Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου
Ο νεοπλατωνικός Δαμάσκιος ερμηνεύει τον μύθο της Δήμητρας και της Περσεφόνης, της κόρης της, μετερχόμενος τα ονόματα-συνθήματα των ονομάτων των θεών για να καταδείξει την πορεία που διανύει η ψυχή από την ολύμπια ευδαιμονία μέχρι την πτώση της στον αισθητό κόσμο και την επιστροφή της στο Αγαθόν.
Ο Δαμάσκιος αναφέρεται στην πορεία της ψυχής ανάμεσα στο δεύτερο και τρίτο επίπεδο που σοβεί η ψυχή, δηλαδή στην υπερκόσμια και εγκόσμια αισθητή περιοχή του όντος. Πρώτα, να παραθέσουμε τα τρία επίπεδα στα οποία η ψυχή ζει με διαφορετικό τρόπο, σύμφωνα με τον Πρόκλο. Η καθ΄εαυτή καθαρή ψυχή, στο επίπεδο του υπεραισθητού κόσμου της Ρέας, δεν κομίζει κανένα υλικό χιτώνα και αντικρίζει το όντως "ον", το αληθινό "Είναι" ως καθολική ψυχή (όχι ατομική). Όταν κατέρχεται η καθολική ψυχή στα πρόθυρα του υπερκόσμιου αισθητού κόσμου, με την συνδρομή της Άρτεμης και της Αθηνάς, προσκολλώνται πάνω της οι πρώτοι συμπαντικοί χιτώνες (τα πρώτα προσκολλημένα άλογα μέρη - θυμικό και επιθυμητικό) που είναι απαραίτητοι για να μπορέσει να νοεί έγχρονη, ονομαζόμενη ως Περσεφόνη. Όταν η καθολική ψυχή εισέλθει στον εγκόσμιο αισθητό κόσμο, μερίζεται και "κομματιάζεται" στις επιμέρους ατομικές ψυχές με τα αντίστοιχα άλογα ατομικά μέρη και αποκτά και τα ψυχικά οχήματα (ας θυμηθούμε το όχημα του Ηνίοχου των Δελφών) που είναι απαραίτητα για να μπορέσει να κινείται. Στο τελευταίο επίπεδο συνδράμει χάριν λόγου η Δήμητρα, ενώ στο τέλος ο Διόνυσος (ως καθολικός εγκόσμιος Νους) διασπάται στους ανθρώπινους νόες.
Συγκεκριμένα στο παρακάτω μυθολογικό απόσπασμα που σχολιάζει ο Εμπεδότιμος, ο Δαμάσκιος αναφέρεται στην Περσεφόνη ως Κόρη, η οποία κατέρχεται στον εγκόσμιο αισθητό κόσμο ως ατομική ψυχή καθοδηγούμενη από τον επιμερισμένο ατομικό νου (μετά τη διάσπαση του Διονύσου) και ενσαρκώνεται με την συνδρομή του Προμηθέα. Η ενσαρκωμένη ψυχή μετά την συνδρομή του Προμηθέα με την προσκόλληση των τιτανικών υλικών είναι μια απλή ψυχή που καθοδηγείται από το άλογο μέρος της (θυμικό-επιθυμητικό). Όταν η ατομική ψυχή ασκήσει την αρετή ως Ηρακλής (με τους 12 άθλους του), ελέγξει τα πάθη της (π.χ λιοντάρι Νεμέας = πνίξιμο εγωισμού), κατορθώσει να πάρει τα μήλα των Εσπερίδων (να μάθει να λειτουργεί με βάση τον ορθό λόγο και την θεωρητική ζωή = Απόλλων) και στο τέλος μάθει να φιλοσοφεί (Αθηνά) ενεργοποιώντας τους a priori ουσιώδεις λόγους που βρίσκονταν σε λήθη μέσα του, τότε θα γνωρίσει το αληθινό "ον", τους νόμους λειτουργίας του πνεύματος-νου του και του παντός γενικότερα ανερχόμενη στα αιθέρια πεδία του Απόλυτου (κατά Χέγκελ), του Αγαθού (κατά Πλάτωνα).
Η Περσεφόνη, λοιπόν, ως αληθινή υποκείμενη ουσία της ψυχής μας, διανύει ένα μεγάλο ταξίδι ανόδου και καθόδου σε τρία επίπεδα οντικής κατάστασης. Ξεκινά για πρώτη φορά στο υπεραισθητό επίπεδο του ολύμπιου χώρου ως καθαρή καθολική ψυχή χωρίς κανένα χιτώνα (Ας θυμηθούμε ότι ο Χέγκελ, όπως και οι στωικοί, υποστηρίζει ότι όταν ο άνθρωπος ως ατομική ψυχή πεθαίνει, επιβιώνει ως καθολική ψυχή, ως κοινότητα πνευμάτων), στη συνέχεια στο υπερκόσμιο επίπεδο αποκτά το άλογο μέρος (θυμικό-επιθυμητικό) και στο τελευταίο επίπεδο του εγκόσμιου αισθητού κόσμου αποκτά το όχημα, ένα άυλο σώμα που είναι απαραίτητο για να προσαρμοστεί η ψυχή με το σώμα. Η αντίστροφη πορεία είναι η επιστροφή στο πρώτο υπεραισθητό επίπεδο.
Η κάθοδος-πτώση της ψυχής απεικονίζεται στην Ιλιάδα (ιλύς = λάσπη=υλικός αισθητός κόσμος), ενώ η άνοδος-επιστροφή της ψυχής απεικονίζεται στην Οδύσσεια (οι δυσκολίες της εφαρμογής της αρετής και η πάλη με τα πάθη της, Λαιστρυγόνες, Κύκλωπες, Σκύλλα, Χάρυβδη κ.λπ). Την ίδια πορεία συναντάμε με φιλοσοφικό τρόπο στους μεγάλους διαλεκτικούς φιλοσόφους: γνωσιολογικά στον Πλάτωνα (Σπήλαιο-άνοδος-Ήλιος), γνωσιο-οντικά στον Πρόκλο (Μονή-πρόοδος-επιστροφή) και γνωσιο-οντολογικά στον Χέγκελ (Επιστήμη Λογικής - Φιλοσοφία Φύσης - Φιλοσοφία Πνεύματος)
Του Εμπεδότιμου Αθηναίου
Σε ένα πολύ σημαντικό απόσπασμα του ο Δαμάσκιος , στο έργο του "Σχόλια στον Πλατωνικό Φαίδωνα 130", καταγράφει επιγραμματικά, αλλά ταυτόχρονα πολύ εμπεριστατωμένα, την πορεία της ψυχής, όπως έχει καταγραφεί στους μύθους και δίνει το κλειδί για την αποκωδικοποίηση και ταυτόχρονα την σύνδεση των διαφόρων μύθων μεταξύ τους, και έτσι μας επιτρέπει να αποκτήσουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα και άποψη για το θέμα αυτό.
"Οτι Κορικώς μεν εις γένεσιν κάτεισιν η ψυχή,
Διονυσιακώς δε μερίζεται υπό της γενέσεως,
Προμηθείως δε και Τιτανικώς εγκαταδείται τωι σώματι.
Λύει μεν ουν αυτήν Ηρακλείως ισχύσασα,
Συναιρεί δε δια Απόλλωνος
Και της Σωτείρας Αθηνάς καθαρκτικώς τωι όντι φιλοσοφούσα,
Ανάγει δε εις τα οικεία αίτια αυτήν μετά της Δήμητρος"
[Σχόλια στον Πλατωνικό Φαίδωνα, Δαμάσκιος]
[Σχόλια στον Πλατωνικό Φαίδωνα, Δαμάσκιος]
Κατά τον τρόπο της Κόρης η ψυχή κατέρχεται σε γένεση,
κατά τον τρόπο του Διονύσου διασπάται κατά την γένεση,
κατά τον τρόπο του Προμηθέα και των Τιτάνων δένεται με το σώμα,
απελευθερώνεται αποκτώντας την δύναμη του Ηρακλή,
συμμαζεύεται με τον Απόλλωνα
και με την Σώτειρα Αθηνά καθάρεται με την αληθή φιλοσοφία,
ανάγεται δε στα αίτια της με την Δήμητρα.
Βλέπουμε εδώ ότι καταγράφονται επιγραμματικά οι φάσεις της πορείας της ψυχής, αλλά ταυτόχρονα αντιστοιχούνται σε κάθε φάση οι αντίστοιχοι μύθοι :
Ανοδος και κάθοδος : Δήμητρα/Κόρη
Εγκλωβισμός και απελευθέρωση : Προμηθεύς/Ηρακλής
Διαμελισμός και επανολοκλήρωση : Διόνυσος / Απόλλων και Αθηνά
Μελετώντας λοιπόν τους σχετικούς μύθους και αποκτώντας στο μυαλό μας μια ολοκληρωμένη εικόνα του θέματος αυτού, διευρύνουμε την συνειδητότητα μας με αποτέλεσμα να διευκολυνόμαστε στην προσπάθεια μας αποκωδικοποίησης της Ελληνικής Μυθολογίας.
πηγή: empedotimos.blogspot.gr
