ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ ΔΑΙΜΟΝΙΟΥ

                

Του Bασίλη Kάλφα, Καθηγητή Φιλοσοφίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Στη μυθολογία της φιλοσοφίας ο Σωκράτης είναι ο απόλυτος ήρωας, η ίδια η ενσάρκωση της φιλοσοφίας. H αλήθεια όμως είναι ότι για τον πιο γνωστό φιλόσοφο γνωρίζουμε ελάχιστα πράγματα. O ίδιος ο Σωκράτης δεν έγραψε τίποτε – και δεν ξέρουμε ούτε καν γιατί αποφάσισε να μη γράψει. Όσοι γνώρισαν τον Σωκράτη και θέλησαν να γράψουν γι’ αυτόν, το έκαναν μέσω της λογοτεχνίας. O Σωκράτης που όλοι γνωρίζουμε είναι ένα θεατρικό πρόσωπο. Eίναι η κωμική καρικατούρα του σοφιστή στις Nεφέλες και η ηρωική μορφή του φιλοσόφου στους πλατωνικούς διαλόγους. O πραγματικός Σωκράτης μένει πάντοτε κρυμμένος πίσω από μια μάσκα.

Η ΚΑΘΟΔΟΣ- ΑΝΟΔΟΣ ΨΥΧΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΧΩΡΟΔΙΚΤΥΩΜΑ ΝΑΩΝ

Αρχικώς θα μελετήσουμε (Μυθολογικά και φιλοσοφικά-θεολογικά) τα:

Τα εν ουρανώ και γη χάσματα, στο δέκατο βιβλίο της πλατωνικής «Πολιτείας»

Εν συνεχεία θα πούμε πως:

O Καρκίνος είναι ο αστερισμός ο οποίος οριοθετεί στις 23° 26′ 22″ βόρεια του Ισημερινού τον βόρειο τροπικό στον οποίο δίνει και το όνομά του: τροπικός του Καρκίνου – ένας από τους πέντε μείζονες κύκλους γεωγραφικού πλάτους. Είναι το βορειότερο πλάτος στο οποίο ο Ήλιος μπορεί να μεσουρανεί το μεσημέρι. Αυτό συμβαίνει κατά το θερινό ηλιοστάσιο, όταν το βόρειο ημισφαίριο κλίνει προς τον ήλιο στο μέγιστο βαθμό. O τροπικός του Καρκίνου αντικατοπτρίζει τη γωνία κλίσης του άξονα της γης, η οποία ποικίλει σε μια περίοδο 41.000 ετών από το μέγιστο των 23° 30′ στο ελάχιστο των 22° 06′ μοιρών. Δηλαδή η αργή μετατόπιση του Τροπικού του Καρκίνου νότια, αντανακλά τη μετατόπιση της κλίσης του άξονα της γης (λοξότητα) – το όνομα του τροπικού προέκυψε γιατί όταν δόθηκε η ονομασία, ο ήλιος βρισκόταν στον αστερισμό του Καρκίνου κατά το θερινό ηλιοστάσιο, εντούτοις, λόγω της μετάπτωσης του άξονα της Γης, ο Ήλιος στην σύγχρονη εποχή βρίσκεται μετατοπισμένος – ως προς το πλάτος – στον αστερισμό του Ταύρου (την 17-η Νοεμβρίου μεσουρανούν ταυτόχρονα το όμμα του Ταύρου μαζί με τις Πλειάδες) κατά το θερινό ηλιοστάσιο/ηλιοτρόπιο ενώ η κλίση του άξονα της Γης είναι 23,27 μοίρες από τον Ισημερινό.Το ίδιο ισχύει και για τον τροπικό του Αιγόκερω, λόγω της μετάπτωσης του άξονα της Γης, ο Ήλιος στην σύγχρονη εποχή βρίσκεται μετατοπισμένος – ως προς το πλάτος – στον αστερισμό του Σκορπιού κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο/ηλιοτρόπιο.

ΖΗΝΩΝ Ο ΚΙΤΙΕΥΣ - Η ΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΚΑΙ Η ΦΥΣΙΚΗ ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑ

Ο Ζήνων ο Κιτιεύς (αρχ. Ζήνων ὁ Κιτιεύς 334 π.Χ. - 262 π.Χ.) ήταν  φιλόσοφος από το Κίτιο της Κύπρου, ο οποίος δημιούργησε τη φιλοσοφική σχολή του στωικισμού στην Αθήνα.  Αρχικά ήταν έμπορος, αλλά το καράβι, με το οποίο μετέφερε τα εμπορεύματά του, καθ΄οδόν ναυάγησε, με αποτέλεσμα να χάσει όλη την περιουσία του και να καταλήξει στην Αθήνα, όπου και άρχισε αργότερα να καταγίνεται με τη φιλοσοφία.

Όταν ένιωσε τη σημασία της τελευταίας αυτής, είπε το περίφημο: `Νυν ευπλόηκα, ότε εναυάγησα`, που σημαίνει: `Πήγε καλά το ταξίδι μου, όταν ναυάγησα`.

ΠΥΡΡΩΝ Ο ΗΛΕΙΟΣ - Η ΑΛΗΘΙΝΗ ΓΝΩΣΗ ΕΙΝΑΙ ΑΔΥΝΑΤΗ

Κατά τον Πύρρωνα, τίποτε δεν μπορεί να είναι καθαυτό (από μόνο του) ηθικά καλό ή κακό, ωραίο ή αισχρό, δίκαιο ή άδικο (καθώς η ανθρώπινη συμπεριφορά ρυθμίζεται από τη συμβατικότητα, «νόμω και έθει» , δηλαδή από την καθιερωμένη συνήθεια και το έθιμο). Βασικό αξίωμα των Σκεπτικών είναι η λεγόμενη «Αρρεψία» (αμφιβολία), ενώ ως το μόνο πραγματικό αγαθόν αναγνωρίζεται η Αρετή. Δεν μπορούμε να διακρίνουμε, μετρήσουμε και κρίνουμε τα πράγματα, που χαρακτηρίζονται «αδιάφορα, αστάθμητα και ανεπίκριτα». Ούτε τα δεδομένα των αισθήσεων, ούτε οι κρίσεις μας μπορεί να είναι αληθείς ή ψευδείς.

Ο σκεπτικισμός έθεσε τις βάσεις για τη συγκρότηση της συστηματικής επιστήμης. Ας φανταστούμε πόσο δίκιο είχε ο Πύρρων. Ποτέ εμείς οι θνητοί δε θα αντικρίσουμε τα όντα, ακριβώς όπως είναι. Το μόνο που βλέπουμε είναι τα φαινόμενά τους, τις σκιές των αληθινών πραγμάτων. Κάθε φορά θα αναθεωρούμε και θα τείνουμε προς την αλήθεια και την πραγματική φύση των όντων, αλλά ποτέ δε θα φθάσουμε σε αυτήν.

Ο Διογένης ο Λαέρτιος («Βίοι Φιλοσόφων», βιβλίο ΙΧ,§61) μιλώντας για τον Πύρρωνα (365-275 π.Χ.) γράφει:

«Πύρρων Ηλείος Πλειστάρχου μεν ην υιός, καθά και Διοκλής ιστορεί- ως φησί δ' Απολλόδωρος εν Χρονικοίς, πρότερον ην ζωγράφος, και ήκουσε Βρύσωνος τoυ Στίλπωνος, ως Aλέξανδρος εν Διαδοχαίς, είτ' Αναξάρχου, ξυνακολουθών πανταχού, ως και τοις Γυμνοσοφισταίς εv Ινδία συμμίξαι και τοις Μάγοις, όθεν γενναιότατα δοκεί φιλοσοφήσαι, τo της ακαταλnψίας και εποχής είδος εισαγωγών, ως Ασκάνιος ο Αβδηρίτης φησίν».

Ο ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ ΚΑΙ Η ΣΤΟΑ

Τον Απρίλιο του 1997 ανακοινώθηκε ότι βρέθηκε μια άριστα σωζόμενη ενεπίγραφη ερμαϊκή στήλη με κεφαλή του στωικού φιλοσόφου Χρύσιππου, στις ανασκαφές που διεξήχθησαν  στον περίβολο της Βουλής για την ανέγερση του υπόγειου γκαράζ. Η ερμαϊκή στήλη του Χρύσιππου έχει ύψος 1,75 μαζί με την κεφαλή, είναι από πεντελικό μάρμαρο, φέρει την επιγραφή ΧΡΙCΙΠΠΟC και χρονολογείται κατά πάσα πιθανότητα από τον 1ο αι. π.Χ. Ο Χρύσιππος (280-206 π.Χ.) ήταν από τους σημαντικότερους στωικούς φιλοσόφους του 3ου π.Χ. αιώνα. Σημαντικότερο γεγονός θεωρείται η ανεύρεση παραπλεύρως μιας όμοιας βάσης, αριθμημένης επίσης (η μία με Α και η άλλη με Ε), πράγμα που επιτρέπει την υπόθεση ότι σε αυτό το σημείο υπήρχε σειρά στηλών με πορτρέτα φιλοσόφων και άλλων προσώπων.

ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ Ο ΣΟΛΕΥΣ - Η ΑΠΑΘΕΙΑ ΚΑΙ Η ΕΤΕΡΟΙΩΣΙΣ

Ο φιλόσοφος Χρύσιππος (280 π.Χ. – 206 π.Χ.), γιος του Απολλωνίου από την Ταρσό, υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους της Στωικής σχολής, θεωρούμενος ως ένας από τους θεμελιωτές της. Γεννήθηκε στους Σόλους ή στην Ταρσό της Κιλικίας. Στα νιάτα του είχε ασχοληθεί με τον αθλητισμό. Αργότερα πήγε στην Αθήνα, όπου πήρε μαθήματα από τον Ζήνωνα, τον ιδρυτή της στωικής σχολής, και μετά από τον Κλεάνθη, τον διάδοχο του Ζήνωνα. Επίσης φοίτησε στη «Νέα Ακαδημία», που είχε ιδρύσει στην Αθήνα οΑρκεσίλαος. Μετά τον θάνατο και του Κλεάνθη, ο Χρύσιππος τον διαδέχθηκε ως ο επικεφαλής της «Ποικίλης Στοάς». Αποκλήθηκε ο «Άγιος Θωμάς ο Ακινάτης της Στοάς» και έχει λεχθεί ότι «άνευ Χρυσίππου δεν υπάρχει Στοά». Σύμφωνα με την παράδοση, πέθανε από τα γέλια για ένα αστείο που είπε ο ίδιος. Οι Αθηναίοι για να τιμήσουν τον Χρύσιππο τον ανακήρυξαν Αθηναίο δημότη και όταν πέθανε έστησαν τον ανδριάντα του στον Κεραμεικό.

ΚΛΕΑΝΘΗΣ Ο ΑΣΣΙΟΣ - ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ ΩΣ ΖΩΝΤΑΝΗ ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ Η ΣΥΜΠΛΕΥΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ ΤΟΥ ΩΣ ΥΨΙΣΤΗ ΑΡΕΤΗ

                      

Ο Κλεάνθης ο Άσσιος (από την Άσσο της Τρωάδος, 330 π.Χ. - 232 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας στωικός φιλόσοφος. Υιός του Φανίου, υπήρξε μαθητής, επί 19 ολόκληρα έτη, και, εν τέλει, διάδοχος του Ζήνωνα, ως ο δεύτερος κατά σειρά δάσκαλος της Αρχαίας Στοάς. Πρώην πυγμάχος αθλητής, έφθασε στην Αθήνα γύρω στο έτος 282, με μόνον 4 δραχμές στο πουγκί του, όπου σπούδασε Φιλοσοφία υπό τον κυνικό Κράτητα αλλά κυρίως υπό τον Ζήνωνα επί 14 πλήρη έτη, όντας υποχρεωμένος, κατά την παράδοση, να κερδίζει τα προς το ζην με νυκτερινή εργασία αρτεργάτου ή άντληση ύδατος για λογαριασμό ενός κηπουρού. Λέγεται ότι οι Αθηναίοι πολίτες, παρατηρώντας ότι ήταν υγιής και δυνατός και παρευρίσκετο ανελειπώς στις παραδόσεις του Ζήνωνος, παρά το ότι δεν είχε φανερούς οικονομικούς πόρους, τον παρέπεμψαν στον Άρειο Πάγο, κατά τα νόμιμα της πόλεως, ώστε να εξηγήσει από πού αντλούσε τα προς το ζην. Όταν κατέθεσαν υπέρ του ο κηπουρός για λογαριασμό του οποίου αντλούσε νερό και η γυναίκα στον αλευρόμυλο και φούρνο της οποίας εργαζόταν, οι δικαστές συγκινήθηκαν σε τέτοιον βαθμό για την αφοσίωσή του στην Φιλοσοφία, ώστε ψήφισαν να του χορηγηθούν τιμής ένεκεν δέκα μναι από το ταμείο της πόλεως (ο Ζήνων, δεν του επέτρεψε ωστόσο να δεχθεί το χρηματικό βραβείο).

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΦΙΛΟΛΑΟΥ ΤΟΥ ΚΡΟΤΩΝΙΑΤΗ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΗΛΙΟΚΕΝΤΡΙΣΜΟ

Ο Φιλόλαος ο Κροτωνιάτης (470 π.Χ. – 385 π.Χ.), από τον Κρότωνα της Κάτω Ιταλίας, ήταν Πυθαγόρειος φιλόσοφος.

Εισαγωγή

Η μελέτη του ουρανού και η επεξεργασία των πληροφοριών οι οποίες προέκυψαν από αυτήν, χρησίμευε στις αρχαίες κοινωνίες, ως βασικό εργαλείο βοήθειας, στη δημιουργία ημερολογίων που ήσαν χρήσιμα για τις λατρευτικές τελετές και την γεωργία, όσο φυσικά και στη ναυσιπλοΐα.^[1] Όλοι σχεδόν οι λαοί από τους οποίους διαθέτουμε γραπτές πηγές, φαίνεται να είχαν ασχοληθεί με την αστρονομία εμπειρικά, εισάγοντας πρακτικές μαθηματικές σχέσεις, προσπαθώντας να κατανοήσουν και να προβλέψουν τα ουράνια φαινόμενα, να εξευμενίσουν τη φύση και να επωφεληθούν από τη γνώση αυτή στη καθημερινότητά τους. Κάποιοι, όπως στην Μεσοποταμία, ασχολήθηκαν περισσότερο και κατέγραφαν τις θέσεις μέρα με την μέρα κάνοντας σεληνιακά ημερολόγια, ενώ αντίστοιχα οι Αιγύπτιοι κατέγραφαν ηλιακά ημερολόγια.

Στην αρχαϊκή Ελλάδα από τον 6ο αι. π.Χ., με την ανάπτυξη του θεσμού της πόλης και της παρουσίας ελεύθερων, ενεργών και απαιτητικών στη λογική πολιτών,^[2] έχουμε μία εντυπωσιακή έρευνα, μελέτη και παρουσίαση της αστρονομίας έξω από ιερατικές κάστες ή ηγεμονικές ομάδες. Η αστρονομία, τίθεται αργά αλλά σταθερά για πρώτη ίσως φορά σε μαθηματική επιστημονική βάση και εμφανίζεται μεγάλη παραγωγή γραπτού έργου, από το οποίο δυστυχώς ελάχιστα έχουν διασωθεί. Σημαντικός παράγοντας σε αυτή τη διαδικασία ήταν ο Πυθαγόρας και η Σχολή του, οι οποίοι επηρέασαν τους μεταγενέστερους διανοητές. Μας έχει διασωθεί η θεωρία του Φιλόλαου του Ταραντίνου, ενός των Πυθαγορείων, την οποία θα αναλύσουμε παρακάτω και θα δούμε τη σχέση της με τις προγενέστερες αλλά και μεταγενέστερες θεωρήσεις κυρίως της πλατωνικής σχολής, ακόμα θα δούμε γιατί η θεωρία αυτή δεν είχε μέλλον και τέλος θα προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τη λογική των καινοτομιών τις οποίες εισήγαγε, όλα αυτά, αφού παράλληλα μελετήσουμε την εξέλιξη της αστρονομίας σε γενικές γραμμές, εκείνο τον καιρό.^[3]

ΜΕΛΙΣΣΟΣ Ο ΣΑΜΙΟΣ

O Μέλισσος ο Σάμιος, γιος του Ιθαγένη ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος εκ των Προσωκρατικών, καταγόμενος από τη Σάμο, που έζησε τον 5ο αιώνα π.Χ.. Υπήρξε μαθητής και ομόδοξος του Παρμενίδη και εκπρόσωπος (μάλλον ο τελευταίος) της ελεατικής σχολής. Το 440 π.Χ., όταν ο Περικλής έπλευσε με 44 τριήρεις εναντίον της Σάμου, που είχε αποσκιρτήσει από την Αθηναϊκή Συμμαχία, ο Μέλισσος ανέλαβε την αρχιστρατηγία του στρατού των Σαμίων. Αρχικά είχε επιτυχίες, αλλά τελικώς οι Αθηναίοι, μετά από πολιορκία εννέα μηνών, ανάγκασαν τους αποστάτες να παραδοθούν.

ΑΡΙΣΤΙΠΠΟΣ Ο ΚΥΡΗΝΑΙΟΣ

Ο Αρίστιππος ο πρεσβύτερος ήταν φιλόσοφος, μαθητής του Σωκράτη και ιδρυτής της Κυρηναϊκής Σχολής ή Ηδονιστικής Σχολής (435 – 355 π.Χ.). Σε νεαρή ηλικία γνώρισε τη διδασκαλία του Πρωταγόρα. Αργότερα γοητεύτηκε από τη διδασκαλία του Σωκράτη, ήλθε στην Αθήνα και συνδέθηκε στενά μαζί του, χωρίς όμως να εγκαταλείψει τις συνήθειες τις ζωής του και τις αντιλήψεις του. Ο Ξενοφών(Απομνημονεύματα Α,1 και Γ,8) τον παρουσιάζει να συνομιλεί με τον Σωκράτη και να αναπτύσσει τις ηδονιστικές του θεωρίες. Η φιλοσοφία όμως του Σωκράτη δεν είχε αποφασιστική σημασία για τη ζωή του. Είναι ο πρώτος μαθητής του Σωκράτη ο οποίος μετά τον θάνατο του δασκάλου εμφανίστηκε ως σοφιστής, δηλαδή επαγγελματίας και αμειβόμενος δάσκαλος, αρχικά στην Αθήνα και αργότερα σε άλλες πόλεις, όπου φιλοξενήθηκε από τυράννους, όπως ο Διονύσιος των Συρακουσών, τους οποίους κολάκευε και ζούσε με πολυτέλεια στις αυλές τους. Δίδαξε ως σοφιστής και έπαιρνε υψηλά δίδακτρα.

Η ΑΠΟΨΗ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΥΧΗ

Η επιστήμη ακολουθεί τον ασφαλή δρόμο του ορθού λόγου, της παρατήρησης και του πειράματος. Τι γίνεται όμως όταν η ίδια διαπιστώσει ότι πρέπει να μεταβάλει ακόμα και τους μεθόδους, τις διαδικασίες που ίσως μπορεί να αντιβαίνουν αυτονόητες αρχές που καθόριζαν τα θεμέλιά της. Το κεφάλαιο της Σύγχρονης Μυστικιστικής Κβαντικής Φυσικής (το τελευταίο του κειμένου) είναι το έναυσμα για να σκεφθούμε την αθανασία και αιωνιότητα του ανθρώπινου νου. 

Τον 17ο αιώνα ο Γάλλος φιλόσοφος Καρτέσιος έθεσε τα θεμέλια του φιλοσοφικού ∆υισμού διαχωρίζοντας το νου από το σώμα. Μετά από δυο περίπου αιώνες ο ∆ιαφωτισμός, ακολουθούμενος από τον Εμπειρισμό και τον Αναγωγισμό, οδήγησαν τους επιστήμονες στην αντίθετη ακριβώς κατεύθυνση: Απορρίπτοντας την ύπαρξη κάθε πράγματος που δεν μπορούσε να αποδειχθεί πειραματικά, οι επιστήμονες διακήρυξαν ότι η σκέψη και η συνείδηση θα εξηγηθούν κάποια μέρα σαν απλές λειτουργίες του εγκεφάλου. Το ότι ο νους παρέμενε ακόμα ένα μυστήριο, οφειλόταν απλά στο ότι δεν καταλαβαίναμε ακόμα αρκετά καλά τον εγκέφαλο. Η φιλοσοφική αυτή άποψη ονομάστηκε Μονισμός και αποτέλεσε στο εξής το βασικό μοντέλο της επιστήμης στην έρευνά της για τον εγκέφαλο και τις νοητικές (και ψυχικές) λειτουργίες.

Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΣΟΥΜΕΡΙΩΝ

Η σφραγίδα αυτή είναι έργο των Σουμερίων (2550 π.Χ) και ανάμεσα στους δύο θεούς αριστερά βλέπουμε το ηλιακό μας σύστημα. Όλοι οι πανάρχαιοι πολιτισμοί έχουν μια κοινή βάση, μια κοινή προέλευση της μυθολογίας, η οποία φέρει μαζί της μια κοινή αλήθεια. Δεν υπάρχει αρχαίος λαός χωρίς μυθολογία. Κάθε λαός χρησιμοποιεί τα δικά του σύμβολα και τις δικές του σημειωτικές παραστάσεις για να κωδικοποιήσει την ίδια αλήθεια.

ΤΕΟΝΤΟΡ ΑΝΤΟΡΝΟ - ΠΩΣ Η ΜΑΖΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΕΞΟΝΤΩΝΕΙ ΤΟ ΑΤΟΜΟ (MINIMA MORALIA)

                             

Τέοντορ Αντόρνο

1903-1969

MINIMA MORALIA

Ο παραλογισμός του συστήματος και τα παράσιτά του

§1

Στο έργο του Minima Moralia [=Μικρά Ηθικά], που έγραψε στο τέλος του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, ο Αντόρνο συμπυκνώνει τους στοχασμούς του για την εποχή του και την εποχή μας με τη μορφή Αφορισμών. Το φιλοσοφικό πνεύμα των εν λόγω Αφορισμών απηχεί τη φθαρμένη ζωή, που ξεδιπλώνεται από το αδύναμο προς ριζοσπαστική δράση υποκείμενο, από την πανταχού παρούσα πολιτιστική βιομηχανία του καπιταλιστικού κόσμου, από μια ολοκληρωτικά δομημένη κοινωνία, από τις αυταπάτες της μαζικής δημοκρατίας, από τις ηθικολογικές θεωρίες ή ιδεολογίες των φαινομενικά διαφοροποιημένων πολιτικών στρατοπέδων. 

ΑΝΤΙΣΘΕΝΗΣ - Ο ΒΙΟΣ ΤΗΣ ΑΡΕΤΗΣ

Ο Αντισθένης, (αρχ. Ἀντισθένης) ήταν Έλληνας φιλόσοφος, ιδρυτής της σχολής των Κυνικών Φιλοσόφων. Γεννήθηκε στην Αθήνα, το 444 π.Χ. Υπήρξε αρχικά μαθητής του Γοργία και στην συνέχεια του Σωκράτη.

Ο Αντισθένης ήταν γιος του Αντισθένη, ενός Αθηναίου, ενώ η μητέρα του ήταν από την Θράκη. Πολέμησε στη Μάχη της Τανάγρας (426 π.Χ.). Είχε την φήμη εγκρατή ανθρώπου. Κυκλοφορούσε στην αγορά, φορώντας μόνο έναν τρίβωνα, ένα σακούλι στον ώμο και κρατούσε ένα ραβδί. Περιφρονούσε κάθε άνεση και κοινωνική συμβατικότητα, σαν τον Διογένη από την Σινώπη που υπήρξε και μαθητής του. Αυτός και οι μαθητές του ονομάστηκαν Κυνικοί. Μιλούσε πάνω από όλα για την αρετή. Συνήθιζε να λέει “Η αληθινή αρετή δεν έχει ανάγκη από τίποτα. Ούτε νόμων ανάγκη έχει ο σοφός που δρα και φέρεται σύμφωνα με την κρίση του. Οι νόμοι είναι για τους πολλούς και τους μέτριους και όχι για τους Εκλεκτούς”.

ΑΝΤΙΦΩΝ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ

Ο Αντιφών ο Αθηναίος (5ος αιώνας π.Χ) ήταν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της σοφιστικής κίνησης. Ο Αντιφών υποστήριζε ότι ο χρόνος δεν υπάρχει αντικειμενικά. Αναφορικά προς τη συγκρότηση της κοινωνίας, υποστήριζε ότι οι νόμοι μιας κοινωνίας [1] είναι προϊόν σύμβασης μεταξύ των πολιτών, σε αντίθεση με τους νόμους της φύσης που υπάρχουν κατ΄ανάγκη. 

Κατά τον Αντιφώντα, η αρχή που πρέπει να διέπει τους ανθρώπους είναι η αρχή της ισότητας. "Εκ φύσεως όλοι μας, είτε βάρβαροι είτε Έλληνες είμαστε από κάθε άποψη όμοιοι και όλοι μας αναπνέουμε τον αέρα από το στόμα και τη μύτη", υποστηρίζει ο Αντιφών. 

ΠΡΟΚΛΟΣ - ΟΙ ΘΕΪΚΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΨΥΧΕΣ

Εκ κατασκευής η ουσία με την οποία φτιάχθησαν οι θεικές και οι ανθρώπινες ψυχές είναι διαφορετικές. Οι θείες ψυχές  είναι ανώτερες ποιοτικά. Για αυτό και προσπάθειά μας είναι να "ομοιάσουμε" σε αυτές μιας και δεν μπορούμε να γίνουμε ίδιοι με αυτές.

Η Ψυχή μας δεν είναι ισάξια με την θεϊκή ή ομοούσια.
Πρόκλος-Σχόλια στον Τίμαιο Ε 245.20

ΠΡΟΚΛΟΣ - Ο ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ

Σε δύο σημεία στον Τίμαιο ο Δημιουργός φέρεται να μιλάει. Την πρώτη φορά (Tim 41a) απευθύνεται στους νέους θεούς και τους εξηγεί τους νόμους της πρόνοιας, την δεύτερη φορά (Tim 41e) απευθύνεται στις ψυχές και τους εξηγεί τους νόμους της μοίρας, όπως έχουμε ήδη δεί σε προηγούμενη ανάρτηση.

Αυτές οι δύο δημηγορίες περιγράφονται ως να γίνονται προφορικά, που όμως είναι συμβολικό όπως μας εξηγεί ο Πρόκλος στα παρακάτω αποσπάσματα. Όπως μας εξηγεί, το πώς περιγράφεται κάποια δράση συμβολικά παίζει ρόλο αφ'ενός μεν ποιός την κάνει, αφ΄ετέρου δε σε ποιούς απευθύνεται.

ΣΟΠΕΝΑΟΥΕΡ - ΠΩΣ Ο ΝΟΥΣ, ΕΝΑΝΤΙΩΝΟΜΕΝΟΣ ΣΤΗ ΒΟΥΛΗΣΗ, ΥΠΗΡΕΤΕΙ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ

Τι σχέση οικοδομείται ανάμεσα στην ανθρώπινη νόηση και το καλλιτεχνικό έργο; Ποια η συμβολή της τέχνης στη ζωή των ανθρώπων; Πότε παράγεται ένα έργο τέχνης και πόσο διαρκεί η αισθητική απόλαυση; Τα παραπάνω συνιστούν ορισμένα από τα ερωτήματα που κατά καιρούς έχουν απασχολήσει - λίγο έως πολύ - όσους αγαπούν την τέχνη. Ανεξαρτήτως των απαντήσεων που έχει δώσει καθένας στα ερωτήματα αυτά, θα άξιζε, πιστεύω, τον κόπο να αναγνώσουμε τις σχετικές με τα ζητήματα που προανέφερα απόψεις του, οι οποίες συνοψίζονται στα παρακάτω:

ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΘΕΩΝ ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΩΝ ΛΑΩΝ

Οι Θεοί όλων των λαών, όλων των ανθρώπων, στον βαθμό που αυτοί ήταν ή είναι ένθεοι, στον βαθμό δηλ. που ανέρχονταν ή ανέρχονται όντως προς τους Θεούς και τα νοητά, είναι οι ίδιοι. Όμως οι άνθρωποι τους κατανοούν διαφορετικά, βλέπουν μια πλευρά του θείου λόγω αφενός διαφορετικού τρόπου μέθεξης αφετέρου λόγω πολλαπλών οντικών πτώσεως – βλ. Ησιόδεια γένη.

Έτσι ο κάθε λαός ή άνθρωπος – στην «χ» χρονική στιγμή ή Κοσμολογική περίοδο – έχει Θεό ή Θεούς ανάλογα με το αν “βλέπει” μόνο την υπερούσια & αμέθεκτη Ενάδα/Αγαθότητα/Θεό των υπερούσιων, μεθεκτών & αυτοτελών Ενάδων/Αγαθοτήτων/Θεών (την Ενάδα των Ενάδων, το Ένα ή Αγαθό : τον πρώτο Θεό) ή μόνο τις υπερούσιες, μεθεκτές αυτοτελείς Ενάδες/Αγαθότητες/Θεούς ή τον νου της εκάστοτε Ενάδας/Αγαθοτητας/Θεότητας ως οντική μονάδα της εκάστοτε θείας βαθμίδας και του εκάστοτε θείου πλήθους – π.χ. τον αμέθεκτο, νοητικό δημιουργό και πατέρα Ζεύς ως μονάδα τόσο των υπερκόσμιων όσο και των εγκόσμιων Θεών-, δίχως να βλέπει το πλήθος των Θεών, Αρχαγγέλων, Αγγέλων, Δαιμόνων, Ηρώων, υποσελήνιων αρχόντων ή Κοσμοκρατόρων, υλικών αρχόντων και ψυχών (άχραντες & ανθρώπινες) που δημιουργούνται από αυτή και συντάσσονται κάτω από αυτήν.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ - ΤΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΑ ΚΟΙΝΟΒΙΑ ΑΚΡΕΟΦΑΓΩΝ

[......Υπήρχαν και κείνοι, οι οποίοι απείχαν από την πράξη του φόνου των ζώων, ακόμη και αν και ήταν χρήσιμη για την προστασία της ζωής τους. Αυτοί έδιναν παράδειγμα προς μίμηση σε όποιον προσερχόταν στις συντροφιές τους έχοντας ως σκοπό, καθώς απέφευγαν να τρώνε τα συγγενή τους είδη, να διασώσουν την κοινότητά τους, η οποία συντελούσε στην επιβίωση καθ' ενός από αυτούς.

Κατ' εκείνους λοιπόν, δεν  ήταν χρήσιμο μόνον το να θέτουν διαχωριστικά όρια μεταξύ αυτών και των άλλων, των σαρκοφάγων ανθρώπων, και να αποχωρίζωνται από εκείνους και να μην διαπράττουν τίποτε που να έχει τον χαρακτήρα της βλάβης με σκοπό την εξολόθρευση των διαφορετικού είδους ζώων, τίποτε εναντίον κανενός από τα πλάσματα που ευρίσκοντο στην ίδια μ' εκείνους περιοχή, αλλά επεβάλλετο επίσης και το να μην προσβάλλουν ούτε και τους ανθρώπους που έφθαναν εκεί με εχθρικές διαθέσεις.

Η ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΤΩΝ ΘΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΘΑΡΤΗΡΙΟ ΥΔΩΡ

Το δακτυλίδι του "Μίνωα"που έχει ως
 θέμα του  τα μινωικά Θεοφάνεια.

H πίστη στην εμφάνιση του Θείου στους ανθρώπους, προκειμένου να τους βοηθήσει ή να τους νουθετήσει, ανήκει στις δοξασίες όλων των λαών. Ομοίως, και το νερό ως μέσο καθαρμού και εξαγνισμού απαντάται στη λατρευτική ζωή πολλών Θρησκειών. Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχε n Επιφάνεια, n πεποίθηση για την εμφάνιση της θεϊκής δύναμης.

Η Επιφάνεια είναι n αποκάλυψη της θεότητας στα μάτια των θνητών με σκοπό την προστασία ή την καθοδήγηση των τελευταίων. H εδραία πίστη του αρχαίου ανθρώπου στην ύπαρξη της θεότητας τον οδήγησε στην απεικόνιση του Θείου με ποικίλες μορφές. Για το λόγο αυτό τα στοιχεία τα οποία διαθέτουμε για την Επιφάνεια προέρχονται κατά κανόνα από το χώρο της τέχνης, n οποία αρχικώς ανεπτύχθη για να απαθανατίσει τις Θρησκευτικές δοξασίες και τις λατρευτικές συνήθειες, όχι μόνον στην αρχαία Ελλάδα, αλλά σε ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο.

Η ΑΥΘΕΝΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Η ανασύνθεση της αρχαίας ελληνικής μουσικής έτσι ώστε να την ακούμε για πρώτη φορά έτσι όπως ακριβώς ακουγόταν πριν από χιλιάδες χρόνια αποτελεί το αντικείμενο μελέτης που έχει ξεκινήσει από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Ο επιστήμονας που έχει αναλάβει αυτό το έργο έδωσε ήδη ένα δείγμα του, συνοδεύοντας το σχετικό άρθρο που έγραψε για την ιστοσελίδα του BBC με ένα ηχητικό απόσπασμα το οποίο και μπορείτε να ακούσετε στο βίντεο.

Ο Αρμάν ντ’ Ανγκούρ, ερευνητής στο Jesus College του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και μουσικός, είναι γνωστός για τις μελέτες του στην ελληνική αρχαιότητα – έχει μάλιστα γράψει ποιήματα και ωδές στα αρχαία ελληνικά (ωδές του ακούστηκαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004 και του Λονδίνου το 2012) . Η μελέτη που έχει ξεκινήσει για να «ξαναζωντανέψει» την αρχαία ελληνική μουσική χρηματοδοτείται από τη Βρετανική Ακαδημία και διεξάγεται με τη συνεργασία ερευνητών και από άλλα βρετανικά πανεπιστήμια.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΨΕΥΔΟΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΠΩΣ ΤΗ ΔΙΑΚΡΙΝΟΥΜΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Η  κατάσταση δεν είναι άσπρη-μαύρη με την επιστήμη στη μια πλευρά του φάσματος και την ψευδοεπιστήμη στην άλλη. Υπάρχουν πολλές, πάρα πολλές αποχρώσεις του γκρι (μη πάει το μυαλό σας σε πρόσφατα βιβλία και ταινίες), δεν υπάρχει ξεκάθαρο σημείο διαχωρισμού και, σε πολλές περιπτώσεις, χρειάζεται να είσαι ειδικός σε ένα τομέα προκειμένου να καταφέρεις να διακρίνεις τα ψέματα από τις αλήθειες. Αλλά ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις, ο ειδικός πρέπει να μπει βαθιά στα στοιχεία που προσφέρει η ψευδοεπιστήμη για να διακρίνει το πρόβλημα. Αν λοιπόν υπάρχουν τόσες δυσκολίες ακόμα για τους ειδικούς επιστήμονες, φανταστείτε πόσο δύσκολο είναι για εμάς τους κοινούς θνητούς να ξεχωρίσουμε την ήρα από το στάρι. Δεν είναι περίεργο που συχνά πυκνά πέφτουμε στη παγίδα της καλά στημένης ψευδοεπιστήμης με άσχημα αποτελέσματα.

Το πλησιέστερο που μπορούμε να φτάσουμε σε ένα διαχωρισμό είναι η παρακάτω λίστα χαρακτηριστικών. Όταν βρείτε κάποιο από τα παρακάτω τότε μάλλον έχετε μια περίπτωση ψευδοεπιστήμης. Όσα περισσότερα βρίσκετε, τόσο πιο πολλές είναι οι πιθανότητες να έχετε μπροστά σας ένα καλοστημένο ψέμα.

ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΦΡΟΫΝΤ - ΨΕΥΔΗ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

«Στην πραγματικότητα δεν είμαι καθόλου άνθρωπος των επιστημών, ούτε παρατηρητής, ούτε πειραματιστής, ούτε διανοούμενος. Είμαι εκ φύσεως κατακτητής- ένας άνθρωπος της περιπέτειας αν θέλετε- με όλη την περιέργεια, την τόλμη και το κουράγιο που χαρακτηρίζουν έναν τέτοιο άνθρωπο». (Φρόιντ, επιστολή προς τον Wilhelm Fliess , 1 Φεβ. 1900) 

«Μέχρι τη δεκαετία του '50 και '60, η προειδοποίηση του δασκάλου είχε πνιγεί σε έναν ορυμαγδό ενθουσιασμένων φωνών. Οι ψυχαναλυτές και οι ψυχίατροι, όπως ισχυρίζονταν, μπορούσαν να θεραπεύσουν ακόμα και τη σχιζοφρένεια, την πιο φοβερή πνευματική ασθένεια όλων των εποχών, και μπορούσαν να το κάνουν απλά συζητώντας με τους ασθενείς τους» ( Dolnick , 12) 

«Το καταλληλότερο άτομο να υποστεί ψυχανάλυση είναι κάποιο που ανεξάρτητα από το πόσο ανίκανο είναι τη δεδομένη χρονική στιγμή, είναι, γενικά ή εν δυνάμει, δυνατή προσωπικότητα. Αυτό το άτομο μπορεί να έχει ήδη επιτύχει σημαντικές ικανοποιήσεις- με φίλους, στο γάμο του, στη δουλειά ή μέσω ιδιαίτερων ενδιαφερόντων και χόμπι- αλλά παρόλα αυτά πλήττεται σημαντικά από μακροχρόνια συμπτώματα: κατάθλιψη ή άγχος, σεξουαλική ανικανότητα, ή σωματικά συμπτώματα χωρίς καμία εμφανή σωματική αιτία. Κάποιος μπορεί να βασανίζεται από προσωπικά εθιμοτυπικά ή εξαναγκασμούς ή από επαναλαμβανόμενες σκέψεις τις οποίες δεν γνωρίζει κανείς άλλος. Κάποιος άλλος μπορεί να ζει μια καταπιεσμένη ζωή απομόνωσης και μοναξιάς, ανίκανος να νιώσει κοντά σε οποιονδήποτε. Ένα θύμα παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης μπορεί να υποφέρει από ανικανότητα να εμπιστευθεί τους άλλους. Κάποιοι άνθρωποι αρχίζουν ψυχανάλυση εξαιτίας επαναλαμβανόμενων αποτυχιών στη δουλειά ή στις ερωτικές σχέσεις τους, οι οποίες δεν οφείλονται στην τύχη αλλά σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Άλλοι χρειάζονται ψυχανάλυση επειδή ο χαρακτήρας τους ουσιαστικά περιορίζει τις επιλογές τους και τις επιθυμίες τους.»(Αμερικάνικη Ένωση Ψυχαναλυτών)

ΠΡΟΚΛΟΣ - ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑ ΠΛΑΤΩΝΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ, ΒΙΒΛΙΟ Α΄ (ΚΕΦ. Α-Ζ)

Α’) Προοίμιο, στο οποίο έχει προσδιοριστεί ο σκοπός της πραγματείας, μαζί με ένα έπαινο και του ίδιου του Πλάτωνα και των διδαχών του στη φιλοσοφία.

Β’) Ποιος είναι ο τρόπος των λογικών συλλογισμών στην παρούσα πραγματεία και ποια προετοιμασία πρέπει να προηγηθεί από όσους θα την παρακολουθήσουν.

Γ’) Ποιος είναι ο θεολόγος σύμφωνα με τον Πλάτωνα και από πού αρχίζει και μέχρι ποιες υποστάσεις ανεβαίνει και με ποια δύναμη της ψυχής ειδικά ενεργεί.

Δ’) Όλοι οι θεολογικοί τρόποι, σύμφωνα με τους οποίους ο Πλάτων διαμορφώνει τη διδασκαλία του για τους Θεούς.