Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου
Εισαγωγικά - Το νόημα της ανθρώπινης ζωής και ο προορισμός του ανθρώπου
Ο άνθρωπος συνεχώς εξελίσσεται ιστορικά μέσα από την ανάπτυξη της εμπειρίας της ίδιας της καθημερινής του ζωής έτσι και αλλιώς. Η εμπειρία δρα δημιουργικά στη νόηση και το αντίστροφο. Ο νους αναδημιουργεί τον αισθητό κόσμο, δηλαδή λαμβάνει από αυτόν την αθάνατη τροφή των λόγων της ουσίας των όντων που έχει "ανάγκη", την αναπλάθει με βάση τις νέες νοητικές ποιότητες που αναπτύσσει μέσα του και έτσι, εξελισσόμενος ο ίδιος, αναδιαμορφώνει και εξελίσσει και τον κόσμο. Είναι μια ατέρμονη πορεία.
Καθοριστικός παράγοντας για την εξέλιξη του ανθρώπινου όντος είναι η ποιότητα της νόησης. Όλα εξαρτώνται από τον νου και την εξέλιξή του. Η ψυχοσωματική εξέλιξη του ανθρώπου είναι δεδομένη, άσχετα με το αν διαγράφει ολιστική πρόοδο ή υποστρέφεται. Αν θελήσει όμως να μην βιώνει παθητικά την κύλιση της ροής του χρόνου και επιλέξει να κάνει μεγάλα άλματα για μια πιο γρήγορη και ποιοτικότερη εξέλιξη, δεν έχει παρά να επιδοθεί στην πλατωνική φιλοσοφική μελέτη του "θανάτου", στην ενασχόληση με την κλασική φιλοσοφία. Δηλαδή, να ενεργοποιήσει τις εν υπνώσει νοητικές δυνατότητες που έχει μέσα στο είναι του και να ανέλθει στη σφαίρα της θέασης εαυτού και παντός.
Στο Υπόμνημα στον Αλκιβιάδη ο Πρόκλος μας δεικνύει στο γνωσιολογικό του σύστημα την πλατωνική του πεποίθηση ότι η γένεση-πτώση της ανθρώπινης ψυχής στον αισθητό κόσμο κάλυψε με λήθη και άγνοια τις αιώνιες αλήθειες που ο δημιουργός (παγκόσμιος νους) τοποθέτησε μέσα στην ανθρώπινη ψυχή. Έργο της φιλοσοφίας ως επιστημονικής διαλεκτικής για τον Πλάτωνα και τον Πρόκλο είναι να αποκαθάρει με τους ελέγχους της και να επανεμφανίσει αυτές τις αλήθειες, ως ουσιώδεις λόγους, που μένουν ανενεργοί μέσα σε κάθε ανθρώπινη ψυχή.
Ανάλογα και ο Πλάτων στον διάλογό του Φαίδων αναφέρεται στον φιλοσοφικό τρόπο ζωής που πρέπει να υιοθετήσει κανείς για να ακολουθήσει την ορθή οδό προς τον θάνατο. Ο θάνατος στην πλατωνική φιλοσοφία δεν σχετίζεται καθόλου με το χρονικό τέρμα της ζωής και την υποστατική λύση της ψυχής από το σώμα. Θάνατος, κατά τον Πλάτωνα, σημαίνει απόσταση της ψυχής από καθετί που της εμποδίζει τη θέαση και το στόχασμα της ιδέας. Οι "Ιδέες" στην πλατωνική παράδοση λαμβάνονται ως αιώνιες οντότητες προερχόμενες από την ύψιστη ΙΔΕΑ ΤΟΥ ΑΓΑΘΟΥ και αποτελούν την αθάνατη τροφή της ψυχής συμβάλλοντας στην πτεροφυϊα της. Όταν αντικρίζει δηλαδή η ψυχή τον νοητό κόσμο του Κάλλους των Ιδεών, τότε καταφέρνει να ανέλθει επίπεδα και να ανέβει με τη συνδρομή των πνευματικών φτερών της στον αιώνιο κόσμο της αθανασίας, της αμεταβλησίας και της μακαριότητας, κάτι που βλέπουμε στον συναρπαστικό πλατωνικό διάλογο Φαίδρο.
Η αποστροφή, λοιπόν, της ψυχής από το βοητό των αισθήσεων με τον έλεγχο των ηνίων από το λογιστικό της ψυχής είναι θάνατος. Ο θάνατος όμως εδώ δεν έχει μόνο ηθική σημασία αλλά και γνωστική, κυρίως γνωστική. Οτιδήποτε εμποδίζει την ψυχή να φθάσει στην αληθινή γνώση και να βρει τον καθαρό λόγο της ουσίας των πραγμάτων είναι άξιο θανάτου.
Ο Πλάτων στον θεαίτητο μας αφήνει καθαρά να εννοήσουμε αυτό που μας λέει ο Πρόκλος, ότι ο δημιουργός έβαλε μέσα μας αιώνιες αλήθειες τις οποίες πρέπει μέσω της φιλοσοφίας να τις φέρουμε στην επιφάνεια της συνείδησης. Αυτές οι αλήθειες στην αυστηρώς επιστημονική φιλοσοφία του πλατωνισμού ομοιάζουν, ή σχεδόν είναι η apriori γνώση για την οποία κάνουν λόγο ο Καντ και οι ιδεαλιστές επίγονοί του (Φίχτε, Σέλλινγκ, Χέγκελ)! Αν μελετήσουμε τη φιλοσοφία του Πρόκλου, η οποία αποτελεί μια εμπεριστατωμένη και πολυσχιδής ανάλυση ολόκληρης της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας εδραιωμένης ως ενότητας, θα κατανοήσουμε την προσπάθεια των νεότερων φιλοσόφων να συνεχίσουν τον τιτάνιο αγώνα των Μέγιστων Ελλήνων Φιλοσόφων για επιστροφή της ψυχής στον εαυτό της, στην αυτοσυνείδηση.
Η επιστροφή στον εαυτό μας είναι το έργο της φιλοσοφίας μέσω της αναγωγής στον Λόγο, στον λόγο που έχει σπείρει μέσα μας ο δημιουργός. Ο νους είναι αυτός που πρέπει να ελευθερωθεί, λοιπόν, να λυθεί από τη δουλεία του στην αίσθηση και στο σώμα. Και δεν δουλεύεται μόνο η αρετή με τον θάνατο, αλλά και η γνώση.Ο θάνατος αυτός έχει σκοπό, όχι να φέρει το τέρμα της ζωής, αλλά να κάνει τον άνθρωπο ηθικά και γνωστικά αυτοκυβέρνητο, γιατί όσο η λογική ψυχή είναι χυμένη μέσα στη βουή των αισθήσεων και των άλλων ενεργειών του σώματος και αντλεί από εδώ τα κριτήριά της (φαινόμενα), δε θα μπορέσει ποτέ να αποκτήσει μήτε γνήσια αρετή μήτε λογισμό. Έτσι πρώτιστος σκοπός του φιλοσόφου είναι η γνωριμία με την Αλήθεια και τη Θέαση της Ιδέας όχι στη βάση του πόθου για φυσικό θάνατο του σώματος που θέλει η θρησκεία, αλλά στην προοπτική μιας φιλοσοφικής ζωής που θα θανατώνει οτιδήποτε κρατά μακριά από την ψυχή την ΙΔΕΑ και τη ΘΕΑ της.
ΥΓ.
Για όσους επιθυμούν μια ολοκληρωμένη ενασχόληση με την απριορική γνώση, την γνωσιολογία/γνωσιοθεωρία και την ύψιστη επιστροφή στον εαυτό μας, στην νοητική-γνωστική εξέλιξή μας, είναι καλό να εκκινήσουν μελέτη από τον Ελεάτη Παρμενίδη, τον Πλάτωνα (Πολιτεία, Φαίδων, Συμπόσιο, Φαίδρος, Σοφιστής, Θεαίτητος - ο τελευταίος διάλογος αποτελεί κάτι ακριβώς ανάλογο με την κριτική του καθαρού λόγου του Καντ), στη συνέχεια με Πλωτίνο, Πρόκλο φθάνοντας μέχρι τους Γερμανούς ιδεαλιστές (Καντ, Φίχτε, Σέλινγκ και κυρίως Χέγκελ). Είναι μια τιτάνια ατομική συναρπαστική και πνευματικά ηδονική πορεία ανέλιξης της ψυχής μας προς τον ΑΧΡΟΝΟ, ΑΜΕΤΑΒΛΗΤΟ ΛΟΓΟ ο οποίος χύνεται στην ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ της αέναης ΡΟΗΣ ως ΙΔΕΑ ΤΟΥ ΑΓΑΘΟΥ (ΑΠΟΛΥΤΟ ΟΝΤΩΣ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟ "ΟΝ").
_____________Βιβλιογραφία
Εισαγωγή στον Πλάτωνα, Ι. Θεοδωρακόπουλου
Διαλεκτική και Θεωρία, Προκλος, Τερέζη Χρήστου
