Μια λογοτεχνική και φιλοσοφική επιτομή για τον ελληνικό πολιτισμό, ένας ύμνος για τον ελληνικό κοινοτισμό
Το πεζό αυτό κείμενο του Οδυσσέα Ελύτη (Τα δημόσια και τα ιδιωτικά) αποτελεί μια λογοτεχνική και φιλοσοφική επιτομή για τον ελληνικό πολιτισμό, έναν ύμνο για τον ελληνικό κοινοτισμό. Συμπυκνώνει όλα εκείνα τα στοιχεία που συνθέτουν τον κατάσπαρτο τούτο εδώ με αναρίθμητες πολύχρωμες νησίδες τόπο στον οποίο αγκιστρώνεται κάθε σημάδι
που αφήνει ο αγέρας που χοροπηδά στα κύματα της θάλασσας κομίζοντας το γαλάζιο βόλι του ελληνικού ουρανού.
που αφήνει ο αγέρας που χοροπηδά στα κύματα της θάλασσας κομίζοντας το γαλάζιο βόλι του ελληνικού ουρανού.
Η πεζότητα της μορφής εμπλέκεται μοναδικά με την ποιητική διάθεση, τον φιλοσοφικό οίστρο και την έγνοια για τον αληθινό ανθρωπισμό. Το πέραν του ατόμου "πρόσωπο", ο αληθινός άνθρωπος, είναι απόρροια της σύζευξης του απολλώνιου και διονυσιακού στοιχείου που κατορθώνεται μέσα στην πραγματική κοινότητα. Το κείμενο είναι μια χαραξιά μελάνης βυθισμένης στα πέλαγα της ψυχικής αβύσσου, ένα πλάνεμα στοχαστικό που φορτίζει διαρκώς το ατενές βλέμμα του λόγου. Είναι οι συγκινητικές αναθυμιάσεις που αναδύονται από το γεωμορφολογικό ήθος που εκπέμπουν τα ελληνικά τοπία.
Αποσπάσματα από το έργο:
"Μέσα σ' ένα τέτοιο πνεύμα είχα κινηθεί άλλοτε, όταν έλεγα ότι ένα τοπίο δεν είναι όπως το αντιλαμβάνονται μερικοί κάποιο, απλώς, σύνολο γης, φυτών και υδάτων. Είναι η προβολή
της ψυχής ενός λαού επάνω στην ύλη.
Θέλω να πιστεύω - και η πίστη μου αυτή βγαίνει πάντοτε πρώτη στον άγώνα της με τη γνώση - ότι όπως και να τα εξετάσουμε, η πολυαιώνια παρουσία του ελληνισμού πάνω στα
δώθε ή εκείθε του Αιγαίου χώματα έφτασε να καθιερώσει μιαν ορθογραφία, όπου το κάθε ωμέγα, το κάθε ύψιλον, η κάθε οξεία, η κάθε υπογεγραμμένη δεν είναι παρά, ένας κολπίσκος, μια κατωφέρεια, μια κάθετη βράχου πάνω σε μια καμπύλη πρύμνας πλεούμενου, κυματιστοί αμπελώνες, υπέρθυρα εκκλησιών, ασπράκια ή κοκκινάκια, εδώ ή εκεί από περιστεριώνες και γλάστρες με γεράνια."
"Το καίριο στη ζωή αυτή κείται πέραν του ατόμου. Με τη διαφορά ότι αν δεν ολοκληρωθεί κανείς σαν άτομο - κι όλα συνωμοτούν στην εποχή μας γι' αυτό -αδυνατεί να το υπερβεί."
"Ω να μπορούσανε, λέει και τα οργανωμένα κράτη να διαμορφώσουν μια δημόσια ζωή με νόμους σαν αυτούς που διέπουν το άτομο. Να επιφοιτούσε στα κοινά η ψυχή, και μια διαταγή του υπουργείου Υγείας να ξαπόστελνε στα εργοστάσια επεξεργασίας απορριμμάτων όλες τις πενταροδεκάρες τών συμφερόντων, για να βγουν έστω και λίγα γραμμάρια ομορφιάς.
Να έπαιρνε πότε πότε η συνεδρίαση του Κοινοβουλίου τις προεκτάσεις που παίρνει ένα δάκρυ οταν διαθλά τις αθλιότητες όλες κι απομένει να λάμπει σαν μονόπετρο. Κοντολογίς, να μπορούσαν και τη σημασία των λαών να τη μετράνε όχι από το πόσα κεφάλια διαθέτουνε για μακέλεμα, όπως συμβαίνει στις μέρες μας, αλλά άπ' το πόση ευγένεια παράγουν, ακόμη και κάτω από τις πιο δυσμενείς και βάναυσες συνθήκες, όπως ο δικός μας ο λαός στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όπου το παραμικρό κεντητό πουκάμισο, το πιο φτηνό βαρκάκι το πιό ταπεινό εκκλησάκι, το τέμπλο, το κιούπι το χράμι όλα τους αποπνέανε μιαν αρχοντιά κατά τι ανώτερη των Λουδοβίκων. Τί σταμάτησε αυτά τα κινήματα ψυχής που αξιώθηκαν κι έφτασαν ως τις κοινότητες; Ποιός καπάκωσε μια τέτοιου είδους αρετή, που μπορούσε μια μέρα να μας οδηγήσει σ'ενα ιδιότυπο, κομμένο στα μέτρα της χώρας πολίτευμα; Όπου το κοινόν αίσθημα να συμπίπτει με κείνο τών αρίστων. Τι έγινε η φύση που μαντεύουμε αλλά δεν τη βλέπουμε; Ο αέρας που ακούμε αλλά δεν τόν εισπνέουμε; "
Ολόκληρο το κείμενο εδώ:
ΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΙΔΙΩΤΙΚΑ - ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ
Να έπαιρνε πότε πότε η συνεδρίαση του Κοινοβουλίου τις προεκτάσεις που παίρνει ένα δάκρυ οταν διαθλά τις αθλιότητες όλες κι απομένει να λάμπει σαν μονόπετρο. Κοντολογίς, να μπορούσαν και τη σημασία των λαών να τη μετράνε όχι από το πόσα κεφάλια διαθέτουνε για μακέλεμα, όπως συμβαίνει στις μέρες μας, αλλά άπ' το πόση ευγένεια παράγουν, ακόμη και κάτω από τις πιο δυσμενείς και βάναυσες συνθήκες, όπως ο δικός μας ο λαός στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όπου το παραμικρό κεντητό πουκάμισο, το πιο φτηνό βαρκάκι το πιό ταπεινό εκκλησάκι, το τέμπλο, το κιούπι το χράμι όλα τους αποπνέανε μιαν αρχοντιά κατά τι ανώτερη των Λουδοβίκων. Τί σταμάτησε αυτά τα κινήματα ψυχής που αξιώθηκαν κι έφτασαν ως τις κοινότητες; Ποιός καπάκωσε μια τέτοιου είδους αρετή, που μπορούσε μια μέρα να μας οδηγήσει σ'ενα ιδιότυπο, κομμένο στα μέτρα της χώρας πολίτευμα; Όπου το κοινόν αίσθημα να συμπίπτει με κείνο τών αρίστων. Τι έγινε η φύση που μαντεύουμε αλλά δεν τη βλέπουμε; Ο αέρας που ακούμε αλλά δεν τόν εισπνέουμε; "
Ολόκληρο το κείμενο εδώ:
ΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΙΔΙΩΤΙΚΑ - ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ
