Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου
Όταν γίνεται λόγος για τον γερμανικό ιδεαλισμό, ουσιαστικά εννοούμε τους τέσσερις φιλοσόφους Καντ, Φίχτε, Σέλινγκ και Χέγκελ. Πολλοί, όσοι ασχολούνται επιφανειακά με την φιλοσοφία, κατατάσσουν τον προκείμενο ιδεαλισμό μαζί με τον σκεπτικιστικό ιδεαλισμό του Ντεκάρτ ή με τον δογματικό ιδεαλισμό του Μπέρκλεϊ, ενώ δεν είναι έτσι. Οι Γερμανοί ιδεαλιστές φθάνουν στον ιδεαλισμό από την πλευρά του φαινομενισμού, της αντίληψης ότι τα πράγματα που αντιλαμβανόμαστε δεν είναι αυτά ακριβώς που βλέπουμε, αλλά φαινόμενα, η εξωτερική επιφανειακή όψη των πραγμάτων και όχι τα ίδια τα όντα.
Ο Καντ, ο οποίος θεωρείται ο εμπνευστής του κριτικού ιδεαλισμού, αντιλαμβάνεται ως φαινόμενο καθετί που μπορεί να γίνει αντικείμενο εμπειρίας μέσα στον χώρο και τον χρόνο προσδιοριζόμενο από τις a priori κατηγορίες. Για τον Καντ, μπορούμε να γνωρίσουμε τα πράγματα μόνο ως προς τον τρόπο που παρουσιάζονται στις αισθήσεις μας, ως φαινόμενα δηλαδή, ενώ είναι αδύνατον να εννοήσουμε την αληθινή τους ουσία, ως καθ΄εαυτά.
Ο Φίχτε θεωρεί περιττή την καθ΄εαυτού γνώση των πραγμάτων και υποστηρίζει ότι υπάρχει μόνο το ΕΓΩ, η ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ, το ΠΝΕΥΜΑ, το οποίο μόνο του συλλαμβάνει την αληθινή γνώση. Στη συνέχεια, μας λέει ο Φίχτε, καθώς το ΕΓΩ αναπτύσσεται (οι σκέψεις και η εξέλιξή τους), συναντά εμπόδια στο να ορίσει τον εαυτό του, για αυτό και επιτυγχάνει έναν εσωτερικό χωρισμό μέσα του, θέτοντας το άλλο κομμάτι του ΕΓΩ, το ΜΗ ΕΓΩ, που είναι ο εξωτερικός κόσμος. Ο εξωτερικός κόσμος, ως αντικείμενο, είναι μια λειτουργική συνάρτηση του ΕΓΩ μας, μια ψυχική υποκειμενική αναπαράσταση, μέσα από την οποία το ΕΓΩ μέσω των προσδιορισμών-κατηγοριών θα συλλάβει την αληθινή γνώση. Ο ιδεαλισμός του Φίχτε είναι υποκειμενικός, γιατί θέτει ως βάση το υποκείμενο ΕΓΩ.
Ο Σέλινγκ, λαμβάνοντας υπόψη το ΕΓΩ του Φίχτε, θεώρησε ότι η αληθινή ουσία δεν είναι ούτε το ΕΓΩ (υποκείμενο) ούτε η ΦΥΣΗ (αντικείμενο), αλλά είναι κάτι πέρα και πάνω από αυτά τα δύο, κάτι που δεν είναι ούτε η συνείδηση ούτε το Είναι. Αυτό είναι το ΑΔΙΑΦΟΡΟ, το οποίο ο Σέλινγκ το ονομάζει ΑΠΟΛΥΤΟ, από το οποίο πηγάζουν τόσο το ΕΓΩ όσο και η ΦΥΣΗ. Το αδιάφορο ΑΠΟΛΥΤΟ δεν είναι ούτε πνεύμα ούτε ύλη. Ο ιδεαλισμός του Σέλινγκ είναι αντικειμενικός.
