ΜΑΡΕΪ ΜΠΟΥΚΤΣΙΝ - ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΣΠΟΥΔΑΙΟΥ ΣΤΟΧΑΣΤΗ

Άκου μαρξιστή  (Scribd)

Η Ισπανική επανάσταση του 1936  (Scribd)  (pernoampariza)

Οι Ισπανοί αναρχικοί, Τα ηρωικά χρόνια 1868-1936  (Scribd)

Η σύγχρονη οικολογική κρίση  (Scribd)

Κοινωνικός αναρχισμός ή lifestyle αναρχισμός  (Scribd)

Ξαναφτιάχνοντας την κοινωνία  (pernoampariza)

Ο μαρξισμός σαν αστική κοινωνιολογία  (Scribd)  (pernoampariza)

Ο μύθος του υπερπληθυσμού  (Scribd)  (pernoampariza)

Προς μιαν απελευθερωτική τεχνολογία  (Scribd)  (pernoampariza)

Τα όρια της πόλης  (Scribd)

Τι είναι κοινωνική οικολογία  (Scribd)

Οικολογία και επαναστατική σκέψη  (Scribd)

ΧΕΓΚΕΛ - Η ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ, ΩΣ ΑΙΘΕΡΑΣ, ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ

Η καθαρή αναγνώριση του εαυτού μέσα στην απόλυτη ετερότητα, αυτός ο αιθέρας ως τέτοιος, είναι το θεμέλιο και το έδαφος της επιστήμης ή η γνώση εν γένει. Η έναρξη της φιλοσοφίας προϋποθέτει ή απαιτεί η συνείδηση να βρίσκεται μέσα σε τούτο το στοιχείο. Αλλά τούτο το στοιχείο επιτυγχάνει την  τελείωσή του και ακόμα τη διαφάνειά του μόνο μέσα από την κίνηση του γίγνεσθαί του. Αυτό είναι η καθαρή πνευματικότητα ως το καθολικό, το οποίο έχει τη μορφή της απλής αμεσότητας. Αυτό το απλό, όταν ως τέτοιο έχει ύπαρξη, είναι το έδαφος της επιστήμης, η σκέψη που έχει το Είναι της μόνο μέσα στο πνεύμα.  Επειδή αυτό το στοιχείο, αυτή η αμεσότητα του πνεύματος, είναι το υποστασιακό εν γένει του πνεύματος, αυτή η αμεσότητα είναι η μετουσιωμένη ουσιότητα, ο διαστοχασμός, ο οποίος, όντας ο ίδιος απλός, είναι για τον εαυτό του η αμεσότητα ως τέτοια, το Είναι, το οποίο είναι η μέσα στον ίδιο τον εαυτό ανασκόπηση. Η επιστήμη από την πλευρά της απαιτεί από την αυτοσυνείδηση να έχει υψωθεί σε αυτόν τον αιθέρα, για να μπορεί να ζει και να ζει με αυτή και μέσα σε αυτή.

Από την "φαινομενολογία του πνεύματος", ά τόμος, σελίδα 146.

ΠΡΟΚΛΟΣ ΚΑΙ ΧΕΓΚΕΛ - ΠΕΡΙ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗΣ

               

Αυτοί οι δύο φιλόσοφοι είναι οι πιο διαλεκτικοί στοχαστές στην ιστορία της φιλοσοφίας.
Ο Πρόκλος κατάφερε και ενοποίησε ολόκληρη την αρχαία φιλοσοφία αποτυπώνοντας στο διαλεκτικό σύστημά του την πορεία του Όντως Όντος με το τρίπτυχο ΜΟΝΗ-ΠΡΟΟΔΟΣ-ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ. Είναι η πορεία που ακολουθεί το θείο Όλον μέσα στην ατέρμονη αιωνιότητα πέρα και πάνω από τον χρόνο. Ο τελευταίος είναι μορφή εποπτείας, κατά Καντ, στον αισθητό-μεταβλητό κόσμο. Στο πρώτο πρόκλειο στάδιο της πορείας (ΜΟΝΗ) ο χωρόχρονος είναι "ανύπαρκτος". Η διαλεκτική του Πρόκλου είναι μια φιλοσοφική θεολογία αναγωγής του νου στο ΕΝ.

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΣΤΟΝ ΗΡΑΚΛΕΙΤΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΧΕΓΚΕΛ

Του Δημήτρη Τζωρτζόπουλου

§1

     Ι. Ο χρόνος απασχολεί τον Ηράκλειτο και τον Χέγκελ, στο μέτρο που η εκδήλωσή του συνδέεται με την εκδίπλωση της ίδιας της φιλοσοφικής τους προβληματικής και ονομάζει τη λειτουργική ικανότητα της γενικότερης διαλεκτικής τους αντίληψης. Απ’ αυτή την άποψη, ο χρόνος συνιστά θεωρητικό πρόβλημα, που καλείται να αντιμετωπίσει η ίδια η κατανοητική σκέψη/νόηση (begreifendes Denken) ως η μεθοδική δυνατότητα του ανθρώπου, ως σκεπτόμενου όντος, να εισχωρεί στην ενδότερη κατανόηση των πραγμάτων. Πιο ειδικά η κατανοητική πράξη της νόησης, στον Ηράκλειτο και στον Χέγκελ, αντλεί το καθολικό της νόημα από το γεγονός ότι επιδιώκει να μετασχηματίσει τη σκέψη του ανθρώπου δια του χρόνου. Πώς υλοποιεί αυτή την επιδίωξη; Με το να ανακαλύπτει τον εαυτό της σε ό,τι συμβαίνει κατά την τάξη του χρόνου και με το να υψώνει το πνεύμα της εποχής (Zeitgeist) σε μια αξιόπιστη γνώση απέναντι στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Εμφανίζεται έτσι να έχει για αντικείμενο το χρόνο (Zeit) ως το δικό της παρόν. Κατ’ αυτή την έννοια στρέφει όλη τη στοχαστική της διάθεση στο να θέλει να κατανοεί την εποχή της και να κατανοείται απ’ αυτή.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΔΙΑΛΟΓΟ "ΠΑΡΜΕΝΙΔΗ" ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

        

Το βασικό μεταφυσικό ερώτημα στο οποίο κλήθηκε να απαντήσει η φιλοσοφία από τις απαρχές της ήταν: «Γιατί να υπάρχει κάτι αντί για (το) τίποτα;». Μια τέτοια οντολογία επιβάλλεται από μιαν υπόρρητη υπαγωγή στην αρχή του αποχρώντος λόγου. Το Είναι αυτού που υπάρχει δεν γίνεται γνωστό απ’ ό,τι εμφανίζεται αλλά μέσα από ένα προκαταβολικό τίποτα, από το οποίο προκύπτει το Είναι και υπό την απειλή τού οποίου βρίσκεται πάντοτε. Υπ’ αυτήν την έννοια δεν μπορούμε να στοχαστούμε το Είναι παρά στο πλαίσιο του τίποτα, δηλαδή ως αυτό που αντιστέκεται στο τίποτα. Από εδώ προκύπτει η ιδέα τού Είναι ως πληρότητας. Το βασικό αξίωμα αυτής της μεταφυσικής θέσης εκφράστηκε από τον Παρμενίδη: «Το Ον είναι, το μη-Ον δεν είναι». Δεν μπορεί να υπάρχει εναλλακτική ανάμεσα στο Είναι και στο τίποτα. Η πραγματικότητα συλλαμβάνεται μέσα από καθαρούς προσδιορισμούς, επειδή αν το πράγμα δεν ήταν εξ ολοκλήρου αυτό που είναι, τότε δεν θα ήταν καθόλου. Κάθε οπισθοχώρηση, κάθε απροσδιοριστία είναι απαγορευμένες, αφού οποιαδήποτε απουσία προσδιορισμού θα σήμαινε επιστροφή στο τίποτα. Εάν ένα πράγμα συμπεριλαμβάνει το παραμικρό μη-Είναι, τότε δεν είναι καθόλου. Το τίποτα αυτής της θέσης εκφράζει την απόσταση του φιλοσοφικού στοχασμού από τον κόσμο· η φιλοσοφία, καθώς αποσπάται από τον κόσμο των φαινομένων, αποκτά τα μέσα για να συγκροτήσει το πραγματικό σε μια ενότητα, δηλαδή να το κάνει να αναδυθεί από το τίποτα.

ΟΙ 4 ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ

Αρχή Λογικής και επικρατέστερα στον πληθυντικό Αρχές Λογικής, ή Λογικές Αρχές χαρακτηρίζονται οι θεμελιώδεις αρχές βάσει των οποίων βασίζονται και διευθύνονται οι ορθές διανοητικές ενέργειες του ανθρώπου. Οι Αρχές αυτές όπως και τα μαθηματικά αξιώματα δεν χρήζουν αποδείξεων.

Οι Λογικές Αρχές φέρονται στην επιστήμη της Λογικής από παλαιές παραδόσεις και είναι οι ακόλουθες τέσσερις:

1. Αρχή της ταυτότητας
2. Αρχή της μη–αντίφασης
3. Αρχή του αποκλειομένου μέσου, και
4. Αρχή του αποχρώντος λόγου

Ο ΚΑΡΤΕΣΙΟΣ ΚΑΙ Η ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ

Η ανάπτυξη των φιλοσοφικών ιδεών από την εποχή του Καρτέσιου σε σύγκριση με την νέα κατάσταση στην κβαντική θεωρία.

Στα δύο χιλιάδες χρόνια που ακολούθησαν το μεσουράνημα της ελληνικής επιστήμης και παιδείας, τον πέμπτο και τέταρτο αιώνα π.κ.ε. το ανθρώπινο πνεύμα απασχολήθηκε σε μεγάλο βαθμό με προβλήματα διαφορετικού είδους από εκείνα της προηγουμένης περιόδου. Τους πρώτους αιώνες της ελληνικής παιδείας η ισχυρότερη ώθηση είχε προέλθει από την άμεση πραγματικότητα του κόσμου, στον οποίο ζούμε και τον οποίο αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας. Η πραγματικότητα αυτή ήταν γεμάτη ζωή και δεν υπήρχε κανένας σοβαρός λόγος να τονιστεί ή διάκριση ανάμεσα στην ύλη και το πνεύμα ή στο σώμα και την ψυχή.

Στην φιλοσοφία όμως του Πλάτωνα παρατηρεί κιόλας κανείς πως αρχίζει να γίνεται ισχυρότερη μία άλλη πραγματικότητα. Στην περίφημη παρομοίωση της σπηλιάς ο Πλάτωνας συγκρίνει τους ανθρώπους με φυλακισμένους, που είναι δεμένοι μέσα σε μια σπηλιά, και μπορούν να βλέπουν προς μία μόνο κατεύθυνση. Έχουν από πίσω τους μία φωτιά και βλέπουν σ’ ένα τοίχο τις σκιές τους καθώς και τις σκιές των αντικειμένων που είναι πίσω τους. (που τα κουνάν οι δεσμώτες ή θαυματοποιοί, ποιοί είναι αυτοί που κρατούν τους ανθρώπους φυλακισμένους;)

ΚΟΣΜΙΚΗ ΟΡΓΟΝΗ ΚΑΙ ΑΙΘΕΡΑΣ

Το χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο μελετήθηκαν οι κοσμικές οργονομικές λειτουργίες είναι πολύ μικρό. Δεν καλύ­πτει παραπάνω από μια δεκαετία. Όλες οι παρατηρήσεις, ωστόσο, που έγιναν σ’ αυτό το διάστημα κατέληξαν στο εξής συμπέρασμα:

ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΛΕΝΕ «ΚΕΝΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ» ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ «ΚΕΝΟ». ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ. ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΑΥΤΕΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΘΟΥΝ ΚΑΙ ΝΑ ΑΠΟΔΕΙΧΤΟΥΝ. ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΑΝΑΠΑΡΑΧΘΟΥΝ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΝΑ ΕΛΕΓΧΘΟΥΝ. ΟΙ ΦΥΣΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ ΟΦΕΙΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΜΙΑ ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΟΡΙΣΜΕΝΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ. Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΥΤΗ ΕΧΕΙ ΟΝΟΜΑΣΤΕΙ «ΚΟΣΜΙΚΗ ΟΡΓΟΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ».

Στόχος μας δεν είναι να αποδείξουμε την ύπαρξη ενός πανταχού παρόντος αιθέρα, ούτε και να αποδείξουμε την ταύτιση αυτού του αιθέρα με την κοσμική οργονική ενέργεια. Το μόνο που θέλουμε να δείξουμε είναι το γεγονός ότι υπάρχει μια πανταχού παρούσα, παρατηρήσιμη και αποδεικτή ενέργεια. Αυτή η ενέργεια καλύπτει κενά στην κατανόηση του σύμπαντος, που πολλές γενιές φυσικών και φιλοσόφων προσπάθησαν σκληρά αλλά μάταια να καλύψουν με την έννοια του πανταχού παρόντος «αιθέρα» ως πρωταρχικού υποστρώματος των βασικών λειτουργιών της φύσης.

Ας συνοψίσουμε πρώτα τα γενικά συμπεράσματα που προκύπτουν από το γεγονός ότι δεν υπάρχει κενό διάστημα και ύστερα ας συνοψίσουμε τα φαινόμενα εκείνα που μας οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι η αρχέγονη κοσμική ενέργεια, που ως τώρα εθεωρείτο ως «αιθέρας», ανακαλύφθηκε τελικά στην πράξη και συγκεκριμένα, και έγινε προσιτή στην άμεση παρατήρηση και στον πειραματισμό.

ΦΙΧΤΕ - ΤΟ ΕΝΟΧΟ ΠΑΡΟΝ ΤΗΣ ΑΜΑΡΤΩΛΟΤΗΤΑΣ

             

Του Δημήτρη Τζωρτζόπουλου

§1

Ι. Ο Γιόχαν Γκότλιπ Φίχτε ανήκει στους πιο σημαντικούς εκπροσώπους του επονομαζόμενου Γερμανικού Ιδεαλισμού. Τι είναι ο Γερμανικός Ιδεαλισμός; Είναι ένα φιλοσοφικό κίνημα που συνέβαλε τα μέγιστα στη συγκρότηση της αυτοσυνείδητης υποκειμενικότητας της νεωτερικής εποχής. Ανάγει τα φιλοσοφικά του θεμέλια στον Καντ και περιλαμβάνει στους κόλπους του, μαζί με τον Φίχτε, τον Σέλλινγκ (Schelling) και τον Χέγκελ (Hegel). Καθένας απ΄ αυτούς τους φιλοσόφους είναι ένας Ολύμπιος Δίας, με καθοριστικές επιδράσεις στην μετέπειτα εξέλιξη της φιλοσοφίας, πρωτίστως δε των Ευρωπαϊκών φιλοσοφικών κινημάτων.

ΚΕΛΣΟΣ - ΠΕΡΙ ΑΛΗΘΟΥΣ ΛΟΓΟΥ ΚΑΤΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ

                              

Για την υπεράσπιση του Ελληνικού Λόγου

Προκατανοήσεις

     Ποιος είναι ο Κέλσος; Είναι εθνικός-εκλεκτικός φιλόσοφος της ύστερης αρχαιότητας: 2ος αι. μ.Χ. Εθνικός υποδηλώνει προσήλωση στα πάτρια, στην προγονική κληρονομιά έναντι του ανερχόμενου χριστιανικού δόγματος. Εκλεκτικός σημαίνει  πως δεν ανήκει σε κάποια ειδική σχολή που πρεσβεύει μια θεωρητική διδασκαλία και συγκρούεται με μια άλλη σχολή διαφορετικής θεωρητικής κατεύθυνσης, αλλά σταχυολογεί θέσεις ή και αντι-θέσεις από τα διάφορα φιλοσοφικά συστήματα με κριτήριο τη συγκρότηση, κατά βάση,  ενός ηθικο-πρακτικού οδηγού για την αντιμετώπιση της ασταθούς ζωής, για μια αποτελεσματική τέχνη του ζην σε εποχές πλήρους αβεβαιότητας του ανθρωπίνως υπάρχειν. Η εν λόγω αβεβαιότητα δεν χαρακτηρίζει μόνο την ατομικότητα των ανθρώπων εν γένει, αλλά και την ίδια την πολιτεία, την τοτινή ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Γι’ αυτό, εν πολλοίς, ευνοείται και η διάδοση νέων θρησκευτικών δογμάτων, όπως εκείνο του χριστιανισμού με όλα τα παρακλάδια του ή τις αποκλίσεις του. Στην περίπτωση της ταχύτατης ανόδου και καθίδρυσης του χριστιανισμού συνέβη ό,τι συμβαίνει σε εποχές οντολογικού μηδενισμού σύμπασας της ζωής ατόμων, κοινωνίας και πολιτείας: αναζήτηση έξωθεν στηριγμάτων, ανθεκτικής παρηγοριάς, ευρείας αλληλεγγύης, ανεξάρτητα από το αν όλα τούτα έχουν ρεαλιστική βάση και εξυψώνουν την ανθρωπότητα/τον άνθρωπο ή είναι γενικές θεωρητικολογίες και την/τον περιφρονούν, καταπώς μας λέει και ο Νίτσε. Ο χριστιανισμός, με το θρησκευτικό του μήνυμα, ήθελε να ενσαρκώσει ένα τέτοιο πνεύμα και έτσι έφτασε σε μια κρίσιμη καμπή της ιστορίας να γίνει κρατική θρησκεία.

ΣΠΙΝΟΖΑ - ΚΑΘΕ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΡΝΗΣΗ (ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΣΠΙΝΟΖΑ-ΒΙΒΛΙΟ)

Ο Hegel ερμηνεύει Σπινόζα:

Omnis determinatio est negatio

§1

Σε μια επιστολή του (Ιούνιος 1674) προς τον φίλο του Jarig Jelles ο Σπινόζα παρουσιάζει μια καθαρή εικόνα από βασικά σημεία της φιλοσοφίας του. Προς το τέλος των αναλύσεών του αναφέρει πως το σχήμα δεν είναι τίποτε άλλο από προσδιορισμόςˑ και προσδιορισμός είναι άρνηση (determitatio negation est). Γράφει συγκεκριμένα:

«Όσον αφορά την πρόταση ότι το σχήμα είναι μια άρνηση και όχι κάτι το θετικό, είναι προφανές πως η ύλη στην ολότητά της, θεωρούμενη χωρίς περιορισμό, δεν μπορεί να έχει σχήμα και πως το σχήμα δεν έχει εφαρμογή παρά στα πεπερασμένα και προσδιορισμένα/καθορισμένα σώματα. Διότι, όποιος λέει πως συλλαμβάνει ένα σχήμα, εννοεί, μ’ αυτό τον τρόπο, πως απλώς το υποδηλώνει, πως συλλαμβάνει ένα προσδιορισμένο/καθορισμένο πράγμα και τον τρόπο προσδιορισμού του. Επομένως, αυτός ο προσδιορισμός δεν ανήκει στο πράγμα εν αναφορά προς το Είναι του· απεναντίας είναι το μη-Είναι του. Άρα, αφού το σχήμα δεν είναι τίποτε άλλο παρά προσδιορισμός, και προσδιορισμός είναι άρνηση, το σχήμα δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά άρνηση, όπως έχει λεχθεί» (Spinoza, complete works, σ. 892).

ΣΠΙΝΟΖΑ - ΔΙΑΙΣΘΗΣΗ, ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΝΘΕΪΣΜΟΣ

            

Από τα τρία είδη γνώσης (γνώμη, λόγος, διαίσθηση) η διαισθητική γνώση παρέχει τη μέγιστη ικανοποίηση του νου και με αυτήν καταφέρνουμε να έχουμε επίγνωση του εαυτού μας και της Φύσης/Σύμπαντος, γινόμαστε περισσότερο τέλειοι (στην πραγματικότητα). Μόνο η διαισθητική γνώση είναι αιώνια.

                                                                                Μπαρούχ Σπινόζα  (Από την ηθική)

Οι θεμελιώδεις έννοιες, με τις οποίες ο Σπινόζα παραθέτει μια άποψη για την Ύπαρξη, όπως φωτίζεται από τη δική του επίγνωση του Θεού διαφαίνονται από τις παρακάτω φράσεις. Μπορεί να φαίνονται παράξενες με την πρώτη ματιά. Στο ερώτημα «Τι είναι;» απαντάει: «Ουσία, τα χαρακτηριστικά και οι τρόποι της».

ΧΕΓΚΕΛ - Η ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ

Ο Χέγκελ στη φιλοσοφία του πνεύματος επιχειρεί να εντάξει τη θρησκεία μέσα στην ιστορία της λογικής του πνεύματος, δηλαδή να ερμηνεύσει λογικά τον θρησκευτικό τρόπο σκέψης μέσα από τον οποίο ο άνθρωπος υιοθετεί σύμβολα, συνθήματα, λέξεις, κείμενα, εικόνες αλλά και αγάλματα, προκειμένου να αποτυπώσει τελετουργικά, μη λογικά,  τον θείο κόσμο. Συγκεκριμένα, ο Χέγκελ στην ιστορία του πνεύματος που εξελίσσεται εγκοσμίως, στον κόσμο των φαινομένων ουσιαστικά, ερμηνεύει διαλεκτικά την εμφάνιση όλων των θεολογικών αφηγήσεων ή θρησκειών στη βάση της λογικής κατανόησης του "θρησκεύειν". Ο Χέγκελ δεν αποπειράται σε καμιά περίπτωση να αρθρώσει θρησκευτικό λόγο και να αναζητήσει σε κάθε θρησκεία αν είναι αληθινή ή όχι. Αποπειράται  να αποτυπώσει, φιλοσοφικά και μόνο, κάθε θεολογική θεώρηση ή δόγμα στην κρίση της λογικής επιστήμης η οποία θεμελιώνει τις σχέσεις και την ουσία των λογικών προσδιορισμών ως οργανικό όλον που απορρέουν από την πορεία που διανύει το πνεύμα.

Η ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΣΤΗ "ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ" ΤΟΥ ΧΕΓΚΕΛ

                      

[ Παρουσιάζουμε μία σύνοψη του κεφαλαίου για τη συνείδηση από τη «Φαινομενολογία του Πνεύματος» του Χέγκελ (βλ. βιβλιογραφία στο τέλος), με την ελπίδα να αποτελέσει βοήθημα και αφορμή ενασχόλησης με το σημαντικό αυτό βιβλίο, και με το έργο του Χέγκελ γενικά.]

Ι. Κατ’ αίσθηση βεβαιότητα (βεβαιότητα που βασίζεται στην αίσθηση και μόνο)

Η συνείδηση εμφανίζεται μονάχα όταν υφίσταται, ή υποθέτουμε ότι υφίσταται, μία διαφορά μεταξύ υποκειμένου και αντικειμένου. Η φαινομενολογία ξεκινά από τη συνείδηση, ακολουθώντας στο εγελιανό σύστημα την ανθρωπολογία, στην οποία κεντρικό ρόλο κατέχει το συναίσθημα. Στο συναίσθημα, το υποκείμενο ταυτίζεται με το αντικείμενο. Για παράδειγμα, μία πέτρα είναι σκληρή ως αντικείμενο, αλλά και αυτό που νιώθω υποκειμενικά, αγγίζοντάς την, είναι το σκληρό.^[2] Αυτή η ταυτότητα δεν επιτρέπει βέβαια τη γνώση, γιατί η γνώση προϋποθέτει ανάδυση διαφοράς, και η τελευταία συγκαλύπτεται από το συναίσθημα. Η περιπέτεια της γνώσης ξεκινάει για το υποκείμενο με τον διχασμό του από το αντικείμενο.

ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ ΚΑΙ ΧΕΓΚΕΛ - Η ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΘΕΤΩΝ

         ψυχρὰ θέρεται, θερμὸν ψύχεται, ὑγρὸν αὐαίνεται, καρφαλέον νοτίζεται.

        Τα ψυχρά θερμαίνονται, το θερμό ψύχεται, το υγρό ξηραίνεται, το ξηρό υγραίνεται.

                                                                          (Ηράκλειτος, Β 126)

Του Δημήτρη Τζωρτζόπουλου

Ερμηνεία ‒Κατανόηση

     1. Στο εν λόγω απόσπασμα, ο Ηράκλειτος συνεχίζει να διατυπώνει, με το παράδειγμα της μεταβολής της ύλης, τη θεωρία του περί των αντιθέτων, αλλά υπό διαφορετική μορφή ή σχήμα σχέσης τους συγκριτικά με άλλα αποσπάσματα. Δυνάμει λοιπόν του νόμου των αντιθέτων, τα αντίθετα εδώ, ψυχρό/κρύο-θερμό, υγρό-ξηρό, δηλώνουν αντίρροπες τάσεις, που εκδηλώνονται μέσα στο γίγνεσθαι και δια του γίγνεσθαι και οι οποίες λαμβάνονται ως όμοια αντίθετα, δηλαδή συνέχονται υπό την εγελιανώς νοούμενη εννοιακή μορφή του ενός και του αυτού. 

ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ - ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΔΟΞΑ (ΓΝΩΜΗ)

Η έννοια της δόξας [=δοξασία, γνώμη] είναι κεντρική στον προσωκρατικό στοχασμό. Ως φιλοσοφική έννοια, πρωτίστως έχει μια αρνητική σημασία: είναι μια απλή γνώμη, μια δοξασία, που βρίσκεται σε αντίθεση προς την αλήθεια. Η διάκριση εν γένει, μεταξύ δόξας και αλήθειας, είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστική στη σκέψη του Παρμενίδη. Στο Προοίμιο ήδη του Ποιήματός του βρίσκουμε τη σκέψη του να εκτυλίσσεται κατά το μοτίβο μιας τέτοιας διάκρισης και με τον τρόπο μιας γνωσιακής διαδικασίας, μιας αναζήτησης της γνώσης. Ταξιδιώτης ο ίδιος σε ένα φανταστικό ταξίδι προς τη θεά ξεκινάει, όντας πάνω σε ένα άρμα, από τα δώματα της Νύχτας, δηλαδή από την πόλη/τον κόσμο των θνητών, όπου κυριαρχούν οι αδιαλείπτως μεταβαλλόμενες δοξασίες, προς τη χώρα του Φωτός, προς το φως της αλήθειας: ένα ταξίδι, μια πορεία από το σκοτάδι στο φως· και τούτο όχι με τη δογματική, αδιέξοδη παρερμηνεία ορισμένων μελετητών του Παρμενίδη ‒εγχώριων, αλλά και σε επίπεδο διεθνούς βιβλιογραφίας‒ ότι σκοπός μιας τέτοιας διαδρομής είναι η εγκατάσταση σε κάποια χώρα του Φωτός [=αλήθεια], σαν στην απρόσιτη από τους κοινούς θνητούς γη της επαγγελίας, που θα αποκλείεται οριστικά το σκότος [=οι δοξασίες και οι πλάνες των θνητών], το ψεύδος, το λάθος. Το ταξίδι που περιγράφει ο Παρμενίδης, δηλαδή η πορεία ή η διαδρομή, που θέλει να μας επισημάνει/υποδείξει ο κορυφαίος αυτός Έλληνας στοχαστής, είναι η κατεύθυνση της σκέψης και του Λόγου που την/τον καθιστά ικανή/ικανό να διεκδικεί τη καθαρότητά της/του μέσα από τη διαρκή ανάμιξή της/του με τη γνώμη/άποψη/δοξασίες του φαινομενικού κόσμου: κάτι παρόμοιο με την κατά Χέγκελ φαινομενολογική κίνηση του πνεύματος από την αισθητήρια βεβαιότητα στην απόλυτη Γνώση και από κει στη Λογική καθαρότητά του· δηλαδή από τη Φαινομενολογία του πνεύματος στην επιστήμη της Λογικής.    

ΜΑΡΚΟΣ ΑΥΡΗΛΙΟΣ - 64 ΥΠΕΡΟΧΕΣ ΡΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΑ ΕΙΣ ΕΑΥΤΟΝ

* Πρέπει πάντα να θυμούμαι ποια είναι του συνόλου η φύση και ποιά η δική μου και τι σχέση έχει μ’ εκείνη και ποιο μέρος ποιου συνόλου είναι, καθώς και ότι κανείς δεν μ’ εμποδίζει να κάνω πάντα και να λέω ό,τι είναι συνεπές με την παγκόσμια φύση της οποίας είμαι ένα τμήμα.

* Του ανθρωπίνου βίου η διάρκεια είναι στιγμή, η ουσία του ρευστή, η αίσθηση αμυδρή, όλου του σώματος η σύσταση φτιαγμένη για να σαπίσει. Η ψυχή είναι στρόβιλος, η τύχη ακαθόριστη και η φήμη αόριστη. Με λίγα λόγια, του σώματος όλα ποταμός, τα της ψυχής όνειρο και αχνός, τα της ζωής πόλεμος και ξένων άφιξη και η υστεροφημία λήθη. Τι λοιπόν μπορεί να μας οδηγήσει; Ένα και μόνο η φιλοσοφία. Και τούτο σημαίνει, να έχουμε ασφαλή τον εσωτερικό μας δαίμονα από προσβολή και βλάβη, δυνατότερο από τις ηδονές και τους πόνους.

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ "ΗΘΟΥΣ" ΣΤΟΝ ΝΕΑΡΟ HEGEL ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΙ ΝΕΑ ΘΡΗΣΚΕΙΑ

 

Εισαγωγικά

Ο Χέγκελ, κατ΄αρχήν, σκέπτεται νοσταλγικά και  αντικρίζει με τη ματιά των ρομαντικών  την αρχαία ελληνική θρησκεία  η  οποία «γοήτευε την ευαισθησία και την υποκειμενικότητα και εισχωρούσε σ’ ολόκληρο τον ανθρώπινο κύκλο των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, τον πολιτικό, τον ηθικό, τον καλλιτεχνικό. Διαπιστώνει ότι ο χριστιανισμός της εποχής του έδιωξε τους θεούς έξω από τη φύση, είναι ξένος προς τα ανθρώπινα συμφέροντα και αφαιρεί από τον ΑΝΘΡΩΠΟ την ανθρώπινη ιδιότητα. Στο σημείο μάλιστα αυτό θεωρεί τον χριστιανισμό ως κληρονόμο του Ιουδαϊσμού στον οποίο ο διαχωρισμός ανάμεσα στον Άνθρωπο και στον "εκτός κόσμου" Θεό έφθασε στον ακρότατο βαθμό του.

ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΜΝΗΜΗ - ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΤΡΟΠΟΙ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ, ΛΗΘΗ

 
                        

Πώς λειτουργεί η μνήμη; Πώς αποθηκεύονται οι λέξεις και πώς οι εικόνες; Που εδρεύει η μνήμη στον εγκέφαλο; Πώς να βελτιώσουμε τη μνήμη μας; Πως εξηγείται το φαινόμενο της λήθης;

Η ανθρώπινη μνήμη μπορεί να συγκρατεί έναν απεριόριστο αριθμό πληροφοριών και είναι σε θέση να τις ανακαλεί. Τα πληροφοριακά ερεθίσματα (ακουστικά, οπτικά, αισθητικοκινητικά) που προσλαμβάνονται από τις αισθήσεις επεξεργάζονται από τον εγκέφαλο. Πρώτα, όμως, εισέρχονται στην άμεση μνήμη, που συγκρατεί αυτές τις πληροφορίες για μισό δευτερόλεπτο. Σε αυτό το στάδιο γίνεται επιλογή των πληροφοριών βάσει του σημασιολογικού τους περιεχομένου και στη συνέχεια οι επιλεχθείσες πληροφορίες περνούν από την άμεση μνήμη στη βραχυπρόθεσμη μνήμη.

ΠΛΑΤΩΝ - ΠΕΡΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΙΗΣΗΣ

Από την ποίηση στη φιλοσοφία

(Από τη δυνατότητα στην αναγκαιότητα)

Ένα ερώτημα, που ανάλαφρα εισδύει στο λέγειν αρκετών συνομιλητών της ποίησης είναι και τούτο: ο Πλάτων έχει εξορίσει πραγματικά τους ποιητές και τους καλλιτέχνες από την ουτοπική του πολιτεία;  Η απάντηση δεν εντοπίζεται σε ένα ναι ή σε ένα όχι, αλλά αναζητείται και οφείλει να αναζητείται διαλεκτικά μέσα στον κόσμο της πλατωνικής φιλοσοφίας και δη της πολιτικής φιλοσοφίας. 

Η κυρίαρχη σχέση αυτού του κόσμου είναι η σχέση ειδώλου και αρχέτυπου. Την ποίηση ο Πλάτων την εντάσσει στον κόσμο του ειδώλου, ενώ με τον κόσμο του αρχέτυπου συνάπτει τη φιλοσοφία. Ανάλογα με το πώς κατανοείται η πιο πάνω σχέση,  διακριβώνεται αν ο Πλάτων εξορίζει ή όχι την ποίηση. Από άποψη γενικής,  καθολικής αρχής, η φιλοσοφία, ο κόσμος των ιδεών ή το αρχέτυπο, στα χέρια και στο μυαλό του Πλάτωνος, λειτουργεί ως η ακατάβλητη και τιτάνια εναντίωση στην δικτατορία της  μετριότητας. 

ΜΙΑ ΕΓΕΛΙΑΝΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟ

Το ζητούμενο για τον νεοπλατωνισμό είναι πώς μπορεί ο άνθρωπος να αποσπαστεί από την απορρόφησή του μέσα στον κόσμο των αισθητών πραγμάτων και να αναχθεί στη μελέτη του υπεραισθητού και του νοητού κόσμου. Προς τούτο πρέπει να δια-μορφώνεται μέσα από τη γνώση και την άσκηση, έτσι ώστε να καταστεί ικανός να έλθει σε ενότητα με την αιώνια, τη μοναδική αρχή, τη θεότητα (Εν - Ενάδες), που αποτελεί την αρχέγονη πηγή και την αιτία κάθε αισθητού και υπεραισθητού όντος. Κατ’ αυτό τον προσανατολισμό, η νεοπλατωνική φιλοσοφία δομείται πάνω σε μια έντονα μεταφυσική βάση, ακολουθώντας γενικώς και τις επιταγές των καιρών για μια ενότητα πάνω από τα συντρίμμια του εμπειρικού-αισθητού κόσμου, χωρίς ο τελευταίος ως αισθητή πραγματικότητα να αγνοείται. Δικαιώνεται και πάλι ο Χέγκελ, που έλεγε για τη φιλοσοφία ότι είναι η σύλληψη της εκάστοτε εποχής της μέσα από τη γλώσσα της έννοιας, μια γλώσσα που ανα-συγκροτεί την ολότητα ως ολότητα της έννοιας σε εσωτερική ανταπόκριση με την ενεργό πραγματικότητα. Ακριβώς αυτό συμβαίνει και με τον νεοπλατωνισμό. Σημειωτέο πως ο Χέγκελ δέχτηκε σημαντικές επιδράσεις από την εν λόγω φιλοσοφία, ιδίως σε θέματα της φιλοσοφίας του πνεύματος.

     Η βασική σκέψη του νεοπλατωνισμού συνοψίζεται στα ακόλουθα: 

ΧΕΓΚΕΛ - ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ

                   

Του Δημήτρη Τζωρτζόπουλου

Λόγος και πνεύμα

Σε κάθε εποχή μπορεί κανείς να συναντήσει εκείνο το πάθος της δημιουργίας, που γεμάτο θυμό αντιπαρατίθεται, μέσα στον κόσμο των φαινομένων, με την υφιστάμενη επικράτηση του χάους και τείνει να ανακτά, ως έπαθλο, τον εαυτό του με τη μορφή της απόλυτης εναρμόνισης: σκέψης και Είναι. Πρωτίστως λοιπόν αυτό εκτυλίσσεται ως ασυμφιλίωτη εναντίωση του ανθρώπινου πνεύματος στα δογματικά αδιέξοδα της κοινοτοπίας και ως αυθεντικός αγώνας, ως πόλεμος με το νόημα του Ηράκλειτου: αρχέγονη διάνοιξη του εν λόγω πνεύματος προς την ουσία του Είναι (του)· μια διάνοιξη που έχει τον χαρακτήρα της διαλεκτικής Είναι και μη-Είναι. Στη Φαινομενολογία του πνεύματος, ο Χέγκελ πυροδοτεί την έκρηξη του ως άνω πολέμου με όρους της φιλοσοφικής νεωτερικότητας: η φιλοσοφία πρέπει να αναπτυχθεί ως ο Λόγος που λέγει το Είναι, επιχειρώντας  να κατανοήσει το πραγματικό, λογικό πρόσωπο του κόσμου. Ένα τέτοιο λέγειν δεν έχει καμιά σχέση με την καθημερινή φλυαρία της μιας ή της άλλης αυθαίρετης υποκειμενικότητας, αλλά, πρώτα-πρώτα, είναι το γλωσσικό παίγνιο των πνευματικών μετασχηματισμών του ιστορικού Είναι του ανθρώπου ως ανθρωπότητας. Επομένως συνιστά ριζικές ανατροπές της σκέψης: δια-λογικές, ήτοι διαλεκτικές αναγωγές από τα άμεσα στα πιο περίπλοκα περιβάλλοντα ερμηνείας, κατανόησης και αντίστοιχων τρόπων του εντός του κόσμου υπάρχειν μας.

ΒΛΑΣΗΣ ΡΑΣΣΙΑΣ - ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΠΑΝΩ ΣΤΟΝ ΦΟΒΟ ΚΑΙ ΤΗ ΑΦΟΒΙΑ (ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΒΙΝΤΕΟ)

<< Η ψυχή είναι αθάνατη, αλλά και μη προσωπική και, κυρίως, δεν υπάρχει περί αυτής καμία απολύτως εκκρεμότητα για το εάν ή όχι θα… «σωθεί». Η μη προσωπική ουσία του θνητού ανθρώπου επιστρέφει μετά το βιολογικό τέλος του εκεί που ανήκει, δηλαδή στο Αιώνιο, το Τέλειο, το Μακάριο, το Φωτεινό, επιστρέφει  στους κόσμους των Θεών. >>

                                                                                                           Βλάσης Ρασσιάς (rassias.gr)

ΧΑΪΝΤΕΓΚΕΡ - Ο ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ ΜΑΣ ΟΔΗΓΕΙ ΑΠΟ ΤΟ ΧΑΟΣ ΣΤΟ ΦΑΟΣ

Του Δημήτρη Τζωρτζόπουλου

Ο Χάιντεγκερ αναγνωρίζει στον Ηράκλειτο την αρχέγονη απαρχή της ιστορίας του Είναι. Το ερώτημα συνακόλουθα που διατρέχει τη σκέψη του μεγάλου Γερμανού φιλοσόφου είναι: ποιος είναι ο Ηράκλειτος (GA 55, 5); Κατ’ αυτό τον τρόπο αποδέχεται το προ(σ)-κλητικό νεύμα που του απευθύνει ο στοχασμός του Ηράκλειτου και επιχειρεί να ανταποκριθεί, σχολιάζοντας πρωτίστως μια συμβολική «ιστορία» γύρω από τη ζωή και τη διδασκαλία του Εφέσιου σοφού. Περί αυτής μας λέει ο Αριστοτέλης:

«Λένε σχετικά με το τι είπε ο Ηράκλειτος σε κάποιους ξένους που ήθελαν να τον συναντήσουν. Όταν πλησίασαν και τον είδαν να ζεσταίνεται κοντά στο φούρνο, δίστασαν· τότε τους προέτρεψε να μπουν μέσα με θάρρος λέγοντάς τους πως κι εδώ υπάρχουν θεοί …» (Περί ζώων μορίων Α5. 645a 17).

ΧΑΪΝΤΕΓΓΕΡ - Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΚΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ

                        

Ο Σωκράτης και το ανθρώπινο Dasein

§1

Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Στις παραδόσεις του στο Μάρμπουργκ (Marburg) –θερινό εξάμηνο 1926– ο Χάιντεγκερ εγκαινιάζει μια συνομιλία με την αρχαία ελληνική φιλοσοφία: από τις στοχαστικές της πρωταρχές  μέχρι και τη φιλοσοφία του Αριστοτέλη. Αν και δεν στοχεύει σε κάποια συστηματική πραγμάτευση παρά μόνο περιορίζεται σε μια επισκόπηση προγραμματικού χαρακτήρα και στην ανάδειξη βασικών αρχών της ως άνω φιλοσοφίας, εν τούτοις μας γνωρίζει με μια βαθυστόχαστη ερμηνευτική πράξη, με δεδομένο και το γεγονός ότι εκείνη την περίοδο επιστρατεύει όλη τη δυναμική της σκέψης του στην οριστική σύνταξη του μνημειώδους έργου του: Sein und Zeit [=Είναι και Χρόνος]. Κατά συνέπεια, όλες οι ερμηνευτικές απόπειρες κινούνται κάτω από τον αστερισμό αυτού του έργου. Έτσι, ο Χάιντεγκερ συνδέει την περιδιάβασή του στην ιστορία της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας με το ιστορικό πνεύμα, κατά κάποιο τρόπο, της φιλοσοφικής κατανόησης του Είναι και Χρόνος. Ενδιαφέρεται να σκεφτεί ξανά και ξανά την κρίσιμη απαρχή της δυτικής φιλοσοφίας, δηλαδή την ελληνική φιλοσοφία, ως την αεί ζωτική διεργασία που εκκινεί από το ον για να ανακαλύψει το Είναι. Αυτό δεν είναι άσχετο και με το ότι ο Χάιντεγκερ, της περιόδου του Είναι και Χρόνος,  ξεκινάει από το Dasein για να αναζητήσει το νόημα του Είναι. Οι εν λόγω παραδόσεις δημοσιεύτηκαν το 1993 στον τόμο 22 των απάντων του. Δίνουν βαρύτητα στο αρχαίο θεωρείν: στον λόγο, στην έννοια, στη σημασία· πράγμα που σημαίνει: Sein und Sinn (=Είναι και νόημα) . Με τούτο το νόημα του Είναι συνδέει ο Χάιντεγκερ και την ερμηνευτική προσέγγιση του Σωκράτη (GA22, 92).