ΦΑΙΔΡΟΣ ΠΛΑΤΩΝΑ - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ Ι. ΘΕΟΔΩΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

         

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Όλο το πλατωνικό έργο των διαλόγων θεμελιώνεται στη βάση της θεωρίας των Ιδεών. Από τη θεωρία των ιδεών απορρέουν τόσο  η γνωσιολογία όσο και  η οντολογία του Πλάτωνα. Η πλατωνική "ΙΔΕΑ" δεν αποτελεί την παράσταση κάποιου αντικειμένου που σχηματίζεται από τη νόηση όπως θεωρούν οι μη μυημένοι στην πλατωνική φιλοσοφία ούτε μια γενική μορφή που ενυπάρχει στη αισθητή πραγματικότητα, η οποία εξάγεται από τη αίσθηση διαμέσου της λογικής κρίσης. Η πλατωνική Ιδέα αποτελεί το υπερβατικό "Είναι" των πραγμάτων, αφού προηγείται από τα τελευταία, γιατί η ΙΔΕΑ είναι το πρότυπο των πραγμάτων που αντικρίζει η ψυχή πριν από την ένωσή της με το σώμα. Και όταν αναγορεύεται η ΙΔΕΑ ως πρότυπο από τον Πλάτωνα εννοείται ως η αρχική μήτρα του λόγου που ενεργοποιεί κάθε δυνατότητα της ψυχής να συλλαμβάνει τον νοητό κόσμο. Γιατί, κατά τον Πλάτωνα, το "νοείν"ταυτίζεται με το "είναι", την ΙΔΕΑ. Η ουσία της ψυχής βρίσκεται ακριβώς εκεί, στην ΙΔΕΑ, από την οποία συντίθεται η Συνείδηση η οποία αποτελεί συνάμα και την  ουσία της ψυχής. Η ουσία της ανθρώπινης ψυχής, λοιπόν, ταυτίζεται με τη συνείδηση, στην σύμπλευσή της με την Ιδέα.

Γράφει χαρακτηριστικά ο Χέγκελ:

<< Ο Πλάτων συνέλαβε στην αλήθειά της τη βασική αρχή του Σωκράτη, σύμφωνα με την οποία η ουσία ενοικεί στη συνείδηση, είναι η ίδια η συνείδηση: ότι το απόλυτο πρέπει να αναζητείται στη σκέψη, η σκέψη εκείνη που περικλείει σε μια ενότητα πραγματικότητα και "σκέπτεσθαι", η έννοια και η πραγματικότητά της στην κίνηση της επιστήμης, ως η Ιδέα ενός επιστημονικού Όλου.>>

Η ψυχή διαγράφει μια αέναη γνωστική και οντική κυκλική πορεία από το άχρονο προς το έγχρονο και από το έγχρονο πάλι στο άχρονο. Το συμπαντικό έργο της ατομικής ψυχής είναι το να βυθίζεται στον χωρόχρονο ως ενεργόν και πάσχον ον και στη συνέχεια να αναδύεται στον ανώτερο ουράνιο ή στον ανώτατο υπερουράνιο κόσμο. 

Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

Νικόλαου Κ. Αγγελή, Επίκουρου Καθηγητή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Εισαγωγή

Ο Kant όριζε την γνώση ως ένα σύνολο από αναπαραστάσεις, οι οποίες έχουν γεννηθεί στο εσωτερικό της συνείδησης και οι οποίες έχουν συγκριθεί και συνδεθεί μεταξύ τους[2]. Ο ορισμός της γνώσης διαμέσου της έννοιας της αναπαράστασης γεννά το ερώτημα πώς οι αναπαραστάσεις γεννώνται στο εσωτερικό της ανθρώπινης συνείδησης. Οι αναπαραστάσεις σχηματίζονται από την ενεργοποίηση των δύο γνωστικών δυνάμεων της ανθρώπινης συνείδησης, δηλαδή της αισθητικότητας και του νου ή λόγου, υπό την επίδραση κυρίως των αντικειμένων του εξωτερικού κόσμου. Με τις αναπαραστάσεις, οι δύο γνωστικές δυνάμεις της συνείδησης οικειοποιούνται τις ιδιότητες των αντικειμένων, τα οποία γνωρίζουν, κι έτσι μεταφέρουν στο εσωτερικό της συνείδησης πληροφορίες σχετικά μ' αυτά. Συνεπώς, η γνώση είναι δυνατόν να ορισθεί ως το σύνολο των πληροφοριών, που αποκτούμε για τα αντικείμενα και τον Κόσμο γενικότερα, χάρις στην δραστηριοποίηση των γνωστικών δυνάμεων της συνείδησής μας.

Ο "ΣΟΦΙΣΤΗΣ" ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ - ΟΝ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Πλάτων στον εν λόγω διάλογο (Σοφιστής) αναφέρεται και κάνει λόγο για το "Ον" και οτιδήποτε σχετίζεται με αυτό. Όταν κάνει ο Πλάτων αναφορά στην έννοια "Ον" θέτει το ερώτημα για το τι υπάρχει πραγματικά, "ον", δηλαδή, σημαίνει το υπαρκτό, τι είναι αυτό που υπάρχει. Με αφορμή το υπαρκτό, το "Ον", μέσα από τη διαλεκτική προσέγγιση και επιχειρηματολογία, ο Πλατωνικός Σωκράτης εκμαιεύει  και τα υπόλοιπα γένη που προσδιορίζουν την "ουσία του όντος". Τα γένη αυτά είναι η στάση, η κίνηση, το ταυτόν και το έτερον. Συνολικά τα γένη μαζί με το Ον είναι πέντε. Πριν τον Πλάτωνα ο Παρμενίδης και ο Ηράκλειτος προσδιόρισαν το "Είναι" και το "γίγνεσθαι" θέτοντας τις βάσεις για την πλατωνική οντολογία που θα αναπτυχθεί αργότερα. Ενώ το ον του Παρμενίδη είναι ο κόσμος σε στάση, αμετάβλητος και ακίνητος, άχρονος και χωρίς χώρο, συγκροτώντας το "Είναι" στην αιώνια πρόσληψή του, στον Ηράκλειτο βρίσκεται σε διαρκή κίνηση και μεταβολή μέσα στον χωρόχρονο. Λαμβάνοντας υπόψη τους δύο μέγιστους προσωκρατικούς ο Πλάτων υποστηρίζει ότι από το "Ον" (είναι) γεννιέται το "μη ον" (γίγνεσθαι) και εξαιτίας του "μη όντος" παραβάλλονται κατά λογική συνέπεια και τα υπόλοιπα  τέσσερα γένη. 

Προκειμένου να κατανοήσουμε με απλά λόγια την πλατωνική οντολογία που έθεσε τις βάσεις για τη θεωρία των ιδεών αλλά και για την κλασική φιλοσοφία γενικότερα, θα αναλύσουμε την λειτουργία των πέντε γενών με παραδείγματα, τα οποία αυτόματα μας ανάγουν λογικά στην διάκριση του νοητού από τον αισθητό κόσμο. 

Ας λάβουμε για παράδειγμα ένα ον, μια τριανταφυλλιά:

Η υπαρκτική πορεία που διανύει οντολογικά η τριανταφυλλιά είναι η εξής: πρώτα υπάρχει σαν σπόρος, μετά ως σπόρος με πολύ μικρές λεπτές ριζώσεις μέσα στο χώμα, στη συνέχεια ως εξωτερικό λουλούδι με βλαστό και φύλλα, στη συνέχεια ως μια ώριμη τριανταφυλλιά με άνθη και στο τέλος ως μια τριανταφυλλιά με μεγάλα και όμορφα τριαντάφυλλα.

ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ - ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Στην φιλοσοφία του Ηρακλείτου ο θάνατος είναι μια διαδικασία οντολογικής αποδελτίωσης του ένσαρκου βίου του ανθρώπου. Ο "θάνατος" στον Ηράκλειτο, όπως και στους περισσότερους από τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, αποτελεί την "αποθήκευση" εν Άδη όλων των νέων δεξιοτήτων και γνώσεων που οικοδόμησε η ψυχή μέσα στον χωρόχρονο μέσα στον "σκληρό δίσκο" της. Όλες αυτές οι νέες δεξιότητες και γνώσεις που πήρε μαζί της η ψυχή αποτελούν τους ενεργοποιημένους πλέον ουσιώδεις λόγους που συνιστούν την ουσία της και συμβάλλουν στην περαιτέρω ανέλιξή της, την εξελικτική πρόοδό της, σύστοιχη προς τον σκοπό ο οποίος έχει τεθεί από τη φύση της ίδιας της ψυχής και της μοίρας της. Έτσι ο "θάνατος" στον Ηράκλειτο έχει ευεργετική αξία για την ψυχή στο βαθμό που η τελευταία έχει κατανοήσει τον λόγο και τον σκοπό της ύπαρξής της. Ο σκοπός, το έργο που έχει επωμιστεί να εκτελέσει η ψυχή, σχετίζεται ασφαλώς με την ίδια τη φύση της και είναι η σκέψη, η ενδον-σκόπηση του νου, η νόηση, η ενασχόληση με τη φιλοσοφία και την ενορατική ματιά, την έσω σύλληψη της ουσίας της. Άρα, σκοπός και σκέψη είναι ένα και το αυτό. Η σκέψη είναι ο σκοπός μας, μόνο αυτή ως νόηση μπορεί να βυθίσει το "ατομικό είναι" μας στον πλούτο των όντως όντων. Η σκέψη πηγάζει από τη νόηση. Μοιάζουν να σημαίνουν το ίδιο. Διαφέρουν μόνο ως προς το ότι η πρώτη λαμβάνει χώρο μόνο στον χωρόχρονο, ενώ η δεύτερη λαμβάνει χώρα μόνο στον άχρονο και χωρίς χώρο νοητό κόσμο. Η σκέψη ωθεί την ψυχή προς τα άνω, προκειμένου να πιαστεί στο αιώνιο εύρος της νόησης που είναι η περάτωση/τελείωση της πρώτης. 

Μας επισημαίνει λοιπόν ο Ηράκλειτος: 

Ποια αξία έχει ένας βίος αφιλοσόφητος, χωρίς την καλλιέργεια της σκέψης και τον πόθο για σοφία και γνώση για το "είναι" μας; Καμιά. Δεν κατορθώνουμε να συμμετέχουμε στο "γίγνεσθαι", μας λέει. Παραμένουμε στάσιμοι. Δεν επιφέρουμε κάποια μεταβολή/εξέλιξη που θα μας βοηθήσει να βυθιστούμε στο "είναι" μας, στην βίωση εκείνης της εμπειρίας που θα μας διανοίξει την θέαση του εαυτού μας, της ανθρώπινης ουσίας μας. Έτσι, η καλλιέργεια της σκέψης και η φιλοσοφία αποτελούν τις ύψιστες αξίες για να εναρμονιστεί η ψυχή με το γίγνεσθαι, για να πετύχουμε τη μέθεξη με το "Είναι". Γιατί  το "ατομικό είναι" μας αποτελεί μια απειροελάχιστη σταγόνα του ωκεάνιου "Είναι" [Ας θυμηθούμε τον θεό Ωκεανό που δεν είναι άλλος από το φιλοσοφικό "Είναι" για τους ορφικοπυθαγόρειους].  

Του Τζωρτζόπουλου Δημήτρη

Η οντολογική διαδρομή του ανθρώπου:

Γέννηση ‒ Ζωή ‒ Θάνατος

ΖΑΝ ΠΩΛ ΣΑΡΤΡ - Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΙ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΑΛΛΟΥ

"Ο υπαρξισμός είναι ένας ανθρωπισμός"

Του Άγγελου Σοφοκλέους

Εισαγωγή

Ο Ζαν Πωλ Σαρτρ γεννήθηκε το 1905 και πέθανε το 1980 στο Παρίσι. Κατά τη διάρκεια της ζωής του ανέπτυξε έντονη πολιτική δράση και ήταν υπέρμαχος της ιδέας του να επανενταχθεί η ακαδημαϊκή φιλοσοφία στην πολιτική και κοινωνική ζωή. Ήταν, κατά μίαν έννοια, ένας αιώνιος επαναστάτης, ο οποίος καθ’όλη την διάρκεια της ζωής του, πολέμησε το κατεστημένο και προσπαθούσε να διαμορφώσει μια κοινωνία η οποία δεν ήταν ατομικιστική αλλά στηριζόταν πάνω στην κοινωνική ευθύνη και στο συλλογικό χρέος.

Η φιλοσοφία του Σαρτρ είναι καθαρά ταυτισμένη με τον τρόπο ζωής του, όμως πέρα από την βιογραφία του καλό θα ήταν να αναλύσουμε τις φιλοσοφικές του θεωρίες συνταυτίζοντάς τες με τον τρόπο ζωής του. Ο Σαρτρ μπορεί να θεωρηθεί ως ο κυριότερος εκπρόσωπος του υπαρξισμού και της φαινομενολογίας, αν και ο ίδιος αρχικά δεν αποδεχόταν τον όρο υπαρξισμός, λέγοντας “Η φιλοσοφία μου είναι μια φιλοσοφία της ύπαρξης. Δεν γνωρίζω καν τι είναι ο υπαρξισμός.” — ωστόσο αργότερα αναγκάστηκε να υιοθετήσει τον ορισμό λόγω της διαδεδομένης χρήσης του.

Τι είναι ο υπαρξισμός;

ΤΟΜΑΣ ΧΟΜΠΣ - ΤΟ ΕΓΩΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Της Ηούς Αναγνώστου

«Οι άνθρωποι δεν θα πάψουν ποτέ να σκέφτονται», γράφει ο Στίρνερ, «ούτε να αισθάνονται. Η δύναμη όμως των σκέψεων και των ιδεών, η βασιλεία των θεωριών και των αρχών, η κυ­ριαρχία του Πνεύματος, κοντολογίς, η ιεραρχία θα διαρ­κέσει όσο οι παπάδες, δηλ. οι θεολόγοι, οι φιλόσοφοι, οι άνθρωποι του κράτους, οι φιλισταίοι, οι φιλελεύθεροι, οι δάσκαλοι, οι υπηρέτες, οι γονείς, τα παιδιά, οι παντρεμέ­νοι, ο Προυντόν, η Γεωργία Σάνδη, ο Μπλούντσλι κτλ. θα έχουν τον λόγο· η ιεραρχία θα διαρκέσει όσο οι άνθρω­ποι θα πιστεύουν και θα σκέφτονται τις αρχές ή και θα τις κριτικάρουν διότι ακόμη και η πιο ανελέητη κριτική, που υποσκάπτει όλες τις κρατούσες αρχές, τελικά δεν πιστεύει λιγότερο στην αρχή.» Μαρξ Στρίνερ

»Το να μην πιστεύεις στην Δύναμη είναι σαν να μην πιστεύεις στην βαρύτητα.

ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ A PRIORI ΓΝΩΣΗΣ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η σχέση της απριορικής γνώσης με τη λειτουργία του καθαρμού 

Η φιλοσοφία και η μυθολογία είναι οι δύο τεράστιες παρακαταθήκες του ανθρώπινου πνεύματος που διαδραμάτισαν και διαδραματίζουν θεμελιακό ρόλο στην ιστορική και συστηματική κατανόηση του εαυτού μας, της ανθρώπινης υπόστασης. Η δεύτερη αποτελεί την κοσμογονική και ψυχογραφική αποθήκη του ανθρώπινου πολιτισμού κομίζοντας στη δομική της συγκρότηση, κωδικοποιημένες σε σχήματα και σύμβολα, όλες τις συστατικές πλευρές της ανθρώπινης συνείδησης. Η πρώτη είναι η ουσιαστική τροφή του νοερού στοιχείου μας, του νου, και αποτελεί το ενδοσκοπικό και πνευματικό εργαλείο της ανθρώπινης συνείδησης.

ΝΙΤΣΕ - Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ ΩΣ ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΗ ΕΚΣΤΑΣΗ

Του Δημήτρη Τζωρτζόπουλου

Ό,τι δεν με σκοτώνει, με κάνει πιο δυνατό

Στο έργο του το Λυκόφως των ειδώλων  –κεφ.: ρήσεις και αιχμές 8– ο Νίτσε γράφει: ό,τι δεν με σκοτώνει, με κάνει πιο δυνατό. Τι είναι αυτό που δεν τον σκοτώνει; Είναι ο αρχαίος θεός Διόνυσος, ο οποίος για τον φιλόσοφο συμβολίζει τη μεθυστική απελευθέρωση της ανθρώπινης ατομικότητας από τη συρρίκνωσή της σε μια άβουλη ύπαρξη και κατ’ επέκταση  στην πιο ανήμπορη και καταφρονεμένη μέσα στο σύμπαν. Ως απομονωμένο, ταπεινωμένο και ευτελισμένο πλάσμα, το ανθρώπινο άτομο λησμονεί τον εαυτό του μέσα στην αυστηρά ιεραρχημένη ζωή  της πολιτικο-κοινωνικής και πολιτισμικής του συνθήκης. Ετούτη η συνθήκη είναι ο επιτάφιος θρήνος των ανθρώπινων ατόμων· υπό τον μανδύα ωστόσο της εφήμερης πολυλογίας εκλαμβάνεται από αυτά τα ίδια ως λυτρωτική έλευση της ελευθερίας τους. 

ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ - ΑΠΟ ΤΟΝ ΖΗΝΩΝΑ ΣΤΟΝ ΜΑΡΞ

 

«Ο αυτοεπιτελούμενος σκεπτικισμός και η «αληθινή φιλοσοφία» …είναι ως τα βάθη τους ένα»

   

                                                                                        Χέγκελ: Φαινομενολογία του Νου(σ 106)  

Του Δημήτρη Αργυρού

Αν ο σκεπτικισμός είναι το ένα πρόσωπο, τότε το άλλο πρόσωπο του φιλοσοφικού Ιανού  είναι ο δογματισμός. Αν ο πρώτος μας οδηγεί σε μια γενικευμένη σχετικοκρατία, δίχως αυτό να τείνει να είναι απαραίτητα αρνητικό, το δεύτερο, ο δογματισμός  μας οδηγεί σε κλειστά μοντέλα, μας οδηγεί στις κλειστές κοινωνίες, μας οδηγεί στο ολοκληρωτισμό.

Είναι αναγκαίο και δυνατό- κάτω από συγκεκριμένα πλαίσιο και συγκεκριμένες διαδικασίες- η υπέρβαση και του σκεπτικισμού και του δογματισμού, είναι  αναγκαίο και δυνατό- κάτω από συγκεκριμένα πλαίσιο και συγκεκριμένες διαδικασίες- το άνοιγμα προς μια ανοικτή κοινωνία.   

ΠΑΛΑΤΙΑ ΜΝΗΜΗΣ - Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΦΗΓΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΜΥΘΟΥΣ

Στο παραπάνω παλάτι μνήμης οι πληροφορίες έχουν αποθηκευτεί σε διαζώματα με βάση τους επτά πλανήτες (Σελήνη, Ερμής, Αφροδίτη, Ήλιος, Άρης, Δίας Κρόνος)

Ο μελίγλωσσος ποιητής Σιμωνίδης ο Κείος (556-468 π.Χ.) θεωρείται ο θεμελιωτής μιας μνημοτεχνικής που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα. Ο Πλούταρχος αναφέρει «ότι ο Σιμωνίδης ήταν ο πρώτος που θεώρησε την ποίηση ως λαλούσα ζωγραφική και την ζωγραφική σιωπώσα ποίηση».

Ο Σιμωνίδης ήταν ταλαντούχος και καινοτόμος, αφού ήταν ο πρώτος που απαιτούσε πληρωμή για τα ποιήματά του. Η καπατσοσύνη του φαίνεται και στην χρηματική συμφωνία που έκανε για να απαγγείλει ένα λυρικό ποίημα.

ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΟΙ - ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΟΥ ΛΟΓΙΣΜΟΥ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η ιστορία της προσωκρατικής φιλοσοφίας, όπως τη διασώζουν οι πηγές, είναι μια διαλεκτική, φιλοσοφική διαμάχη. Mία φιλοσοφική διαμάχη μεταξύ των θεωρητικών της ενότητας (Ελεάτες) και των θεωρητικών της πολλαπλότητας του σύμπαντος (Ίωνες, Πυθαγόρειοι, Εμπεδοκλής, Αναξαγόρας, Ατομικοί). Έτσι, λαμβάνει χώρα κατά εγελιανό τρόπο μια διαλεκτική διαμάχη ανάμεσα στην ακινησία και στατική θεώρηση του Παρμενίδη (ΘΕΣΗ) και στην πολλαπλότητα και την κίνηση του Ηρακλείτου (ΑΝΤΙΘΕΣΗ).  Αργότερα, ο Εμπεδοκλής συνδύασε ως ΣΥΝΘΕΣΗ και τις δυο φιλοσοφικές θεωρήσεις (ριζώματα/φιλότης και νείκος), όπως και ο Δημόκριτος με τη θεωρία του για τα «άτομα» (Το παρμενίδειο ον) και το «κενό» (αιτιολόγησε την κίνηση – Ηράκλειτος).

Ακολουθεί κείμενο του Μιχαήλ Μπακαούκα, δρ. φιλοσοφίας

Όλοι οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι, σύμφωνα με σύγχρονη έρευνα, επιχείρησαν να προσδιορίσουν το έσχατο συστατικό "στοιχείο" της υλικής πραγματικότητας - επιδιώκοντας να βρουν την ουσία και τη φύση των πραγμάτων, δηλαδή το ον. Κατ' ουσίαν, όλοι οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, από τους Προσωκρατικούς έως το Σωκράτη, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, θέτουν το εξής ερώτημα: "τίνος είδους πράγματα ερευνούμε, όταν αναζητούμε επιστημονικούς ορισμούς αντικειμένων" (τί έστι το ον;) [Αριστ. Μετά τα Φυσικά Ζ Ι 1028b2- 4); Πρόκειται για πράγματα διαφορετικού είδους από την πληθώρα των καθημερινών πραγμάτων; Kατά τον Πλάτωνα, αφενός, υπάρχουν τα πολλά, αισθητά πράγματα, όπως λχ. υπάρχουν πολλά διαφορετικά όμορφα αντικείμενα. Αφετέρου, υπάρχει η οντότητα (ή ιδέα) του 'όμορφου' που είναι μόνο μία. Η πολλαπλότητα και πληθώρα των διαφορετικών όμορφων πραγμάτων δεν μας απαντά το ερώτημα 'τι είναι το όμορφο', ήτοι, 'ποια είναι η φύση του όμορφου'. 

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, HEGEL, HEIDEGGER - ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ

Ι. «Απ’ αυτούς που φιλοσόφησαν πρώτοι, οι περισσότεροι πίστευαν ότι οι αρχές όλων των πραγμάτων είναι μόνο αυτές που έχουν μορφή ύλης. Γιατί αυτό από το οποίο αποτελούνται όλα τα όντα, αυτό από το οποίο ως πρώτο γεννιούνται και στο οποίο ως τελευταίο αποσυντίθενται, με την ουσία του να μένει σταθερή αλλά τις ιδιότητές της να αλλάζουν, αυτό λένε ότι είναι το στοιχείο και η αρχή των όντων. Για τον λόγο αυτό θεωρούν ότι τίποτα δε γεννιέται [από το μηδέν] και τίποτα δεν αφανίζεται [στο μηδέν], με βάση την αντίληψη ότι μια τέτοια φυσική ουσία πάντοτε διατηρείται· όπως ακριβώς δεν λέμε ότι ο Σωκράτης γεννιέται,  όταν απλώς γίνεται  ωραίος ή μουσικός, ούτε ότι αφανίζεται, όταν χάνει αυτές τις ιδιότητες, επειδή το υποκείμενο, δηλαδή ο ίδιος ο Σωκράτης παραμένει, έτσι συμβαίνει και με τα άλλα. Πρέπει πράγματι να υπάρχει κάποια φυσική ουσία, μία ή περισσότερες από μία, από την οποία γίνονται τα άλλα όντα, ενώ αυτή διατηρείται. Σχετικά τώρα με το πλήθος και το είδος αυτής της αρχής, δεν έχουν όλοι την ίδια γνώμη·  ο Θαλής όμως, ο ιδρυτής αυτού του είδους φιλοσοφίας, υποστηρίζει ότι είναι το νερό […]» 

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ ΤΟΥ ΣΠΙΝΟΖΑ

Εισαγωγή του Χένρι Μίλλερ

Η ζωή στον Σπινόζα δεν είναι ιδέα, δεν είναι υπόθεση θεωρίας. Είναι τρόπος ύπαρξης, ένας και ο ίδιος αιώνιος τρόπος για όλα τα κατηγορήματα. Μονάχα από μια τέτοια οπτική γωνία αποκτά το πλήρες της νόημα η γεωμετρική μέθοδος. Στην Ηθική, η γεωμετρική αυτή μέθοδος αντιτίθεται σ' εκείνο που ο Σπινόζα αποκαλεί σάτιρα· και σάτιρα είναι όλα όσα βρίσκουν ευχαρίστηση στην ανημπόρια και στα δεινά των ανθρώπων, όλα όσα εκφράζουν την περιφρόνηση και την κοροϊδία, όλα όσα τρέφονται από την κακοβουλία και την υποτίμηση, από κατηγόριες και ποταπές ερμηνείες, όλα όσα τσακίζουν τις ψυχές (ο τύραννος χρειάζεται τσακισμένες ψυχές, όπως και οι τσακισμένες ψυχές χρειάζονται έναν τύραννο). Η γεωμετρική μέθοδος παύει να είναι μέθοδος διανοητικής έκθεσης· δεν πρόκειται πλέον για καθηγητική έκθεση αλλά για μέθοδο επινόησης. Γίνεται μέθοδος βιοτικής και οπτικής διόρθωσης. Αν ο άνθρωπος είναι κατά κάποιον τρόπο στρεβλωμένος, αυτό το αποτέλεσμα της στρέβλωσης διορθώνεται, αρκεί να το προσαρτήσουμε στις αιτίες του more geometrico. 

Η «ΑΝΤΙΓΟΝΗ» ΤΟΥ ΣΟΦΟΚΛΗ ΣΤΗ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ HEGEL

Αντίστοιχο κεφάλαιο από το βιβλίο του George Steiner                 «ΑΝΤΙΓΟΝΕΣ» (σελ. 48-79)

             (Ο μύθος της ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ στην λογοτεχνία, τις τέχνες και τη σκέψη της εσπερίας)

Το δράμα, και ιδιαίτερα το τραγικό δράμα, κατέχει προνομιακή θέση στην ανάπτυξη της σκέψης του Χέγκελ. Η θεωρία της τραγωδίας δεν είναι απλή προσθήκη στο εγελιανό οικοδόμημα. Είναι το πεδίο στο οποίο δοκιμάζονται και επικυρώνονται οι κυρίες αρχές του εγελιανού ιστορικισμού, το διαλεκτικό σενάριο της λογικής του και η κομβική έννοια της συγκρουσιακής προόδου της συνείδησης. Ορισμένες ελληνικές τραγωδίες, η Αντιγόνη πρώτα και κύρια, παίζουν τόσο μεγάλο ρόλο στον διανοητικό κόσμο του Χέγκελ όσο και κάποια εξπρεσιονιστικά λυρικά ποιήματα και οι ωδές του Χαίλντερλιν στην οντολογία και τον γλωσσικό μυστικισμό του Χάιντεγκερ[1].

ΟΡΦΙΣΜΟΣ - Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Στην ελληνική φιλοσοφία διακρίνουμε τρεις μορφές φιλοσόφων: α) τους φιλοσόφους που μετέρχονται θεολογικούς όρους (θεολόγοι, πχ: Ορφέας), β) τους φιλοσόφους που μετέρχονται μαθηματικούς όρους (μαθηματικοί, πχ: Πυθαγόρας) και γ) τους καθ' εαυτούς φιλοσόφους που μετέρχονται καθαρούς φιλοσοφικούς όρους (καθ'εαυτοί φιλόσοφοι, πχ: Πλάτων) για να αποτυπώσουν τα φιλοσοφικά νοήματα και το ον. Ουσιαστικά και τα τρία είδη φιλοσόφων περιγράφουν, αφηγούνται και διατυπώνουν τα ίδια ακριβώς θέματα για τον θεϊκό κόσμο, τα όντα και τον άνθρωπο με διαφορετικούς ο καθένας όρους. Ο Ορφέας αποτέλεσε την απαρχή του φιλοσοφείν μέσα από την πρώτη συστηματική θεολογική θεώρηση για τον κόσμο. 

__________________________________

Του Δημήτρη Τζωρτζόπουλου

Το Χάος και ο Φάνης

ΤΟ ΚΑΤΑ ΠΛΑΤΩΝΑ "ΑΥΤΟΣΤΡΟΦΟ ΦΑΙΝΕΣΘΑΙ" ΣΤΗΝ ΥΠΕΡΒΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Ο Φίχτε, στηριζόμενος στην καντιανή υπερβατολογική φιλοσοφία, αναπτύσσει την έννοια του "αυτόστροφου φαίνεσθαι" το οποίο σημαίνει τον λόγο του υποκειμένου (Ψ) προς τον λόγο του αντικειμένου (Χ). Αυτός ο λόγος (Ψ:Χ) μετασχηματίζεται ήδη πάντα σε μια μορφή, η οποία αυτονομείται από τα συσχετιστικά της μέρη { (Ψ) [:] (Χ) },  κάτι  που η αριστοτελική σκέψη έχει άγνοια περί αυτής της αυτονομίας, αφού ακόμη και στην  έννοια της ψυχής η αυτοαναφορικότητα συλλαμβάνεται ως υπόσταση. Έτσι το "αυτόστροφο φαίνεσθαι" που υπονοείται καθαρά από τον Φίχτε στην διαλεκτική του Πλάτωνα τίθεται ως η καθαρή σχέση του εαυτού προς εαυτόν [:] που συνάγει κάθε πρόταση για το αντικείμενο δια μέσου της οικείας της αυτοκατανόησης. Αυτή η καθαρή πράξη της αυτοσυσχέτισης του εαυτού προς τον εαυτό είναι το ΕΓΩ, η ΑΥΤΟΣΥΝΕΙΔΗΣΗ.

Η ΑΛΗΘΙΝΗ ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ

Του Τζωρτζόπουλου Δημήτρη 

      Καθολική είναι η πεποίθηση πως ο Πλάτων εντυπωσιάστηκε τόσο καταλυτικά από τον Σωκράτη, ώστε να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στη φιλοσοφία και να εγκαταλείψει κάθε άλλη βλέψη για ενασχόλησή του με την ποίηση ή με την πολιτική, συνεργούντων προς τούτο και των κυρίαρχων πολιτικών συνθηκών. Τι χαρακτήριζε τον Σωκράτη ως φιλόσοφο και τι του επέτρεπε να ασκήσει μια τόσο μεγάλη και θαυμαστή επιρροή επί του Πλάτωνος; Όπως μας λέει ο Πλάτων στην Απολογία,  ο Σωκράτης ήταν παραδειγματικά αφοσιωμένος στη φιλοσοφία και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό, ώστε να δείξει πλήρη αδιαφορία για τις προσωπικές του υποθέσεις. Στο πλαίσιο τούτης της αδιαφορίας εντάσσεται επίσης η στάση του απέναντι στη δίκη, την καταδίκη και τη θανάτωσή του. Ο θάνατός του, υπό ένα πιο διεισδυτικό βλέμμα, ήταν μια υπέρτατη θυσία για την υπεράσπιση της φιλοσοφίας, ανεξάρτητα αν ενταγμένος εντός του πνεύματος σκοπιμότητας από την πλευρά της αθηναϊκής δημοκρατίας ήταν ένα αποτρόπαιο έγκλημα. Γράφει σχετικά ο Πλάτων για τούτη την υπέρτατη θυσία του Σωκράτη:

Ο ΑΠΟΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΘΛΩΝ ΤΟΥ ΘΗΣΕΑ ΩΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΜΥΗΣΗ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ

Η αρχαία Ελληνική μυθολογία αποτελεί, κατά κοινή ομολογία, μία από τις πλουσιότερες μυθολογικές παραδόσεις στον κόσμο. Για αυτό τον λόγο η λέξη «Μύθος» καθιερώθηκε αυτούσια σε όλες τις γλώσσες του κόσμου.

Στην απόπειρα αποσυμβολισμού της αρχαίας Ελληνικής μυθολογίας δεν περιοριζόμαστε σε μία απλή εξιστόρηση επιλεγμένων μυθολογικών ιστοριών. Αντιθέτως, επιχειρούμε να αποκαλύψουμε τα αλληγορικά αρχετυπικά μηνύματα, τα οποία εμπεριέχονται στον πυρήνα τους. Υπό αυτό το πρίσμα, προσεγγίζουμε τους μύθους ως μία αλληγορική διήγηση του παρελθόντος, η οποία χρησιμοποιεί, ως εργαλεία, παγκόσμια αρχετυπικά σύμβολα και εικόνες, τα οποία είναι τόσο παλαιά όσο και ο άνθρωπος.

Πίσω από όλες τις μυθολογικές αναφορές συναντάμε το αρχέτυπο του ήρωα, βασικό στοιχείο του οποίου είναι το «ταξίδι αυτοπραγμάτωσης», το οποίο ξεκινά πάντα με την αρχική απομάκρυνση από την εστία του, συνεχίζει με το κάλεσμα στην περιπέτεια, τις δοκιμασίες-άθλους, έως τη στιγμή της νίκης, της μεγαλειώδους επιστροφής του, της τελικής καταλυτικής του μεταμόρφωσης και καθολικής αναγνώρισής του ως ήρωα. Μέσα από αυτή την «μυητική» διαδικασία αναδύεται εντέχνως η διαχρονική ισχύ των μυθικών ηρώων, τους οποίους συναντάμε έως και σήμερα στην σύγχρονη μυθοπλασία του Hollywood.

Ο ΑΠΟΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΡΧΕΤΥΠΟΥ ΤΗΣ ΘΕΑΣ ΑΘΗΝΑΣ (ΒΙΝΤΕΟ)

Η Αθηνά ως η θεά της Σοφίας, υπήρξε ίσως η σπουδαιότερη θηλυκή ενέργεια του Ελληνικού Πάνθεου, για αυτό τον λόγο, τόσο η ίδια όσο και το ιερό της πτηνό η γλαύκα, συμβόλισαν στο πέρασμα των αιώνων την αρχαιοελληνική σοφία, τη φρόνηση, την φιλοσοφία, τη τέχνη, την παιδεία, αλλά και την ενόραση. Η Αθηνά δε συμβόλιζε μόνο τη σοφία, αλλά και την αγάπη για τη φιλοσοφία και την υπέρτατη γνώση, τη γνώση για τον εαυτό μας και το σύμπαν. Οι Έλληνες, ο πρώτος λαός που κατέκτησε τη λογική σκέψη και διατύπωσε καθολικούς νόμους για τη λειτουργία του σύμπαντος, λάτρευαν την Αθηνά η οποία προσωποποιούσε την εξυπνάδα και τη φρόνηση. Άλλωστε, ακόμη και ο τρόπος γέννησης της θεάς ήταν τέτοιος που μαρτυρούσε τις ιδιότητές της.

Στην παρουσίαση από τον Βασίλη Χλέτσο επιχειρείται να «ανασηκωθεί» το αρχετυπικό πέπλο της θεάς της σοφίας και προστάτιδας της πόλης των Αθηνών, της θεάς Αθηνάς.

Η ΑΡΕΤΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Του Βλάση Ρασσιά

Αρετή. Εκ του ρήματος «άρω» (ριζικού τύπου του «αραρίσκω», δηλαδή αρμόζω, ταιριάζω, ενώνω, στερεώνω, εκ της ρίζας «αρ-», εκ της οποίας παράγονται οι λέξεις, άρθρον, αριθμός, αριθμός, αρμός, αρμόζω, αρμονία, άρτι, άρτιος, αρτίζω, αρτύω, αρτύς, αρείων, άριστος και ίσως Άρης, καθώς και αρετή, ερίητος, και αμ-αρτή, ομ-αρτή, ομαρτέω, όμηρος, αρπεδόνη).

Υπεροχή τελειότης, ευγένεια εκ καταγωγής, προτέρημα, πλεονέκτημα, αξιότης ή υπεροχή κάποιου στο είδος του. Το κατεξοχήν ζητούμενο της Φιλοσοφίας στο επίπεδο του ανθρωπινού βίου.

Συνειδητή και ελευθέρα «έργωι» Σοφία, που επιμερίζεται σε επιμέρους τέτοιες, δηλαδή Δικαιοσύνη, Γενναιότητα, Μεγαλοψυχία κ.λ.π.

ΜΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

Η ιδέα αυτή, δηλωτική μιας κατεξοχήν μοντέρνας προσέγγισης στη φιλοσοφία, θεωρήθηκε ότι ανατρέπει μια «κλασική» παράδοση στοχασμού που εκτείνεται τουλάχιστον από τον Πλάτωνα ως τον Χέγκελ και αντιλαμβανόταν ανέκαθεν το καθήκον τής φιλοσοφίας ως έργο θεωρησιακό-ενατενιστικό: δηλαδή, ανιδιοτελή θέαση του κόσμου και ανακατασκευή του με το μέσον τής έννοιας. Βεβαίως ο όρος «φιλοσοφία» γεννήθηκε όπως φαίνεται στο περιβάλλον τής πλατωνικής Ακαδημίας και ήταν αναπόφευκτο να συνεπισύρει την ειδική αντίληψη περί φιλοσοφίας που καλλιεργούσε η πλατωνική σχολή. Αν ωστόσο ορίζουμε ως ουσία τής φιλοσοφικής δραστηριότητας μιαν απόπειρα καθολικής νοηματοδότησης τού υπαρκτού, τότε μπορούμε εύκολα να δούμε —και στην πραγματικότητα, πέρ’ από την ίδια τη φιλολογική έρευνα, η κοινωνική ανθρωπολογία στον εικοστό αιώνα έχει προσφέρει άφθονα στοιχεία γι’ αυτό— ότι πολύ πριν από την έναρξη της «φιλοσοφίας» όπως την εννοούμε στον δυτικό κόσμο, υπήρχε μια μακραίωνη και σφύζουσα δραστηριότητα ολικής νοηματοδότησης τού υπαρκτού η οποία δεν είχε καθόλου θεωρησιακό χαρακτήρα: με άλλα λόγια, δεν αντιλαμβανόταν ως εσχάτη ουσία τού πραγματικού κάποιες άυλες, άχρονες και αναλλοίωτες ιδέες που θα έπρεπε απλώς να ενατενιστούν με το μέσον τής θεωρίας, αλλά ως ένα σύνθετο πρότυπο ρευστών και αλληλοδιαπλεκόμενων διαδικασιών των οποίων την εσωτερική λογική έπρεπε να συλλάβει μιμητικά ώστε, παρεμβαλλόμενη στην εκδίπλωσή τους, να επιτύχει πρακτικά αποτελέσματα στον πραγματικό, υλικό κόσμο. Τα αποτελέσματα αυτά ήταν όπως γνωρίζουμε κατεξοχήν θεραπευτικά, μπορούσαν ωστόσο να έχουν κι ένα πολύ μεγαλύτερο φάσμα πρακτικών εφαρμογών. Αυτό το είδος δραστηριότητας που συναιρούσε αδιαχώριστα καθολική νοηματοδότηση του πραγματικού και πρακτική αποτελεσματικότητα έχει, μετά τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, ονομαστεί μαγεία και απαξιωθεί ως προ-φιλοσοφική αντίληψη του κόσμου. Αντίστοιχα έγινε προσπάθεια από τους ίδιους αυτούς διανοητές τής αρχαιότητας και τους διαδόχους τους να ξαναδιαβάσουν όλη την προηγούμενη πνευματική παραγωγή τής εποχής τους υπό το φως των δικών τους ενδιαφερόντων: κάπως έτσι γεννήθηκε ένα απλοϊκό εξελικτιστικό μοντέλο τής ιστορίας τής φιλοσοφίας —από τον «μύθο στον λόγο», όπως έλεγε μέχρι χθες ακόμα ένας διαφωτιστικός στερεότυπος— του οποίου είμαστε οι ανυποψίαστοι κληρονόμοι, και με αυτή τη λογική τοποθετήσαμε στο πρώτο του στάδιο τη χορεία των στοχαστών που ονομάσαμε «Προσωκρατικούς».

Ο ΧΕΓΚΕΛ ΚΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΔΟΥΛΕΙΑΣ

Του Δημήτρη Τζωρτζόπουλου

     Η δουλεία στην αρχαία ελληνική πόλη-πολιτεία ανήκει σε εκείνα τα πολιτικά και κοινωνικά φαινόμενα μιας πρωτοφανέρωτης ιστορικά ελεύθερης κοινότητας των ανθρώπων, που η βαθύτερη  κατανόησή τους είναι άμεσα συνυφασμένη με τη συνειδητή πρόσληψη του ελευθεριακού χαρακτήρα  της εν λόγω ανθρώπινης κοινότητας. Η αρχαία ελληνική πόλις, και μάλιστα εκείνη των κλασικών χρόνων, είναι η διαχρονικά κατ’ εξοχήν κοινότητα πολιτών, με μια σχεδόν απόλυτη αυτονομία. Αυτή-εδώ είναι τόσο απόλυτη, ώστε η υπεράσπισή της να αποτελεί τον καθοριστικό κανόνα της κοινοτικής ζωής, του λογισμού της, της διαδρομής της, της δράσης της. Η υπεράσπιση εν τέλει της κοινοτικής αυτονομίας αποδεικνυόταν εν τοις πράγμασι ριζοσπαστική, στο μέτρο που εκτυλισσόταν επίσης ως ανα-τρεπτική κριτική και των δικών της νοημάτων, ιδεών και πρακτικών κυριαρχίας. Μόνο δυνάμει αυτής της προς τα έξω και προς τα μέσα θεωρητικο-πρακτικής κριτικής της κυριαρχίας μπορούσε η αρχαιοελληνική κοινότητα των πολιτών να διατηρεί τον χαρακτήρα της πόλεως, δηλ. της πολιτείας ‒και όχι του κράτους, όπως λαθεμένα αποδίδεται‒ ως πολιτικής συνεννόησης των ανθρώπων μεταξύ τους, χωρίς οι τελευταίοι να εξαρτώνται από κανέναν πολιτικό δεσμό υποταγής: με σημερινούς όρους, χωρίς να καταφεύγουν στους ποικιλώνυμους κρατικούς, παρα-κρατικούς, κομματικούς, πολιτικούς, ιδεολογικούς, συνδικαλιστικούς, επικοινωνιακούς κ.α. μηχανισμούς αναπαραγωγής της κυριαρχίας.

Ο ΕΠΙΣΤΡΕΠΤΙΚΟΣ ΛΟΓΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΥΠΕΡΒΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΦΙΧΤΕ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Οτιδήποτε "βλέπουμε" και "παρατηρούμε" δεν είναι απλά αυτό που προσλαμβάνουν τα μάτια μας, αλλά το τι κατανοεί ο νους μας, μάς επισημαίνει ο Φίχτε. Η όρασή μας είναι άμεσα συνδεδεμένη και απόλυτα εξαρτημένη με την ικανότητα που έχει ο νους μας να προσλαμβάνει και να αναλύει τα αντικείμενα του εξωτερικού κόσμου. Αλλιώς, με τη γλώσσα της φιλοσοφίας θα λέγαμε ότι η όρασή μας είναι μια απλοϊκή παραγωγή της παράστασης που επιτυγχάνει ο νους μας μέσω της φαντασίας. Η φαντασία αιωρείται ως θεωρητική ικανότητα του νου ανάμεσα στο άπειρο και το πεπερασμένο, ανάμεσα στην αυτενέργεια και την δεκτικότητα. Το Άπειρο εκλαμβάνεται ως οτιδήποτε δεν υποπίπτει ακόμα στις αντιληπτικές μας δυνατότητες κατανόησης, είναι οτιδήποτε δεν μπορεί ακόμα να οικοδομήσει μέσα του ο νους μας. Το Πεπερασμένο, αντίθετα, είναι οτιδήποτε μπορεί να αντιλαμβάνεται και να κατανοεί φιλοσοφικά ο νους μας. Αυτή, λοιπόν, η ικανότητα της νοητικής ενέργειας η οποία κινείται ανάμεσα στο άπειρο και το πεπερασμένο μαρτυρά την διαρκή ανοδική ποιοτική εξέλιξή της προκειμένου να παραγάγει κάθε φορά ένα νέο νόημα του συσχετισμού των δράσεων των όντων και των αντικειμένων του κόσμου της εμπειρίας. Ο νους λαμβάνει από τον αντικείμενο και εμπειρικό κόσμο, κατανοεί, προσαρμόζει στη διανόησή του, αναπροσαρμόζει την αντίληψή του υιοθετώντας έναν νέο τρόπο πρόσληψης για τον κόσμο και στο τέλος έχει τη δυνατότητα να αναδιαμορφώνει τον κόσμο. 

ΤΖΟΝ ΛΟΚ - ΟΙ ΔΥΟ ΠΗΓΕΣ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ

Ο Λοκ ξεκινά από την υπόθεση ότι ο νους είναι tabula rasa (άγραφος πίνακας), ο αποδέκτης των αντικειμένων των αισθήσεων κι είναι ικανός να παράγει ιδέες για τις λειτουργίες του. Οι δύο πηγές της γνώσης είναι, επομένως, οι αισθήσεις και οι σκέψεις, οι οποίες και οι δύο προϋποθέτουν την εμπειρία των εξωτερικών πραγμάτων και των εσωτερικών διαδικασιών. Οι τελευταίες, οι εσωτερικές διαδικασίες και λειτουργίες της συνείδησης, αναδύονται σταδιακά μέσα από το ίδιο το Εγώ, με την ενεργοποίηση της ανώτερης νοητικής λειτουργίας του ανθρώπου.

Ας υποθέσουμε, λοιπόν, ότι το μυαλό είναι, όπως λένε, λευκό χαρτί, κενό από οποιοσδήποτε μορφές, χωρίς καθόλου ιδέες. Πώς γίνεται και γεμίζει; Πώς γίνεται και καταλήγει με αυτό το τεράστιο απόθεμα πάνω στο οποίο η πολυάσχολη και απεριόριστη φαντασία του ανθρώπου χρωμάτισε με μία σχεδόν ατελείωτη ποικιλία;

ΠΛΑΤΩΝ - Η ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΥ (Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΩΣ ΜΕΛΕΤΗ ΘΑΝΑΤΟΥ)

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Στην πλατωνική φιλοσοφία ο φυσικός θάνατος αποτελεί τον χωρισμό της ψυχής από το σώμα, ενώ ο φιλοσοφικός θάνατος αποτελεί τον χωρισμό του αθάνατου λογιστικού μέρους της ψυχής (νους) από το μακρόβιο και άλογο μέρος της ψυχής (θυμικό-επιθυμητικό) το οποίο εμποδίζει την ανάβαση του λογιστικού μέρους στον υπερουράνιο τόπο των Θεών.

Του Δημήτρη Τζωρτζόπουλου

     Όταν γίνεται λόγος για τον θάνατο, αυτόματα ο νους μας τον συνδέει και με τη ζωή. Η τελευταία είναι πρωτίστως ζωή του κάθε ανθρώπινου ατόμου, η οποία έχει αρχή και τέλος. Το τέλος της ζωής είναι η αρχή του θανάτου. Η έννοια του θανάτου έχει απασχολήσει συστηματικά την αρχαία ελληνική σκέψη. Στον Ηράκλειτο ο θάνατος αποτελεί μέρος του κύκλου της ζωής (Β 62, Β 88). Ενώ οι πολλοί κατανοούν λαθεμένα, όπως συνήθως συμβαίνει με τα περισσότερα πράγματα της ζωής, τον θάνατο χωριστά από τη ζωή, ο μεγάλος στοχαστής της Εφέσου τον συλλαμβάνει σε διαλεκτική ενότητα με τη ζωή. Στο απ. 62 μας λέει πως θνητοί και αθάνατοι αποτελούν ένα ενιαίο Όλο, που έχει ως ενοποιητική βάση τον καθολικό Λόγο. Έτσι οι αθάνατοι, ήτοι οι θεοί, επιβεβαιώνουν την ύπαρξή τους, μέσα από την ύπαρξη των θνητών. Χωρίς τους τελευταίους δεν θα μπορούσε να γίνεται λόγος για τους πρώτους. Η ιδέα του θανάτου της ζωής συνέχεται με την ιδέα του θεού, των αθανάτων: οι τελευταίοι είναι η κατάφαση του θανάτου των άλλων, χωρίς να μπορούν να καταφάσκουν και τον δικό τους θάνατο. Οι θνητοί που παύουν να ζουν, που πεθαίνουν, δεν χάνουν με το θάνατο τη θνητή αλλά τη θεϊκή ζωή τους, την αθάνατη, που παραχωρούν στους θεούς, με το να πιστεύουν ότι είναι αθάνατοι. Μια παρόμοια κίνηση ζεύγους αντιθέτων: ζωή και θάνατος, ζωντανό και νεκρό συναντάμε και στο απ. Β 88.