Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου
Οτιδήποτε "βλέπουμε" και "παρατηρούμε" δεν είναι απλά αυτό που προσλαμβάνουν τα μάτια μας, αλλά το τι κατανοεί ο νους μας, μάς επισημαίνει ο Φίχτε. Η όρασή μας είναι άμεσα συνδεδεμένη και απόλυτα εξαρτημένη με την ικανότητα που έχει ο νους μας να προσλαμβάνει και να αναλύει τα αντικείμενα του εξωτερικού κόσμου. Αλλιώς, με τη γλώσσα της φιλοσοφίας θα λέγαμε ότι η όρασή μας είναι μια απλοϊκή παραγωγή της παράστασης που επιτυγχάνει ο νους μας μέσω της φαντασίας. Η φαντασία αιωρείται ως θεωρητική ικανότητα του νου ανάμεσα στο άπειρο και το πεπερασμένο, ανάμεσα στην αυτενέργεια και την δεκτικότητα. Το Άπειρο εκλαμβάνεται ως οτιδήποτε δεν υποπίπτει ακόμα στις αντιληπτικές μας δυνατότητες κατανόησης, είναι οτιδήποτε δεν μπορεί ακόμα να οικοδομήσει μέσα του ο νους μας. Το Πεπερασμένο, αντίθετα, είναι οτιδήποτε μπορεί να αντιλαμβάνεται και να κατανοεί φιλοσοφικά ο νους μας. Αυτή, λοιπόν, η ικανότητα της νοητικής ενέργειας η οποία κινείται ανάμεσα στο άπειρο και το πεπερασμένο μαρτυρά την διαρκή ανοδική ποιοτική εξέλιξή της προκειμένου να παραγάγει κάθε φορά ένα νέο νόημα του συσχετισμού των δράσεων των όντων και των αντικειμένων του κόσμου της εμπειρίας. Ο νους λαμβάνει από τον αντικείμενο και εμπειρικό κόσμο, κατανοεί, προσαρμόζει στη διανόησή του, αναπροσαρμόζει την αντίληψή του υιοθετώντας έναν νέο τρόπο πρόσληψης για τον κόσμο και στο τέλος έχει τη δυνατότητα να αναδιαμορφώνει τον κόσμο.
Προτού επιχειρηθεί μια περαιτέρω ανάλυση του εν λόγω ζητήματος είναι χρήσιμο να επισημανθεί ότι αυτή η νοητική ενέργεια της ανθρώπινης Σκέψης που απορρέει στον κόσμο της εμπειρίας αποτελεί, κατά τον Φίχτε, το Εγώ. Αντίθετα, ο αντικείμενος κόσμος που αντιπαραβάλλεται μπροστά μας είναι το Μη Εγώ. Κατ΄αυτόν τον τρόπο, η γνώση που οικοδομεί ο νους κατά την παραγωγή της παράστασης μέσω της εποπτείας που γεννάται και καθορίζεται από την δημιουργική φαντασία διαθλάται σε μια πραγματική αυτογνωσία του "Εγώ" το οποίο οικειοποιείται τη φιλοσοφική γνώση, η οποία αποτελεί την πνευματική τροφή για τον ανθρώπινο νου, ως λογιστικό μέρος της ψυχής, κατά Πλάτωνα.
Πώς όμως επιτυγχάνει ο εαυτός μας να γνωρίσει την ουσία του, να μάθει ποιος είναι; Από τη φύση του ο εαυτός μας, το "Εγώ" σε κάθε του κίνηση-σκέψη διανύει μια κυκλική κίνηση αιώνιας αυτοαναμόρφωσης και αυτοανατροφοδότησης. Αυτή η διαρκής νοητική κυκλική κίνηση, την οποία σοβεί το "Εγώ", είναι ο Επιστρεπτικός Λογισμός. Ο τελευταίος έχει διατυπωθεί με έναν μοναδικό τρόπο από τον Πρόκλο (Μονή-Πρόοδος-Επιστροφή) όσο και από τον Χέγκελ (Επιστήμη της Λογικής-Φιλοσοφία της Φύσης-Φιλοσοφία του Πνεύματος). Κατά την πλήρη εξέλιξη του Επιστρεπτικού Λογισμού στα πλαίσια της Φιλοσοφίας το "Εγώ" δεν είναι πλέον αντικείμενο ενός διανοήματος, αλλά μια ζωντανή κίνηση της Αυτογνωσίας.
Αυτό που ο Φίχτε ονομάζει "Εγώ" είναι η συνθετική συνένωση αφ΄ενός της διττής αντιστοίχισης του "Είναι" (δηλαδή του αισθητού κόσμου της εμπειρίας) και της "Συνείδησης" (της νοητικής ενέργειας του "Εγώ"), και, αφετέρου, της αμφίδρομης μεθόδου θεώρησης της εγώτητας. Δηλαδή θεωρητική εξαντικειμένιση από τη φιλοσοφία και συγχρόνως ζωντανή διάπραξη της Αυτοσυνείδησης του Εγώ. Για τον Φίχτε, τοιουτοτρόπως, το Είναι, η Συνείδηση και η αντίθεσή μεταξύ τους αποτελούν εν συνόλω μορφές της συνείδησης.
_______________
Βιβλιογραφία
Θεμέλιο της Σύνολης Επιστημολογίας (Φίχτε)
Επιστήμη της Λογικής (Χέγκελ)
