΙΑΣ ΒΛΑΣΗΣ - ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΩΝ ΘΕΩΝ

(Πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Τρίτο Μάτι" το έτος 2000)

Στα “ορφικά” λεγόμενα fragmenta, ο Ορφεύς αποκαλείται κατ’επανάληψιν “θεολόγος” ή “ο θεολόγος ο παρά τοίς Έλλησιν”. Και ένας λόγος που αποκαλείται έτσι ο Ορφεύς είναι ότι, ανάμεσα στα τόσα άλλα, έδωσε στους Θεούς του εθνικού Πανθέου των προγόνων μας τα συμβατικά τους ονόματα. Δεν ξέρω αν εκπλήσσω τον αναγνώστη μιλώντας για συμβατικά ονόματα, αλλά μάλλον το κάνω, αν τουλάχιστον αναλογισθώ ότι οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν πως το πραγματικό όνομα του κάθε Θεού μας είναι εκείνο που αναγραφόταν κι εκφωνείτο στις καθημερινές φωνές και τα γραπτά των (πραγματικών) Ελλήνων της αρχαιότητος και ακόμη και στις ημέρες μας αναγράφεται κι εκφωνείται μαζικά, τόσο από Έλληνες και Νεοέλληνες όσο και από χατζηέλληνες και ανθέλληνες, στην τελευταία περίπτωση με, κατά πλειοψηφία, χυδαίο και βέβηλο τρόπο.

ΔΙΟΓΕΝΗΣ Ο ΚΥΝΙΚΟΣ - Ο ΑΣΚΗΤΗΣ ΤΗΣ ΑΡΕΤΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ

Υπάρχουν κάποιες μορφές μέσα στην πορεία των αιώνων, οι οποίες άφησαν ανεξίτηλο το στίγμα τους στην ιστορία του παγκόσμιου πολιτισμού. Άνθρωποι οι οποίοι μας κληροδότησαν μεγάλες αξίες, τις οποίες, δυστυχώς, δεν μπορέσαμε να τις εκμεταλλευτούμε στο έπακρο. Όμως η άσβεστη μνήμη τους πάντα θα στέκεται αρωγός στην προσπάθειά μας να γίνουμε “αληθινοί” άνθρωποι. Διότι, όσο θα υπάρχει αυτή η αιώνια συντροφιά τους, τόσο θα διατηρείται ζωντανή και η ελπίδα της πνευματικής μας “ανάστασης”. Ο Κυνικός Διογένης υπήρξε πράγματι ένα “δαιμόνιο” πνεύμα, ένας άνθρωπος με όλη τη σημασία της λέξης, που με τη στάση της ζωής του μας έδειξε τον δρόμο προς την αληθινή ευδαιμονία. Το ελάχιστο που θα μπορούσαμε να πράξουμε είναι να τον ευχαριστήσουμε μέσα από τα βάθη της καρδιά μας.

ΣΠΕΥΣΙΠΠΟΣ - ΤΟ ΕΝ ΚΑΙ Η ΔΥΑΔΑ ΕΙΝΑΙ ΓΕΝΝΗΤΟΡΕΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΟΝΤΩΝ

Ο Σπεύσιππος (γεννήθηκε το 408 π.Χ. στην Αθήνα και πέθανε μεταξύ 339 και 338 π.Χ. στην Αθήνα^[1]) ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος και μαθηματικός και πρώτος σχολάρχης της Πλατωνικής Ακαδημίας για περίπου 10 χρόνια, μετά τον θάνατο του Πλάτωνα το 347 π.Χ. 

Ο Σπεύσιππος ήταν ανιψιός του Πλάτωνα από την αδελφή του Πωτώνη και ο πατέρας του ήταν ο Ευρυμέδοντας ο Μυρρινούσιος.^[2] Είχε συνοδεύσει τον Πλάτωνα στο ταξίδι του στη Σικελία το 361 π.Χ.^[3] και ήταν σαφής υποστηρικτής του, στην πολιτική φιλικής προσέγγισης και προσεταιρισμού σε πολιτικές προσωπικότητες της εποχής, μεταξύ αυτών και του Διονυσίου του Β´ των Συρακουσών. Ορίστηκε ως διάδοχος και σχολάρχης της Ακαδήμειας από τον Πλάτωνα με το σκεπτικό ότι δεν ήταν "ξένος" αλλά Αθηναίος πολίτης. Ανέλαβε μετά το θάνατο του θείου του, σε ηλικία περίπου 60 ετών. Διάδοχος του στην Ακαδήμεια μετά τον θάνατο του, εκλέχτηκε ο Ξενοκράτης.

ΖΗΝΩΝ Ο ΕΛΕΑΤΗΣ - Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΟΔΗΓΕΙ ΣΕ ΠΑΡΑΔΟΞΑ

Φιλόσοφος που καταγόταν από την Ελέα της Κάτω Ιταλίας (488 π.Χ – 430 π.Χ.). Μαθητής του Παρμενίδη, υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους εκπροσώπους της Ελεατικής σχολής. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, όλη η σκέψη του Ζήνωνα έχει κίνητρο την επιθυμία να ενισχύσει τη θεωρία του δασκάλου του καταδεικνύοντας ότι αν η ελεατική διδασκαλία του ενός και μόνου όντος του Παρμενίδη οδηγεί σε παράλογες συνέπειες σε σχέση με τα δεδομένα της κοινής λογικής, συνέπειες ακόμα πιο παράλογες προκύπτουν από την αποδοχή των δεδομένων της κοινής λογικής.

Με την έννοια αυτή, η πολεμική του Ζήνωνα στρέφεται όλη κατά των εννοιών της πολλαπλότητας και της κίνησης και τα επιχειρήματα που διατύπωσε για τον σκοπό αυτό είχαν μεγάλη απήχηση για πολλούς αιώνες.

ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ - Ο ΙΔΡΥΤΗΣ ΤΗΣ ΣΟΦΙΣΤΙΚΗΣ

Με τον Πρωταγόρα εισάγεται το ρεύμα του σχετικισμού και του υποκειμενισμού στη φιλοσοφία. Ο Πρωταγόρας πίστευε ότι η γνώση δεν προσδιορίζεται αντικειμενικά, αλλά με τις αισθήσεις. Άρα, γνώση είναι ό,τι αντιλαμβανόμαστε όπως αποτυπώνεται στις αισθήσεις μας. Ο Πρωταγόρας εισήγαγε και την έννοια του «ανθρωποκεντρισμού», με τη χαρακτηριστική ρήση «πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος». Η έκφραση αυτή σημαίνει ότι ο άνθρωπος αποτελεί μέτρο της αλήθειας και της γνώσης και γι’ αυτό κάθε υποκειμενική άποψη για κάποιο θέμα έχει την άξια της.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΕΜΙΣΤΟΣ ΠΛΗΘΩΝ

Ο Πλήθων στο γνωστό έργο του ζωγράφου
  Μπενότσο Γκότσολι (Benozzo Gozzoli)
  «Η Πομπή των Μάγων» στο Palazzo
   Medici-Riccardi της Φλωρεντίας.


(Georgios Gemistos Plethon, Κωνσταντινούπολη, περ. 1355 – Σπάρτη, 1452)

Έλληνας φιλόσοφος και πολιτικός άνδρας των αρχών του 15ου αιώνα, μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του υστεροβυζαντινού πνευματικού βίου, βαθύς γνώστης του Πλατωνισμού, πολυθεϊστής και ένθερμος υπερασπιστής της φυσικής και πολιτισμικής συνέχειας του Ελληνισμού («εσμέν Έλληνες το γένος, ως η τε φωνή και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί»), η σκέψη του οποίου επηρέασε έντονα την ιταλική διανόηση της εποχής και συνέβαλε στην τελική διαμόρφωση του ρεύματος που ονομάστηκε «Αναγέννηση».

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η "A PRIORI" ΚΑΙ Η "A POSTERIORI" ΓΝΩΣΗ

Η a priori και η a posteriori γνώση ως έννοιες της φιλοσοφίας και των κοινωνικών επιστημών. Οι έννοιες αυτές αντικατοπτρίζουν τις ιδέες δύο μεγάλων ρευμάτων, των εμφυτοκρατών ή νατιβιστών και των εμπειριστών. A priori χαρακτηρίζεται η γνώση που αποτελείται από έμφυτες ιδέες που προηγούνται της εμπειρίας, ενώ a posteriori η γνώση που προέρχεται από την εμπειρία. Ο Πλάτων υπήρξε από τους πρώτους που υποστήριξε την ιδέα της a priori γνώσης, θεωρώντας ότι η ψυχή έχει γνωρίσει τις ιδέες, άρα και την αλήθεια πριν από την γέννηση. Ρασιοναλιστικά ρεύματα που υποστήριξαν την a priori γνώση εμφανίστηκαν και τον 17ο αιώνα με κύριο εκπρόσωπο τον Ρενέ Ντεκάρτ. Δριμεία κριτική πάνω στη θεωρία της a priori γνώσης έκανε ο Άγγλος εμπειριστής φιλόσοφος Τζων Λοκ, ο οποίος θεωρούσε ως πηγή γνώσης την εμπειρία λέγοντας ότι το υποκείμενο από την γέννησή του είναι tabula rasa, δηλαδή μια άγραφη δέλτος πάνω στην οποία καταγράφονται οι εμπειρίες της καθημερινότητας.

ΚΑΝΤ - Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΚΑΘΑΡΟΥ ΛΟΓΟΥ

Η σκέψη του Καντ (1724-1804) αποτελεί σημαντικό σταθμό στην ιστορία της νεότερης φιλοσοφίας όχι μόνο γιατί ολοκληρώνει την κριτική στροφή που εγκαινιάζει ο Descartes αλλά και γιατί σφραγίζει την πορεία ολόκληρης της μεταγενέστερης φιλοσοφίας, με την έννοια ότι αυτή βρίσκεται έκτοτε σε έναν μόνιμο κριτικό διάλογο μαζί της.

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ ΔΑΙΜΟΝΙΟΥ

                

Του Bασίλη Kάλφα, Καθηγητή Φιλοσοφίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Στη μυθολογία της φιλοσοφίας ο Σωκράτης είναι ο απόλυτος ήρωας, η ίδια η ενσάρκωση της φιλοσοφίας. H αλήθεια όμως είναι ότι για τον πιο γνωστό φιλόσοφο γνωρίζουμε ελάχιστα πράγματα. O ίδιος ο Σωκράτης δεν έγραψε τίποτε – και δεν ξέρουμε ούτε καν γιατί αποφάσισε να μη γράψει. Όσοι γνώρισαν τον Σωκράτη και θέλησαν να γράψουν γι’ αυτόν, το έκαναν μέσω της λογοτεχνίας. O Σωκράτης που όλοι γνωρίζουμε είναι ένα θεατρικό πρόσωπο. Eίναι η κωμική καρικατούρα του σοφιστή στις Nεφέλες και η ηρωική μορφή του φιλοσόφου στους πλατωνικούς διαλόγους. O πραγματικός Σωκράτης μένει πάντοτε κρυμμένος πίσω από μια μάσκα.

Η ΚΑΘΟΔΟΣ- ΑΝΟΔΟΣ ΨΥΧΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΧΩΡΟΔΙΚΤΥΩΜΑ ΝΑΩΝ

Αρχικώς θα μελετήσουμε (Μυθολογικά και φιλοσοφικά-θεολογικά) τα:

Τα εν ουρανώ και γη χάσματα, στο δέκατο βιβλίο της πλατωνικής «Πολιτείας»

Εν συνεχεία θα πούμε πως:

O Καρκίνος είναι ο αστερισμός ο οποίος οριοθετεί στις 23° 26′ 22″ βόρεια του Ισημερινού τον βόρειο τροπικό στον οποίο δίνει και το όνομά του: τροπικός του Καρκίνου – ένας από τους πέντε μείζονες κύκλους γεωγραφικού πλάτους. Είναι το βορειότερο πλάτος στο οποίο ο Ήλιος μπορεί να μεσουρανεί το μεσημέρι. Αυτό συμβαίνει κατά το θερινό ηλιοστάσιο, όταν το βόρειο ημισφαίριο κλίνει προς τον ήλιο στο μέγιστο βαθμό. O τροπικός του Καρκίνου αντικατοπτρίζει τη γωνία κλίσης του άξονα της γης, η οποία ποικίλει σε μια περίοδο 41.000 ετών από το μέγιστο των 23° 30′ στο ελάχιστο των 22° 06′ μοιρών. Δηλαδή η αργή μετατόπιση του Τροπικού του Καρκίνου νότια, αντανακλά τη μετατόπιση της κλίσης του άξονα της γης (λοξότητα) – το όνομα του τροπικού προέκυψε γιατί όταν δόθηκε η ονομασία, ο ήλιος βρισκόταν στον αστερισμό του Καρκίνου κατά το θερινό ηλιοστάσιο, εντούτοις, λόγω της μετάπτωσης του άξονα της Γης, ο Ήλιος στην σύγχρονη εποχή βρίσκεται μετατοπισμένος – ως προς το πλάτος – στον αστερισμό του Ταύρου (την 17-η Νοεμβρίου μεσουρανούν ταυτόχρονα το όμμα του Ταύρου μαζί με τις Πλειάδες) κατά το θερινό ηλιοστάσιο/ηλιοτρόπιο ενώ η κλίση του άξονα της Γης είναι 23,27 μοίρες από τον Ισημερινό.Το ίδιο ισχύει και για τον τροπικό του Αιγόκερω, λόγω της μετάπτωσης του άξονα της Γης, ο Ήλιος στην σύγχρονη εποχή βρίσκεται μετατοπισμένος – ως προς το πλάτος – στον αστερισμό του Σκορπιού κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο/ηλιοτρόπιο.

ΖΗΝΩΝ Ο ΚΙΤΙΕΥΣ - Η ΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΚΑΙ Η ΦΥΣΙΚΗ ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑ

Ο Ζήνων ο Κιτιεύς (αρχ. Ζήνων ὁ Κιτιεύς 334 π.Χ. - 262 π.Χ.) ήταν  φιλόσοφος από το Κίτιο της Κύπρου, ο οποίος δημιούργησε τη φιλοσοφική σχολή του στωικισμού στην Αθήνα.  Αρχικά ήταν έμπορος, αλλά το καράβι, με το οποίο μετέφερε τα εμπορεύματά του, καθ΄οδόν ναυάγησε, με αποτέλεσμα να χάσει όλη την περιουσία του και να καταλήξει στην Αθήνα, όπου και άρχισε αργότερα να καταγίνεται με τη φιλοσοφία.

Όταν ένιωσε τη σημασία της τελευταίας αυτής, είπε το περίφημο: `Νυν ευπλόηκα, ότε εναυάγησα`, που σημαίνει: `Πήγε καλά το ταξίδι μου, όταν ναυάγησα`.

ΠΥΡΡΩΝ Ο ΗΛΕΙΟΣ - Η ΑΛΗΘΙΝΗ ΓΝΩΣΗ ΕΙΝΑΙ ΑΔΥΝΑΤΗ

Κατά τον Πύρρωνα, τίποτε δεν μπορεί να είναι καθαυτό (από μόνο του) ηθικά καλό ή κακό, ωραίο ή αισχρό, δίκαιο ή άδικο (καθώς η ανθρώπινη συμπεριφορά ρυθμίζεται από τη συμβατικότητα, «νόμω και έθει» , δηλαδή από την καθιερωμένη συνήθεια και το έθιμο). Βασικό αξίωμα των Σκεπτικών είναι η λεγόμενη «Αρρεψία» (αμφιβολία), ενώ ως το μόνο πραγματικό αγαθόν αναγνωρίζεται η Αρετή. Δεν μπορούμε να διακρίνουμε, μετρήσουμε και κρίνουμε τα πράγματα, που χαρακτηρίζονται «αδιάφορα, αστάθμητα και ανεπίκριτα». Ούτε τα δεδομένα των αισθήσεων, ούτε οι κρίσεις μας μπορεί να είναι αληθείς ή ψευδείς.

Ο σκεπτικισμός έθεσε τις βάσεις για τη συγκρότηση της συστηματικής επιστήμης. Ας φανταστούμε πόσο δίκιο είχε ο Πύρρων. Ποτέ εμείς οι θνητοί δε θα αντικρίσουμε τα όντα, ακριβώς όπως είναι. Το μόνο που βλέπουμε είναι τα φαινόμενά τους, τις σκιές των αληθινών πραγμάτων. Κάθε φορά θα αναθεωρούμε και θα τείνουμε προς την αλήθεια και την πραγματική φύση των όντων, αλλά ποτέ δε θα φθάσουμε σε αυτήν.

Ο Διογένης ο Λαέρτιος («Βίοι Φιλοσόφων», βιβλίο ΙΧ,§61) μιλώντας για τον Πύρρωνα (365-275 π.Χ.) γράφει:

«Πύρρων Ηλείος Πλειστάρχου μεν ην υιός, καθά και Διοκλής ιστορεί- ως φησί δ' Απολλόδωρος εν Χρονικοίς, πρότερον ην ζωγράφος, και ήκουσε Βρύσωνος τoυ Στίλπωνος, ως Aλέξανδρος εν Διαδοχαίς, είτ' Αναξάρχου, ξυνακολουθών πανταχού, ως και τοις Γυμνοσοφισταίς εv Ινδία συμμίξαι και τοις Μάγοις, όθεν γενναιότατα δοκεί φιλοσοφήσαι, τo της ακαταλnψίας και εποχής είδος εισαγωγών, ως Ασκάνιος ο Αβδηρίτης φησίν».

Ο ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ ΚΑΙ Η ΣΤΟΑ

Τον Απρίλιο του 1997 ανακοινώθηκε ότι βρέθηκε μια άριστα σωζόμενη ενεπίγραφη ερμαϊκή στήλη με κεφαλή του στωικού φιλοσόφου Χρύσιππου, στις ανασκαφές που διεξήχθησαν  στον περίβολο της Βουλής για την ανέγερση του υπόγειου γκαράζ. Η ερμαϊκή στήλη του Χρύσιππου έχει ύψος 1,75 μαζί με την κεφαλή, είναι από πεντελικό μάρμαρο, φέρει την επιγραφή ΧΡΙCΙΠΠΟC και χρονολογείται κατά πάσα πιθανότητα από τον 1ο αι. π.Χ. Ο Χρύσιππος (280-206 π.Χ.) ήταν από τους σημαντικότερους στωικούς φιλοσόφους του 3ου π.Χ. αιώνα. Σημαντικότερο γεγονός θεωρείται η ανεύρεση παραπλεύρως μιας όμοιας βάσης, αριθμημένης επίσης (η μία με Α και η άλλη με Ε), πράγμα που επιτρέπει την υπόθεση ότι σε αυτό το σημείο υπήρχε σειρά στηλών με πορτρέτα φιλοσόφων και άλλων προσώπων.

ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ Ο ΣΟΛΕΥΣ - Η ΑΠΑΘΕΙΑ ΚΑΙ Η ΕΤΕΡΟΙΩΣΙΣ

Ο φιλόσοφος Χρύσιππος (280 π.Χ. – 206 π.Χ.), γιος του Απολλωνίου από την Ταρσό, υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους της Στωικής σχολής, θεωρούμενος ως ένας από τους θεμελιωτές της. Γεννήθηκε στους Σόλους ή στην Ταρσό της Κιλικίας. Στα νιάτα του είχε ασχοληθεί με τον αθλητισμό. Αργότερα πήγε στην Αθήνα, όπου πήρε μαθήματα από τον Ζήνωνα, τον ιδρυτή της στωικής σχολής, και μετά από τον Κλεάνθη, τον διάδοχο του Ζήνωνα. Επίσης φοίτησε στη «Νέα Ακαδημία», που είχε ιδρύσει στην Αθήνα οΑρκεσίλαος. Μετά τον θάνατο και του Κλεάνθη, ο Χρύσιππος τον διαδέχθηκε ως ο επικεφαλής της «Ποικίλης Στοάς». Αποκλήθηκε ο «Άγιος Θωμάς ο Ακινάτης της Στοάς» και έχει λεχθεί ότι «άνευ Χρυσίππου δεν υπάρχει Στοά». Σύμφωνα με την παράδοση, πέθανε από τα γέλια για ένα αστείο που είπε ο ίδιος. Οι Αθηναίοι για να τιμήσουν τον Χρύσιππο τον ανακήρυξαν Αθηναίο δημότη και όταν πέθανε έστησαν τον ανδριάντα του στον Κεραμεικό.

ΚΛΕΑΝΘΗΣ Ο ΑΣΣΙΟΣ - ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ ΩΣ ΖΩΝΤΑΝΗ ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ Η ΣΥΜΠΛΕΥΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ ΤΟΥ ΩΣ ΥΨΙΣΤΗ ΑΡΕΤΗ

                      

Ο Κλεάνθης ο Άσσιος (από την Άσσο της Τρωάδος, 330 π.Χ. - 232 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας στωικός φιλόσοφος. Υιός του Φανίου, υπήρξε μαθητής, επί 19 ολόκληρα έτη, και, εν τέλει, διάδοχος του Ζήνωνα, ως ο δεύτερος κατά σειρά δάσκαλος της Αρχαίας Στοάς. Πρώην πυγμάχος αθλητής, έφθασε στην Αθήνα γύρω στο έτος 282, με μόνον 4 δραχμές στο πουγκί του, όπου σπούδασε Φιλοσοφία υπό τον κυνικό Κράτητα αλλά κυρίως υπό τον Ζήνωνα επί 14 πλήρη έτη, όντας υποχρεωμένος, κατά την παράδοση, να κερδίζει τα προς το ζην με νυκτερινή εργασία αρτεργάτου ή άντληση ύδατος για λογαριασμό ενός κηπουρού. Λέγεται ότι οι Αθηναίοι πολίτες, παρατηρώντας ότι ήταν υγιής και δυνατός και παρευρίσκετο ανελειπώς στις παραδόσεις του Ζήνωνος, παρά το ότι δεν είχε φανερούς οικονομικούς πόρους, τον παρέπεμψαν στον Άρειο Πάγο, κατά τα νόμιμα της πόλεως, ώστε να εξηγήσει από πού αντλούσε τα προς το ζην. Όταν κατέθεσαν υπέρ του ο κηπουρός για λογαριασμό του οποίου αντλούσε νερό και η γυναίκα στον αλευρόμυλο και φούρνο της οποίας εργαζόταν, οι δικαστές συγκινήθηκαν σε τέτοιον βαθμό για την αφοσίωσή του στην Φιλοσοφία, ώστε ψήφισαν να του χορηγηθούν τιμής ένεκεν δέκα μναι από το ταμείο της πόλεως (ο Ζήνων, δεν του επέτρεψε ωστόσο να δεχθεί το χρηματικό βραβείο).

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΦΙΛΟΛΑΟΥ ΤΟΥ ΚΡΟΤΩΝΙΑΤΗ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΗΛΙΟΚΕΝΤΡΙΣΜΟ

Ο Φιλόλαος ο Κροτωνιάτης (470 π.Χ. – 385 π.Χ.), από τον Κρότωνα της Κάτω Ιταλίας, ήταν Πυθαγόρειος φιλόσοφος.

Εισαγωγή

Η μελέτη του ουρανού και η επεξεργασία των πληροφοριών οι οποίες προέκυψαν από αυτήν, χρησίμευε στις αρχαίες κοινωνίες, ως βασικό εργαλείο βοήθειας, στη δημιουργία ημερολογίων που ήσαν χρήσιμα για τις λατρευτικές τελετές και την γεωργία, όσο φυσικά και στη ναυσιπλοΐα.^[1] Όλοι σχεδόν οι λαοί από τους οποίους διαθέτουμε γραπτές πηγές, φαίνεται να είχαν ασχοληθεί με την αστρονομία εμπειρικά, εισάγοντας πρακτικές μαθηματικές σχέσεις, προσπαθώντας να κατανοήσουν και να προβλέψουν τα ουράνια φαινόμενα, να εξευμενίσουν τη φύση και να επωφεληθούν από τη γνώση αυτή στη καθημερινότητά τους. Κάποιοι, όπως στην Μεσοποταμία, ασχολήθηκαν περισσότερο και κατέγραφαν τις θέσεις μέρα με την μέρα κάνοντας σεληνιακά ημερολόγια, ενώ αντίστοιχα οι Αιγύπτιοι κατέγραφαν ηλιακά ημερολόγια.

Στην αρχαϊκή Ελλάδα από τον 6ο αι. π.Χ., με την ανάπτυξη του θεσμού της πόλης και της παρουσίας ελεύθερων, ενεργών και απαιτητικών στη λογική πολιτών,^[2] έχουμε μία εντυπωσιακή έρευνα, μελέτη και παρουσίαση της αστρονομίας έξω από ιερατικές κάστες ή ηγεμονικές ομάδες. Η αστρονομία, τίθεται αργά αλλά σταθερά για πρώτη ίσως φορά σε μαθηματική επιστημονική βάση και εμφανίζεται μεγάλη παραγωγή γραπτού έργου, από το οποίο δυστυχώς ελάχιστα έχουν διασωθεί. Σημαντικός παράγοντας σε αυτή τη διαδικασία ήταν ο Πυθαγόρας και η Σχολή του, οι οποίοι επηρέασαν τους μεταγενέστερους διανοητές. Μας έχει διασωθεί η θεωρία του Φιλόλαου του Ταραντίνου, ενός των Πυθαγορείων, την οποία θα αναλύσουμε παρακάτω και θα δούμε τη σχέση της με τις προγενέστερες αλλά και μεταγενέστερες θεωρήσεις κυρίως της πλατωνικής σχολής, ακόμα θα δούμε γιατί η θεωρία αυτή δεν είχε μέλλον και τέλος θα προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τη λογική των καινοτομιών τις οποίες εισήγαγε, όλα αυτά, αφού παράλληλα μελετήσουμε την εξέλιξη της αστρονομίας σε γενικές γραμμές, εκείνο τον καιρό.^[3]