Αποσπάσματα από το βιβλίο:
«Σκοπός σ΄ αυτή τη μελέτη είναι να κάνουμε μια σύγκριση των φιλοσόφων άλλων καιρών και άλλων λαών μ' αυτή τη σειρά των φυσιογνωμιών, που αρχίζει απ' το Θαλή και τελειώνει στο Δημόκριτο, να φέρουμε, ακόμη, σ' αντιπαράσταση μ΄αυτούς το Σωκράτη και τους μαθητές του κι όλους τους κατοπινoύς. Φαντάζομαι, πώς οι σκέψεις αυτές θα καταλήγουν πάντα μ’ αυτή την αναφώνηση: “Πόσο ήσαν ωραίοι!”
»Ανάμεσά τους δεν βλέπω μορφές με βλοσυρές γκριμάτσες, ούτε φανατικούς υμνολόγους τού παρόντος, ούτε κιβδηλοποιούς τής θεολογίας, ούτε χλωμούς και σκυθρωπούς σχολαστικούς δασκάλους, μ' όλο, που το σπέρμα όλων αυτών ενυπήρχε κι αρκούσε μια μολυσμένη τού ανέμου πνοή, για να λουλουδίσει το σαπρόφυτο.
»Σ΄ άλλους καιρούς ο φιλόσοφος είν΄ ένας μοναχικός ταξιδιώτης, που βρίσκεται κατά τύχη σ΄ένα εχθρικό περιβάλλον και που χώνεται ανάμεσά τους λαθραία ή εκβιάζει την είσοδό του με γροθιές. Όμως, στους έλληνες ο φιλόσοφος δεν βρίσκεται εκεί από τύχη, όταν εμφανίζεται στον στ’ και ε’ αιώνα ανάμεσα στους καταπληκτικούς κινδύνους και στους πειρασμούς μιας ζωής ολοένα και τολμηρότερα κοσμικές, όταν προχωρεί, σα βγαλμένος από το άντρο τού Τροφωνίου μέσα σ' αυτή την ατμόσφαιρα τής χλιδής, τού εγωισμού τής ανακάλυψης, τού πλούτου και τής ηδυπάθειας, που είναι συνήθως η ατμόσφαιρα των ελληνικών αποικιών, μαντεύουμε, πως παρουσιάζεται ένας επιβλητικός αγγελιαφόρος φέρνοντας το ίδιο εκείνο μήνυμα, που τον αιώνα αυτό θα διακηρυχθεί από την τραγωδία και θα υποδηλωθεί από τα ορφικά μυστήρια στα παράξενα ιερογλυφικά των τελετουργιών τους.
»Η κρίση λοιπόν, των φιλοσόφων αυτών για τη ζωή και την ύπαρξη γενικά, έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία από μια σύγχρονη κρίση, γιατί αυτοί είχαν μπρος στα μάτια τους την πληθωρική πληρότητα τής ζωής και σ' αυτούς το αίσθημα τού φιλόσοφου δεν ταλαντευόταν, όπως σε μάς, ανάμεσα στον πόθο μιας ελεύθερης, ωραίας και μεγάλης ζωής και στο ένστικτο τού αληθινού, που δεν πληροφορείται παρά για την αξία τής ζωής καθ' εαυτή. Είναι δύσκολο για μάς να διαισθανθούμε, με τη φύση και το χαρακτήρα μας, ποιο μπορούσε να ήταν το έργο των φιλοσόφων μέσα σ' ένα γνήσιο πολιτισμό προικισμένο με ρωμαλέα ενότητα ύφους, γιατί τέτοιο πολιτισμό εμείς δεν τον έχουμε σήμερα. Αντίθετα, μόνο ένας πολιτισμός, όπως ο ελληνικός, μπορεί ν' ανακάλυψει ποιο είναι το έργο τού φιλοσόφου. Μόνος αυτός μπορεί να δικαιώσει τη φιλοσοφία, γιατί μόνος αυτός ξέρει και μπορεί ν' αποδείξει, γιατί και πώς ο φιλόσοφος δεν είναι ένας οποιοσδήποτε ταξιδιώτης, που φανερώθηκε τυχαία και που ξεφυτρώνει χωρίς να τον περιμένουν εδώ ή εκεί. Υπάρχει ένας νόμος σιδερένιος, που αλυσοδένει το φιλόσοφο μ΄ ένα γνήσιο πολιτισμό.
»Μετά τις παραπάνω σκέψεις δεν θ' απορήσει κανείς αν μιλήσω για τούς προπλατωνικούς φιλοσόφους σαν για μια κοινωνία συμπαγή κι αν σκέπτομαι ν' αφιερώσω, σ' αυτούς μόνους, τούτη τη μελέτη. Με τον Πλάτωνα αρχίζει κάτι ολότελα διαφορετικό, ή, μπορεί κανείς να πεί εξ ίσου δικαιολογημένα, από τον Πλάτωνα και δώθε λείπει από τους φιλοσόφους κάτι το ουσιαστικό, αν τους συγκρίνουμε μ' αυτή τη Δημοκρατία των μεγαλοφυιών, που εκτείνεται από τον Θαλή ως τον Σωκράτη. Αν θελήσει να κρίνει κανείς δυσμενώς αυτούς τους παληούς διδασκάλους, μπορεί να τους βρει με περιορισμένη αντίληψη και να πει, πώς οι επίγονοι τους, με τον Πλάτωνα επικεφαλής, είναι περισσότερο νοήμονες. Θάταν δικαιότερο και ειλικρινέστερο αν λέγαμε, πως οι τελευταίοι είναι τραγέλαφοι και οι πρώτοι τύποι αγνοί. Ο ίδιος ο Πλάτωνας είναι ο πρώτος μέγας τραγέλαφος, τόσο στη φιλοσοφία του όσο και στην προσωπικότητά του. Η θεωρία του περί των Ιδεών περικλείει στοιχεία σωκρατικά, πυθαγόρεια και ηρακλειτικά, γι' αυτό δεν είναι φαινόμενο τύπου αγνού. Κι ως άνθρωπος επίσης ο Πλάτωνας συγκεντρώνει στον εαυτό του τη βασιλική επιφύλαξη και την επιβλητική αταραξία τού Ηράκλειτου, τη μελαγχολική ευαισθησία τού νομοθέτη Πυθαγόρα και τη διαλεκτική τού ψυχογνώστη Σωκράτη. Όλοι οι κατοπινοί φιλόσοφοι είναι τέτοιοι τραγέλαφοι. Όταν παρουσιάζονται με χαρακτήρα αρκετά έντονο, όπως οι Κυνικοί, δεν πρόκειται πια περί τύπου, πρόκειται περί γελοιογραφίας.
»Είναι αληθινή δυστυχία, που δεν μάς διασώθηκαν παρά τόσα λίγα κείμενα απ' αυτούς τους πρώτους διδάσκαλους τής φιλοσοφίας και δεν έφτασαν ίσαμ΄ εμάς παρά μόνο αποσπασματικά. Η απώλεια τούτη μάς αναγκάζει αθέλητα να τους μετράμε με πλαστά μέτρα, κι από το εντελώς τυχαίο γεγονός, ότι από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη δεν έλειψαν ποτέ οι θαυμαστές και οι αντιγραφείς, γινόμαστε άδικοι προς τους προκατόχους τους. Παραδεχόμαστε πολλές φορές, πως και για τα βιβλία υπάρχει κάποια μοίρα, ένα fatum libellorum, μα θάναι μοίρα κακή αυτή, που έκρινε καλό να μάς αφαιρέσει τον Ηράκλειτο, το θαυμάσιο ποίημα τού Εμπεδοκλή, τα συγγράμματα τού Δημόκριτου, πού οι αρχαίοι εξίσωναν με τον Πλάτωνα και που τέτοιος ακόμα, καθώς μάς απόμεινε, τον ξεπερνά σε απλότητα. Σ΄ αντάλλαγμα φιλοδωρηθήκαμε με τα συγγράμματα των Στωικών, των Επικούρειων και τού Κικέρωνα. Φαίνεται λοιπόν, πως στερηθήκαμε από το λαμπρότερο μέρος τού ελληνικού πνεύματος».
_____________________
Το αναγνωστικό κοινό γνωρίζει περισσότερο το έργο τού Φ. Νίτσε, «Η γέννηση τής τραγωδίας», πού και σήμερα ακόμη, παρ' όλες τις μεταγενέστερες έρευνες και τις αναπόφευκτες συμπληρώσεις των αρχικών στοιχείων τής γνώσης μας για τους αρχαίους τραγικούς, αποτελεί τη βαθύτερη μύηση στο πνεύμα τής τραγωδίας. Το έργο αυτό θα είχε ένα συμπλήρωμα, γιατί ο Νίτσε -υμνητής τού προσωκρατικού ελληνικού πνεύματος- πίστευε, πως τραγωδία και φιλοσοφία είναι δυο κλάδοι αδελφοί, που φύτρωσαν ταυτόχρονα από τον ίδιο κορμό τού πνεύματος τής προκλασικής εποχής.
«Η γέννηση τής φιλοσοφίας στα χρόνια τής ελληνικής τραγωδίας» αποτελεί, συνεπώς, ένα είδος αναγκαίας συνέχειας στο γνωστό ήδη έργο του για την τραγωδία και το απαραίτητο συμπλήρωμα, που βοηθάει να δούμε τη νιτσεϊκή σκέψη σ' όλη την ευρύτητα και την πληρότητα της. Στους καιρούς μας, όπου η συστηματική μελέτη τής κλασικής και τής προκλασικής φιλοσοφίας πήρε την έκταση που αρμόζει, συντροφιασμένη με τις προσπάθειες για τη βαθύτερη κατανόηση τού αισθητικού περιεχομένου τής αρχαίας τραγωδίας, η μετάφραση τού μέχρι πρό τινος άγνωστου και στο ευρύτερο ευρωπαϊκό κοινό αυτού τού έργου τού γερμανού φιλόσοφου γίνεται μια χρήσιμη συμβολή.
Διαβάστε ολόκληρο το βιβλίο του Νίτσε πατώντας εδώ:
ΒΙΒΛΙΟ ΝΙΤΣΕ - Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ
πηγή: freeinquiry.gr
