ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΟΥ "ΩΡΑΙΟΥ"

«Το ευ παρά μικρόν διά πολλών αριθμών γίγνεται», από τον «Κανόνα» του Πολύκλειτου

1.1 Οι φιλοσοφικές καταβολές

Στον «Φαίδωνα», ο Πλάτωνας υποστηρίζει ότι «το ωραίο» και το αγαθό είναι εννοιολογικά (προσδι)ορίσιμα. Στον διάλογο «Φίληβο ή περί ηδονής», σχετικά με τη φύση του αγαθού, προκύπτουν, οι κατά τον Πλάτωνα, οντολογικές βαθμίδες –στις οποίες το «ωραίο» συνιστά συστατικό τους μέρος (Φίληβος, 66): «…η πρώτη θέση ανήκει στο μέτρο, στο μετρημένο και στο αρμόζον και σε όλα όσα πρέπει να θεωρούνται τέτοια, και μετέχουν στο αιώνιο…, …δεύτερο πάλι έρχεται το σύμμετρο, το ωραίο, το ολοκληρωμένο, το αυτάρκες και όλα πάλι όσα ανήκουν στο γένος τούτο…, …του  νου και τη φρόνηση ως τρίτο…, …τέταρτο οι επιστημονικές γνώσεις, τέχνες και σωστές γνώμες και ακολουθούν εκείνες… που ορίσαμε ως καθαρές ηδονές…». 

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ - ΗΘΙΚΑ, ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ

Ο Πλούταρχος, από τους κύριους εκπροσώπους της πε­ζογραφίας των αυτοκρατορικών χρόνων, γεννήθηκε στη Χαιρώνεια της Βοιωτίας περί το 50 μΧ. Ως γόνος σπου­δαίας οικογένειας έλαβε επιμελημένη παιδεία, και στη φοί­τηση του κοντά στον Αιγυπτιακής καταγωγής φιλόσοφο Αμμώνιο, αρχηγό, την περίοδο εκείνη, της Ακαδημίας στην Αθήνα, οφείλει τη μύηση του στη φιλοσοφία. Τα πολλά ταξίδια του, στην Ασία, την Αίγυπτο και κυρίως την Ιταλία, διεύρυναν τον γνωστικό του ορίζοντα και τον έφεραν σε επαφή με εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής, κυρίως επιφανείς Ρωμαίους , με τη μεσολάβηση των οποίων απέκτησε το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη. Ανάμεσα στους φιλικούς δεσμούς που δημιούργησε, κορυφαία θέση κατέχουν αυτοί προς τον φιλόσοφο Φαβωρίνο και τον δυο φορές ύπατο επί Τραϊανού Σόσσιο Σενεκίωνα, τον οποίο προσφωνεί σε πολλά έργα του. Οι πληροφορίες της Σούδας ότι παραχωρήθηκε στον Πλούταρχο το υπατικό αξίωμα, και του Ευσέβιου ότι έγινε έπαρχος της Ελλάδας, ακόμα κι αν δεν ευσταθούν, φανερώνουν το αυξημένο κύρος του στους Ρωμαϊκούς κύκλους, που δημιουργήθηκε στα σύντομα διαστήματα (αρχικά περί το 80 και αργότερα λίγο μετά το 90 μ.Χ.) της παραμονής του στην πρωτεύουσα. 

Η ΑΡΕΤΗ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΣΤΩΙΚΟΥΣ

Για τους στωικούς φιλοσόφους, ο δρόμος που πρέπει ν' ακολουθήσει κανείς για να εξασφαλίσει στην ψυχή του την ηρεμία, την γαλήνη, την αταραξία, και να γίνει, έτσι, ευτυχισμένος, δεν είναι, όπως ισχυρίστηκε ο Επίκουρος, οι ηδονές, αλλά η αρετή. Και τον δρόμο αυτόν προς την αρετή μπορεί να του τον υποδείξει η φιλοσοφία. Η φιλοσοφία είναι, πρώτα από όλα, «άσκηση της αρετής».  

   

Η αρετή, κατά τους στωικούς φιλοσόφους, είναι αυτάρκης, αυτόνομη, αυτοτελής, υπό την έννοια ότι, για να υπάρξει, δεν έχει ανάγκη από κάποιον παράγοντα έξω από αυτήν που να την προκαλέσει. Δεν μοιάζει η αρετή, εν προκειμένω, με την ηδονή, που η ανάδειξη της μέσα μας προϋποθέτει κατ' ανάγκην ένα αντικείμενο διαφορετικό και ανεξάρτητο από αυτήν, δεν θα μπορούσε, ασφαλώς, να βιώσει κανείς την ηδονή που νιώθει απολαμβάνοντας, παραδείγματος χάριν, ένα φαγητό ή κάποιο μουσικό κομμάτι, αν δεν υπήρχε το φαγητό αυτό ή το εν λόγω μουσικό κομμάτι. «Η αρετή», όμως, κατά τους στωικούς φιλοσόφους, «αξίζει να προτιμηθεί μόνο για τον εαυτό της και όχι εξαιτίας του φόβου, της ελπίδας ή κάποιου άλλου εξωτερικού πράγματος».  

ΠΡΟΚΛΟΣ - ΠΕΡΙ ΤΩΝ 10 ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΡΟΝΟΙΑ ΑΠΟΡΡΗΜΑΤΩΝ

Ο μεγάλος Πλάτωνας στο 10^ον βιβλίο τον «Νόμων» μας αναγκάζει με ατσάλινους συλλογισμούς να ομολογήσουμε ότι υπάρχει πρόνοια. Και σε πολλά άλλα χωρία, όπως για παράδειγμα στον «Τίμαιο», δείχνει ότι όλα τα έργα της δημιουργίας, μέχρι και τα τελευταία έχουν κατασκευαστεί με ακρίβεια λόγω της πρόνοιας του θεού, όπως λέει κατά λέξη. Και πρέπει εμείς αφού πιστέψουμε σε αυτά που απέδειξε ο Πλάτων και στους «Χρησμούς» οι οποίοι επιβεβαιώνουν αποτελεσματικά τις αποδείξεις του Πλάτωνα – γιατί πιστεύουμε η ίδια η παράδοση των «Χρησμών» αποτελεί για τους άξιους ακροατές των θεϊκών μηνυμάτων την πιο ξεκάθαρη απόδειξη της πρόνοιας προς απόκρουση των κάθε λογής φαντασιών οι οποίες εμποδίζουν την σκέψη πολλών να αποδεχτούν αυτό το πράγμα, ότι δηλαδή τα πάντα υπάρχουν σύμφωνα με την πρόνοια των θεών – να επαναφέρουμε στην αλήθεια των πραγμάτων όσους αμφισβητούν την πρόνοια λέγοντας κάθε λογής ανόσια πράγματα. Και αυτό το κάνουμε όχι επειδή τα θέματα αυτά δεν έτυχαν επισταμένης μελέτης από τους προηγούμενους, αλλά επειδή η ψυχή μας επιθυμεί να μιλήσουμε και να ακούσει για αυτά, παρόλο που έχουνε μελετηθεί και αναλυθεί χιλιάδες φορές, και σαν στραφεί στον εαυτό της, ωσάν να θέλει να κρίνει η ίδια και όχι απλώς να δεχτεί απέξω την αλήθεια για τα πράγματα.

ΟΙ ΗΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ ΚΑΙ Ο ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥΣ

Η εβδομάδα ως χρονική διαίρεση θεωρείται αυτονόητη στην εποχή μας αλλά δεν ίσχυε πάντα αυτό. Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα πλευρά της αποτελεί η αντιστοίχηση των ημερών της με τους επτά παραδοσιακούς πλανήτες της αστρολογίας και τις ενέργειες που αυτοί θεωρείται πως κομίζουν εσωτερικά. Στη λαϊκή σοφία επιβιώνουν τα ίχνη μιας παλαιότερης γνώσης, που μοιάζει να έχει απολεσθεί, σχετικά με την ενεργειακή φύση των ημερών της εβδομάδας. 

Από τα βάθη της μακρινής προϊστορίας έως και τη σύγχρονη εποχή ο άνθρωπος μοχθούσε ατέρμονα για να ελέγξει τις φυσικές δυνάμεις που τον περιέβαλλαν, να τις κατανοήσει και να τις χειριστεί δημιουργικά. Έτσι, σταδιακά, κατόρθωσε να δομήσει μια νησίδα οργάνωσης μέσα στον απέραντο ωκεανό των φυσικών δυνάμεων, ένα μικρό φωτεινό βάθρο στο οποίο πάτησε για να ορθώσει τη συνείδησή του πάνω από το αδιαμόρφωτο χάος που τον περιτριγύριζε και τον φόβιζε. Και σε αυτή του την προσπάθεια η έννοια του χρόνου, ανέκαθεν, είχε πρωταρχικό ρόλο. 

Η ΣΥΜΠΑΝΤΙΚΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΕ ΥΨΗΛΟΤΕΡΕΣ ΣΥΧΝΟΤΗΤΕΣ (ΒΙΝΤΕΟ)

Όπως μας λέει και ο Πρόκλος, "η ανθρώπινη φύση είναι ασθενής", δηλαδή η λογική ψυχή μας αδυνατεί όταν είναι ένσαρκη να συλλάβει ολοκληρωμένα την πραγματικότητα και έτσι βλέπει μόνο ένα μικρό μέρος της πραγματικότητας.......

Η ΓΝΩΣΙΟΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΚΛΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΠΕΝΤΕ ΕΠΙΠΕΔΑ ΓΝΩΣΗΣ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Εισαγωγικά

Η γνωσιοθεωρία του Πρόκλου είναι μια σύνθεση της πλατωνικής με την αριστοτελική γνωσιοθεωρία  και αποτελεί μια πολύ σημαντική προσπάθεια να κατανοήσουμε τα συγκλίνοντα στοιχεία των δύο πλευρών που συνιστούν την ενότητά τους για μια καθολική θεώρηση της αρχαίας ελληνικής γνώσης για το επιστητό. Ο Πρόκλος διακρίνει στα προϊόντα των αισθήσεων ένα σαφές επιστημονικό περιεχόμενο με την προϋπόθεση οι αισθήσεις να μην παραμένουν στην επιφανειακή προσέγγιση των φαινομένων αλλά να αναζητούν το βαθύτερο περιεχόμενό τους. Η διαπίστωση αυτή, βέβαια, για τη γνωσιολογική θεώρηση του Πρόκλου δε μας οδηγεί σε καμιά περίπτωση να νομίζουμε ότι παραβιάζει τις πλατωνικές σταθερές. Άλλωστε, ο ίδιος ο Πρόκλος επισημαίνει ότι για να υπάρξει γνώση των μεταφυσικών αρχετύπων, προϋποτίθεται η βαθμιαία κάθαρση της συνείδησης από τις επιδράσεις των αισθητηριακών οργάνων. Η εκτίμησή του είναι ότι η κάθαρση αυτή θα επιτελεστεί με την διαλεκτική και με την ακριβή συνδρομητική χρήση της μαθηματικής επιστήμης.

ΠΡΟΚΛΟΣ - ΠΕΡΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΚΑΙ ΕΙΜΑΡΜΕΝΗΣ

Ο πολύ καλός φίλος του Πρόκλου ο Θεόδωρος εκθέτει τις απόψεις του στον Πρόκλο σχετικά με την πρόνοια και την ειμαρμένη παρομοιάζοντας το σύμπαν με ένα μηχανικό σύστημα και την ειμαρμένη ως σύνδεση (ειρμό) μεταξύ των μερών του σύμπαντος όπως η σύνδεση μεταξύ των εξαρτημάτων ενός μηχανισμού ενώ η Πρόνοια είναι εκείνη που κινεί όλο τον μηχανισμό ως εκ τούτου ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχει αυτεξουσιότητα του ανθρώπου καθώς αποτελεί μέρος αυτής της μηχανής. Υπάρχουν τρία ζητήματα που πρέπει να αναφερθούν και τα οποία αποτελούν την βάση της όλης μελέτης.

1) Η Πρόνοια υπάρχει πριν το πεπρωμένο και όλα όσα γίνονται σύμφωνα με το πεπρωμένο έχουν γίνει πριν σύμφωνα με την Πρόνοια. Τα έχει συμπεριλάβει όλα μέσα της και συνεπώς τα γνωρίζει. Απλώς με το πεπρωμένο πραγματοποιούνται όλα όσα της είναι είδη γνωστά. Κυβερνήτης όλων των υψηλοτέρων μερών του σύμπαντος είναι η Πρόνοια που είναι θεϊκότερη του πεπρωμένου και το οποίο είναι ο εκτελεστής της.

Η ΗΘΙΚΗ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

Για τον Αριστοτέλη, η ηθική είναι μια επιστήμη στην οποία οφείλουμε να εντρυφήσουμε όχι για να αποκτήσουμε γνώση προς χάρη της γνώσης, αλλά για να αποκτήσουμε γνώση που θα καθοδηγεί τις πράξεις μας. Με κάθε πράξη και έρευνα, αποσκοπούμε σε κάτι καλό. Μερικά πράγματα τα επιθυμούμε προκειμένου να αποκτήσουμε κάτι άλλο (όπως τα χρήματα ή η τροφή). Άλλα πράγματα τα επιθυμούμε επειδή είναι αυτά που είναι (όπως η τέρψη, η υγεία και η ευτυχία). Παρ’ ότι επιθυμούμε την τέρψη και την υγεία προς χάρη της τέρψης και της υγείας, η τέρψη και η υγεία δεν επαρκούν, αφού τα αποζητάμε για να είμαστε ευτυχισμένοι. Ωστόσο η ευτυχία επαρκεί. Ότι κάνουμε ή επιθυμούμε, είναι επειδή αποζητάμε την ευτυχία, όμως αποζητάμε την ευτυχία ως αυτοσκοπό.

ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ - Η ΕΜΠΕΔΟΚΛΕΙΑ ΘΕΩΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΥΧΗ

Από την εποχή που ο Zeller δημοσίευσε το κλασικό του έργο, όλοι οι μελετητές της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας έχουν αναγνωρίσει το γεγονός ότι ο στοχασμός του Εμπεδοκλή παρουσιάζει δυο εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους πλευρές. Αφενός, ο Εμπεδοκλής επινόησε ένα ορθολογικό σύστημα κοσμολογίας, στο οποίο εξηγούνται όλες οι διαδικασίες του φυσικού κόσμου με βάση το συνδυασμό και τον αποχωρισμό τεσσάρων στοιχείων, υπό την επενέργεια των δύο αντιτιθέμενων δυνάμεων, της Φιλότητας και του Νείκους. Όμως, στο ποίημά του με τίτλο Καθαρμοί, ο ίδιος στοχαστής εμφανίζεται με εντελώς διαφορετικό, αλλόκοσμο θα λέγαμε, πρόσωπο, ως ένας εμπνευσμένος προφήτης, που αυτοανακηρύσσεται θεός και παροτρύνει όλο το ανθρώπινο γένος να εξαγνιστεί, απέχοντας από το κρέας, τα κουκιά και τα φύλλα δάφνης. Η θρησκευτική του διδασκαλία στηρίζεται σαφώς στις “Ορφικές” και στις Πυθαγορικές μυστικιστικές λατρείες, με τον ίδιο τρόπο που η περί φύσεως θεωρία του θεμελιώνεται πάνω στο στοχασμό του Παρμενίδη και των φυσιολόγων της Ιωνίας. Και οι δύο όψεις του Εμπεδοκλή, η μία του φιλοσόφου της φύσης και η άλλη του προφήτη της μετεμψύχωσης, γίνονται κατανοητές όταν εξεταστούν χωριστά η καθεμία. Εάν όμως τις δούμε σε συνδυασμό, τότε φαίνεται να συνιστούν μία διχασμένη προσωπικότητα με δύο όψεις, οι οποίες δεν συνδέονται μεταξύ τους με κάποιον ουσιαστικό τρόπο.

Η «ΑΠΟΚΡΥΨΗ» ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΣΤΟΥΣ ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΥΣ ΔΙΑΛΟΓΟΥΣ

Του Thomas A. Szlezák  - Πώς να διαβάζουμε τον Πλάτωνα [Εκδόσεις Θύραθεν, 2004, σελ. 29-39]

Α. Το μοτίβο της «απόκρυψης» στους πλατωνικούς διαλόγους

Ένα μοτίβο εντούτοις που θα του άξιζε μια ακριβής περιγραφή και ερμηνεία –λόγω της ιδιαιτερότητας του και επειδή έχει ανάγκη ερμηνείας, κυρίως όμως λόγω της μεγάλης σημασίας του στο έργο του Πλάτωνα- πέρασε σχεδόν απαρατήρητο. Εννοώ το μοτίβο της απόκρυψης και της σκόπιμης αποσιώπησης της γνώσης.

ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙ ΧΡΗΣΜΟΙ ΤΟΥ ΜΑΝΤΕΙΟΥ ΤΩΝ ΔΕΛΦΩΝ

«...Ο Διόδωρος Σικελιώτης, που έζησε τον 1ο αιώνα π.Χ., μας λέει πως αρχικά η γυναίκα που επιλεγόταν έπρεπε επίσης να είναι παρθένα κόρη. Αυτό όμως άλλαξε με τον Εχεκράτη απ’ τη Θεσσαλία, που, προσερχόμενος να συμβουλευτεί την Πυθία, την ερωτεύτηκε, την άρπαξε και τη βίασε. Κατόπιν αυτού, οι Δελφιείς αποφάσισαν πως στο μέλλον η Πυθία έπρεπε να έχει περάσει τα πενήντα, αλλά να εξακολουθεί να φοράει ένδυμα κόρης, σε ανάμνηση της παλιάς συνήθειας...»

Τα μυστικά, ο πλούτος, η τελετουργία

Ο ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΜΕΣΟΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΣΜΟΣ

Γενικές σκέψεις

Για αποφυγή παρερμηνειών και διαστρεβλώσεων του τι είναι η πραγματική δημοκρατία, σύμφωνα με την ελληνική αντίληψη, είναι χρήσιμο να επισημανθεί η καίρια διάκριση μεταξύ των προταγμάτων του ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΥ και της νεωτερικής αμεσοδημοκρατίας. Αν επρόκειτο να μιλάμε για άμεση δημοκρατία και να αναφερόμαστε στο πώς θα μιμηθούμε πολιτικά αμεοδημοκρατικά συστήματα ή ποικίλες εκδοχές - εφαρμογές ξένων κρατών ή θεωρήσεων, θα διαπράτταμε μέγιστο σφάλμα.

Κατάλληλο πολιτειακό σύστημα ή πολίτευμα για την Ελλάδα δεν είναι η άκριτη αντιγραφή ενός, πετυχημένου ή μη, πολιτειακού υποδείγματος δημοκρατίας. Το πρώτιστο για τους σύγχρονους Έλληνες είναι να δομήσουν ένα πολιτειακό - πολιτικό δημοκρατικό σύστημα που να συνάδει τόσο με τις σύγχρονες ανάγκες των καιρών όσο και με τις πολιτιστικές αφετηρίες και τα διαχρονικά προτάγματα που απορρέουν από τον ιστορικό τρόπο ανάπτυξης του ελληνικού πολιτισμού. Το αμεσοδημοκρατικό πρόταγμα του δημοκρατικού κοινοτισμού θα πρέπει να κομίζει την νέα ταυτότητα του ΙΣΤΟΡΙΚΟΎ και ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ που αποτελεί το συλλογικό αφήγημα του από πού ερχόμαστε και πού πάμε.

Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΑΔΩΝΙ - ΜΙΑ ΠΑΝΑΡΧΑΙΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΟΡΤΗ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ

Στις παραδόσεις των λαών της ανατολικής μεσογείου, υπάρχουν τουλάχιστον 16 θεοί που βιώνουν το δράμα του θανάτου αλλά και ταυτόχρονα την λύτρωση της αναστάσεως – ανεγέρσεως. Στον ευρύτερο Ελλαδικό χώρο εκτός από τον Δία/Φελχανό και τον Διόνυσο/Ζαγρέα, ο σημαντικότερος Θεός που πεθαίνει και ανασταίνεται, είναι ο Άδωνις Σύμφωνα με την παράδοση ο Άδωνις ήταν γιος του Κινύρα κι της Σμύρνας. Όταν γεννήθηκε ήταν τόσο πανέμορφο μωρό που μόλις τον είδε η Θεά Αφροδίτη τον ερωτεύτηκε και για να μην τον χάσει τον έβαλε σε μία λάρνακα και τον εμπιστεύθηκε στην Περσεφόνη, την Θεά του Κάτω Κόσμου.

Ο ΔΙΚΟΣ ΜΑΣ ΓΑΛΑΞΙΑΣ

Μία φωτογραφία του Milky Way στον νυχτερινό ουρανό πάνω από το Παρατηρητήριο Paranal. Η ακτίνα laser (δείκτης άστρων) δείχνει το κέντρο του Γαλαξία.

Ο Γαλαξίας Milky Way είναι ο γαλαξίας που βρίσκεται το δικό μας ηλιακό σύστημα. Το όνομα Milky Way δόθηκε από τους Άγγλους οι οποίοι πήραν το όνομα από τα λατινικά : Via Lactea οι δε Λατίνοι το πήραν από τα αρχαία ελληνικά: "Γαλαξίας"  (Γαλακτώδης Δρόμος) και το μετέφρασαν έτσι επακριβώς στα Αγγλικά. Πράγματι, ο γαλαξίας μας φαίνεται την νύχτα σε ασυνέφιαστο ουρανό σαν μία γαλακτώδης ζώνη. Πρέπει βέβαια να είμαστε μακρυά από τα φώτα της πόλης για να μπορέσουμε να τον δούμε. Φαίνεται σαν ένα μονοπάτι με πιο πυκνά άστρα απ' ότι τριγύρω και θυμίζει γάλα που χύθηκε στον ουρανό.

    Από την Γη ο Milky Way φαίνεται σαν μιά ζώνη γιατί η δισκοειδής δομή του φαίνεται από μέσα από τον Γαλαξία. Ο Γαλιέο Γαλιλέϊ πρώτος ανάλυσε την ζώνη φωτός σε ξεχωριστά άστρα με το τηλεσκόπιό του το 1610. Στο παρελθόν, οι αστρονόμοι νόμιζαν ότι όλα τα άστρα του σύμπαντος περιέχονταν μέσα στον Milky Way. Ακολουθώντας την Μεγάλη Δημόσια Συζήτηση (Great Debate) του 1920 μεταξύ των αστρονόμων Harlow Shapley και Heber Curtis, παρατηρήσεις από τον Edwin Hubble έδειξαν τελεσίδικα ότι ο Milky Way ήταν απλά ένας από πολλούς γαλαξίες.

ΠΩΣ Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ

Σκοπός της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας είναι να ανέλθει πνευματικά ο άνθρωπος ως λογική ψυχή, να μάθει να λειτουργεί το νοητικό μέρος της ψυχής του, προκειμένου να ενεργοποιήσει τους ουσιώδεις λόγους που βρίσκονται σε λήθη μέσα του. Αυτοί οι ουσιώδεις λόγοι μαρτυρούν ότι η ψυχή είναι ένα αντίγραφο της δομής του σύμπαντος και συνιστούν τη συνειδητοποίηση της γνώσης για τον εαυτό μας, τον κόσμο και το θείο.

Αναμφισβήτητα κομβικό σημείο στην αρχαία Ελληνική σκέψη υπήρξε η εμφάνιση του Σωκράτη, καθώς για πρώτη φορά ο στοχασμός του ελληνικού πνεύματος στράφηκε από την παρατήρηση της φύσης στον εσωτερικό κόσμο του εξατομικευμένου ανθρώπου.

Έκτοτε τρεις αλληλοεξαρτώμενοι δρόμοι προσφέρονται για την προσέγγιση της γνώσης, και την συγκρότηση ενός πολιτισμικού ρεύματος.

Οι τρεις τρόποι του φιλοσοφείν

JOHN SCOTT - Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ, ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄(ΤΑ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ)

Εισαγωγικά

[Ο Wolf στο έργο του ασχολήθηκε αποκλειστικώς με τα εξωτερικά στοιχεία του Ομηρικού Ζητήματος και όχι με τα εσωτερικά, αυτά δηλαδή που προέρχονται από το ίδιο το ομηρικό κείμενο και αποδεικνύουν την ύπαρξη πολλών συγγραφέων. Το έργο αυτό ανέλαβαν οι συνεχιστές του, οι οποίοι ξεχώρισαν στην Ιλιάδα έναν αρχικό πυρήνα επάνω στον οποίο με τον καιρό προστέθηκαν καινούργιες ιστορίες από διαφόρους ποιητές. Κάθε μελετητής όμως (π.χ. Fick, Robert, Muelder, Bethe, Wilamowitz), ξεχώριζε τους στίχους που αυτός θεωρούσε σαν τον αυθεντικό πυρήνα, άλλος 1.300, άλλος 2.000 στίχους κ.ο.κ., ώστε δεν υπάρχει ούτε ένας στίχος ο οποίος να μην έχει απορριφθεί από τουλάχιστον δύο κριτικούς. Οι υπόλοιποι απορρίπτονταν σαν νόθοι ενώ οι μελετητές αυτοί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα ομηρικά έπη αποτελούν, σε γενικές γραμμές, ποίηση χαμηλής ποιότητος. Στην αρχή του 20^ού αιώνος η άποψη των αναλυτικών είχε επικρατήσει σχεδόν απολύτως. Οι στίχοι οι οποίοι συνέθεταν την αυθεντική Ιλιάδα υποτίθεται ότι διέθεταν μερικούς σαφώς καθορισμένους γλωσσικούς τύπους. Για παράδειγμα, η «Δολώνεια» (Κ) διέθετε δεκαεπτά λέξεις οι οποίες απαντούν στην Οδύσσεια αλλά σε καμία άλλη ραψωδία της Ιλιάδος, επομένως οι αναλυτικοί έκριναν ότι η ραψωδία αυτή είναι μεταγενέστερη και σχετίζεται χρονικώς περισσότερο με την Οδύσσεια. Εν τούτοις, ο Scott διαπίστωσε ότι δεκαεπτά ραψωδίες της Ιλιάδος περιέχουν περισσότερες λέξεις οι οποίες απαντούν στην Οδύσσεια αλλά σε καμία άλλη ραψωδία της Ιλιάδος απ’ ό,τι η «Δολώνεια». Με την προσεκτική έρευνα τα περισσότερα στατιστικά στοιχεία των αναλυτικών κατέρρευσαν. Μάλιστα, συχνά οι κριτικοί παρέθεταν λάθος στοιχεία. Για παράδειγμα ανέφεραν ότι στην Ιλιάδα τριάντα εννέα και στην Οδύσσεια ογδόντα ένα αφηρημένα ουσιαστικά καταλήγουν σε –ίη, –τύς, –σύνη· ο Scott όμως, μέτρησε στην Ιλιάδα εβδομήντα οκτώ! Η σπουδαιότητα των παρατηρήσεων αυτών έγκειται στο ότι κατέστη σαφές πως δεν υφίσταται αξιόλογη γλωσσική απόκλιση από τη μια ραψωδία στην άλλη ενώ η γλώσσα της Οδύσσειας είναι ελαφρώς περισσότερο σύγχρονη αυτής της Ιλιάδος. Γλωσσικώς λοιπόν, κάθε έπος συντάχθηκε ολόκληρο την ίδια χρονική περίοδο ενώ η γλωσσική απόκλιση της Οδύσσειας είναι αυτή που αναμένουμε στη διάρκεια του βίου ενός ανθρώπου].

JOHN SCOTT - Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ, ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄(ΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ ΤΟΥ WOLF)

Εισαγωγικά

[Ο πρώτος ο οποίος έθεσε το Ομηρικό Ζήτημα όπως το γνωρίζουμε σήμερα υπήρξε ο Wolf το 1795 στο έργο του Prolegomena VolumenI. Ο Wolf στήριξε τη θεωρία του σε τρία σημεία: α) δεν υπήρχε γραφή την εποχή του Ομήρου, β) τόσο μεγάλα ποιήματα δεν μπορούσαν να απαγγελθούν ολόκληρα ενώ δεν θα υπήρχε καμία κατάλληλη περίσταση για την απαγγελία τους, γ) τα ομηρικά έπη έλαβαν τη σημερινή τους μορφή την εποχή του Πεισιστράτου στην Αθήνα, όπου διάφορα τραγούδια ενώθηκαν σε επικά σύνολα από μια επιτροπή. Το πρώτο επιχείρημα (ήδη την εποχή του Scott) είχε καταρριφθεί από τα αρχαιολογικά ευρήματα. Για το δεύτερο επιχείρημα σημειώνει ότι, όπως στην εποχή του τα μυθιστορήματα δημοσιεύονταν σε συνέχειες σε περιοδικά, έτσι και τα έπη θα μπορούσαν να απαγγέλλονται σε συνέχειες. Επίσης, οι Αθηναίοι της κλασσικής εποχής παρακολουθούσαν τέσσερα θεατρικά έργα κάθε ημέρα επί τρεις ημέρες στα εν άστει Διονύσια, επομένως οι Έλληνες φαίνεται ότι ήταν εξοικειωμένοι με μακρές απαγγελίες. Την ανάλυση του τελευταίου επιχειρήματος τη διαιρεί σε δύο σκέλη. Στο πρώτο εξηγεί ότι σε κανένα μέρος των επών δεν εκθειάζεται η Αθήνα, ο ηγέτης της Μενεσθεύς μιλά μόνον μια φορά προκειμένου να ζητήσει τη βοήθεια του Αίαντος ενώ τον επιπλήττει ο Αγαμέμνων χωρίς να διαμαρτυρηθεί. Αν οι Αθηναίοι είχαν επιμεληθεί τα έπη, δεν θα παρουσίαζαν μια τόσο αδιάφορη εικόνα της πόλεώς τους. Στο δεύτερο σκέλος αναλύει ότι η Αθήνα την εποχή του Πεισιστράτου δεν αποτελούσε πολιτική ή στρατιωτική δύναμη ενώ στον πολιτιστικό τομέα ήταν σχεδόν ανύπαρκτη. Ποια πιθανότητα υπήρχε η πόλη αυτή να καταφέρει να επιβάλει την ιδική της έκδοση των ομηρικών επών σε ολόκληρο τον ελληνισμό; Ενώ οι λόγιοι της Αλεξανδρείας αναφέρεται ότι συμβουλεύθηκαν διάφορα χειρόγραφα (ακόμη από τη Σινώπη και τη Μασσαλία) δεν αναφέρεται ποτέ κάποιο αθηναϊκό. Η πληροφορία για τον Πεισίστρατο είναι πολύ μεταγενέστερη καθώς προέρχεται από τον Κικέρωνα. Η αρχαιότητα των ομηρικών επών πάντως, αποδεικνύεται από τη χρήση του δίγαμμα, το οποίο έπαψε να χρησιμοποιείται στην ιωνική διάλεκτο πολύ πριν από την εποχή του Πεισιστράτου. Αν είχε πράγματι συγκληθεί επιτροπή για την έκδοση των ομηρικών επών, τα μετρικά λάθη που προκαλούσε η χρήση του δίγαμμα θα είχαν διορθωθεί].

JOHN SCOTT - Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ, ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄ (Ο ΟΜΗΡΟΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ)

Το απόλυτο γεγονός της αρχαίας Ελλάδος είναι η ποίηση του Ομήρου, η οποία αποτελούσε επίκεντρο της παιδείας, πηγή της μυθολογίας, κανόνα της λογοτεχνίας, έμπνευση των καλλιτεχνών· όλοι τη γνώριζαν και όλοι παρέπεμπαν σε αυτήν. Ο Όμηρος αποτελούσε πηγή τέτοιου κύρους, ακόμη και σε ζητήματα άσχετα με την ποίηση, ώστε αντίπαλα κράτη λέγεται ότι ρύθμισαν τις εδαφικές διαφορές τους ερμηνεύοντας τους στίχους του[1]. Περνώντας στη δύση, η δύναμη του ομηρικού στίχου μεταμόρφωσε τη λατινική γλώσσα, κάνοντας τους Ρωμαίους να εγκαταλείψουν τις δικές τους ποιητικές φόρμες και αναγκάζοντας τη γλώσσα αυτή, με τις μακρές καταλήξεις των πτώσεών της, να βαδίζει σε δακτυλικούς ρυθμούς. Το αρχαιότερο λατινικό κείμενο του οποίου έχει διασωθεί κάποιο απόσπασμα, είναι μια μετάφραση της Οδύσσειας[2] ενώ η σπουδαιότερη ποιητική δημιουργία της ρωμαϊκής Ιταλίας, η «Αινειάς» του Βιργιλίου, αποτελεί λογοτεχνικό αμάλγαμα και διασκευή της Ιλιάδος και της Οδύσσειας. Ο Όμηρος μπόρεσε έτσι να επηρεάσει στη συνέχεια τη μεγαλοφυΐα του Δάντη ενώ η εισαγωγή του Milton στον «Χαμένο Παράδεισο»: «Τραγούδα ουράνια μούσα», φανερώνει τη συγγένεια του ποιήματος αυτού με την ομηρική ποίηση.

JOHN SCOTT - Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ, ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ΄(ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΝΑΦΗ)

Το «αγγείο των πολεμιστών» όπως το ονόμασε ο Σλήμαν λόγω των έξι στρατιωτών που απεικονίζει. Πρόκειται για κρατήρα ο οποίος βρέθηκε στην ακρόπολη των Μυκηνών και χρονολογείται περί τον 13^ο αιώνα π.Χ. (Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο).

Εισαγωγικά

[Οι Finsler και Wilamowitz υποστήριξαν ότι τουλάχιστον δύο ποιητές συνέθεσαν την Οδύσσεια διότι το έπος διαδραματίζεται χρονικά σε διαφορετικές εποχές του χρόνου.  Οι σχετικοί υπολογισμοί τους όμως, αφορούσαν έναν σύγχρονο ταξιδιώτη στη Γερμανία και όχι στην ομηρική Ελλάδα. Στο τέλος του 19^ου αιώνος οι κριτικοί πίστευαν ότι η Τροία βρισκόταν σε κάποια προεξοχή του όρους Ίδη και όχι στην πεδιάδα κοντά στα Δαρδανέλια όπως περιγράφει ο Όμηρος. Ο Σλήμαν, αψηφώντας τις απόψεις αυτές, με οδηγό το κείμενο του Ομήρου, ανακάλυψε την Τροία. Ο Leaf, ο πλέον σφοδρός Βρετανός κριτικός, όταν επισκέφθηκε την Τροία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι κανένα σφάλμα ή αντίφαση δεν υπάρχει στην περιγραφή της περιοχής από τον Όμηρο. Οι Μυκήνες ήδη την κλασσική εποχή αποτελούσαν ένα ασήμαντο χωριό και κανείς δεν πίστευε ότι αποτελούσαν κάποτε την έδρα μιας αυτοκρατορίας. Ο Σλήμαν όμως, ανακάλυψε τέτοιο πλούτο στις ανασκαφές ώστε δικαιώθηκε ο ομηρικός χαρακτηρισμός «πολύχρυσες». Οι κριτικοί απέρριπταν χωρία επειδή περιέγραφαν αντικείμενα που θεωρούσαν ότι δεν υπήρχαν την ομηρική ή μυκηναϊκή εποχή, τα οποία όμως ανακαλύφθηκαν στις ανασκαφές. Ασχολείται επίσης με διάφορες εικασίες των αναλυτικών επισημαίνοντας ότι μόνη η σιωπή του Ομήρου δεν σημαίνει ότι δεν γνώριζε αυτό το οποίο δεν περιγράφει (π.χ. η ακρίδα απαντά μόνον στην Ιλιάδα και ο φοίνικας μόνον στην Οδύσσεια) ώστε κάποιες ραψωδίες ή το ένα από τα δύο έπη να μπορεί να θεωρηθεί ότι ανήκει σε διαφορετικό ή διαφορετικούς ποιητές. Εν συνεχεία εξηγεί γιατί στην Ιλιάδα συναντούμε περισσότερες παρομοιώσεις απ’ ό,τι στην Οδύσσεια (αντιπαραβάλλοντας τα έπη με τον Βιργίλιο) και γιατί απαντούν αοιδοί στην Οδύσσεια και όχι στην Ιλιάδα, δύο επιχειρήματα που χρησιμοποιούσαν οι αναλυτικοί προσπαθώντας να αποδείξουν τη διαφορετική πατρότητα των επών. Επίσης, σχολιάζοντας τη δομή των παρομοιώσεων, επισημαίνει τα κοινά σημεία της τεχνικής τους και στα δύο έπη].

Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ ΚΑΙ Η ΑΘΕΑΤΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΦΟΙΝΙΚΑ

Φεβρουάριος 1821. Έναρξη της Επανάστασης. Στην ρομαντική απεικόνιση του Hess ο Μ. Σούτσος της Μολδαβίας  υποδέχεται τον προερχόμενο από την Ρωσία αρχηγό της Επανάστασης Αλ. Υψηλάντη. Φορά στολή ιερολοχίτη.  Ο σταυρός απουσιάζει στο σήμα του. Το χαμένο χέρι του είναι το αριστερό αντί για το δεξί. Η σημαία του είναι  παραλλαγμένη και ο Φοίνικας δυσδιάκριτος. (Μουσείο Μπενάκη)

ΤΙ ΕΓΙΝΕ ΤΟ 1820 ΣΤΗΝ ΑΓ. ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ; ΠΩΣ ΦΤΑΣΑΜΕ ΣΤΙΣ 24-2-1821;

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ - Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ, Ο ΑΦΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΤΑΤΟΥΑΖ

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (3 Απριλίου 1770 - 4 Φεβρουαρίου 1843) ήταν αρχιστράτηγος και ηγετική μορφή της Επανάστασης του 1821, πολιτικός, πληρεξούσιος, σύμβουλος της Επικράτειας. Το ψευδώνυμό του ήταν Γέρος του Μοριά.

Προερχόταν από φημισμένη οικογένεια. Το επώνυμο της οικογένειάς του αρχικά ήταν Τσεργίνης, όπως αναφέρεται στα απομνημονεύματά του ευρίσκοντο 60 οικογένειες στην Μεσσηνία με το ίδιο επώνυμο.

Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ ΝΑΒΑΡΙΝΟΥ

Μετά την πτώση της Ακρόπολης (24 Μαΐου 1827) η Επανάσταση του '21 έπνεε τα λοίσθια. Στην Ηπειρωτική Ελλάδα είχε κατασταλεί και μόνο στο ανατολικό τμήμα της Πελοποννήσου παρέμενε ζωντανή. Κι εκεί, όμως, απειλείτο από τον Ιμπραήμ, που σκόπευε να εκστρατεύσει κατά του Ναυπλίου και της Ύδρας.

Σε αυτή τη δύσκολη στιγμή για την Ελλάδα, η ευρωπαϊκή διπλωματία άλλαξε στάση και άρχισε να διάκειται ευμενώς προς την Επανάσταση. Συνέβαλε σε αυτό και ο νέος Υπουργός Εξωτερικών της Αγγλίας Γεώργιος Κάνινγκ, που έδωσε μια πιο φιλελεύθερη τροπή στην εξωτερική πολιτική της Γηραιάς Αλβιόνας. Έτσι, στις 24 Ιουνίου 1827 υπογράφτηκε στο Λονδίνο συνθήκη μεταξύ Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας, που καθόριζε τα της ανεξαρτησίας της Ελλάδας.

Ο ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ ΚΑΙ Η ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΜΑΝΙΑΚΙ

Στις αρχές του 1825 η Ελληνική Επανάσταση διέτρεχε μεγάλο κίνδυνο, όχι μόνο από τον Ιμπραήμ, αλλά και εξαιτίας του εμφύλιου σπαραγμού. Ο αιγύπτιος πολέμαρχος, μετά την κατάληψη του Νεόκαστρου (κάστρου της Πύλου), γρήγορα έγινε κυρίαρχος σχεδόν όλης της Μεσσηνίας και ετοιμαζόταν να βαδίσει κατά της Τριπολιτσάς, διοικητικού κέντρου της Οθωμανικής Πελοποννήσου, που κατείχαν οι Έλληνες από το 1822.

ΤΟ ΑΡΙΣΤΟΤΕΧΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΟΥ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ ΣΤΑ ΔΕΡΒΕΝΑΚΙΑ ΚΑΙ Η ΣΥΝΤΡΙΒΗ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΛΗ

Η μεγαλύτερη νίκη της ελληνικής επανάστασης

Μετά την πτώση της Τριπολιτσάς, καθώς και των φρουρίων της Μονεμβασιάς και του Νεοκάστρου, ο Κολοκοτρώνης πρότεινε στο πολεμικό συμβούλιο την άμεση πολιορκία της Πάτρας. Οι πρόκριτοι της Αχαΐας όμως, πρωτοστατούντων του Ανδρέα Ζαΐμη και του Παλαιών Πατρών Γερμανού, συνειδητοποίησαν ότι ο Κολοκοτρώνης αποκτούσε ολοένα μεγαλύτερη δύναμη και διεμήνυσαν στον Δημήτριο Υψηλάντη ότι δεν επιθυμούσαν τη βοήθεια του Κολοκοτρώνη αλλά μπορούσαν μόνοι τους να απαλλαγούν από τους Τούρκους της Πάτρας. Επειτα από πολλές αμφιταλαντεύσεις και διαφωνίες ανετέθη τελικά στον Κολοκοτρώνη η πολιορκία της Πάτρας, δίχως όμως ουσιαστική βοήθεια. Ο Κολοκοτρώνης, με μόλις 600 άνδρες και πικραμένος από τις συνωμοσίες που γνώριζε ότι υπήρχαν, παραιτήθηκε από την πολιορκία στις 23 Ιουνίου 1922.

Τότε ήταν όμως που φάνηκε ο πραγματικά μεγάλος κίνδυνος για τη νεαρή επανάσταση των Ελλήνων.