Του Χρήστου Γιανναρά (σχεδίασμα εισαγωγής στη φιλοσοφία)
[…] Ἡ ἀρχαιοελληνικὴ πόλη θεωρήθηκε (ἀπὸ τὴν ἀναγεννησιακὴ Δύση καὶ ἀργότερα) σὰν πρότυπο τῆς «δημοκρατικῆς» πολιτείας, πρότυπο ὅμως ἀπογυμνωμένο ἀπὸ τὶς θεμελιώδεις προϋποθέσεις του: τὴν ἐνεργητικὴ συμβολὴ τοῦ κάθε πολίτη στὴν πραγματοποίηση τῆς ζωῆς ὡς κοσμικῆς ἁρμονίας, τὴν ταύτιση τοῦ κοινωνεῖν μὲ τὸ ἀληθεύειν, ταύτιση τοῦ ἀγαθοῦ μὲ τὸ κατόρθωμα τῶν πολιτῶν νὰ πραγματοποιοῦν τὸν ἰδεατὸ λόγο τῆς δικαιοσύνης καὶ εὐταξίας τοῦ «κόσμου».
Στὴ δυτικὴ Εὐρώπη τὸ ἰδανικὸ τῆς κοινωνικῆς ἁρμονίας, δικαιοσύνης καὶ εὐταξίας προκαθορίστηκε ὄχι ἀπὸ τὴ δεδομένη ἀλήθεια τῆς «κοσμιότητας» μὲ τὴν ὁποία καὶ μόνο πραγματοποιεῖται ἡ ζωή, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἰδεολογικὴ ἐπεξεργασία ἑνὸςπρογράμματος συγκεκριμένης ὀργάνωσης τοῦ κοινωνικοῦ βίου. Τὸ πρόγραμμα αὐτὸ μεταθέτει τὴν πραγματοποίηση τοῦ κοινωνικοῦ ἀγαθοῦ ἀπὸ τὸν πολίτη στὶς ἰδεολογικὲς προϋποθέσεις καὶ δομὲς τῆς ὀργάνωσης – στὸν πολίτη ἀφήνει μόνο τὸ δικαίωμα νὰ ἐκφράζει περιοδικὰ μὲ τὴν ψῆφο του τὴν προτίμησή του γιὰ τοῦτο ἢ γιὰ ἐκεῖνο ἀπὸ τὰ προκατασκευασμένα προγράμματα ὀργάνωσης τῶν δομῶν. Ἔτσι προβλήθηκε ὁκοινοβουλευτισμὸς σὰν κορυφαῖο ἐπίτευγμα πολιτικῆς ἐλευθερίας καὶ δικαιοπολιτείας, ἐνῶ στὴν πραγματικότητα ἀπαλλοτριώνει τὸν πολίτη ἀπὸ τὴ δυνατότητα νὰ ἀποφασίζει, νὰ κρίνει καὶ νὰ ρυθμίζει ὁ ἴδιος τὰ τοῦ βίου του.
Μετέβαλε ὁ κοινοβουλευτισμὸς τὸν πολίτη σὲ παθητικὸ τιτλοῦχο τοῦ νομικοῦ δικαιώματος τῆς ψήφου, ἐνῶ ἡ ἄσκηση τῆς διαχείρισης τῶν κοινῶν ἐκχωρεῖται ἀποκλειστικὰ στὴν κεντρικὴ ἐξουσία, ποὺ ἔστω καὶ μὲ ἀριθμητικὰ ἐλάχιστη ἢ καὶ μεθοδευμένη (ἀπὸ τοὺς ἐκλογικοὺς νόμους) πλειοψηφία ἐλέγχει ὁλοκληρωτικὰ τὶς προϋποθέσεις τοῦ ἀνθρώπινου βίου κινώντας τὰ νήματα μιᾶς ἀπρόσωπης γραφειοκρατίας. Δὲν εἶναι πιὰ ἡ ἀνθρώπινη κοινότητα ποὺ κατορθώνει ὡς δυναμικὸ ἐπίτευγμα τὸ κοινωνικὸ γεγονὸς τῆς ζωῆς, ἀλλὰ εἶναι μιὰ ἐξαρτημένη καὶ γι’ αὐτὸ ἄβουλη ὑπαλληλία ποὺ ἡγεμονεύει στὸν δημόσιο βίο, ἐφαρμόζοντας μηχανιστικὰ τὸ a priori δεδομένο «πολιτικὸ» πρόγραμμα τῆς κεντρικῆς διοίκησης. Καὶ θεωρεῖται σωτηρία ἀπὸ τὸν ὁλοκληρωτισμὸ τὸ δικαίωμα τοῦ πολίτη νὰ ἐπιλέγει κάθε τόσο μὲ τὴν ψῆφο του τὸν φορέα ἢ ἐνσαρκωτὴ τοῦ ἀπόλυτου προορισμοῦ τῆς βιοτῆς του. […]
