Ο ΝΤΙΛΤΑΪ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ

Ο λόγος για το δοκίμιο Η γένεση της ερμηνευτικής του μεγάλου Γερμανού στοχαστή Βίλχελμ Ντιλτάυ (Wilhelm Dilthey). Το δοκίμιο αυτό του Ντιλτάυ αποτελεί σημαντική συμβολή στη λεγόμενη «Ερμηνευτική σχολή» αλλά και αξιόλογο τεκμήριο του έργου του Γερμανού φιλοσόφου. Το εν λόγω δοκίμιο είναι μια εξαιρετική εισαγωγή για τον Έλληνα αναγνώστη στο έργο του Ντιλτάυ, έργο με το οποίο δεν είναι εξοικειωμένος, αφού μέχρι τώρα κανένα έργο του Ντιλτάυ δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά. Ο Βίλχελμ Ντιλτάυ επιχειρώντας στο εν λόγω δοκίμιο μια συνοπτική έκθεση της ιστορίας της ερμηνευτικής από την αρχαιότητα ώς τη σύγχρονη εποχή και κάνοντας από την αρχή τη διάκριση μεταξύ κατανόησης και ερμηνείας επιτελεί μια τολμηρή στροφή στην ιστορική επιστήμη και κατ' επέκταση στις συστηματικές επιστήμες του πνεύματος, οι οποίες «προϋποθέτουν την κατανόηση» (Verstehen) του ψυχισμού άλλων ανθρώπων βάσει των εκδηλώσεών τους» (Βίλχελμ Ντιλτάυ, Η Γένεση της ερμηνευτικής, Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια: Δημήτρης Υφαντής, σ. 11) και διακρίνονται ουσιωδώς από τις φυσικές επιστήμες.

ΒΙΛΧΕΛΜ ΝΤΙΛΤΑΪ - Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ

Ο Βίλχελμ Ντίλταϋ (γερμ. Wilhelm Dilthey, IPA: /ˈdɪltaɪ/; 19 Νοεμβρίου 1833 – 1 Οκτωβρίου 1911) ήταν Γερμανός ιστορικός, ψυχολόγος, κοινωνιολόγος, μελετητής της ερμηνευτικής, και φιλόσοφος. Θα μπορούσε να θεωρηθεί ως εμπειριστής, σε αντίθεση με τον ιδεαλισμό που κυριαρχούσε στην Γερμανία την εποχή εκείνη, αλλά η αντίληψη του τι συνιστά το εμπειρικό και το πειραματικό διαφέρει από τον Βρετανικό εμπειρισμό και θετικισμό και στις κεντρικές του επιστημολογικές και οντολογικές του παραδοχές, που αντλούνται από την Γερμανική λόγια και φιλοσοφική παράδοση.

ΧΑΪΝΤΕΓΓΕΡ ΚΑΙ ΠΛΑΤΩΝΑΣ - ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ

Ο Χάιντεγκερ προσεγγίζει τον Πλάτωνα με κριτική διάθεση εντοπίζοντας αφενός μια ελλειμματικότητα της διαλεκτικής και αφετέρου μια κομβική θέση του φιλοσόφου στην εδραίωση της μεταφυσικής ως «λήθης του Είναι».

ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ - ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ "ΝΟΕΙΝ" ΚΑΙ ΤΟΥ "ΟΡΑΝ" ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Μόνο όσοι γνωρίζουν από ελληνική φιλοσοφία μπορούν να συνειδητοποιήσουν ότι πρώτιστος σκοπός του ανθρώπου είναι η συνεχής εξέλιξη και γνώση της λειτουργίας του ΝΟΥ από τον ίδιο τον άνθρωπο και μετά η γνώση του καλού και του κακού. Δεν μπορούμε άμεσα να κρίνουμε τι είναι καλό ή όχι, αν πρώτα δε μάθουμε να λειτουργούμε το νοητικό μας όργανο που μας δόθηκε από το "ΣΥΜΠΑΝ".

Για να κατανοήσουμε το λεγόμενο, ας δούμε ένα παράδειγμα ερωτήσεων και προβληματισμών από την πρακτική ζωή:

ΒΛΑΣΗΣ ΡΑΣΣΙΑΣ - ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΩΝ ΘΕΩΝ

Στα “ορφικά” λεγόμενα fragmenta, ο Ορφεύς αποκαλείται κατ’επανάληψιν “θεολόγος” ή “ο θεολόγος ο παρά τοίς Έλλησιν”. Και ένας λόγος που αποκαλείται έτσι ο Ορφεύς είναι ότι, ανάμεσα στα τόσα άλλα, έδωσε στους Θεούς του εθνικού Πανθέου των προγόνων μας τα συμβατικά τους ονόματα. Δεν ξέρω αν εκπλήσσω τον αναγνώστη μιλώντας για συμβατικά ονόματα, αλλά μάλλον το κάνω, αν τουλάχιστον αναλογισθώ ότι οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν πως το πραγματικό όνομα του κάθε Θεού μας είναι εκείνο που αναγραφόταν κι εκφωνείτο στις καθημερινές φωνές και τα γραπτά των (πραγματικών) Ελλήνων της αρχαιότητος και ακόμη και στις ημέρες μας αναγράφεται κι εκφωνείται μαζικά, τόσο από Έλληνες και Νεοέλληνες όσο και από χατζηέλληνες και ανθέλληνες, στην τελευταία περίπτωση με, κατά πλειοψηφία, χυδαίο και βέβηλο τρόπο.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΦΡΟΝΕΣ - ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΣΚΕΨΗΣ (FREETHINKERS)

Ο πανσές, έμβλημα των σύγχρονων "Ελευθεροφρόνων" 

«Ελευθερόφρονες» («Freethinkers»). Κοινωνικό και πνευματικό ρεύμα με χρονική αφετηρία του τον μαρτυρικό θάνατο του Ιταλού πανθεϊστή φιλοσόφου Τζιορντάνο Μπρούνο, Philotheus Giordano Bruno Nolanus, 1548 – 1600) και προεκτάσεις έως τις ημέρες μας, προσανατολισμένο στην καταπολέμηση της χριστιανικής θεοκρατίας και θρησκοληψίας. 

ΚΥΡΙΕΣ ΑΡΧΕΣ

Οι «Ελευθερόφρονες» και το συγκροτημένο ρεύμα τους («Libre - Penseur», «Freethought»), ορίζουν ως κεντρική φιλοσοφική τους αρχή το ότι οι ανθρώπινες πεποιθήσεις πρέπει να διαμορφώνονται με βάση την επιστημονική γνώση και τους νόμους της Λογικής και όχι μέσω της επιβολής από την εξουσία και την εκάστοτε κυρίαρχη άποψη, ή μέσω της συναισθηματικής έντεχνης διέγερσης.

Η ΤΟΥΡΤΑ ΓΕΝΕΘΛΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΩΣ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΟ ΤΥΠΙΚΟ

Η τούρτα γενεθλίων συνοδεύει τον εορτασμό της ολοκλήρωσης ενός επιπλέον έτους ζωής εδώ και πάρα πολλούς αιώνες και είναι εφεύρεση των αρχαίων Ελλήνων. Η τούρτα στην αρχαία Ελλάδα ονομαζόταν «άμμιλος» .

Ο λόγος που τοποθετούσαν τα κεριά πάνω στη τούρτα γενεθλίων ήταν για να τιμήσουν τη θεά Άρτεμις. Οι αρχαίοι Έλληνες έκαναν μια ιδιαίτερη τελετή, κατά την οποία έφερναν στο ναό της Αρτέμιδος ένα γλυκό στολισμένο με κεριά. Τα κεριά συμβόλιζαν τα αστέρια και το φεγγάρι, τα οποία συνδέονται με τη θεά του κυνηγιού. Τα κεριά άναβαν για να κάνουν το γλύκισμα να μοιάζει να φεγγοβολάει, σαν το φεγγάρι. 

ΒΛΑΣΗΣ ΡΑΣΣΙΑΣ - ΧΟΡΕΥΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΟΝ «ΛΕΥΚΟ ΑΝΘΡΩΠΟ»

Η λεηλασία ενός όμορφου κόσμου

Πεντακόσια χρόνια πριν, το ρυπαρό τσούρμο του τυχοδιώκτη Χριστόφορο Κολόμπο, πατούσε για πρώτη φορά το πόδι του σε εκείνη την απέραντη χώρα που αποκλήθηκε, από τον πολιτισμό του οποίου αποτελούσαν την εμπροσθοφυλακή, «Νέος Κόσμος». Ο ρημαγμένος από τα προϊόντα του και τα παιδιά του «δυτικός» χριστιανικός πολιτισμός κατάφερνε για πρώτη φορά στην -υπερχιλιόχρονη τότε- Ιστορία του, να πραγματοποιήσει τ’ όνειρό του εκείνο που μάταια πέντε αιώνες αργότερα θα επιχειρήσει να ανανεώσει στοχεύοντας αυτή τη φορά προς το αχανές διάστημα: να εξάγει την παραφροσύνη του, τη βία, την πλιατσικομανία του, το δουλεμπόριό του, την εξουσιομανία του, τη θεοκρατία και δεισιδαιμονία του, καθώς κι εκείνη την έμφυτη και χαρακτηριστική τάση του για οικοκτονία και γενοκτονίες προς ένα νεοανακαλυφθέν παρθένο «πέρα εκεί». Την πρώτη φορά πέτυχε ολοκληρωτικά. Την δεύτερη εισέπραξε μόνο ηχηρά χαστούκια.

Η ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΩΝ ΓΑΒΙΩΝ

H ονομασία Άρτεμις των Γαβίων (ιταλικά: Diana di Gabi, γαλλικά: Diane de Gabies) αναφέρεται σε άγαλμα της θεάς Αρτέμιδος το οποίο ανακαλύφθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα στα Γάβια της Ιταλίας (ιταλικά: Gabi), έγινε έκθεμα της συλλογής Μποργκέζε, και κατόπιν στεγάστηκε στο Λούβρο. Το άγαλμα χρονολογείται στις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ. και είναι ρωμαϊκό αντίγραφο από προγενέστερο ελληνικό, η δημιουργία του οποίου αποδίδεται στον Πραξιτέλη κατά τον 4ο αιώνα π.Χ., πιθανώς η Άρτεμις Βραυρωνία.

Η ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Πρόλογος του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Η κατασκευή ή η καταγωγή των θρησκειών έχουν τις βάσεις τους στην αντίληψη που σχηματίζουν ομάδες λαών ή εθνών σχετικά με τον τρόπο που υπάρχει ο κόσμος και το θείο στοιχείο. Όσο μεγαλύτερη ανάπτυξη των γραμμάτων, των τεχνών και της νόησης (σύμφωνα με την ορθολογική δόμηση που απορρέει από τη φυσική νομοτέλεια) παρουσιάζουν κάποιοι πολιτισμοί τόσο ποιοτικότερη και πιο αληθινή είναι η δομή των θρησκειών που αναπτύσσουν. Γιατί οι βάσεις, όπως είπαμε, της θρησκείας στηρίζονται στον τρόπο που κατανοούν οι λαοί την  ύπαρξη του κόσμου. Κανένας πολιτισμός δεν προσέγγισε τόσο επιστημονικά και ορθά τον τρόπο που υπάρχει ο κόσμος όσο ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός. Τόσο Έλληνες θεολόγοι (Πυθαγόρας, Ορφέας κ.λπ), με την μυθολογική χρήση δράσεων θεοτήτων, όσο και Έλληνες φιλόσοφοι (Πλάτων, Αναξαγόρας, Αριστοτέλης κ.λπ), με τη χρήση φιλοσοφικών όρων, περιέγραψαν και ανέλυσαν τον τρόπο που υπάρχει ο κόσμος, όπως ακριβώς τον βλέπουν και οι σύγχρονες επιστήμες της φυσικής και αστροφυσικής!

ΟΙ ΑΡΧΑΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΟΡΤΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΧΕΙΜΕΡΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟ

Οι αρχαίοι Έλληνες κατά την χειμερινή τροπή του ήλιου γιόρταζαν την γέννηση του Διονύσου. Ο Διόνυσος αποκαλούταν «σωτήρ» και θείο «βρέφος», το οποίο γεννήθηκε από την παρθένο Σεμέλη. Ήταν ο καλός «Ποιμήν», του οποίου οι ιερείς κρατούν την ποιμενική ράβδο, όπως συνέβαινε και με τον Όσιρη. Τον χειμώνα θρηνούσαν το σκοτωμό του Διονύσου από τους Τιτάνες, αλλά στις 30 Δεκεμβρίου εόρταζαν την αναγέννησή του. Οι γυναίκες-ιέρειες ανέβαιναν στην κορυφή του ιερού βουνού και κρατώντας ένα νεογέννητο βρέφος φώναζαν «ο Διόνυσος ξαναγεννήθηκε. Ο Διόνυσος ζει» , ενώ σε επιγραφή αφιερωμένη στον Διόνυσο αναγράφεται:«Εγώ είμαι που σε προστατεύω και σε οδηγώ, εγώ είμαι το ‘Αλφα και το Ωμέγα».

Η ΧΕΙΜΕΡΙΝΗ ΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ - Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΤΕΛΕΙΩΣΗ

Χειμε­ρινή τροπή του Ηλίου­ έχουμε την 22α Δεκεμβρίου. Κατά την ημερομηνία αυτήν ο Ήλιος εισέρχεται στον αστερι­σμό του Αιγόκερω και έτσι εισερχόμα­στε αστρονο­μικά στην εποχή του χειμώνα.

Τι συμβολίζει η ­χειμερινή τροπή του Ηλίου

Η ­χειμερινή τροπή του ηλίου συμβολίζει στο πνευματικό επίπεδο την ανθρώ­πινη ψυχή η οποία έφθασε στα όρια της διανόησης. Τότε αυτή γίνεται ικανή να εκ­δηλώσει τις κατάλληλες δυναμικότητες που θα της επιτρέψουν να έλθει σε επαφή με τον Ουρανό ώστε με την επί­δραση του Ου­ρανού να εκ­δηλωθεί σ' αυτήν η ικα­νότητα προς από­κτηση μεγαλύτερης γνώ­σης. Η γνώση αυτή θα την φέρει σε κατάσταση να γνωρί­σει τα μέσα της πνευματικής της προόδου και ανόδου. Επίσης γίνεται ικανή να εκδηλώσει τα σπέρματα των Ιδεών στο αν­θρώπινο πνεύμα. Τα σπέρματα αυτά κυοφορούνται κατά τις διαδοχικές ενσαρκώσεις, με την επενέρ­γεια του νόμου της ειμαρ­μένης και κατόπιν με την βοήθεια των πνευ­ματικών οντοτήτων εκδηλώνο­νται. 

ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - ΤΟ ΑΙΤΗΜΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

Η συγκεκριμένη συνέντευξη του Κορνήλιου Καστοριάδη δόθηκε στο ACTA Foundation (Fundació per a lesidees i les arts) και δημοσιεύθηκε στον συλλογικό τόμο “Europes: Els Intellectuals i la Qüestió Europea” (1993), σελ. 343-48. Μεταφράσθηκε, επιμελήθηκε και δημοσιεύθηκε στην Αγγλική ανώνυμα και δωρεάν στο Διαδίκτυο τον Μάρτιο του 2011.

Κ. Καστοριάδης: Πριν να απαντήσω στις ερωτήσεις που τέθηκαν από την ACTA, φαίνεται απαραίτητο να αποσαφηνιστούν 3 κεντρικές ιδέες, οι οποίες καθορίζουν ή έστω θα έπρεπε να καθορίζουν κάθε πολιτικό αναστοχασμό σχετικά με τη σημερινή Ευρώπη. Εντός των [χρονικών] ορίων που τίθενται, αυτό μπορεί να γίνει μόνο με έναν συνοπτικό –και γι’ αυτό δογματικό– τρόπο.

ΑΠΟ ΤΗ ΣΚΙΑ ΣΤΟ ΦΩΣ - EX UMBRA IN SOLEM

Από την σκιά στο φως! Ποιος δεν επιθυμεί να ξεφύγει από την σκιά του σκότους, όταν εμφανιστεί το φως; Είναι μια διαδικασία πνευματικής κίνησης και έρχεται στο προσκήνιο στην πνευματική σφαίρα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Το παρατεταμένο σκοτάδι καθιστά την αυγή ακόμη πιο ευπρόσδεκτη. Η ανάδυση του φωτός, όταν απομακρύνονται σκιές και η θέρμη των ακτίνων του ήλιου που διεισδύουν στη ζωή, ανυψώνει ακόμη και την σκοτεινότερη διάθεση σε ένα πιο χαρούμενο και αισιόδοξο πνευματικό πλαίσιο. Η λάμψη του ηλιακού φωτός αγγίζει όλα τα πλάσματα που δεν το αποφεύγουν και δεν απομακρύνονται στην παρουσία του.

ΤΑ ΧΑΛΔΑΪΚΑ ΛΟΓΙΑ ΚΑΙ Ο ΠΛΑΤΩΝ

Του Σπύρου Ράγκου, καθηγητή της φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών 

Συλλογή χρησμών με θεολογικό, κοσμολογικό και σωτηριολογικό περιεχόμενο που δημιουργήθηκε κατά τον ύστερο 2ο αι. μ.Χ., θεωρήθηκε ως αποκάλυψη που προήλθε από την ασώματη ψυχή του ίδιου του Πλάτωνα, και είχε τεράστια απήχηση στον ύστερο νεοπλατωνισμό.

Προέλευση

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ

Το αδιέξοδο των ιδεολογιών της προόδου και της συντήρησης έγκειται άμεσα στην απόπειρά τους η μεν Πρόοδος να συντηρήσει τα προτάγματά της και η μεν Συντήρηση να αναπροσαρμόσει (προοδεύσει) τις προοπτικές της.

__________

Θεωρούμε ότι σήμερα είναι σκόπιμο να ανοίξουμε τη συζήτηση πάνω στην έννοια του συντηρητισμού και να προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε χωρίς προκαταλήψεις, εμμονές και δογματισμούς την πραγματική του ιστορική διάσταση. Όχι μόνον με στόχο μια ορθή, εννοιολογικά και ορολογικά, απόδοση του όρου, ή προκειμένου να απαντήσουμε σε ένθεν κακείθεν αβάσιμες κριτικές και καταγγελίες, αλλά κυρίως για να αναζητηθεί, με γνώμονα τη δημοκρατία, την κοινή ευπρέπεια, η χρησιμότητα που μπορεί να έχει μια άλλη, ευρύτερη κατά τη γνώμη μας, οπτική στα αδιέξοδα της εποχής.

Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ Η ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΕΝΟΣ ΚΟΙΝΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

John Constable – Flatford Mill (‘Scene on a Navigable River’) (1816–7)

Σε προηγούμενη ανάλυσή μας [1] διαπιστώσαμε ότι ο όρος «συντηρητικός» περισσότερο ταυτίζεται με συγκεκριμένους σύγχρονους φιλελεύθερους (πράγμα που είχε ισχυριστεί και ο Παναγιώτης Κονδύλης[2]), οι οποίοι το μοναδικό που καταφέρνουν να συντηρούν είναι οι ακραίες ανισότητες από οικονομική, πολιτική και πολιτισμική άποψη. To γεγονός αυτό είναι άμεσα συνδεδεμένο με την πλήρη αδιαφορία τους για τα κοινά και την προσκόλλησή τους στην ιδεολογία της προόδου, μια ιδεολογία που αποτελεί βάση της πολιτικής σκέψης του δέκατου όγδοου αιώνα, και ενθαρρύνει τη «βελτίωση» μέσω της επιστήμης και της τεχνολογίας, όπως αναφέρει η Hannah Arendt, η Simone Weil και ο Christopher Lasch [3].

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΒΑΦΗΣ - ΑΠΙΣΤΙΑ

Πολλά άρα Ομήρου επαινούντες, αλλά τούτο

ουκ επαινεσόμεθα .... ουδέ Aισχύλου, όταν φη η

Θέτις τον Aπόλλω εν τοις αυτής γάμοις άδοντα

«ενδατείσθαι τας εάς ευπαιδίας,

νόσων τ’ απείρους και μακραίωνας βίους.

Ξύμπαντα τ’ ειπών θεοφιλείς εμάς τύχας

παιών’ επευφήμησεν, ευθυμών εμέ.

Καγώ το Φοίβου θείον αψευδές στόμα

ήλπιζον είναι, μαντική βρύον τέχνη:

Ο δ’, αυτός υμνών, ............................

...................... αυτός εστιν ο κτανών

τον παίδα τον εμόν».

Πλάτων, Πολιτείας Β΄ 

ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ - ΑΓΑΠΗ

Δροσούλα το ιλαρό το πρόσωπό της και 

εγώ ήμουν το κατασκερό ασφόδλι. 

Πώς μ 'έσωσε το ξύπνημα μιας νιότης, 

πώς εγελάσαν τα πικρά μου τα χείλη! 

Ο ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Η έννοια της δημοκρατίας  ως έννοια πολυσήμαντη και πολυδιάστατη έχει δεχθεί κατά καιρούς διάφορους ορισμούς.  Ένας από τους πιο γοητευτικούς  και ταυτόχρονα βαθύτατα ερμηνευτικούς  οφείλεται, κατά την γνώμη μου, στον Eugenio Scalfari καταξιωμένο Ιταλό δημοσιογράφο και επί μακρόν αρχισυντάκτη της εφημερίδας  LaRepubblica. «Δημοκρατία», είχε γράψει σε ένα άρθρο του στην ομώνυμη εφημερίδα το 1984, «είναι η θεσμοθέτηση του δικαιώματος της αμφισβήτησης». Αμφισβήτηση είναι η μη παραδοχή του κύρους ή της αξίας που έχει κάποιος κοινωνικός ή πολιτικός θεσμός, ιδεολογία γνώση πρόσωπο ή έργο.  Ξεκινάει από την πιο ανώδυνη της μορφή, που είναι η απλή έκφραση της διαφωνίας, μπορεί όμως να κλιμακωθεί και να φτάσει ως την απόρριψη τον μηδενισμό και τη ρήξη.

ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ - Ο ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Ο κορυφαίος των Σοφιστών, ο Πρωταγόρας ο Αβδηρίτης, με το σύγγραμα του "Αλήθεια η Καταβάλλοντες" ρίχνει κάτω τους φαντασιοκοπικούς ισχυρισμούς των ιδεαλιστών. Άρχιζε με τη περιβόητη φράση: "πάντων χρημάτων μέτρον έστιν άνθρωπος, των μεν όντων ως έστιν, των δε ουκ όντων ως ουκ εστίν". Όλα καθορίζονται από τον άνθρωπο, πραγματική υπόσταση έχουν όσα βλέπει και όσα πιάνει. Η φράση αυτή αποτελεί θεμέλιο της δημοκρατίας αλλά και των ατομικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως θα επεξηγηθεί και πιο κάτω. Για το επέκεινα ο μεγάλος Σοφιστής έφτασε στο συμπέρασμα: "περι μεν θεων ουκ έχω ειδέναι, ουθ' ως εισίν ουθ' ως ουκ εισίν ουθ΄οποίοι τινές ιδέαν, πολλά γαρ τα κωλύοντα ειδέναι ή τ αδηλότης και βραχύς ων ο βίος του ανθρώπου". Δηλαδή επέμβαση των θεών αποκλείεται, αφού η ίδια η ύπαρξη τους είναι προβληματική. Ποτέ δεν φανερώθηκαν σε κανένα και η σύντομη ζωή μας δεν μας επιτρέπει να εξακριβώσουμε αν η λεγόμενη δικαιοσύνη τους είναι πραγματική. Συνεπώς είναι άτοπο το επιχείρημα ότι οι θεοί δεν εμφανίζονται σωματικά αλλά ότι τους αναγνωρίζουμε από τα έργα τους. Ούτε έβαλαν αφέντες να κυβερνούν ανθρώπους. Πολιτεύματα και νόμοι είναι παροδικοί, ισχύουν όσο οι άνθρωποι τ' ανέχονται και όταν καταντούν τυρρανικοί αντικαθίστανται με άλλους πιο ανθρώπινους. Η ανθρωπομετρική ιδεολογία ήταν για την ολιγαρχία μεγαλύτερο χτύπημα και από τη μηχανιστική αντίληψη της ιωνικής φυσικής για τον κόσμο. Της αφαιρούσε άσπλαχνα τη θεϊκή πρόνοια που είχε κανονίσει να είναι αυτοί αφέντες και άλλοι δούλοι. Ο γέρος Πλάτων γράφει νοσταλγικά: "ο δε θεός ημίν πάντων χρημάτων μέτρον αν είη μάλιστα." (Νόμοι IV 716 C)

ΓΙΟΧΑΝ ΦΙΧΤΕ - Ο ΙΔΕΑΛΙΣΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ

Ο Γερμανός φιλόσοφος Γιόχαν Φίχτε (Johann Gottlieb Fichte) απετέλεσε μαζί με τον Σέλινγκ και τον Χέγκελ τη μεγάλη τριάδα του κλασικού γερμανικού ιδεαλισμού, η οποία αναπτύχθηκε από τα θεωρητικά και ηθικά κείμενα του Ιμμάνουελ Καντ.

Ο Φίχτε θεωρείται φιλόσοφος που γεφύρωσε τις ιδέες του Καντ, από τον οποίον άντλησε έμπνευση και του Γερμανού ιδεαλιστή Χέγκελ. Σχετικά πρόσφατα, φιλόσοφοι και ερευνητές άρχισαν να εκτιμούν τον Φίχτε ως σημαντικό φιλόσοφο αφ’ εαυτού εξαιτίας των ενοράσεών του για τη φύση της αυτοσυνείδησης ή της αντίληψης του εαυτού. Όπως ο Ντεκάρτ και ο Καντ πριν από αυτόν, ασχολήθηκε με το πρόβλημα της υποκειμενικότητας και της συνείδησης. Ο Φίχτε έγραψε επίσης έργα πολιτικής φιλοσοφίας και θεωρείται ένας από τους πατέρες του γερμανικού εθνικισμού στο ζήτημα κυρίως του δικαιώματος του αυτοπροσδιορισμού.

Ο ΣΙΛΛΕΡ ΚΑΙ Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ

Το όνομα του Friedrich Schiller (1759-1805) φέρνει στον νου, σχεδόν αυτόματα ή συνειρμικά, το όνομα του άλλου μεγάλου, κατά δέκα χρόνια πρεσβύτερου απ' αυτόν, φίλου του, του «Ολύμπιου» Goethe: και οι δύο μαζί αποτελούν το ζεύγος των Διοσκούρων της κλασικής περιόδου της γερμανικής λογοτεχνίας και, γενικότερα, κουλτούρας, της λεγομένης «Klassik». Αυτή η σύζευξή τους στη γερμανική πολιτιστική αυτοσυνείδηση του 19ου και του α´ μισού του 20ού αιώνα οφείλεται ίσως στο γεγονός ότι αποτελούσαν τους δύο αντίθετους αλλά συμπληρωματικούς πόλους όχι μόνο στη βιογραφία αλλά και στο έργο και, προπαντός, στις αντιλήψεις τους για την ποίηση και την τέχνη.

Σε αντίθεση με τον Goethe, γόνο μιας εύπορης αστικής οικογένειας με λαμπρές σπουδές νομικής και μια λαμπρότερη καριέρα ως υπουργός και ευνοούμενος του Δούκα Καρόλου-Αυγούστου της Βαϊμάρης, ο Schiller γνώρισε από παιδί μαζί με τη φτώχεια και τη διπλή καταπίεση: στο σπίτι του από έναν αυταρχικό πατέρα και στην πατρίδα του από τον αυταρχικό ηγεμόνα του, τον Δούκα της Βυρτεμβέργης Κάρολο-Ευγένιο, που τον ανάγκασε να σπουδάσει, παρά τη θέλησή του, ιατρική, για να τον διορίσει με έναν γλίσχρο μισθό ως στρατιωτικό του γιατρό.

ΠΡΟΚΛΟΣ - Η ΣΧΕΣΗ ΔΙΑ, ΑΔΩΝΗ, ΑΤΤΗ ΚΑΙ ΔΙΟΝΥΣΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, πατέρας του Διονύσου ήταν ο Δίας. Εδώ, όμως, ως πατέρας του Διονύσου αναφέρεται ο Ήλιος, πιθανώς επειδή κάποιοι συνέχεαν τον Ήλιο, ως βασιλιά του ορατού σύμπαντος, με τον Δία. Επίσης, ο Διόνυσος, ο Άττης και ο Άδωνης ήταν τρεις θεότητες που σύμφωνα με την μυθολογία πέθαναν και αναστήθηκαν και ως εκ τούτου αποτελούν σύμβολο της πτώσης και της ανόδου της ψυχής. Επειδή η ψυχή σε αυτή την άνοδό της βοηθιέται από τον Ήλιο (Απόλλων), ήταν λογικό να θεωρηθεί ο Ήλιος πατέρας του Διονύσου. [ Και για να μην μπερδευόμαστε: στην ελληνική μυθολογία ο ήλιος συμβολίζει δύο διαφορετικές θεϊκές δράσεις. Εκλαμβάνεται ως Δίας συνήθως όταν η δράση και οι ενέργειές του κατεβαίνουν προς χαμηλότερες βαθμίδες όντων, ενώ εκλαμβάνεται ως Απόλλων, όταν οι ενέργειές του συντελούν στην επιστροφή μιας ανθρώπινης ψυχής προς τον κόσμο τω θεών και του άχρονου κόσμου ].

ΠΡΟΚΛΟΣ - Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΨΥΧΗΣ ΣΤΟ ΚΑΤΑΓΩΓΙΚΟ ΤΗΣ ΑΣΤΡΟ

Σύμφωνα με τις νεοπλατωνικές θεωρίες, οι οποίες στηρίζονται στην αρχαία ελληνική φιλοσοφική γραμματεία (Πλάτων, Τίμαιος 41 d κ.εξ), οι επιμέρους ανθρώπινες ψυχές που πέφτουν στον υποσελήνιο κόσμο της γένεσης έχουν προέλθει και είναι εξαρτημένες από μια θεϊκή ψυχή η οποία είναι εγκατεστημένη σε κάποιον από τους επτά πλανήτες (φωτογραφία) και η οποία χρησιμοποιεί τον πλανήτη ως όχημά της για δράσεις της στον αισθητό κόσμο (αρμονία, τάξη, πρόοδος). Αυτό το άστρο-πλανήτης είναι το καταγωγικό μέρος από το οποίο προήλθε η ίδια η ανθρώπινη ψυχή. Και όταν λέμε "ψυχή" στην ορφικοπυθαγόρεια πλατωνική παράδοση δεν εννοούμε τον ΝΟΥ ο οποίος έχει καταγωγή από τον κόσμο των υπερούσιων Θεών και Ιδεών. Η ψυχή έχει άλλη καταγωγή και ο Νους που την οδηγεί άλλη καταγωγή. Όλα τα άστρα (ήλιοι) και οι πλανήτες συνδέονται κατά κάποιο τρόπο και με τον κόσμο πέρα και πάνω από τον κόσμο της γένεσης.