ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η "ΤΡΙΤΗ ΘΕΣΗ" ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Του Chip Berlet

Στα τελευταία χρόνια του 20ου αιώνα μια νέα μορφή φασισμού αναδύθηκε από μια περίοδο αναζωπύρωσης του φασισμού. Ονομάζεται Τρίτη Θέση, επιδιώκει την ανατροπή των τωρινών κυβερνήσεων και την αντικατάσταση τους με μονοπολιτισμικά έθνη κράτη, χτισμένα πάνω σε ρατσιστικό φυλετικό εθνικισμό ή ρατσιστικό θρησκευτικό εθνικισμό. Οι φασίστες της Τρίτης Θέσης έχουν οργανωθεί σε ΗΠΑ, Ευρώπη και Μέση Ανατολή και διατηρούν ένα είδος χαλαρού δικτύου, τουλάχιστον για την ανταλλαγή απόψεων πάνω στις κοινές τους ιδέες και ατζέντες, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις περιλαμβάνει συναντήσεις και ακόμη και χρηματοδότηση.

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ

Άρθρο της Eleanor Finley, η οποία  είναι συγγραφέας, δασκάλα και ακτιβίστρια. Συμμετέχει στο συμβούλιο του ISE (Institute for Social Ecology) και είναι υποψήφια διδάκτορας στην ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης.

Η κλιματική κρίση σήμερα δεν απαιτεί τίποτα λιγότερο από μια παγκόσμια κοινωνική και οικολογική μεταμόρφωση.

Αποσπασματικές μεταρρυθμίσεις, τεχνοκρατικά σχέδια, και κρατικά στηριζόμενη «κλιματική αντίσταση» έχουν αποδειχθεί συχνά πως είναι όχι μόνο αναποτελεσματικές, αλλά επίσης και εντελώς ανίκανες να αντιμετωπίσουν την υποκείμενη αιτία της: την καπιταλιστική παγκόσμια τάξη.

Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ Η ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΕΝΟΣ ΚΟΙΝΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Σε προηγούμενη ανάλυσή μας [1] διαπιστώσαμε ότι ο όρος «συντηρητικός» περισσότερο ταυτίζεται με συγκεκριμένους σύγχρονους φιλελεύθερους (πράγμα που είχε ισχυριστεί και ο Παναγιώτης Κονδύλης[2]), οι οποίοι το μοναδικό που καταφέρνουν να συντηρούν είναι οι ακραίες ανισότητες από οικονομική, πολιτική και πολιτισμική άποψη. To γεγονός αυτό είναι άμεσα συνδεδεμένο με την πλήρη αδιαφορία τους για τα κοινά και την προσκόλλησή τους στην ιδεολογία της προόδου, μια ιδεολογία που αποτελεί βάση της πολιτικής σκέψης του δέκατου όγδοου αιώνα, και ενθαρρύνει τη «βελτίωση» μέσω της επιστήμης και της τεχνολογίας, όπως αναφέρει η Hannah Arendt, η Simone Weil και ο Christopher Lasch [3].

Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ

                  

Σήμερα είναι η ώρα να αναλογιστούμε κατά πόσον μπορούμε να συνεχίσουμε να αποδεχόμαστε ένα σύστημα εκπαίδευσης που λειτουργεί, ακριβώς, ως κλειστό σύστημα και όχι ως ζωντανός οργανισμός. Κατά πόσον μπορούμε να δεχθούμε την εκπαίδευση ως προιόν, ως προετοιμασία για την εργασία, ως προστάδιο της υποταγής για την επιβίωση. Αμφισβητώντας την εκπαίδευση, αμφισβητούμε τη φύση της εργασίας, καθώς μέσα στο υπάρχων σύστημα δεν μπορούμε να δούμε το ένα χωριστά από το άλλο. Αποφεύγοντας την επέκταση σε άλλα τμήματα της κοινωνικής οργάνωσης, θα επιχειρήσουμε να επεξεργαστούμε προτάσεις για την κατάργηση του υπάρχοντος σχολείου και το πέρασμα σε μια ελευθεριακή παιδεία. Σκοπός μας δεν είναι μια ουτοπική παρουσίαση δογματικών αρχών και θέσεων, αλλά μια συζήτηση σχετικά με το ανοιχτό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα μπορέσει να κινηθεί η εκπαιδευτική πράξη.

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑ - Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ

Εισαγωγή

Με τον όρο «βιομηχανική επανάσταση»1 περιγράφονται οι κατακλυσμιαίες αλλαγές που έλαβαν χώρα στην παραγωγική διαδικασία της Αγγλίας στο τέλος του 18ου αιώνα και, από τα μέσα του 19ου, σε όλον τον ανεπτυγμένο κόσμο: κατακόρυφη αύξηση της παραγωγής, πτώση του κόστους, κινητοποίηση τεράστιων ποσοτήτων κεφαλαίων και εργατικού δυναμικού.2 Η βιομηχανική επανάσταση δεν παραπέμπει απλώς στην εισαγωγή μηχανών στην παραγωγή, αλλά στην πλήρη μεταστροφή της φυσιογνωμίας της οικονομίας από αγροτική σε βιομηχανική, προσανατολισμένη στην αγορά.3

Αν και αρχικά η βιομηχανική επανάσταση υπήρξε βρετανικό φαινόμενο, λόγω των επιπτώσεων και της επέκτασής της κατά την διάρκεια του 19ου αιώνα, απέκτησε οικουμενικό χαρακτήρα. Οι ρίζες της ανιχνεύονται σε διεργασίες που λάμβαναν χώρα από τον ύστερο μεσαίωνα, ωστόσο οι επιμέρους αλλαγές σε διάφορους κοινωνικούς και οικονομικούς τομείς από το 1780 κι έπειτα συντονίστηκαν, οδηγώντας στην ολοκληρωτική μετάβαση σε ένα νέο οικονομικό και κοινωνικό σύστημα, τον βιομηχανικό καπιταλισμό.4

Στην παρούσα ανάρτηση θα αναφερθούμε στα εγγενή αγγλικά κοινωνικοοικονομικά στοιχεία που συντέλεσαν στο ξέσπασμα της βιομηχανικής επανάστασης στη χώρα αυτή. Έπειτα θα σκιαγραφήσουμε τα βασικά χαρακτηριστικά της βιομηχανικής επανάστασης και της νέας οικονομίας της αγοράς που δομήθηκε πάνω σε αυτήν, εντοπίζοντας τις κυριότερες αλλαγές που επήλθαν στις εργασιακές σχέσεις.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ, ΟΙ ΑΘΕΑΤΕΣ ΠΛΕΥΡΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ

Πώς είναι δυνατόν κάποιος που πρεσβεύει τη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, η οποία προωθεί την διυποκειμενικά συλλογική οργάνωση της κοινωνίας και παράλληλα να υμνεί το παλιό πολιτικό αντιπροσωπευτικό σύστημα;

Από την ίδρυσή της η Ελλάδα ποτέ δεν είχε ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. Όλες οι πολιτικές αποφάσεις λαμβάνονταν από τους λίγους (Πρωθυπουργός-υπουργοί-βουλευτές-οικονομική αριστοκρατία) στο βαθμό που υπηρετούνταν μια ισορροπία εκπλήρωσης ποικίλων ιδιοτελών συμφερόντων ανάμεσα στα τέσσερα αυτά κέντρα αποφάσεων.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ - ΦΥΣΙΚΟΣ ΚΑΙ ΗΘΙΚΟΣ ΑΥΤΟΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΧΡΕΟΚΟΠΙΑΣ ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

                        

Ο κύριος υπαίτιος για την χρεοκοπία και τα Μνημόνια είναι το εγχώριο πολιτικό-οικονομικό σύστημα. Αυτό είναι ο ηθικός και φυσικός αυτουργός του πρωτοφανούς συνεχιζόμενου εγκλήματος, αυτό έχει την κύρια ευθύνη-ενοχή. Η οικονομική χρεοκοπία είναι αποτέλεσμα της πολιτικής χρεοκοπίας, οφείλεται στην ολοκληρωτική αποτυχία του πολιτικού συστήματος και της παρωχημένης ιδεολογίας του. Εκτός από οικονομική και εξωγενής, η ελληνική χρεοκοπία είναι κυρίως πολιτική και ενδογενής.

Όμως, γίνονται συντονισμένες προσπάθειες από τις διευθυντικές ελίτ να παρουσιασθεί ως κύρια υπεύθυνη για την χρεοκοπία η παγκόσμια οικονομική κρίση. Από την άλλη, τα κόμματα της Αριστεράς παρουσιάζουν ως υπεύθυνους την Ευρωπαϊκή Ένωση, το ευρώ, την παγκοσμιοποίηση, τον καπιταλισμό και τον ιμπεριαλισμό, με συνέπεια να υποβαθμίζουν τις ευθύνες του εγχωρίου πολιτικού-οικονομικού συστήματος. Θα πρέπει λοιπόν να επισημανθούν τρία μείζονα πραγματολογικά στοιχεία που αποσιωπούνται ή συγκαλύπτονται τεχνηέντως, είτε από κομματική σκοπιμότητα, είτε από άγνοια ή ιδεολογική αβελτηρία:

ΤΑ ΦΡΙΚΤΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

Σε καμία περίπτωση στόχος αυτού του ρεπορτάζ δεν είναι να ρίξει ευθύνες σε κάποια θρησκεία. Σκοπός είναι η ιστορική αναφορά σε κάποια αληθινά περιστατικά βίας και τυφλού θρησκευτικού μίσους τα οποία διεπράχθησαν από το βυζαντινό χριστιανισμό στο όνομα του Ιησού που δεν το "ζήτησε" ποτέ. Στο Βυζάντιο (Νέα Ρώμη) η φιλοσοφία μετατράπηκε σε θεραπαινίδα της χριστιανικής δογματικής θεολογίας, ενώ οι πολιτικές και θρησκευτικές ελευθερίες ήταν ανύπαρκτες για όσους πρέσβευαν τη δημόσια διαλεκτική ή πίστευαν σε διαφορετική θρησκεία.

Το τυφλό θρησκευτικό μίσος αποτέλεσε πάντα μέρος της ιστορίας των θρησκειών. Κάθε νέα θρησκεία με την εμφάνιση της υποσχόταν από τη μια την αιώνια ζωή και από την άλλη είχε ως βασικό της στόχο την εξαφάνιση των προηγούμενων θρησκειών. Πολλές φορές άνθρωποι φρίττουν με τα στυγνά εγκλήματα των Τζιχαντιστών αλλά και με τις πολιτισμικές καταστροφές μνημείων παγκόσμιας σημασίας και εγνωσμένης αξίας. 

ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - Ο ΡΟΥΣΣΩ ΚΑΙ Η ΑΡΧΑΙΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Ο Rousseau αναφέρεται διαρκώς στην αρχαιότητα […] Κατ’ αυτόν η Αρχαιότητα δεν αποτελεί πάντοτε «πρότυπον» ή, εν πάση περιπτώσει, όχι το μόνο πρότυπο. Αν δεν κάνω λάθος, πρόκειται για τον πρώτο συγγραφέα που τονίζει – στο Κοινωνικό Συμβόλαιο – το ρόλο της άμεσης δημοκρατίας στον αρχαίο κόσμο και επιμένει στο γεγονός ότι δεν υπάρχει αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Γνωρίζετε την περίφημη παρατήρησή του για τους Άγγλους που νομίζουν ότι είναι ελεύθεροι επειδή εκλέγουν περιοδικά εκπροσώπους, ενώ είναι ελεύθεροι μόνο για μια φευγαλέα στιγμή, όσο διαρκεί δηλαδή η εκλογική διαδικασία.

Ο ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΘΗΛΥΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Ένας διαφορετικός τρόπος δράσης

Πέρα από την μετατροπή των τοπικών θεσμών σε μηχανισμούς αυτοδιακυβέρνησης, ο κοινοτισμός διαθέτει επίσης την δυνατότητα να θηλυκοποιήσει την πολιτική με τρόπο που η δράση σε εθνικό επίπεδο δεν είναι σε θέση να το πράξει.

Της Laura Roth & της Kate Shea Baird

Μετάφραση: Βαρβάρα Κυριλλίδου

Ο κοινοτισμός προκαλεί όλο και μεγαλύτερο ενδιαφέρον σε όλο τον κόσμο ως στρατηγική αμφισβήτησης της νεοφιλελεύθερης πολιτικής και οικονομικής τάξης απαντώντας στο αίτημα για περισσότερη δημοκρατία. Οι πλατφόρμες των πολιτών που διοικούν κατά κύριο λόγο τις μεγαλύτερες πόλεις της Ισπανίας, αλλά και παραδείγματα όπως η Ciudad Futura στην Αργεντινή, οι “Indie Towns” στο Ηνωμένο Βασίλειο και η δημοκρατική συνομοσπονδία στο Κουρδιστάν, με όλα τα όποια λάθη και τα όρια που έχουν, μας επέτρεψαν να έχουμε μια εικόνα της μετασχηματιστικής δυναμικής που διαθέτει η τοπική δράση. Στην πρόσφατη διεθνή σύνοδο αναφορικά με τις κοινότητες, τη “Fearless Cities”, που έλαβε χώρα στη Βαρκελώνη, εκπροσωπούνταν πάνω από 100 κοινοτικές πλατφόρμες από κάθε ήπειρο και αυτό μαρτυρά την εξάπλωση του παγκόσμιου αυτού κινήματος.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΔΥΛΗΣ - ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ, ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΚΑΙ ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

«Η υπέρβαση του παρασιτικού καταναλωτισμού […] δεν προσκρούει απλώς στα οργανωμένα συμφέροντα μιας μειοψηφίας, η οποία στο κάτω-κάτω θα μπορούσε να παραμερισθεί με οποιαδήποτε μέσα και προ παντός με τη συμπαράσταση της μεγάλης πλειοψηφίας. Τα πράγματα είναι ακριβώς αντίστροφα. Η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού όλων των κοινωνικών στρωμάτων έχει […] τη νοοτροπία και την πρακτική του παρασιτικού καταναλωτισμού και του κοινωνικού παρασιτισμού. […] Δεν πρόκειται για έναν λίγο-πολύ υγιή εθνικό κορμό, ο οποίος έχει αρκετές περισσές ικμάδες ώστε να τρέφει και μερικά παράσιτα ποσοτικώς αμελητέα, παρά για ένα πλαδαρό σώμα πού παρασιτεί ως σύνολο εις βάρος ολόκληρου του εαυτού του, ήτοι τρώει τις σάρκες του και συχνότατα και τα περιττώματα του.

Πλήρες κείμενο

ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - Ο ΕΜΒΛΗΜΑΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΑΣΤΗΣ ΤΟΥ ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΑΙΩΝΑ

Το έργο του Κορνήλιου Καστοριάδη (1922-1997), ενός από τους πιο σημαντικούς στοχαστές του 20^ου αιώνα, εξακολουθεί να αποτελεί πηγή συζητήσεων, κριτικών αναγνώσεων και εμπνεύσεων. Δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά, διότι το έργο του, πολυσχιδές και πολυπρισματικό, άνοιξε νέους ριζοσπαστικούς δρόμους στη φιλοσοφία, στην κοινωνική και πολιτική θεωρία, στην ψυχανάλυση και στην πολιτική. Ήδη από τα χρόνια του περιοδικού Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα (1949-1965), οι ρηξικέλευθες ιδέες και αναλύσεις του διερρήγνυαν τον ασφυκτικώς κλειστό χώρο της πολιτικής θεωρίας και πράξης, τον εγκλωβισμένο τόσο στην ιδεολογία και πρακτική της αντιπροσώπευσης, των εκλογών και των κομμάτων, όσο και  στη μαρξική-μαρξιστική ιδεολογία και στις πρακτικές των σοσιαλιστικών ή κομμουνιστικών κομμάτων, ανοίγοντας δρόμο προς την αυτονομία και τη δημοκρατία.

Η ΒΑΣΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΚΟΡΝΗΛΙΟ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗ

Είκοσι χρόνια μετά τον θάνατο του Κορνήλιου Καστοριάδη (1922-1997) το πολύπτυχο έργο του παραμένει εξαιρετικά γόνιμο και επίκαιρο για σύγχρονες αναζητήσεις. Η φιλοσοφική του προσφορά είναι σημαντική, όπως επίσης η ψυχαναλυτική και η πολιτική του παρακαταθήκη. Ιδιαιτέρως η πολιτική ανάλυσή του περιέχει μία δυναμική πρόταση για τις σημερινές δύσκολες συνθήκες, μετά την αποτυχία των κυρίαρχων θεωρητικών αφηγήσεων και πολιτικών πρακτικών.

ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΥ ΣΤΟΝ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟ

Για τους θεωρητικούς του κοινοτισμού, οι κοινότητες χαρακτηρίζονται κυρίως από την, ως ένα βαθμό, αλληλεξάρτηση μεταξύ των μελών τους, την ύπαρξη κοινών αξιών που ενισχύουν την ιδιότητα του ενεργού πολίτη στο πλαίσιό τους, τη χρήση κοινών πρακτικών, κοινών πολιτισμικών παραδόσεων και κοινών κοινωνικών κατακτήσεων, καθώς και μια κοινά αποδεκτή αντίληψη περί «δίκαιου» και «αγαθού». Εισάγοντας ο κοινοτισμός, ως άξονα της κριτικής του, το αίτημα της προτεραιότητας του «αγαθού» έναντι του «ορθού», θέτει μεταξύ άλλων μια σειρά από ενστάσεις απέναντι στον φιλελευθερισμό, ο οποίος, όπως υποστηρίζεται, βλέπει την κοινωνία ως πηγή άντλησης οφέλους από το άτομο, υπερτονίζει τα δικαιώματα και όχι τις ευθύνες και προτάσσει τη δικαιοσύνη ως την πρώτιστη αρετή. 

ΒΛΑΣΗΣ ΡΑΣΣΙΑΣ - ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ (ΒΙΝΤΕΟ)

Ο Βλάσης Ρασσιάς αναλύει τι είναι η δημοκρατία (κράτος των δήμων = κυβερνούν οι πολίτες) και επισημαίνει ότι στα νεότερα και σύγχρονα χρόνια όλα τα κράτη στην υφήλιο περιγράφονται ως "δημοκρατίες" (π.χ Δημοκρατία της Γουατεμάλας, Δημοκρατία της Ιταλίας, Δημοκρατία της Αυστρίας κ.λπ). Αυτή η πολιτειακή περιγραφή μαρτυρά οπωσδήποτε μια εμμέσως και ομολογουμένως διαπίστωση: Ότι η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, η επινόηση των αρχαίων Ελλήνων, είναι το πολίτευμα που ταιριάζει στον αληθινό πολιτικό άνθρωπο, στον έλλογο πολίτη. Όμως αυτή η πραγματικότητα της περιγραφής όλων των κρατών ως δημοκρατίες (δήθεν)  κρύβει μια πραγματικότητα την οποία αγνοεί η συντριπτική πλειοψηφία των λαών της γης. Τα κράτη περιγράφονται ως δημοκρατίες χωρίς να έχει σχέση η πολιτικοοικονομική τους θέσμιση με τη δημοκρατία. Στις περισσότερες περιπτώσεις έχουμε ολιγαρχίες (κοινοβουλευτισμός) και αρκετές μοναρχίες. 

ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - ΤΟ ΑΙΤΗΜΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

Η συγκεκριμένη συνέντευξη του Κορνήλιου Καστοριάδη δόθηκε στο ACTA Foundation (Fundació per a lesidees i les arts) και δημοσιεύθηκε στον συλλογικό τόμο “Europes: Els Intellectuals i la Qüestió Europea” (1993), σελ. 343-48. Μεταφράσθηκε, επιμελήθηκε και δημοσιεύθηκε στην Αγγλική ανώνυμα και δωρεάν στο Διαδίκτυο τον Μάρτιο του 2011.

Κ. Καστοριάδης: Πριν να απαντήσω στις ερωτήσεις που τέθηκαν από την ACTA, φαίνεται απαραίτητο να αποσαφηνιστούν 3 κεντρικές ιδέες, οι οποίες καθορίζουν ή έστω θα έπρεπε να καθορίζουν κάθε πολιτικό αναστοχασμό σχετικά με τη σημερινή Ευρώπη. Εντός των [χρονικών] ορίων που τίθενται, αυτό μπορεί να γίνει μόνο με έναν συνοπτικό –και γι’ αυτό δογματικό– τρόπο.

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ

Το αδιέξοδο των ιδεολογιών της προόδου και της συντήρησης έγκειται άμεσα στην απόπειρά τους η μεν Πρόοδος να συντηρήσει τα προτάγματά της και η μεν Συντήρηση να αναπροσαρμόσει (προοδεύσει) τις προοπτικές της.

__________

Θεωρούμε ότι σήμερα είναι σκόπιμο να ανοίξουμε τη συζήτηση πάνω στην έννοια του συντηρητισμού και να προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε χωρίς προκαταλήψεις, εμμονές και δογματισμούς την πραγματική του ιστορική διάσταση. Όχι μόνον με στόχο μια ορθή, εννοιολογικά και ορολογικά, απόδοση του όρου, ή προκειμένου να απαντήσουμε σε ένθεν κακείθεν αβάσιμες κριτικές και καταγγελίες, αλλά κυρίως για να αναζητηθεί, με γνώμονα τη δημοκρατία, την κοινή ευπρέπεια, η χρησιμότητα που μπορεί να έχει μια άλλη, ευρύτερη κατά τη γνώμη μας, οπτική στα αδιέξοδα της εποχής.

Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ Η ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΕΝΟΣ ΚΟΙΝΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

John Constable – Flatford Mill (‘Scene on a Navigable River’) (1816–7)

Σε προηγούμενη ανάλυσή μας [1] διαπιστώσαμε ότι ο όρος «συντηρητικός» περισσότερο ταυτίζεται με συγκεκριμένους σύγχρονους φιλελεύθερους (πράγμα που είχε ισχυριστεί και ο Παναγιώτης Κονδύλης[2]), οι οποίοι το μοναδικό που καταφέρνουν να συντηρούν είναι οι ακραίες ανισότητες από οικονομική, πολιτική και πολιτισμική άποψη. To γεγονός αυτό είναι άμεσα συνδεδεμένο με την πλήρη αδιαφορία τους για τα κοινά και την προσκόλλησή τους στην ιδεολογία της προόδου, μια ιδεολογία που αποτελεί βάση της πολιτικής σκέψης του δέκατου όγδοου αιώνα, και ενθαρρύνει τη «βελτίωση» μέσω της επιστήμης και της τεχνολογίας, όπως αναφέρει η Hannah Arendt, η Simone Weil και ο Christopher Lasch [3].

Ο ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Η έννοια της δημοκρατίας  ως έννοια πολυσήμαντη και πολυδιάστατη έχει δεχθεί κατά καιρούς διάφορους ορισμούς.  Ένας από τους πιο γοητευτικούς  και ταυτόχρονα βαθύτατα ερμηνευτικούς  οφείλεται, κατά την γνώμη μου, στον Eugenio Scalfari καταξιωμένο Ιταλό δημοσιογράφο και επί μακρόν αρχισυντάκτη της εφημερίδας  LaRepubblica. «Δημοκρατία», είχε γράψει σε ένα άρθρο του στην ομώνυμη εφημερίδα το 1984, «είναι η θεσμοθέτηση του δικαιώματος της αμφισβήτησης». Αμφισβήτηση είναι η μη παραδοχή του κύρους ή της αξίας που έχει κάποιος κοινωνικός ή πολιτικός θεσμός, ιδεολογία γνώση πρόσωπο ή έργο.  Ξεκινάει από την πιο ανώδυνη της μορφή, που είναι η απλή έκφραση της διαφωνίας, μπορεί όμως να κλιμακωθεί και να φτάσει ως την απόρριψη τον μηδενισμό και τη ρήξη.

ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ - Ο ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Ο κορυφαίος των Σοφιστών, ο Πρωταγόρας ο Αβδηρίτης, με το σύγγραμα του "Αλήθεια η Καταβάλλοντες" ρίχνει κάτω τους φαντασιοκοπικούς ισχυρισμούς των ιδεαλιστών. Άρχιζε με τη περιβόητη φράση: "πάντων χρημάτων μέτρον έστιν άνθρωπος, των μεν όντων ως έστιν, των δε ουκ όντων ως ουκ εστίν". Όλα καθορίζονται από τον άνθρωπο, πραγματική υπόσταση έχουν όσα βλέπει και όσα πιάνει. Η φράση αυτή αποτελεί θεμέλιο της δημοκρατίας αλλά και των ατομικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως θα επεξηγηθεί και πιο κάτω. Για το επέκεινα ο μεγάλος Σοφιστής έφτασε στο συμπέρασμα: "περι μεν θεων ουκ έχω ειδέναι, ουθ' ως εισίν ουθ' ως ουκ εισίν ουθ΄οποίοι τινές ιδέαν, πολλά γαρ τα κωλύοντα ειδέναι ή τ αδηλότης και βραχύς ων ο βίος του ανθρώπου". Δηλαδή επέμβαση των θεών αποκλείεται, αφού η ίδια η ύπαρξη τους είναι προβληματική. Ποτέ δεν φανερώθηκαν σε κανένα και η σύντομη ζωή μας δεν μας επιτρέπει να εξακριβώσουμε αν η λεγόμενη δικαιοσύνη τους είναι πραγματική. Συνεπώς είναι άτοπο το επιχείρημα ότι οι θεοί δεν εμφανίζονται σωματικά αλλά ότι τους αναγνωρίζουμε από τα έργα τους. Ούτε έβαλαν αφέντες να κυβερνούν ανθρώπους. Πολιτεύματα και νόμοι είναι παροδικοί, ισχύουν όσο οι άνθρωποι τ' ανέχονται και όταν καταντούν τυρρανικοί αντικαθίστανται με άλλους πιο ανθρώπινους. Η ανθρωπομετρική ιδεολογία ήταν για την ολιγαρχία μεγαλύτερο χτύπημα και από τη μηχανιστική αντίληψη της ιωνικής φυσικής για τον κόσμο. Της αφαιρούσε άσπλαχνα τη θεϊκή πρόνοια που είχε κανονίσει να είναι αυτοί αφέντες και άλλοι δούλοι. Ο γέρος Πλάτων γράφει νοσταλγικά: "ο δε θεός ημίν πάντων χρημάτων μέτρον αν είη μάλιστα." (Νόμοι IV 716 C)